Ellen Calmon, formaður Öryrkjabandalags Íslands, sendi fjárlaganefnd erindi í vikunni og óskaði skýringa á því hvers vegna önnur útgáfa fjárlaga fyrir árið 2015 sæi fram á lægri hækkun á framfærslu fyrir öryrkja en lagt var upp með. Í bréfi sínu segir Ellen meðal annars:
„Okkur hrýs hugur við þeim fréttum sem nú hafa komið fram sem fjalla um að ríkisstjórnin hafði gefið út við fyrstu drög fjárlaganna að hún stefndi að því að hækka bætur almannatrygginga um 3,5% en í endurskoðuðum drögum dregur hún þessa hækkun í land á síðustu metrunum. Í stað þess að hækka um 3,5% verður þessi liður einungis hækkaður um 3%. ÖBÍ hefur margsinnis lagt fram tillögur um krónutöluhækkun á grunnlífeyri almannatrygginga sem nemur minnst kr. 25.000. Þessi tillaga sem hér hefur hlotið framgöngu hlýtur að lýsa viðhorfum ríkisstjórnarinnar til fólks með skerta starfsgetu, þar á meðal er fjöldi fatlaðs fólks. Þá er það kaldhæðnislegt til þess að hugsa að þriðja umræða um málið fer fram á morgun, 3. desember, á alþjóðlegum degi fatlaðs fólks.“
Þá biður Ellen einnig um upplýsingar varðandi uppbætur á lífeyri innan almannatrygginga:
„Í upphaflega frumvarpinu segir á bls. 374: „Í fimmta lagi er lögð til 72 m.kr. hækkun til þess að breyta tekjuviðmiði á frekari uppbætur á lífeyri innan almannatrygginga.“ Hækkun fyrir þennan lið fjárlagafrumvarpsins (08-203-1.51) á milli ára er hins vegar 31,9 m.kr. (bls. 382), eða úr 231.2 m.kr. í 263.2 m.kr. Hver er lokatalan?“
Vigdís Hauksdóttir, formaður fjárlaganefndar, svaraði um hæl að ekki væri um skerðingu bótaþega að ræða:
„Að gefnu tilefni – ekki er verið að skerða réttindi bótaþega. Engin stjórnvaldsákvörðun liggur að baki – hvorki hjá ríkisstjórn né fjárlaganefnd. Ný þjóðhagsspá Hagstofu Íslands endurmat vísitölu neysluverðs til lækkunar vegna lágrar verðbólgu – Hagstofan spáir 2,7% verðbólgu á árinu 2015 í stað 3,4% og að verðbólgan á árinu 2014 verði 2,2% í stað 2,5%.
Bls. 47 í nefndaráliti meirihlutans.“Nefndarálit
Fjárlögin voru rædd í annað sinn síðastliðinn miðvikudag þar sem Vigdís Hauksdóttir varði fyrirhuguð fjárlög sem formaður fjárlaganefndar. Þar spurði Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir hvort meirihlutinn sæi fyrir sér að hækka bætur almannatrygginga aftur upp í 3,5% eins og lagt var upp með í upphafi.
Svar Vigdísar var í raun endurtekning á svari hennar til Öryrkjabandalagsins:
„Varðandi síðustu spurningu þingmannsins þá hefur þetta verið mjög í fjölmiðlum. Ég hef sent formanni Öryrkjabandalagsins skilaboð og sent út póst þar sem ég fer yfir að lækkunin á sér stað vegna þess að áætlanir um verðbólgu voru of háar. Það er verðhjöðnun miðað við þær tillögur sem voru settar inn í frumvarpið. Vegna þess lækkar þetta á má segja náttúrlegan máta.“
Öryrkjabandalagið gat ekki fallist á þessar skýringar og sendi fjölmiðlum ábendingu varðandi þetta mál þar sem meðal annars segir:
Í 69. gr. laga um almannatryggingar segir: „Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs.“ Áform ríkisstjórnarinnar um hækkun örorkulífeyris er engan veginn í samræmi við laun á vinnumarkaði (launaþróun) og þá er einungis verið að miða við lægstu tekjutryggingu í dagvinnu sem er nú kr. 214.000.- fyrir skatt.
En hæstu bætur almannatrygginga eru um kr. 188.000 kr. fyrir skatt sem þýðir að einstaklingurinn hefur einungis rétt rúmar um 162.000 krónur á mánuði til ráðstöfunar, sá hinn sami þarf líklegast að nýta sér heilbrigðisþjónustu reglulega og fer stór hluti tekna hans í læknis- og lyfjakostnað. Þá þarf hann einnig að greiða fyrir allt þetta sem allir aðrir þurfa eins og húsnæði, hita, rafmagn, fæði, já og svo þurfa flestir til tannlæknis endrum og sinnum en það er kannski bara tilætlunarsemi að ætlast til að geta veitt sér þá lúxusþjónustu, enda virðist hún ætluð fáum. Þetta er svona það helsta sem einstaklingur þarf til að þrífast í samfélagi eins og okkar. Dettur ykkur í hug að þetta sé hægt fyrir 162.000 krónur á mánuði eða þó að það bættist fimmþúsundkall við? Örorkulífeyrisþegar eru um 16.000 talsins og því ætti þetta ekki að vera flókið reikningsdæmi né heldur óyfirstíganlegt að hækka grunnlífeyri eða tekjutryggingu myndarlega svona í eitt skipti fyrir öll.“
Áhugasömum um málaflokkinn er einnig bent á nýlegar aðsendar greinar frá Aðgerðarhópi Háttvirtra Öryrkja og fjalla um réttindi og kjör öryrkja.