Guðbjörg Jóhannesdóttir, sóknarprestur í Langholtskirkju, flutti þessa predikun í dag og er birt hér með leyfi hennar:
Drengirnir okkar sem nauðga
Nú hefur hver lokaði hópurinn á fætur öðrum sprottið fram á fésbókinni þar sem meðlimirnir eru konur sem hafa upplifað kynferðisofbeldi. Hóparnir eru vettvangur umfjöllunar um þöggun, skömm og flóknar tilfinningar tengdar kynferðisofbeldi. Hryllingurinn er ekki aðeins fólginn í þeim sögum sem fram koma á síðunum heldur ekki síður hversu mikill fjöldi það er sem á reynslu af kynferðislegu ofbeldi.
Hóparnir virka stuðandi á marga.
Í síðustu viku rataði athugasemd úr einum hópanna í fjölmiðla þar sem þekkt fjölmiðlakona hafði sett inn stöðufærslu um ofbeldi sem hún varð fyrir af hálfu barnsföður síns. Mikil umræða hefur orðið um nauðgunarkæru annarrar blaðakonu á hendur samstarfsmanni sínum. Allt er þetta flókið.
Sakleysi uns sekt er sönnuð. Friðhelgi einkalífs. Sanngjörn málsmeðferð.
Allt eru þetta setningar sem birta grunnstoðir þess sem við viljum og eigum að geta treyst. Grunnstoðir réttarfarsins.
Engu að síður virðist upplifun þeirra sem þurfa á kerfinu að halda að það hafi brugðist. Að það sé ekki fært um að takast á við mál sem varða kynferðisofbeldi. Að samfélagið sé enn statt á þeim stað að þöggun og skömm sé upplifun þeirra sem á er brotið.
Knúsið er vefrit sem mörg ykkar þekkja, þar birtist grein fyrir nokkrum árum eftir Guðnýju Elísu Guðgeirsdóttur sem orðaði einn þann flöt þessara mála, sem kallaði á mig í vikunni þar segir m.a.:
,,Líkt og gerendur afmennska þá sem þeir nauðga þá afmennskar samfélagið nauðgarana. Fyrir vikið gengur fólk út frá því að ef sá sem er ásakaður um nauðgun sást einhvern tímann leiða gamla konu yfir götu eða seldi klósettpappír til styrktar UNICEF á sínum ungdómsárum þá geti hann ekki mögulega verið nauðgari. Venjulegur maður hlýtur þá að vera hafður fyrir rangri sök. En hvers konar manneskja lýgur svo alvarlegum glæp upp á saklausan kórdreng? Það hlýtur bara að vera einhver skelfileg drusla sem borðar ungbörn í morgunmat og saumar sér kjóla og korsilettur úr mannaskinni.
Það kemur kannski á óvart en nauðgarar búa ekki eingöngu í hellum í Mordor og skríða út á næturnar til að nauðga og drekka blóð. Augun í þeim glóa ekki í myrkri og dýr flýja ekki eða fara að urra þegar þau verða vör við þá. Það heyrist ekki stefið úr Jaws þegar þeir nálgast og það koma ekki þrumur og eldingar ef þeir eru úti að kvöldi til. Eftir að hafa nauðgað heldur gerandinn áfram með sitt líf. Hugsanlega fer hann að vinna í skattaskýrslunni sinni eða skreppur í ræktina. Kannski er hann menningarlegur og fer á tónleika í Hörpunni eða kannski veit hann ekkert skemmtilegra en að horfa á Sci-Fi-þætti. Hann flokkar jafnvel ruslið sitt og tekur þátt í mottumars.
Enginn óskar dauðlegum mönnum þeirrar meðferðar sem fólk lýsir í ummælakerfum fjölmiðla þegar rætt er um nauðgara. Ekki einu sinni fórnarlömb nauðgana. Sem þolandi nauðgunar bið ég ykkur að láta mig ekki velja á milli þess að sætta mig orðalaust við nauðgun og þess að útsetja sjálfa mig eða þann sem nauðgaði mér fyrir því að vera skrímslavædd af dómstóli götunnar. Ég á ekki að þurfa að velta fyrir mér hvort mér hafi verið nauðgað nógu mikið til að mega segja frá því. Gerið það að raunhæfum möguleika fyrir gerendur að játa brot sitt án þess að verða ofsóttir. Gefið brotaþolum tækifæri til að leita réttar síns án þess að vera vændir um lygar og fégræðgi. Gefið svigrúm fyrir alvöru réttlæti.”
Svo mörg voru þau orð.
Ástæða þess að ég nefni þetta hér í dag er að guðspjallið fjallar um verðmæti. Jesús gefur okkur ráðgjöf um hvernig við eigum að ávaxta okkar pund, hann notar meira að segja nokkuð harkalegt orðalag, hann notar orðið heimskingi og við vitum hvað heimskingi er. Það er manneskja sem ekki lærir af lífinu, sú sem lærir ekki af reynslunni.
