Umfjöllun Stundarinnar og Reykjavík Media afhjúpar víðtækt net Björgólfsfeðga í heimi skattaskjóla. Þá sýnir fréttin að jafnvel Rannsóknarnefnd Alþingis hafði ekki ítarlegar og heildstæðar upplýsingar um viðskiptafléttur og net Björgólfsfeðga. Leyndarhjúpur aflandseyja hefur því beinlínis átt þátt í að skýrslu sem ætlað var að leita skýringa á falli íslensku bankanna var illfært að ná utan um net manna í upplýsingasvartholi aflandseyja. Þá vekur umfjöllunin spurningar um hvort heiðarlega hafi verið staðið að skuldauppgjöri Björgólfs Thors Björgólfssonar og hvort allar eignir og auður Björgólfs Guðmundssonar hafi verið til umfjöllunar í gjaldþroti hans.
Sérstaka athygli vekur félagið Ranpod ltd. sem stofnað var í lok júlí 2008, örfáum vikum fyrir fall íslensku bankanna. Þann 3. október árið 2008 stofnaði Evelyn Bentína Björgólfsdóttir bankareikning og bankahólf í Sviss hjá breska Barclays bankanum fyrir Ranpod ltd. Örfáum dögum áður, 29. september, hafði Glitnir verið þjóðnýttur. 7. október óskaði Samson, eignarhaldsfélags í eigu Björgólfsfeðga, eftir greiðslustöðvun. Sama dag eignaðist ríkið Landsbankann.
Nokkrum dögum síðar hamaðist Björgólfur eldri á Mossack Fonseca um að veita sér og syni sínum prókúru í Ranpod ltd., félagi í eigu Evelyn, dóttur Björgólfs eldri. Svo hamaðist Björgólfur að eftir er tekið hjá fyrirtækinu og sést í Panamaskjölunum. Það vekur furðu að Björgólfur hafi haft svo mikinn áhuga á prókúru feðganna í þessu félagi samhliða því að bankinn hans, viðskiptaveldi og íslenskt efnahagslíf voru að falla. Málið vekur upp augljósar spurningar um hvort Björgólfur Thor Björgólfsson og Björgólfur Guðmundsson séu raunverulegir eigendur fyrirtækisins. Það sem kallað er beneficial owners. Tekið skal fram að enginn vafi leikur á tilgangi þess að vera með prókúru í félagi. Prókúra er til þess gerð að geta farið með ákvarðanatöku varðandi fjárhag félags og ráðstafað fjármunum þess. Í því ljósi er lítið að marka tal Björgólfs Thors og talsmanns hans um að hann geti ekki upplýst um Ranpod ltd.
Það vekur enn meiri furðu að Björgólfur yngri dylgjar og kvartar yfir umfjöllun Stundarinnar og Reykjavík Media í stað þess að svara efnislega um málið. Á frétt Stundarinnar má greinilega sjá að Björgólfi Thor og Björgólfi Guðmundssyni var gefið færi á að koma sinni hlið á framfæri.
Umfjöllun heldur áfram fyrir neðan mynd
Dylgjur og villuljós Björgólfs Thors
Kvennablaðið sendi í Björgólfi lista með spurningum um efnisatriði málsins enda ekki sjálfsagt mál að yfirlýsingar Björgólfs séu birtar án áskorunar eða kröfu um nánari útskýringar. Spurt var út í skrif hans í kjölfar fréttarinnar meðfram því að óskað var skýringa á atriðum sem koma fram í Stundinni. Björgólfur hafði ekki áhuga á að svara spurningum Kvennablaðsins en þess í stað sagði Ragnhildur Sverrisdóttir, talsmaður Björgólfs: „Björgólfur Thor ætlar ekkert að tjá sig um umfjöllunarefni Stundarinnar umfram það sem þegar hefur birst á btb.is.“
Kvennablaðið ítrekaði ósk sína við svörum en fékk sama aftur sama svar.
Dylgjur Björgólfs
Yfirlýsing Björgólfs Thors og meðvituð ákvörðun um að svara ekki efnislega til um neitt er taktík sem milljarðamæringar Íslands hafa tamið sér og ítrekað komist upp með. Björgólfur gefur í skyn að Stundin hafi ekki heildarsýn yfir viðskipti hans en bendir ekki á að Björgólfur sjálfur neitar iðulega að svara efnislegum spurningum um slíkt. Hvorki Stundin né Reykjavík Media gefa í skyn að í umfjölluninni sé að finna heildarsýn yfir öll viðskipti Björgólfsfeðga. Þvert á móti er ítrekað tekið fram að um upplýsingar úr Panamaskjölunum sé að ræða.
