Ég er ein af þeim sem leigi ferðlöngum herbergi í húsinu mínu hluta af ári í gegnum ameríska fyrirtækið „Airbnb“. Hjá mér hefur þetta aldrei verið annað en sjálfsbjargarviðleitni og gert af nauðsyn og er reyndar enn en í dag hef ég af þessu bæði gagn og töluvert gaman.
Ég hitti gestina auðvitað mismikið því það er misjafnt á því stússið og sumir sjást lítið sem ekkert, fara snemma á morgnana og koma seint á kvöldin.
Þetta er auðvitað eins og það er að vera með ókunnugt fólk inni á heimilinu. Í fyrstu virtist það glæfraleg tilhugsun og rýring lífsgæða en svo venst það og maður kemst að þeirri niðurstöðu að flestir sem koma eru ferðavant vel meinandi, vel gert og opið gefandi og gott fólk.
Ég hýsi að stórum hluta til ungt fólk, líklega leggst það til af verðinu, ég okra ekki.
Mínir gestir eru oftast sjálfir gestgjafar í sínum heimalöndum og því veraldarvanir og við öllu búnir. Auðvitað kemur alls konar fólk en sá hópur sem ég lýsi hér er í meirihluta hjá mér allavega. Það kemur líka til af því að fyrirtækið sem ég vinn fyrir, eða sem vinnur með mér, setur upp vef sinn þannig að gestgjafi hagnast mest á því að hafa sem nákvæmasta lýsingu á því rými sem í boði er og fylgigæðum sem og skorti á hinu sama.
Gagnsætt gæðaeftirlit
Airbnb býður upp á ljósmyndatöku á vegum fyrirtækisins og leggja þeir metnað sinn í að mynda allt sem raunverulegast. Ástæðan er sú að sem minnst komi gestinum á óvart þannig að hann viti sem nákvæmast að hverju hann gangi.
Það er einmitt það sem gerir allt gæðaeftirlit fullkomið og eiginlega alveg sjálfbært, jafnvel fullkomnara en á hóteli eða hosteli. Gestgjafinn fær síðan umsögn frá gestinum á opnum samskiptavef. Þannig að allir sem ætla í framtíðinni að gista hjá mér geta lesið um það hvernig öllum öðrum sem gist hafa í mínum húsum leið og þótt vistin. Að sama skapi fá gestir umsagnir frá gestgjöfum.
Oftast er ég að hýsa gesti sem hafa fengið góðar umsagnir frá gestgjöfum víðs vegar um heiminn þótt það komi auðvitað fyrir að ég hýsi nýgræðinga en þá legg ég upp úr að veita þeim góða umsögn (það voru þá auðvitað góðir gestir).
Nóg um það, ástæða þess að ég útskýri þetta svona er vegna orða framkvæmdastjórnar Samtaka ferðaþjónustunnar í Kastljósi á dögunum um að með þessari starfsemi væri ekkert gæðaeftirlit. Þar lét hún í ljós fáfræði sína um þennan anga ferðaþjónustunnar og opinberaði að mínu mati arm samtakanna um sjálftekinn eignarétt á ferðaþjónustu hér á Íslandi.
Góðir og gildir ferðamenn
Við flest sem stöndum í þessu bæði hér í borginni og í öðrum sveitarfélögum og sveitum vitum það vel að okkar gestir eru vægast sagt góðir og gildir ferðamenn. Þeir versla við ferðaþjónustufyrirtæki í gríð og erg, borða á veitingahúsum, fara á barina og njóta dásemda borgarlífsins meðleiðis því að fara dagsferðir og lengri ferðir á vegum skipulagðra ferða.
Þeir fara út fyrir boxið og stunda sundlaugarnar sem þeir eru svo hissa og glaðir yfir hvað eru dásamlega fallegir og yndislegir samkomustaðir hér í borginni.
Sundlaugarnar eru t.d. staðir sem þeir myndu líklega ekki heimsækja án minnar leiðsagnar og fær Sundhöll Reykjavíkur þvílíkar dásemdar umsagnir í gegnum mig á vefnum að það hálfa væri hellingur. Þeir þakka margir hverjir fyrir að hafa fengið leiðbeiningar um að heimsækja þessar laugar því sundlaugar í Reykjavík og á Íslandi öllu eru einstakar í heiminum, allavega fyrir hefðbundnum meginlandsbúa.
Það þarf að hafa mismikið fyrir þessu fólki, sumir eru algerlega sjálfbærir og veraldarvanir aðra þarf að leiða aðeins í gegnum þetta en flest allt þetta fólk á það sameiginlegt að vera þakklátt fyrir að fá tækifæri til að gista í heimahúsi þar sem því leiðist hótel af ýmsum orsökum.
Sumir dvelja gjarnan á hótelum í vinnuferðum og vilja því ferðast á þennan hátt í fríinu, aðrir einfaldlega kjósa þessa nálægð við heimamenn.