Fjárfestingin sem bent er á að sé hyggileg að gera, hin sanna fjárfesting er ekki aðeins stritið okkar sem skilar meira dóti eða stærra, heldur felst í því að byggja heiðarlegt, kærleiksríkt samfélag hvert við annað. Það er fjársjóður Guðs.
Það er því gott að minnast þess að mestu verðmæti samfélags er mannauður.
Því var merkilegt að heyra viðtal við lögreglufulltrúa í kynferðisafbrotadeild lögreglunnar, Eyrúnu Eyþórsdóttur, í vikunni á RÚV, þar sem hún segir frá reynslu sinni af því að vinna við rannsókn kynferðisafbrotamála. Hún segir að stjórnvöld verði að setja aukinn kraft í rannsóknir á því hvers vegna svo margir karlmenn beita konur ofbeldi.
Enn fremur kemur fram hversu jákvætt hún telur að konur sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi finni vettvang til að deila reynslu sinni. Þá bendir hún á það sem við vitum flest; að margar sögurnar á lokuðu síðunum endurspegla hversu erfitt geti reynst að sýna fram á ásetning í kynferðisafbrotamálum. Stundum átti karlmenn sig ekki sjálfir á því að þeir hafi í raun framið nauðgun.
Eyrún segir:
„Ég tek fram að með þessu er ég ekki að firra karlmenn ábyrgð. En við megum ekki horfa framhjá þeirri staðreynd að margir karlmenn, sem beita ofbeldi, taka ekki meðvitaða ákvörðun um að gera það. Mín tilfinning er að þetta tengist þeirri hugmyndafræði að karlmenn hafi einhvers konar umráðarétt yfir konulíkamanum, sem virðist svo rótgróin í hugum margra karla að þeir átta sig stundum ekki á því sjálfir. Ég hef verið með mál þar sem menn hafa brotið gegn konum án þess að gera sér grein fyrir því. Þeir hafa svo algjörlega brotnað niður í skýrslutöku þegar þeir heyra lýsingar konunnar á atburðinum. Oft virðast þeir ganga út frá því að ef það kemur ekki skýrt nei – ekki var sparkað eða lamið – hafi samþykki legið í loftinu.“
Eyrún segir að yfirvöld þurfi að setja rannsókn og meðferð kynferðisbrota í forgang. Öllum megi vera ljóst að kerfið sé gallað, sönnunarbyrði sé erfið og oftar en ekki gangi brotamenn frá málum án refsingar. „En það er löngu tímabært að beina sjónum að gerendum og rannsaka af hverju svona margir karlmenn beita konur ofbeldi. Þetta er kjarni vandans.“
Ég verð að taka undir með Eyrúnu.
Sjálf er ég þolandi kynferðisofbeldis og veit sem er að gerendurnir eru drengirnir okkar, eiginmenn okkar, feður okkar, frændur okkar og vinir okkar en ekki skrímsli. Þótt eyðileggingin sem þeir skilja eftir sig sé oft eins og eftir skrímsli.
Sjálf hef ég staðið mig að því, þrátt fyrir alla mína menntun og reynslu, að halda ræðu yfir dætrum mínum um að þær verði að passa sig, hef gert athugasemdir við efnislítinn klæðnað og rætt um drykkju og rætt um að þær þurfi nú að passa sig að drekka ekki of mikið.
En svo rennur það upp fyrir mér að ég á tvo fallega unglingsdrengi sem ég held ekki yfir neinar ræður um að þeir megi ekki beita ofbeldi, þeir megi ekki sýna virðingarleysi eða fara yfir mörk annarra. Ég tek því einhvern veginn sem sjálfsögðum hlut að það geri þeir ekki.
En eru það bara drengir hinna mæðranna sem beita ofbeldi?
Þau mál sem rædd eru á lokuðu síðunum eru erfið á alla kanta en undan því verður ekki vikist lengur að beina sjónum að gerendum og huga að því með hvaða hætti við ræktum mannauð stúlkna og drengja svo að þann skaða sem samfélagið allt verður fyrir vegna kynferðisbrota megi lágmarka. Hvernig við innrætum virðingu fyrir mannhelgi og hæfni til að setja sig í spor annarra, innrætum Guðsríkið sjálft.
Innræting er nefnilega fallegt orð því það vísar til þess sem hvílir svo djúpt í manneskjunni að það er rótfast, svo jafnvel þó að blási þá er það ávallt þær rætur sem leiða hugsun og gjörðir.
Guð gefi okkur hugrekki og visku til þess að ala upp drengi sem elska en meiða ekki.
Amen.