Fjórða hvert ár (eða þar um bil) er skipt um mannskap á Alþingi. Þjóðin kýs, hluti sitjandi þingmanna dettur út og ferskt fólk tekur við þinginu.
Sitt sýnist hverjum um þessa reglulegu nýliðun á þingi. Gjarnan þykir sitjandi þingmönnum óþarfi að rugga bátnum mikið með of mörgum nýjum andlitum. Enda þingsætin ekki nema 63 talsins og hver nýliði sparkar út einum sem fyrir var.
Nú hefur fráfarandi forsætisráðherra látið hafa eftir sér að í kosningunum 2013 hafi verið of mikil endurnýjun. Endurnýjun sé nánast orðin að vandamáli, of mikil endurnýjun sé ekki góð fyrir þingið.
En hvað kemur í ljós ef við rýnum í tölurnar?
Framsókn er endurnýjunavandinn (og Sjálfstæðisflokkurinn smá)
Ef bara er litið á nýliða í kosningunum 2013 þá er Sigurður Ingi í rauninni að gagnrýna samherja sína. Af 27 nýjum þingmönnum eftir kosningarnar 2013 tilheyra heilir 20 stjórnarflokkunum. Þar af eru 12 nýliðanna í Framsókn eins og Sigurður Ingi, eða rétt tæplega helmingur endurnýjunarinnar.
Ætlaði Sigurður Ingi að senda félögum sínum þessar köldu kveðjur?
Langflestir nýir þingmenn eftir kosningar 2013 komu úr stjórnarflokkunum tveimur. Þykir Sigurði Inga Jóhannssyni það hafa verið vont fyrir löggjafann?
Reynslan er yfirdrifin, þótt hún hafi stundum verið meiri
En hver er „eðlilegur“ endurnýjunartími þingmanna? Handbók Alþingis gefur ágætt yfirlit yfir tölfræðina við upphaf hvers kjörtímabils.
Í handbókinni má sjá að meðalþingaldur endurkjörinna þingmanna 2013 var 10 ár, þannig að ótti Sigurðar Inga um að hafi vantað reynslu inn á þingið virðist ástæðulaus. Meðaltalið hefur eitthvað hækkað vegna þeirra fimm þingmanna sem höfðu setið á þingi síðan á síðustu öld, Steingrímur J. Sigfússon þeirra lengst, frá árinu 1983. Aðrir fimm höfðu tekið sæti sem varamenn á 20. öldinni.
Meðaltalið eftir kosningar 2013 er það sama og eftir kosningar 1999, en hefur stundum verið talsvert hærra. Meðalþingaldur endurkjörinna þingmanna var til dæmis rétt 15 ár eftir kosningar 2007. Það sýnir kannski ágætlega að þingreynslan er ekki eini mælikvarðinn að hrunið varð á vakt þess þrautreynda hóps þingmanna.
Meðalþingaldur endurkjörinna þingmanna var 10 ár eftir kosningar 2013. Það er sama meðaltal og eftir kosningar 1999, en meðalþingaldur skaust upp í heil 15 ár eftir kosningar 2007.
Endurnýjunin hefur áður verið mikil
Af orðum Sigurðar Inga mætti skilja að endurnýjunin í kosningunum 2013 hafi verið stjarnfræðileg miðað við það sem eðlilegt telst. Hún var það alls ekki.
Árið 2013 tóku 27 nýir sæti, eða 43%. Jafnmargir settust nýir inn á þing eftir kosningar 2009 og litlu færri eftir kosningar 2007, þá komu 24 nýir þingmenn inn, eða 38%.
Meðaltal nýrra þingmanna ef öll kjörtímabil frá 1934 eru talin er 28%. Þótt endurnýjunin hafi skotist upp undir 40% í síðustu þremur kosningum, þá er það ekki eins gríðarlegt frávik og mætti skilja af orðum Sigurðar Inga. Svipað gerðist þrennar kosningar í röð fyrir tæpum 30 árum, þegar nýliðar voru stór hluti þingmanna: 1987 (33%), 1991 (40%) og 1995 (30%).
Yfir þriðjungur þingmanna hefur verið nýliðar eftir kosningarnar 2007, 2009, 2013. Meðaltalið í kosningum 1934-2013 er 29%.
Aðalmarkmið að verja stóla
Orðum Sigurðar Inga Jóhannsonar, fráfarandi forsætisráðherra, er beint inn í samfélag þar sem traust til Alþingis er lítið. Þá er auðvelt að benda á einfaldar skýringar, eins og að allir nýliðarnir sem hrúguðust inn í síðustu kosningum grafi undan traustinu.
Þegar engar tölur styðja þessar staðhæfingar stendur eftir einfaldari sannleikur: Sigurði Inga, líkt og mörgum kollegum hans, finnst óþægileg tilfinning að geta misst stólinn sinn. Í því skyni er þægilegt að halda því fram að óbreytt ástand sé best til þess fallið að viðhalda stöðugleika, að búa til ótta við of miklar breytingar. Sem betur fer getur þjóðin horft fram hjá þess lags hræðsluáróðri og tryggja aftur heilbrigða endurnýjun í þingliðinu eins og í undanförnum kosningum.