Eitt er þó alveg á hreinu orðið fyrir mér og það er að þetta er fólk er eins og ég og þú og því er einfalt að láta því líða vel í umhverfi sínu, það velur sjálft við sitt hæfi líkt og við flest.
Ég skýri fyrir mínum gestum að þeir þurfi ekki að kaupa sér vatn á plastbrúsum og að það sem lítur út fyrir að vera bjór í súpermörkuðum sé ekki bjór og bendi þeim á áfengissérverslanir ríkisins. Ég segi þeim líka að borga ekki 1.700 iskr. fyrir súpu eða heldur 3.000 iskr. fyrir lasagna, fyrir þetta eru þau mér þakklát.
Þrátt fyrir þá góðu þjónustu sem flestir „Airbnb“-arar veitum þeim gestum sem hingað koma þá sætum við duldu og opinskáu illu umtali bæði á opinberum vettvangi og manna á milli.
Ferðamálaspekingar
Aftur og aftur eru „ferðamálaspekingar“ að gefa það í skyn í útvarpi og sjónvarpi að það fólk sem stundar þessa starfsemi séu skattsvikararnir sem eru valdir að þeim týndu peningum sem endalaust er verið að ræða um og reyna að rekja í bransanum. Þeim týndu aurum á að klína á einyrkjann og er gert án nokkurra rannsókna eða gagnrýni fjölmiðla.
Ég hef farið á marga hittinga á vegum fyrirtækisins Airbnb og allir þar með tölu tala fyrir að upp úr því sé lagt að gefa allt upp og hafa allt á hreinu þegar kemur að yfirvöldum og skattinum. Ef SAF (Samtök ferðaþjónustunnar) og öðrum sem málið er kært og viðkemur er svona mikið í mun að þefa uppi þá aura sem sagt er að líti ekki dagsins ljós í bransanum þá er það kannski huggun harmi gegna að þeir peningar fara mjög líklega beint inn í hagkerfið aftur.
Í skókaup á fjölskylduna eða tannlækningar fyrir börn og svo lengi má telja. En þetta tal er hálfgert tabú og verður kannski tekið síðar og er önnur saga að það skuli vera slíkur ofsaótti við að fólk vogi sér að vinna í budduna sína einhverjar aukakrónur sem ríkið veit ekki af og skuli síðan eyða þeim peningum í næstu búð, heilsugæslu eða þjónustumiðstöð.
Þetta er hið opinbera illa umtal og væri ég þakklát fyrir að það taki enda því það er svo óréttlátt og úr öllu samhengi. Hið dulda illa umtal sem þjónustuaðili af þessu tagi sætir er orðið á götunni. Því til glöggvunar segi ég litla sögu.
„Þessi þarna er að leigja túristum, hún er ein af þeim.“
Ég var stödd á krá í hverfinu mínu og sat úti á palli í sólinni þar með kaldan bjór mér til hressingar. Þarna hittir maður nágranna og spjallar yfir einum köldum á gleðistundarprís.
Við borðið mitt sat kona sem augljóslega hlustaði á samræður sem ég átti við kunningjakonu sem spurði mig frétta. Skömmu síðar bar að fólk sem fékk sér sæti á sama borði og þá benti fraukan skyndilega á mig og sagði, án þess að fyrirlitningatónninn leyndi sér: „Þessi þarna er að leigja túristum, hún er ein af þeim.“ Fólkið leit á mig dálítið fornemmað og mældi mig út. Konan hélt áfram: „Ég hef verið húsnæðislaus í marga mánuði, ég bið ekki um mikið, mig vantar bara einhverja skonsu til að búa í og taka á móti syni mínum en út af svona fólki eins og þessari þarna (hún benti á mig og var ekkert að fela það) þá á ég ekki séns í að leigja neitt.“
Ég sat þarna eins og illa gerður hlutur og fannst eiginlega kominn tími til að segja eitthvað en vissi ekki hvað svo ég brosti bara skökku vandræðalegu brosi. Þá sagði konan: „það er út af svona fíflum sem ég og aðrir á götunni fáum engar íbúðir.“
Nei, hættu nú alveg frú mín góð, hraunaðist út úr mér. Ég er nú bara að reyna að bjarga mér og mínu húsnæði í leiðri raun.
Ég myndi svo gjarnan vilja valsa um mín herbergi og híbýli bara sjálf með mínu fólki en það er ekki í boði fyrir mig annað en að gera þetta eigi ég að geta haldið í mína eign. Svo er þetta nú ekki alslæmt, til mín kemur fólk sem svo eyðir og spennir sínum aurum hér í bænum og sér til þess að hér eru ekki hlerar fyrir gluggum hálfs Laugavegarins.
