Dauði sænska krimmahöfundarins Stieg Larssons 2004 var ótímabær og tilfinnanlegur fyrir sanna aðdáendur skandinavískra glæpasagna. Bækur hans þrjár um Mikael Blomkvist og Lisbeth Salander hafa notið gríðarlegra vinsælda, verið þýddar á fjölda tungumála og malað gull – sem reyndar hefur ekki ratað til sambýliskonu hans til margra ára þar sem hún hefur ekki réttarstöðu ekkju, heldur til föður hans og bróður og sýnist sitt hverjum um það.
Clik here to view.
Sambýliskonan Eva og Stig
Þeir Larssonsfeðgar fengu þekktan sænskan höfund, David Lagercrantz (f. 1962) til að taka upp þráðinn þar sem frá var horfið og þakkar hann þeim sérstaklega fyrir það í lokaorðum bókarinnar. Það er ekki heiglum hent að feta í fótspor Stiegs og Lagercrantz hefur þurft að liggja undir feldi áður en hann féllst á að taka þetta verkefni að sér í óþökk ekki-ekkjunnar meðan 80 milljónir lesenda biðu í ofvæni en bókin var óðara þýdd á 25 tungumál og kom út samtímis í 37 löndum. Það er auðvitað frábært að íslenska þýðingin hafi verið með í fjörinu en skemmst frá því að segja að Lagercrantz kemst ekki með tærnar þar sem Stieg Larsson hafði hælana. Hann nær hvorki hraðanum, spennunni eða töffaraskapnum sem einkenndi Millenium-seríuna og söguþráðurinn er tugginn og þvældur.
Það er ergilegt þegar látið er eins og lesandinn muni sáralítið úr fyrri bókunum þremur og alltof mikið pláss fer í útskýringar og upprifjanir úr þeim. Það er varla í boði fyrir nýja lesendur Larssons að stökkva á lestina núna, þeir verða bara að byrja á fyrstu bókinni og lesa þessa nýjustu að því loknu ef ekki á að drepa okkur hin úr leiðindum. Þá er líka látið eins og lesandinn sé ekki sérlega skarpur, t.d. þegar tölvunördinn Linus lýsir augljóslega vinnubrögðum Lisbethar en samt þarf Mikael að rifja það upp og japla aðeins meira á því (48) og það er ófyrirgefanlegt, að þegar einhverfur piltur teiknar mynd af ofbeldismanni sem lesendur þekkja strax, er hann samt nafngreindur (287) og í senu þar sem ofbeldismaðurinn Lasse fær makleg málagjöld er lopinn teygður endalaust. Svona klúður hefði Stieg Larsson aldrei gert sig sekan um.
Þá er alltof miklum tíma lesandans og pappír heimsins eytt í að fara yfir æsku og fjölskylduaðstæður Lisbethar. Hún og Mikael eru orðnar einhliða og fyrirsjáanlegar persónur, kannski var ekki meira blóð eftir í æðum þeirra eða þær hafa tálgast svona í meðförum Lagercrantz. Dregin er upp rómantíseruð mynd af Lisbeth sem ofurhetju og gyðju réttlætis og Mikael er klisjulega stillt upp sem þreytulegum talsmanni lýðræðis og sannleika. Aðrar persónur eru ámóta einfaldar og kvenpersónurnar svo áþekkar að það er engin leið að henda reiður á hver var hvað, Gabriella, Helena eða Alona.
Clik here to view.
Stig og Lagercrantz
Ógnvænlegur veruleiki tölvuinnbrota og netglæpa var einkennandi í atburðarásinni hjá Larsson og sagt er að Lagercrantz hafi kosið að skrifa söguna á ónettengda tölvu af ótta við njósnaforrit og hakkárásir. Það hefur reynt þó nokkuð á þýðandann, Höllu Kjartansdóttur, að koma tæknitrixunum og stærðfræðihugtökunum yfir á mannamál og tekst það prýðilega enda þýddi hún bækur Stiegs með sóma og kann sitt fag. En þýðingin er unnin undir mikilli pressu og prófarkalesarinn hefði þurft meiri tíma áður en bókin fór í prentsmiðju.
Það er ekki hægt að ætlast til að Lagercrantz skrifi eins og Larsson en hann ætti nú að geta gert aðeins betur en þetta. Það er eitthvað óviðkunnanlegt við bók sem skrifuð eftir pöntun og kemur „úr smiðju“ annars höfundar. Hún lyktar af peningagræðgi.