Hann gefur í skyn að til séu gögn sem skýri hans hlið miklu betur en Panamaskjölin en hefur alla tíð neitað aðgengi að þeim gögnum nema á eigin forsendum. Þannig hefur hann sent tilkynningar á fjölmiðla um hið mikla afrek Björgólfs Thors, sem innihalda ekki rekjanlegar upplýsingar en eintóma frasa um gæði þess. Þá heldur hann því fram að allar skuldir hafi verið greiddar. Í bloggfærslu vegna fréttar Stundarinnar segir til að mynda að öll lán hans við Landsbankann hafi verið gerð upp. Hið rétta og nákvæmara er að Björgólfur gat ekki staðið í skilum vegna upprunalegra skuldbindinga sinna og þurfti því að semja við kröfuhafa um breyttar forsendur. Upplýsingar um samninginn eru af skornum skammti og matreiddar af Björgólfi Thor og hans starfsfólki. Þar af leiðir að við vitum ekki og getum ekki sannreynt að allar skuldir hafi verið greiddar í upprunalegum skilningi. Almennt vit og vitneskja segir þó að menn hefji ekki samninga við kröfuhafa nema einmitt vegna þess að ekki er fært að standa við upphaflega skilmála. Að tönnlast á því að allt sé greitt er því áróður.
Þrasarinn Björgólfur Thor
Í því hlaðborði útúrsnúninga, þrasgefni og dylgja sem örstutt bloggfærsla Björgólfs Thors er, stendur upp úr þras hans um málskilning Stundarinnar. „Samkvæmnin er þó ekki meiri en svo, að á einum stað fullyrðir Stundin að stórar fjárhæðir hafi einhvern veginn gufað upp, viðurkennir í næsta orði að ekki hafi tekist að rekja þá slóð sem blaðið taldi sig vera á og loks að það sé „ógerlegt að fullyrða nokkuð um hvaða eignir voru inni í þeim félögum,“ skrifar Björgólfur Thor.
Sem sagt rekjanleiki peningaslóðarinnar endar. Ekki er vitað hvað varð um peningana og Stundin tekur fram að ekkert sé hægt að fullyrða um hvar þeir séu. Með almennum málskilningi: Peningaslóðin gufaði upp! Þetta er svo ólýsanlega lélegt að erfitt er að ímynda sér hvernig svona sleppur í gegn og verður að opinberu svari mannsins. Í hvaða sápukúlu telja menn svona sniðugt?
Strámaður Björgólfs Thors
Þá vekur athygli að Björgólfur velur sjálfur að svara þremur atriðum vegna umfjöllunarinnar í bloggfærslunni. Atriðin hafa lítið með umfjöllunina að gera og svörin varpa engu ljósi á það sem fram kemur í fréttinni.
Í fyrsta lagi segist Björgólfur hafa greitt öll lán sín við Landsbankann. Umfjöllun Stundarinnar fjallar meðal annars um lán innan eigin fyrirtækjasamstæðu og leyndarhjúp í kringum viðskiptafléttur feðganna. Hún er ekki eingöngu um skuldauppgjör hans við Landsbankann. Leyndarhjúp sem meðal annars takmarkaði getu Rannsóknarnefndar Alþingis til að kortleggja viðskiptafléttur feðganna sem þó áttu Landsbankann – banka sem átti stóran þátt í að draga íslenskt hagkerfi í svaðið. Leyndin er því ekki aðeins til staðar, hún hefur beinlínis verið nýtt og það meðvitað á tímum þar sem mikið var lagt í að upplýsa um orsök og afleiðingar efnahagshruns.
Þá segir hann að rétt sé að hann hafi stundað alþjóðleg lánaviðskipti. Þessi fullyrðing er til þess hönnuð að gefa í skyn að ekkert nýtt komi fram í umfjöllun Stundarinnar og RME. Það er efnislega rangt en jafnvel þótt rétt væri þá eru fréttir ekki bara um það að vera fyrstur að birta tilkynningar frá Björgólfum þessa heims heldur um að greina, kortleggja, skýra og spyrja. Umfjöllun Stundarinnar og Reykjavík Media gerir þetta allt. Annar mikilvægur þáttur í blaðamennsku er að vekja athygli á vafaatriðum og spurningum sem vert er að skoða nánar og krefjast svara. Þau skilyrði uppfyllir umfjöllunin vel.
Björgólfur Thor er sjálfur brotni hlekkurinn. Hann neitar að svara öllum spurningum og lætur eins og viðskiptafléttur hans séu bara hans einkamál og það þótt upplýsingar, gagnsæi og yfirsýn séu samkvæmt ritningunni súrefni hins frjálsa markaðar. Hrokinn og fyrirlitningin gagnvart fullkomlega eðlilegum fréttaflutningi er yfirgengilegur.
Umfjöllun heldur áfram fyrir neðan mynd
Næsti punktur Björgólfs fjallar um skuldauppgjör hans. Segja má að sá punktur hafi reyndar ýmislegt með fyrsta punktinn að gera. Fyrir það fyrsta þá leggst enginn „100 manna her lögfræðinga, endurskoðenda og annarra sérfræðinga“ í yfirgripsmikla og rándýra rannsóknarvinnu á flóknum félagastrúktur vegna þess að öll lán eru greidd á réttum tíma og í samræmi við upphaflega samninga. Svona vinna fer fram vegna fjárhagslegra hagsmuna, ekki sökum forvitni eða sagnfræðiáhuga.