Nokkurn veginn þetta rausaði ég og reyndi að vera jákvæð. Hún táði mér að ég og mínir líkar værum kapítalískir glæpamenn sem hefðum engann sóma. Hún minntist aftur á húsnæðisleysi sitt og ég spurði hana hvort hún gæti hugsað sér að búa með mér? Hvort hún hefði áhuga á að fá son sinn inn á gólf til mín og umbera mitt fjölskyldulíf með mér, listamanninum, barnabarni sem dvelur gjarnan hjá mér með eða án mömmu sinni og systrum hennar?
Hún horfði á mig og geiflaði sig og mér datt í hug að hún skildi ekki spurninguna. Hún skildi það kannski ekki að þeir ferðamenn sem hjá mér dvelja eru inni á heimili mínu og við vorum ekki komnar á staðinn —–hvort ég hefði áhuga á að búa með henni og syni hennar.
Þessi reiða og ruddalega kona í óðagoti sínu og skorti á húsnæði, sem er aldeilis ekki mér eða mínum líkum að kenna, hélt að ég væri að taka eitthvað frá henni með því að bjóða henni ekki að búa hjá mér eða leigja herbergi inni hjá mér.
Er einhver til í að leiðrétta þennan misskilning, t.d. yfirvöld sem ekki síst gætu skoðað hátt leiguverð og húsnæðisskort innfæddra?
Frelsi til að velja það sem hentar hverjum og einum
Ég kynntist Airbnb í gegnum dóttur mína, þá tæplega tvítuga. Ég hafði aldrei heyrt um þetta fyrr en hún fór að ferðast reglulega til Evrópu með vinum og ekki kom annað til greina en að gera það með þessum hætti. Bæði vegna þess að það er ódýrara að dvelja á heimili í miðborgum, meira úrval og meiri nálægð við staðarlífið.
Hún og hennar vinir hreinlega fíla ekki hótel. Hvað get ég sagt, ég þekki mökkinn allan af ungu fólki sem fílar ekki hótel, ég veit ekki hvað mín kynslóð segir um það en ég er svipaðs sinnis þó ég myndi alveg nenna þokkalegu hóteli á Costa Del Sol eða Kanarí undir einhverjum kringumstæðum, það er nógu retro fyrir mig en að öðru leyti myndi ég gista í heimahúsi, það er bara minn gæðasmekkur.
Það er hins vegar orðið ansi grunsamlegt að Samtök ferðaþjónustunnar skuli líta starfsemi einyrkjans í bransanum hornauga og ganga langt til að rægja þá starfsemi.
Ástæðan er einföld fyrir mér. Þeirra heitasta ósk er að hafa stór hótel út um allt og fyrirtækjakeðjur þar sem fáir græða peninga og gera þennan bransa að láglaunabransa þar sem innfæddir eru kaffiþjónar og stór fyrirtæki reka þjónustuna. Þetta er gömul saga og ný og hefur verði iðkuð á flestum ferðamannastöðum heims og þar sem hnignunin í ferðabransanum er einna mest.
Ég hef nefnilega þessi samtök grunuð um að ætla að valta yfir alla ferðaþjónustu hér með einhverja gerviþekkingu að vopni.
Heimsþekkt smekkleysa
Þessi yfirtaka gengur ágætlega hjá samtökunum þar sem fjölmiðlar spila með og ræða endalaust við þetta fólk eins og það búi yfir einhverjum vísdóm í einhverjum fræðum. Ef þessi samtök fá að valsa svona um eins og höfðuðlaus peningagrís í skápnum þá verður bráðum allt að einni skelfilegri smekkleysu á borð við Bláa lónið sem btw kostar 6.500 iskr að heimsækja og stjórnarmenn eru með hundruð þúsunda á mánuði til þess eins og fyrir það eitt að gera einn mesta sælureit á Suðurlandi að heimsþekktri smekkleysu.
Annað sem er mikilvægt að komi fram. Það eru engin lög til um heimagistingu og ég veit ekki til þess að nokkur sé að hirða um að búa til slík lög.
Um heimagistingu gilda sömu lög og um gistiheimili. Sem þýðir með öðrum orðum að dúddinn með peningana úr Garðabænum sem kaupir hús á uppboði undan fjölskyldu í miðbænum, býr til úr því gistiheimili eða hótel og býr annars staðar á meðan, er undir nákvæmlega sömu lagasetningum og þeir sem eru að redda sér og leigja út herbergi inn á heimilum sínum og auðga þar með gæði ferðaflórunnar frekar en annað.
Ég trúi því ekki að yfirvöld vilji hafa þetta svona og held það geti verið að við sem rekum heimagistingu þyrftum að láta í okkur heyra og kannski fyrst og fremst kynna starfsemina fyrir yfirvöldum.
Að lokum, þeir sem eru að leigja svona án leyfis fara flestir eftir átta daga reglunni en það er einfaldlega vegna þess að fólkinu er gert það nánast ómögulegt að fá leyfi.