Leynilöggan fór alveg framhjá mér á Secret Solstice hátíðinni síðustu helgi en hún mun hafa leitað á stórum hópi hátíðargesta yfir helgina, að því er virðist af handahófi. Sitt sýnist hverjum um aðgerðir lögreglu en um tíu meðlimir fíkniefnadeildar lögreglunnar gengu um í borgaralegum klæðum og leituðu í fórum hátíðargesta. Niðurstaða þessarra aðgerða var að um 70 neysluskammtar af hinum ýmsu vímuefnum fundust á hátíðargestum yfir helgina.
Undirrituð ræddi við Júlíu Birgisdóttur, gjaldkera Snarrótarinnar – samtaka um borgaraleg réttindi í gær en samtökin mættu á hátíðina bæði laugardag og sunnudag til þess að fylgjast með aðgerðum lögreglu. Júlía sagði Snarrótina hafa boðið hátíðarhöldurum aðstoð samtakanna yfir hátíðina til þess að hafa eftirlit með störfum lögreglu en það hafi verið afþakkað. Snarrótin lét þó slag standa og Júlía segir þau mjög fljótlega hafa orðið vör við starfsmenn fíkniefnadeildar lögreglunnar en þeir skáru sig úr fjöldanum þar sem þeir voru allir með tölu með talstöðvar í rassvasanum og virtust ekki vera að skemmta sér á hátíðinni.
Júlía kveðst hafa orðið vitni af því að óeinkennisklæddir lögreglumenn hafi stöðvað og leitað í fórum um 20-30 hátíðargesta án þess að þeir útvöldu skæru sig sérstaklega úr fjöldanum. Gestirnir voru að hennar sögn ekki teknir afsíðis við framkvæmd leitarinnar en lögreglumenn leituðu inn í munn og inn á klæði fólks í allra augsýn. Júlía segist hafa lent í miklu áreiti frá óeinkennisklæddum starfsmönnum lögreglu er hún hugðist taka þessar aðferðir upp á myndband: Lögreglumennirnir hafi viljað taka hana afsíðis, viljað banna henni myndatöku, taka af henni símann og hafi ásakað hana um að vera undir áhrifum fíkniefna.
Óeinkennisklæddir lögreglumenn
Að lokum kom Júlía því á framfæri að Snarrótin fordæmir aðferðir lögreglu á Secret Solstice og telja handahófskenndar líkamsleitir á hátíðargestum brjóta gegn 71. ákvæði Stjórnarskrár Íslands um friðhelgi einkalífsins sem hljóðar svo:
“ 71. gr. Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu.
Ekki má gera líkamsrannsókn eða leit á manni, leit í húsakynnum hans eða munum, nema samkvæmt dómsúrskurði eða sérstakri lagaheimild.[...]„
Aðstandendur Facebook síðu Lögreglunnar á Höfuðborgarsvæðinu svöruðu Snarrótinni hvað þetta varðar í gær:
„Mikilvægt er að taka fram að lögreglan beitir aðeins reyndum og löglegum aðferðum. Það að saka lögreglu um að brjóta stjórnarskrárvarinn rétt er alvarlegt mál. Við biðjum fólk sem þykist vita af slíkum uppákomum að láta okkur vita svo hægt sé að rannsaka málið. í langflestum tilfellum heimila einstaklingar leit, enda skilja flestir að lögreglan leitar ekki á fólki að gamni sínu heldur vegna starfa sinna. Til að vera með löggæslu á svona viðburði notar lögreglan þekktar aðferðir sem allar eru velþekktar og samrýmast lögum. Notast er við bæði sýnilega löggæslu sem og borgaralega klædda lögreglumenn.“
Heimildir lögreglu til líkamsleitar og líkamsrannsóknar
Lögreglan hefur heimild til þess að leita í fórum manna ef hún hefur rökstuddan grun um að hlutaðeigandi hafi framið brot sem varðað getur fangelsisrefsingu samkvæmt Almennum hegningarlögum.
Lög um meðferð sakamála:
„76. gr. Leita má á sakborningi ef nauðsynlegt þykir til að taka af honum muni sem hald skal leggja á, enda leiki rökstuddur grunur á að hann hafi framið brot sem varðað getur fangelsisrefsingu samkvæmt almennum hegningarlögum eða tveggja ára fangelsi samkvæmt öðrum lögum. Enn fremur má með sama skilorði leita á öðrum en sakborningi, enda leiki rökstuddur grunur á að hann hafi á sér muni sem hald skal leggja á.
Nú er talið að sakborningur feli innvortis muni eða efni sem hald skal leggja á og er þá heimilt að framkvæma leit, enda leiki rökstuddur grunur á að hann hafi framið brot sem varðað getur sex ára fangelsi að lögum. Enn fremur verður að liggja fyrir álit læknis um að óhætt sé að grípa til leitar samkvæmt þessari málsgrein með tilliti til heilsu sakborningsins.“
Samkvæmt Jakobi Frímann Magnússyni einum skipuleggjenda hátíðarinnar voru hátíðarhaldarar og lögreglan í nánu samstarfi um öryggi hátíðargesta og vissu þau af því að lögreglan hyggðist hafa eftirlit með því að gestir hátíðarinnar væru ekki að selja ávana- og fíkniefni á staðnum. Sala og dreifing ávana- og fíkniefna varðar jú við tólf ára fangelsisvist undir 173. grein Almennra hegningarlaga. Varsla fíkniefna er vissulega ólögleg líka en hún varðar sektum eða fangelsisvist í allt að sex ár samkvæmt 5. grein Laga um ávana- og fíkniefni.
Gott og vel.
