Grein eftir Hildi Guðbjörnsdóttur sem birt var á vefnum Knúz í morgun 29. mars 2015 og er svar við grein Steinunnar Ólínu ritstjóra Kvennablaðsins sem var birt var í Kvennablaðinu 27. mars 2015.

Uppfært Klukkan 18.24

Knúz.is hefur gert athugasemd við birtingu Kvennablaðins á pistli Hildar sem birtist upphaflega á Knúz. Ritstjóri Kvennablaðsins vill taka fram að hún stóð einlæglega í þeirri meiningu að höfundur greinarinnar Ekki þín drusluganga vildi að grein hennar fengi sem mestan lestur og því vildi Kvennablaðið greiða aðgengi fólks að pistli hennar.  Grein Hildar verður svarað innan tíðar.

Það er alvanalegt að fjölmiðlar birti efni annara miðla þvers og kruss en reglan er að geta þess hvaðan efnið kemur sem Kvennablaðið og gerði.

Ekki þín drusluganga

Fyrir tveimur dögum var birtur pistill á vefmiðli sem nefnist Kvennablaðið.

Ritstjóri Kvennablaðsins fer þar mikinn um atburði líðandi stundar, það er að segja konur sem bera á sér brjóstin. Höfundur kemur þar ekki aðeins upp um að hún hafi gjörsamlega misskilið #freethenipple frá upphafi til enda, hún virðist einnig hafa misskilið veigamikla þætti í menningu okkar og samfélagi sem tengjast átakinu. Pistillinn gefur sig út fyrir að vilja stuðla að verndun og öryggi, en gerir í raun lítið annað en að drusluskamma ungar konur og gefa í skyn að þær séu ekki færar um sjálfstæða hugsun. Auk þess sýnir höfundur fádæma dónaskap og vanvirðingu í garð kvenna.

Höfundur byrjar á því að kalla ungar konur „þessar litlu skottur,“ sem hafi bara verið að „herma eftir“ í „hugsunarlausum múgæsingi“. Hún fullyrðir að konur fari ekki sjálfar með vald yfir líkama sínum. Hún gerir lítið úr upplifun ungra baráttukvenna á eigin valdeflingu, feminískri samstöðu íslenskra kvenna og þeim krafti sem þær upplifðu í gegnum hópmótmæli til stuðnings ungri stúlku. Því næst neitar hún því að nekt kvenkyns brjósta á almannafæri teljist yfirhöfuð skammarleg í okkar samfélagi. Eins fáránleg og sú staðhæfing er, þá er kannski besta sönnun þess hversu röng hún er, hennar eigin pistill. Viðbrögð höfundar við berum brjóstum sýna einmitt hversu sterk skömmin er og hversu mikilvægt það er að berjast gegn henni. Ef það væri engin skömm að berum brjóstum, hefði þetta átak ekki valdið því fjaðrafoki sem það gerði og höfundur hefði aldrei skrifað pistilinn til að byrja með.

Í pistlinum er því ennfremur haldið fram að við munum aldrei geta komið í veg fyrir að níðingar skaði aðra, „ekki frekar en flugfélög geta tryggt öryggi farþega sinna.“ Sem betur fer er þetta ekki rétt. Kynferðisofbeldi er ekki óumflýjanlegt, þetta eru ekki náttúruhamfarir. Kynferðisofbeldi á sér stað vegna þess að gerandi ákveður að beita kynferðisofbeldi og sú ákvörðun á sér rætur í því samfélagslega og menningarlega samhengi sem gerandinn ólst upp í. Hugmyndir okkar um kyn, kyngervi, hlutverk kynjanna og kynlíf skapa ákveðið andrúmsloft þar sem ofbeldi gegn konum þrífst. Samfélagið og menningin taka síðan þátt í ofbeldinu með því að búa til afsakanir fyrir ofbeldismenn og kenna þolendum um. Ein birting þess er drusluskömmun.

Það eru til samfélög þar sem hugmyndir fólks um kyn, kynlíf og hlutverk kynjanna hafa þróast á allt annan hátt en í vestrænum samfélögum, þar sem kynferðisofbeldi er ekki vandamál. Gögn benda raunar til þess að í sumum samfélögum fyrirfinnist kynferðislegt ofbeldi jafnvel alls ekki! Til dæmis má benda á rannsóknir Christine Helliwell mannfræðings sem bjó á meðal Gerai fólksins á Borneó í Índónesíu, eða rannsóknir Peggy Reeves Sanday og Maria-Barbara Watson-Franke á eðli nauðgana í mismunandi samfélögum. Þessar rannsóknir, ásamt ýmsum öðrum rannsóknum sem gerðar hafa verið í vestrænum löndum, til dæmis á viðhorfum ofbeldismanna, samanborið við viðhorf manna sem eiga sér ekki sögu sem ofbeldismenn, sýna fram á að viðhorf til kvenna, kynhlutverka og kynlífs skiptir höfuðmáli þegar maður breytist í ofbeldismann. Viðtekið viðhorf meirihluta fræðasamfélagsins í dag er þess vegna að kynferðisofbeldi sé menningarlegt fyrirbæri.

