Stundum, þegar ég þumbast um búningsherbergið í Hreyfingu, í súrum íþróttafötum sem líklega hefði þurft að þvo í þarsíðustu viku, mæti ég þremur grannvöxnum og sólbrúnum ungum mönnum þar sem þeir voma framan við spegilinn. Þeir færa kannski einn og einn lokk nokkra millimetra til suðurs eða kroppa aðeins í minnsta fílapensil í heimi, en aðallega virðast þeir bara mæna djúpt í augun á sjálfum sér.
Eitt sinn datt mér í hug að reyna að vera svolítið fyndinn og hrópa: „Hei, stelpur, kvennaklefinn er hinum megin!!“ og hlæja ruddalega með hinum körlunum í klefanum. En ég lagði ekki í það.
Í fyrsta lagi myndi svona aulabrandari auðveldlega túlkast sem argasta karlremba og í öðru lagi var ég nýbúinn að sjá „Eastern Promises“ með Viggo Mortensen og var hræddur um að ungu mennirnir myndu lúskra á mér í gufubaðinu á eftir.
Þess vegna læt ég mér bara nægja að virða þá fyrir mér virða sig fyrir sér. Og hugsa til hans Narcissusar úr grísku goðafræðinni.
Hann var veiðimaður sem var svo fríður að allir dáðust að honum og bæði konur og karlar urðu ástfangin af honum. Hann átti hins vegar enga ást til að deila með öðrum en sjálfum sér.
Hann beit af sér bæði mennska og hálfmennska aðdáendur sem ýmist förguðu sér á staðnum eða gengu af göflunum vegna hinnar óendurgoldnu ástar á þessum fagra og kaldlynda veiðimanni.
Eitt sinn rak Narcissus augun í sína eigin spegilmynd þar sem hann fékk sér að drekka úr lind. Hann féll í stafi af fögnuði og varð ástfanginn upp fyrir haus af verunni sem á hann horfði. En hvernig sem hann reyndi vék spegilmyndin sér alltaf undan snertingu hans. Þar sem hann gerði sér að lokum grein fyrir að hann myndi aldrei geta átt þessa veru að ástvini greip hann sama örvinglan og hina sem höfðu þráð ást hans sjálfs. Og hann stytti sér líka aldur. Hér ber heimildum reyndar ekki saman um hvort hann rak sig á hol eða hlunkaðist útí lindina og drukknaði.
Ókei, nú skulum við átta okkur á að þetta er gömul saga. Mjög gömul saga. Og þá meina ég göö-öö-öömul.
Frá því fyrir tíma snjallsíma og sjálfsmynda. Fyrir Hlöllabáta, fyrir kókómjólk, fyrir playstation, fyrir sérbökuð vínarbrauð, fyrir útvíðar gallabuxur, fyrir þröngar gallabuxur, fyrir Múlakaffi, fyrir Eurovision, fyrir óhrært skyr í smjörpappír, fyrir reiðhjól með hjálpardekkjum, fyrir Millet dúnúlpur, fyrir Polaroid myndavélar, fyrir kettlingamyndbönd, fyrir rækjur í hlaupi, fyrir rennilás og bréfaklemmu, fyrir útlendingahatur, fyrir útlendinga á Íslandi, fyrir Ísland, fyrir mysing, fyrir mótþróaþrjóskuröskun, fyrir brauðtertur, fyrir fermingarveislur með skeggjuðum frænkum, fyrir formæka, fyrir rafmagnsgítarnögl, fyrir Higgsbóseindina, fyrir botox, fyrir Korputorg, fyrir samræmd próf, fyrir þjóðmenningu, fyrir kavíar í túbu, fyrir Phil Collins, fyrir spegla…
Þetta er sem sagt rosalega gömul saga og gæti ekki gerst í dag. Í dag eru nefnilega til speglar, framleiddir í þeim tilgangi að maður geti elskað sjálfan sig án þess að eiga á hættu að drukkna.
Og þá kem ég loks að efninu, sem er persónuleikaröskun sem kennd er við aðalpersónu sögunnar – hinn sjálfselska Narcissus – og kallast narcissismi (ekki fyrir smámælta).
Fólk með þessa röskun lítur stórt uppá sig, það á erfitt með að setja sig í spor annarra og skortir skilning á þeirra líðan. Þetta fólk er gjarnan hégómagjarnt og telur sig eiga að hafa meiri áhrif og völd en samborgararnir (hmmmm, þetta minnir mig á einhvern sem ég kannast við…).
Og ef það fær ekki þessa sérmeðferð, getur það brugðist við með reiði og ofstopa, en einnig depurð og þunglyndi.
Nýlega birtist rannsókn þar sem skoðað var hvaða þættir í æsku geta haft áhrif á þróun þessa persónuleika. Niðurstaðan var sú að börn sem eru hlaðin lofi án þess að hafa sérstaklega til þess unnið eru í meiri hættu en önnur að þróa með sér þá persónuleikaþætti sem einkenna narcissisma.
Viðhorf foreldra sem þykja börnin sín öðrum fremri og merkilegri og finnst að þau eigi skilið að fá forgang í lífinu, geta þannig haft varanlega neikvæð áhrif á þroska barnsins. Það er tekið fram í greininni að mikilvægt sé að foreldrar sýni barninu ást og hlýju sem stuðli að heilbrigðu sjálfsmati barnins.
En ef þeir ala barnið upp eins og það sé betra en jafnaldrarnir eru auknar líkur á að barnið upplifi sig öðrum æðri þegar það vex úr grasi með þeim árekstrum sem fylgja þegar einstaklingurinn fær ekki sínu framgengt eins og hann telur sig eiga rétt á.
Höfundar taka fram að fólki með narcissisma hefur fjölgað síðustu áratugi og gera því skóna að skýringuna á því megi finna m.a. í félagsmiðlum þar sem börn séu stöðugt í beinni útsendingu á netinu. Ýmist eru það foreldrarnir sem flaggi börnunum og stæri sig af þeim opinberlega, oft án þess að spyrja þau álits, eða börnin sjálf sem pósti sjálfsmyndum og upplýsingum um frekar ómerkilegar og hversdagslegar athafnir sínar en fái stöðuga athygli og hrós fyrir á samfélagsmiðlum.
Persónulega finnst mér þessar útskýringar höfunda full afdráttarlausar en get tekið undir að fyllsta ástæða sé að íhuga hvernig börn eru kynnt til sögunnar á samfélagsmiðlum einsog í öðrum fjölmiðlum.