Þetta er búin að vera viðburðarík vika hjá lögreglunni. Fyrst kemur í ljós að landhelgisgæslan hafi keypt hundruð hríðskotabyssa af norska hernum fyrir sig og lögregluna og að þessi embætti hafi ekkert endilega ætlað að segja neinum frá því – hvað þá heldur að segja sannleikann um þau viðskipti.
Stuttu síðar er lögreglu gert að afhenda annað leyndarmál: Samantekt lögreglu um aðgerðir hennar í mótmælunum frá 2008 til 2010. Innihald skýrslunnar er hinn áhugaverðasti lestur og lengi mætti spá og spekúlera um tilgang og tilurð þessa skjals, sem og um viðhorf lögreglunnar almennt gagnvart mótmælendum. Það er hins vegar ekki ætlunin hér. Mig langar að skoða „lekann“ sjálfan.
Lörgreglan afhenti fjölmiðlum afrit af umræddri skýrslu í kjölfar ákvörðunar úrskurðarnefndar um upplýsingamál þann 8. október síðastliðinn um að lögreglan skyldi veita Evu Hauksdóttur afrit af skýrslunni. Úrskurðurinn takmarkaði þó aðgengi Evu að innihaldi skýrslunnar að því leyti að nöfn og aðrar persónugreinanlegar upplýsingar um marga þá sem skýrslan nefnir skuli afmáð.
Þessi gjörningur lögreglunnar, að leka skýrslunni í fjölmiðla, verður að teljast nokkuð sérstakur, ef ekki mögulega refsiverður, í ljósi þess að skýrslan inniheldur viðkvæmar persónuupplýsingar um nafngreinda aðila og vegna þess að lögreglu var einungis gert að afhenda Evu Hauksdóttur skjalið.
Eins og kunnugt er orðið þá gerði lögreglan stórkostleg mistök í úrvinnslu sinni á skýrslunni hvað þetta varðar. Sjálf fékk Eva stafrænt afrit þar sem nöfn og kennitölur höfðu ekki verið afmáð með fullnægjandi hætti. Í pappírsútgáfum fjölmiðla má auðveldlega lesa nöfn einstaklinga sem samkvæmt úrskurði áttu að vera afmáð og hefur lögreglan óskað eftir því að afturkalla afritin sem fjölmiðlum voru afhent.
Nú fyrir stuttu hafa fjölmiðlum þó borist stafræn afrit þar sem nöfn og kennitölur flestra hafa verið afmáð með fullnægjandi hætti.
Ný útgáfa skýrslunar leiðréttir þó ekki líklega stærstu mistök lögreglu: Hún afhendir fjölmiðlum skýrsluna í því formi sem úrskurðarnefnd ákvað að Eva ætti að fá hana, það er að segja með öllum persónuupplýsingum um Evu sjálfa. Eva Hauksdóttir á persónubundinn rétt til þess að fá aðgang að upplýsingum frá lögreglu um mál er varða hana sjálfa en þær upplýsingar eiga ekkert erindi við fjölmiðla.
Undarlegur lagaskilningur lögreglu
Málið verður sérkennilegra þegar tilkynning lögreglunnar um afturköllun skýrslunnar er skoðuð nánar, en þar er einnig tekið fram að ákvörðun úrskurðarnefndarinnar sé bindandi fyrir þá fjölmiðlamenn sem hafa skýrsluna undir höndum. Þessi staðhæfing virðist ansi öfugsnúin hjá lögreglunni.
Eðli málsins samkvæmt hlýtur úrskurðurinn að vera bindandi fyrir lögregluna og Evu Hauksdóttir og engan annan enda eru þau einu aðilar þessa máls. Úrskurðurinn gerir lögreglunni ekki að afhenda fjölmiðlum skýrsluna heldur einungis Evu. Það er vandséð hvernig ákvörðun úrskurðarnefndar nær til fjölmiðla enda kallast þeir seint opinber stofnun hvað þá að einhver þagnarskylda hvíli á þeim.
Það má því færa rök fyrir því að lögreglan hafi sjálf gengið gegn ákvörðun úrskurðarnefndar um upplýsingamál með því að leka skýrslunni til fjölmiðla.
En fleira kemur til skoðunar heldur en úrskurðurinn sjálfur:
Lögreglunni, sem opinberri stofnun sem hefur undir sínum höndum óheyrilegt magn persónuupplýsinga um nánast hvert einasta mannsbarn á Íslandi, ber að fylgja lögum um persónuvernd til hins ýtrasta. Þannig skyldar fyrsta málsgrein 11. greinar laga um persónuvernd lögregluna til þess að:
[G]era viðeigandi tæknilegar og skipulagslegar öryggisráðstafanir til að vernda persónuupplýsingar gegn ólöglegri eyðileggingu, gegn því að þær glatist eða breytist fyrir slysni og gegn óleyfilegum aðgangi.
Einnig eru lögreglumenn – sem opinberir starfsmenn – bundnir þagnarskyldu í sínum störfum og er því ekki leyfilegt að afhenda fjölmiðlum upplýsingar sem leynt eiga að fara en brot á þeirri skyldu getur leitt af sér fangelsisvist samkvæmt almennum hegningarlögum. Skýrslan sem lögreglan afhenti fjölmiðlum – að því er virðist án þess að athuga hvort nöfn og kennitölur einstaklinga hefðu verið afmáð með fullnægjandi hætti – inniheldur jú einnig persónuupplýsingar um Evu Hauksdóttur.
Það verður að teljast í meira lagi mótsagnakennt að lögreglan haldi að ákvörðun úrskurðarnefndar upplýsingamála í máli Evu Hauksdóttur gegn lögreglu sé einhvern veginn bindandi fyrir aðra en þá sjálfa. Úrskurðarnefndin er opinber nefnd sem tekur ákvarðanir fyrir hönd almennings gegn opinberum stofnunum um aðgang að upplýsingum í þeirra vörslu. Lögreglan veitti svo fjölmiðlum sjálfviljug upplýsingar sem teljast mættu viðkvæmar persónuupplýsingar án nokkurra kvaða af hendi úrskurðarnefndar ef ekki í hennar óþökk.
Ég væri ekki hissa ef þeir aðilar sem skýrslan nefnir á nafn færu í mál við lögregluna fyrir leka á viðkvæmum persónuupplýsingum. Fjölmiðlum eru gefnar nokkuð frjálsar hendur í meðferð þeirra á þeim upplýsingum sem þeim berast og því ekkert sem stöðvar þá í að birta nöfn þeirra sem skýrslan fjallar um.
Sigríði Björk Guðjónsdóttur lögreglustýru höfuðborgarsvæðisins væri því nær að líta í eigin barm og athuga hvort ákvörðun hennar um að afhenda fjölmiðlum skýrsluna í núverandi mynd hafi verið ólögleg frekar en að reyna að koma ábyrgð sinni á öruggri vörslu persónuupplýsinga yfir á fjölmiðla.