Virginia Woolf (1882–1941) var helsti kvenrithöfundur Breta á 20. öld og verðugur arftaki hinna merku 19. aldar skáldsagnahöfunda, þeirra Jane Austen, George Eliot og Brontë-systra. Hún missti úr allmörg ár vegna veikinda en var annars sískrifandi. Eftir hana liggja margar skáldsögur og mikill fjöldi ritgerða. Ágrip þetta af erindi hennar „Professions for Women“ sem hún flutti á fundi The Women‘s Service League í janúar 1931 er lauslega þýtt og mikið stytt.
Ritari félags ykkar kom að máli við mig og bað mig að segja fáein orð um starf mitt. Satt er það: ég er kona og starfandi rithöfundur. Margar konur hafa unnið við ritstörf, sumar frægar en fleiri ókunnar og gleymdar.
Þegar ég byrjaði að skrifa voru fáir steinar í götu minni. Fjölskyldufriðurinn rofnaði ekki þó skrjáf heyrðist í penna. Pappír er ódýr enda forsenda þess að konur hafa náð árangri sem rithöfundar fyrr en í öðrum starfsgreinum, nema kannski á leiksviði. En ég uppgötvaði fljótlega að ef ég ætlaði að skrifa umsagnir um bækur yrði ég að segja konu einni stríð á hendur. Ég kallaði hana Heimilisengilinn eftir söguhetju frægs kvæðis. Hún truflaði mig þegar ég var að skrifa. Hún kvaldi mig svo að á endanum stóðst ég ekki mátið og drap hana. Þið sem eruð af yngri og lánsamari kynslóð vitið kannski ekki hvað ég á við með Heimilisenglinum. Ég skal skýra það stuttlega.
Hún var afar geðug og ósíngirnin uppmáluð. Hún fórnaði sér á hverjum degi. Ef kjúklingur var á borðum tók hún lærið, ef það var trekkur sat hún þar. Aldrei hafði hún sjálfstæðar skoðanir eða óskir heldur kaus ævinlega að styðja skoðanir og óskir annarra. En fyrst og fremst var hún flekklaus. Litið var á flekkleysið sem hennar æðstu dygð og yndisauka, hvernig hún roðnaði til dæmis. Í þann tíð – á síðasta skeiði Viktoríutímans – átti hvert heimili sinn engil. Og þegar ég byrjaði að skrifa varð ég vör við Heimilisengilinn. Skugginn af vængjum hennar féll á pappírinn. Ég heyrði pilsaþytinn í stofunni.
„Elskan mín, þú ert að fara að skrifa um bók eftir karlmann! Vertu alúðleg, nærgætin, daðrandi, beittu allri slægð, öllum klækjum okkar kyns! Gefðu aldrei í skyn að þú hafir sjálfstæðar skoðanir. Umfram allt: vertu hrein og flekklaus!“ Og hún bjóst til að stýra penna mínum.
Nú vill svo til að forfeður mínir arfleiddu mig að 500 punda sjóði árlega og ég þurfti því ekki að lifa á sjarmanum einum saman. Ég réðst á engilinn og tók hana hálstaki. Gerði allt hvað ég gat til að kála henni. Vörn mín fyrir rétti hefði orðið sú að þetta hefði verið sjálfsvörn. Ef ég hefði ekki drepið hana hefði hún drepið mig, slitið hjartað úr skrifum mínum.
Því ég komst fljótt að því að ekki er hægt að skrifa ritdóm um skáldsögu án þess að hafa sjálfstæðar skoðanir á mannlegum samskiptum, siðgæði, kynferðismálum. En að dómi Heimilisengilsins eru þetta allt málefni sem konur geta ekki fjallað um frjálst og opinskátt; þær þurfa að sjarmera, slá úr og í, ljúga ef þær ætla að ná árangri.
Því var það að hvenær sem ég greindi skuggann af vængjum hennar eða ljómann af geislabaug hennar þreif ég blekbyttuna og fleygði í hana. Hún drapst ekki svo auðveldlega. Það er mun erfiðara að drepa draug en lifandi veru. Hún var alltaf að læðast inn aftur þegar ég hélt að ég hefði fyrirkomið henni.
Ég er hreykin af því að mér skyldi takast að drepa hana en bardaginn var tvísýnn og tímanum hefði verið betur varið til að læra gríska málfræði eða ferðast um heiminn í ævintýraleit.
Það er hluti af starfi kvenrithöfundar að drepa Heimilisengilinn.
