Það halda margir að hin fræga setning „Penninn er máttugri en sverðið“ hafi dropið úr penna skáldmæringsins Vilhjálms Shakespeare en sá sem á heiðurinn er raunar sá merkismaður Edward Bulwer-Lytton í leikriti sínu „Richelieu – eða Samsærið“.
Leikritið þetta er frá árinu 1839, en þar eru þessar mögnuðu línur:
“ True, This! –
Beneath the rule of men entirely great,
The pen is mightier than the sword. Behold
The arch-enchanters wand! – itself a nothing! –
But taking sorcery from the master-hand
To paralyse the Caesars, and to strike
The loud earth breathless! – Take away the sword –
States can be saved without it! „
Hugsunin um að hugurinn sé máttugri en höndin og hugsun og orð áhrífaríkari en valdbeiting er auðvitað ævaforn en heiðurinn af þessu kaldhamraða orðalagi á sem sagt Lytton lávarður. Margir fleiri hafa tjáð svipaða pælingu, til að mynda segir Shakespeare í öðrum þætti Hamlets: „… „… many wearing rapiers are afraid of goosequills.“ (Margir sem ganga um girtir sverði óttast fjöðurstafinn).
Þetta fór ég óvart að hugsa um í morgun þegar ég las í fréttum að útför (númer 2) Ríkharðs þriðja Englandskonungs sem féll í orustunni á Bosworth-völlum, 22. ágúst árið 1485, en með þeirri orustu lauk Rósastríðunum, hinum blóðugu innanlandsstríðum um ensku krúnuna, en styrinn stóð milli tveggja greina af hinni fornu Plantagenet-konungaætt, hinni rauðu rós Lancaster-ættarinnar og hvítri rós Jórvíkurættar.
Það var Hinrik Tudor ættarlaukur Lancasterfólksins sem stóð uppi sem sigurvegari og hvíta rósin Ríkharður þriðji var huslaður án allrar viðhafnar á orustuvellinum og hvíldi þar í góðu næði til að hugsa um sín vondu verk þar til bein hans fundust nýlega þegar orustuvöllurinn sem í nútímanum hafði forframast og var orðinn að bílastæði var grafinn upp af fornleifafræðingum sem báru kennsl á lúin bein Ríkharðs konungs.
Eftir að Ríkharður þriðji hvarf héðan af heimi hefur orðstír hans borið mikinn hnekki og hann mátt þola ákaflega illt umtal, og enginn hefur skaðað æru hans meira en sjálft þjóðskáld Englendinga og skáld alls heimsins, Vilhjálmur Shakespeare sem lýsir Ríkharði af litlum kærleika í leikriti sem ber nafn þessa giftulitla kóngs.
Seinni tíma menn hafa svo skemmt sér við að deila um hvort Ríkharður hafi í rauninni verið eins slæmur og Shakespeare og fleiri vilja meina og benda á að ekki sé útilokað að Svanurinn frá Avon hafi lagt þunga áherslu á illsku Ríkharðs til að koma sér í mjúkinn hjá Elísabetu Tudor sem betur er þekkt sem Elísabet fyrsta Englandsdrottning, því að tilkall hennar til ríkiserfða var ekki óumdeilt á sínum tíma og hásæti hennar þótti í valtara lagi framan af, svo að hún þurfti svo sannarlega á góðum spunameistara að halda.
Versti glæpur sem Ríkharður þriðji hefur verið grunaður um er að hafa myrt bróðursyni sína tvo Játvarð og Ríkharðsem stóðu nær ríkiserfðum en hann, tólf og níu ára, og voru geymdir í Lundúnaturni „til að tryggja öryggi þeirra“. Þeir sem nú vilja endurreisa æru hins endurfundna og endurgrafna Ríkharðs þriðja segja að áróðursmenn Tudor-ættarinnar hafi reynt að klína þessu frænda- og barnamorði á Ríkharð saklausan en drengjunum hafi verið bjargað úr Lundúnaturni og þeirra beðið önnur örlög sem höfðu ekkert með Ríkharð að gera.
Sjálfur held ég að Ríkharður þriðji hafi verið óttalegur raftur og manndrápari og sömuleiðis að Hinrik VII frændi hans sem stóð yfir höfuðsvörðum hans á Bosworth-völlum hafi verið síst skárri, en verstur af öllum þeim hryllilegu skrímslum sem sátu í hásæti Englands á þeim blóðugu og spennandi tímum þegar nútími var að renna upp og leysa af hólmi miðaldir sem voru eins og óralangur vetur hafi verið Hinrik VIII.
Svona getur nú bróðurparturinn af morgninum hjá manni farið í tilgangslausar pælingar um frétt frá 15. öld og ég vona að lesendur Kvennablaðsins hafi annað og þarfara að gera en að lesa þetta.
Myndefni Wikimedia Commons