Anton Helgi Jónsson skrifar:
Anton Helgi Jónsson
Nýja bókin mín er sennilega það skásta sem ég hef gert en eitt ljóðanna veldur því að ég mæli tæplega með henni til jólagjafa. Þetta ljóð byggi ég á fremur ómerkilegu atviki sem henti mig fyrir nokkrum árum. Ég var staddur á Kjarvalsstöðum í góðra vina hópi og þurfti að bregða mér afsíðis. Þar sem ég stóð og létti á mér inni á karlaklósettinu fannst mér einn ágætur herra við næstu skál vera að gægjast yfir til mín. Það var eitthvað óþægilegt við það.
Ég býst við því að ég hafi upplifað eitthvað svipað margoft áður en kannski festist þetta atvik í mér vegna þess að mér fannst maður sem ég mætti á útleiðinni líkjast dadaistanum Marcel Duchamp eins og ég þekki hann af ljósmyndum. Marcel Duchamp var býsna uppátektarsamur listamaður og varð einna frægastur fyrir það að breyta fjöldaframleiddri hlandskál í listaverk með því að árita hana og gefa henni heitið Fontaine. Heima fór ég í gríni að velta því fyrir mér hvort það fælist einhver dýpri merking í því að pissa á listasafni heldur en á öðrum stöðum. Svo ákvað ég að yrkja ljóð um karlmenn og hlandskálar.
Ljóðið sem veldur því að bókin mín hentar illa til jólagjafa fjallar um tvo karla sem standa hlið við hlið og pissa, hvor í sína hlandskálina. Karlinn sem talar í ljóðinu er greinilega kominn yfir miðjan aldur og á einhvern hátt orðinn meðvitaður um að hann getur dáið. Hugleiðingar hans bera þess vott að hann veit hver geta verið einkenni um stækkaðan blöðruhálskirtil og hann á erfitt með að pissa. Karlarnir í ljóðinu vita hvor af öðrum og um stund er eins og samtal muni eiga sér stað á milli þeirra en af því verður þó ekki, enda veit ekki nokkur einasti maður um hvað er vert að tala við þessar aðstæður.
Það liggur margt undir niðri í ljóði sem fjallar um tvo karla sem standa við hlandskálar á listasafni. Ljóðið vísar ekki bara í listasöguna heldur líka eitthvað sem enginn vill heyra um og enginn vill tala um. Hugsanlega má túlka ljóðið sem líkingu fyrir dæmigerð samskipti karla sem geta ekki talað og ná ekki saman. Á einhvern hátt leiðir ljóðið hugann líka að því sem karlar eru stundum sagðir gera á almenningssalernum í erlendum stórborgum. Samt er þetta mest um ósköp venjulega gamla durga sem hvorki hafa neitt að segja né geta alveg tæmt blöðruna.
Þetta ljóð mitt er ekki fyndið en hálf kaldhæðnislegt og jafnvel napurt. Fyrst og fremst er það þó ákaflega dapurlegt ljóð. Enginn félaga minn á nokkru sinni eftir að minnast á það við mig og spyrja: Varstu að yrkja um mig? Við tölum aldrei um blöðuhálskirtilinn. Við tölum aldrei um vandamál. Sumir okkar hafa þurft að leggjast inn á sjúkrahús út af einu og öðru en yfirleitt förum við leynt með það.
Ég veit ekki um neitt annað ljóð sem hefur verið ort á íslensku um gamlan karl sem getur ekki pissað. Hugsanlega er þetta merkilegasta ljóðið mitt og kannski á það eftir að halda uppi nafni mínu. Þetta er samt ekki vandað ljóð á neinn hátt, það eru ekki í því neinir orðaleikir, engin stílsnilld og í rauninni ekkert unnið með málið. Það eina sem ég gerði meðvitað var að nota orðið pissuskál. Mér fannst vera minni lykt af því en hlandskál. Samt mæli ég ekki með ljóðinu í jólapakkann.
Mér skilst að margir ljóðaunnendur bíði í ofvæni eftir jóladagsmorgni, þá trítli þeir með kakó inn í stofu til að njóta bókanna sem þeir fengu kvöldið áður. Úti í logninu fellur mjöllin en inni eru allir bara í náttfötunum, breiða yfir sig ullarteppi og fá sér sopa af kakóinu. Þetta er heilög stund. Ég get ekki mælt með ljóðinu mínu um durgana tvo sem eru að pissa inni á karlaklósetti fyrir þessa stund. Það er fínasta ljóð en óviðeigandi á jóladag. Ég mæli með því alla aðra daga ársins.