Pistill Kvennablaðsins er hér hreint út sagt birtingarmynd feðraveldisins sem rís á afturlappirnar og spýr eldi um leið og því er storkað. Höfundur gerist hér sekur um allt það sem verið er að reyna að berjast gegn með brjóstabyltingunni. Í anda feðraveldisins er gert lítið úr konum, drusluskömmun er beitt og tilraun er gerð til að skamma ungar konur fyrir að sýna brjóst sín. Höfundur heldur því fram að á Íslandi sé engin skömm að því að kvenmenn beri sig, á meðan hennar eigin pistill er allur gerður til þess að fá konur til að skammast sín fyrir eimitt það að bera á sér brjóstin. Höfundur segir kynferðisofbeldi aldrei vera þolendum að kenna, en talar á sama tíma um mikilvægi „sjálfsábyrgðar.“ Sjálfsábyrgð á kynferðisofbeldi þá? Þetta gengur ekki upp, þetta er mótsögn. Alls staðar í greininni er gefið í skyn að þolendur beri ábyrgð á því ofbeldi sem aðrir beita þá. Það er ekki hægt að bera ábyrgð á því að vera ekki beittur kynferðisofbeldi. Alls ekki. Aldrei. Á ENGAN hátt. Punktur.Þannig er hefndarklám, hrelliklám og hvers kyns kynferðislegt ofbeldi ekki einungis vandamál foreldra og uppalenda, eins og er haldið fram í pistilinum, heldur vandamál okkar allra, samfélagsins í heild, og stjórnast af viðhorfum okkar allra. Við þurfum allsherjar viðhorfsbreytingu. Þetta eru góðar fréttir, því þær þýða að við GETUM stöðvað kynferðislegt ofbeldi, ef við berjumst bara nógu mikið fyrir því og reynum að losa okkur sjálf og aðra við þær kúgandi hugmyndir sem okkur hafa verið kenndar frá blautu barnsbeini. Ef engum finndist brjóstamyndir skammarlegar, væri ekki hægt að hrella fólk með þeim. Ef stelpum er sama þó aðrir sjái á þeim geirvörturnar, geta hrelliklámsníðingar ekki hrellt þær. Í því felst valdeflingin.

Einnig í anda feðraveldisins er reynt að breiða yfir ójafnan hlut kynjanna í þessu máli, það er látið eins og hér spili kyn engan þátt. En það gildir ekki það sama fyrir stelpur og stráka eins og staðan er núna. Það er enginn að segja strákum að þeir eigi ekki að sýna á sér geirvörturnar, því það er öllum sama um það. Hrelli- og hefndarklám beinist yfirleitt ekki að strákum af sömu ástæðu.

Eitt er þó virðingarvert við pistilinn, og það er þegar höfundur segir frá sinni persónulegu reynslu af kynferðislegu ofbeldi og afleiðingum þess. Ég er þó ósammála því hvernig höfundur tengir eigin reynslu við Druslugönguna og brjóstabyltinguna. Ofbeldi hefur margvísleg og margslungin áhrif. Lítil sjálfsvirðing, dofin og kærulaus afstaða gagnvart kynlífi, misnotkun vímuefna, sjálfshlutgerving o.fl., eða svokölluð áhættuhegðun, eru erfiðar tilfinningar sem birtast einmitt oft sem afleiðingar ofbeldis. En áhættuhegðun og reynsla höfundar af slíku hefur aftur á móti ekkert með hvorki Druslugönguna eða brjóstabyltinguna að gera. Nema þá ef skyldi vera að því leyti að Druslugangan og brjóstabyltingin hafa það að markmiði að berjast gegn ofbeldi gegn konum og munu vonandi gera það að verkum að færri konur muni þurfa að ganga í gegnum sömu reynslu og höfundur síðar meir. Pistill Kvennablaðsins aftur á móti rígheldur í status quo.

Að lokum má benda á að það er ekki bara þessi pistill, heldur afstaða Kvennablaðsins til kvenfrelsis í heild sinni, sem er í algjörri mótsögn við sjálfa sig. Kvennablaðið hefur áður sakað þau sem berjast gegn vændi um forræðishyggju og hefur birt pistla til stuðnings „frelsi“ kvenna til að selja líkama sinn. Núna vill Kvennablaðið hins vegar hafa vit fyrir stelpum sem vilja sýna á sér geirvörturnar, en eru ekki að selja sig karlmönnum? Þannig að frelsi kvenna til að ráða yfir eigin líkama er í lagi þegar þær eru að selja líkamann eða nektina til að þjónusta karlmenn, en annars ekki? Þegar þær gera það fyrir sjálfa sig og engan annan, þá ber okkur skyndilega að hafa vit fyrir þeim, í anda forræðishyggju?

Blað sem kallar sig „Kvennablaðið“ ætti kannski að hugsa sig tvisvar um áður en það birtir pistil sem er lítillækkandi og bein vanvirðing við stóran hluta kvenna á Íslandi og við þá réttindabaráttu sem þúsundir íslenskra kvenna taka þátt í, í gegnum til dæmis Druslugönguna og #freethenipple. Blaðið ætti enn fremur að skammast sín fyrir að nota nafn Druslugöngunnar til að ýta undir drusluskömmun.