En hafði lögreglan virkilega rökstuddan grun um að allir þeir hátíðargestir sem hún leitaði á hafi framið refsiverð brot? Jakob Frímann segir það vissulega óheppilegt að leitað hafi verið á hátíðargestum sem hafi skemmt sér með mestu friðsemd og án nokkurra pústra eða ofbeldis. Vammlausir hátíðargestir sem leitað var á hafi að vonum verið ósáttir með þessi afskipti lögreglu. Hátíðarhaldarar hyggist ræða við lögreglu um að minnka umfang slíkra leita á næstu hátíð þar sem aðallega fundust neysluskammtar á fólki og ekki hafi borið á óspektum að öðru leyti.
Um lögmæti aðgerða lögreglu:
Starfsmenn fíkniefnadeildar lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu höfðu ekki farið almennilega yfir stöðu mála þegar ég náði tali af þeim í gær og vildu því ekki svara spurningum blaðamanns um aðgerðir lögreglu á sólstöðuhátíðinni að svo stöddu. Aðstandendur Facebook síðu lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu höfðu þó þetta um lögmæti aðgerða lögreglu á svæðinu að segja:
„Gætt er að öllum lagaákvæðum þegar framkvæmdar eru leitir, þ.m.t er leitað samþykkis þess sem lögreglan óskar eftir því að leita hjá, í því felst að viðkomandi er boðið að samþykkja leit og er viðkomandi frjálst að neita henni. Sé leit neitað er það mat lögreglu hvort að viðkomandi sé handtekinn og leitað úrskurðar dómara í framhaldinu eða viðkomandi sleppt. Langflestir samþykkja leit enda skilja þeir að lögreglan er sá aðili í samfélaginu sem er treyst til að viðhalda lögum og reglu, en reyna ekki að tálma störf lögreglu að óþörfu. Þannig eru langflestir skilningsríkir á nauðsyn starfa lögreglu.“
Grétar Guðbjörnsson segir lögregluna hafa leitað á sér að tilhæfulausu.
Grétar Guðbjörnsson, einn hátíðargesta hafði þó aðra sögu af lögreglunni að segja. Hann segist hafa verið að bíða í röð með vinkonu sinni eftir salerni við Hel sviðið þegar um það bil 7 óeinkennisklæddir lögreglumenn tóku þau tali og vildu leita á þeim. Hann kvaðst ekki hafa neitað þeim um að leita á sér vegna fyrri reynslu um að slíkt þýddi ekkert. Grétar varð svo vitni að því þegar annar hátíðargestur neitaði að gefa lögreglunni leyfi til þess að leita á sér. Lögreglan hafi þá tekið harkalega á manninum, skellt honum upp við grindverk og leitað á honum þrátt fyrir mótbárur hans.
Ekkert ólöglegt fannst á Grétari en hann segist hafa beðið sallarólegur í röðinni eftir salerninu og hafi ekki verið að gera nokkurn skapaðan hlut af sér; það sama gilti um manninn sem neitaði líkamsleit sem einnig hafði verið pollrólegur á leiðinni á klóið.
Er það sama, Jón eða Séra Jón?
Bogi Reynisson benti á í fyrrnefndum Facebook þræði hjá lögreglunni að ef að lögreglan vilji einbeita sér að neytendum fíkniefna eins og þeir gerðu á þessarri hátíð mættu þeir líka klæða sig upp í samkvæmisföt og leita í vösum gesta árshátíðar Landsbankans. Aðrir hafa bent á að óeinkennisklædd lögreglan gæti hafið líkamsleitir á gestum Sinfóníuhljómsveitarinnar í Hörpu, nú eða viðskiptaráðstefnum hvers kyns; það skyldi þó ekki vera að slíkir samkomugestir yrðu gripnir með smá vímuefni („hóst, kók, hóst“) í vasanum? Mætti löggan í Laugardalshöll á Hátíð vonar í fyrra til þess að fara í gegnum muni hátíðargesta? Höfðu þeir máske eftirlit með því hvort gestir þeirrar hátíðar frömdu lögbrot eins og hatursorðræðu eða rógburð á hendur samkynhneigðum?
Í þessu samhengi er rétt að minna á að lögreglu ber að gæta jafnræðis á milli borgara og meðalhófs í störfum sínum samkvæmt 11. og 12 grein Stjórnsýslulaga, en önnur málsgrein 11. greinar (Jafnræðisreglunnar) segir fyrir um að:
Óheimilt er að mismuna aðilum við úrlausn mála á grundvelli sjónarmiða, byggðum á kynferði þeirra, kynþætti, litarhætti, þjóðerni, trúarbrögðum, stjórnmálaskoðunum, þjóðfélagsstöðu, ætterni eða öðrum sambærilegum ástæðum.
Það er náttúrulega með ólíkindum ef lögreglan gengur af handahófi á mann og annan á tónlistarhátíðum og leitar í fórum þeirra eins og sakborninga. Það getur vart talist rökstuddur grunur fyrir lögbroti að mæta á tónlistarhátíð eða hvað?
Kvennablaðið lýsir eftir fleirum sem urðu fyrir líkamsleit lögreglu á hátíðinni
Kvennablaðið mun halda áfram að fjalla um málið þegar svör berast frá fíkniefnadeild lögreglunnar. Þangað til viljum við hvetja fólk sem lögreglan hafði afskipti af á hátíðinni til þess að hafa samband við Kvennablaðið og deila reynslu sinni með okkur, til dæmis í netfangið sunna@kvennabladid.is.
Fullum trúnaði er heitið sé þess óskað.
Þangað til næst,
Takk og bless.
Ljósmynd tekin af Instagramsíðu lögreglunnar. Ljósmyndari ókunnugur.