Björgólfur mætti hafa þetta í huga í hvert sinn sem hann talar um stórfenglegt skuldauppgjör sitt. Skuldauppgjörið er afleiðing þess að hann gat ekki staðið í skilum.
Vissulega samþykktu lánastofnanir samkomulagið og vissulega er eðlilegt að tekist sé á við breyttar forsendur og sameinast sé um að hámarka heimtur, en skuldauppgjörið er ekki til komið vegna þess að allt í sambandi við fjármál Björgólfs hafi verið eins og best var á kosið.
Þá veit Björgólfur best allra að upplýsingar úr hinni miklu vinnu ofursnjöllu lögfræðinganna og sérfræðinganna sem víst eru Stundarblaðamönnum ljósárum framar í gáfum, gæðum og vinnu eru ekki aðgengilegar almenningi. Sú vinna kemur málinu bara ekkert við. Þær upplýsingar sem okkur standa til boða eru í gegnum blogg Björgólfs, sem hefur tilhneigingu til að vera skrifað honum í hag, og svo gljáfægðar fréttatilkynningar Ragnhildar Sverrisdóttur, talskonu Björgólfs.
Ragnhildur starfar við að skrifa fallega um Björgólf og skammast í blaðamönnum fyrir það sem hún telur ósanngirni gagnvart vinnuveitanda sínum.
Umfjöllun Stundarinnar og Reykjavík Media kallar saman þær upplýsingar sem hægt og bítandi hafa lekið út til almennings og birtir okkur umhugsunarverða mynd.
Þriðji punkturinn fjallar svo um að Björgólfur Thor og Björgólfur Guðmundsson séu ekki fjárhagslega tengdir aðilar.
„Enn ganga svo aftur vangaveltur um að réttast hefði verið að við feðgar værum skráðir sem fjárhagslega tengdir aðilar hjá fjármálastofnunum. Slík skráning hefur ekkert með fjölskyldutengsl að gera. Við vorum ekki og erum ekki fjárhagslega tengdir sem sést best á því að faðir minn varð gjaldþrota en ég ekki.“
Þetta svar er slíkt villuljós og þvættingur að Björgólfur ætti að reka ráðgjafa sína. Fjárhagslega tengdir aðilar eru þrátt fyrir allt sitthvor aðilinn. Gjaldþrot föður Björgólfs hefur ekkert með það að gera hvort Björgólfur Thor tengist honum. Þetta svar er bara rugl! Hannað til að villa og drepa málinu á dreif. Hrokafullt og lítillækkandi en sett fram með það í huga að misnota aðstöðumun Björgólfs Thors og almennings sem ekki hefur lögmenn í vinnu allan daginn við að lesa og túlka lög. Markmiðið er að sá fræjum efasemda og berja inn þá hugmynd að lesendur skilji bara ekki lögin.
Fjármálaeftirlitið horfir til nokkurra hluta þegar kemur að fjárhagslegum tengslum. Þar á meðal eru viðskiptatengsl, fjölskyldutengsl, lögheimili og aðrir þættir. Það að faðir Björgólfs hafi orðið gjaldþrota hefur ekkert með skilgreiningu á fjárhagslega tengdum aðilum að gera. Björgólfur Guðmundsson og Björgólfur Thor eru sitthvor aðilinn, tengdir fjölskylduböndum, áttu banka saman og stunduðu saman viðskipti. Þeir eru tengdir aðilar, ekki sami aðili og ekki ótengdir aðilar.
Það er fullkomlega réttmætt að benda á fáránleika þess að þeir hafi talist óskyldir fjárhagslega. Það er ekki beinlínis umdeilt að Fjármálaeftirlitið var veikt í viðureign sinni við bankana á árunum fyrir efnahagshrun. Skilgreiningin um fjárhagslega tengda aðila er nýtt af eftirlitsstofnunum til að skilgreina innherja.
Eftir stendur að Stundarfréttin sýnir meðal annars fram á að í miðju hruninu, þegar banki feðganna og viðskiptaveldi var að hrynja, voru þeir feðgar afar uppteknir að því að fá prókúru á félagi Evelyn Bentínu. Nokkrum dögum áður en Landsbankinn féll opnaði hún bankahólf, dagana eftir að Landsbankinn féll hamaðist Björgólfur eldri á starfsfólki Mossack Fonseca um að þeir feðgar fengju prókúru í félagi sem hingað til hefur lítið verið vitað um. Fréttin vekur einfaldlega upp spurningar um hvort Björgólfur eldri hafi komið undan eignum áður en hann varð persónulega gjaldþrota. Hún vekur einnig upp spurningar um hvort Björgólfur hafi átt þátt í að fleyta fé inn í fyrirtæki sem hann átti ekki, tæknilega séð, en var með prókúru fyrir og þar með óumdeilt ráðstöfunarvald, og svo spurningar um þátt Evelyn Bentínu í að aðstoða þá feðga við undanhald undan gríðarlegum fjárhagslegum skuldbindingum. Dylgjur og stælar breyta engu um það.
Ætli það hafi hvarflað að Björgólfi Thor að ef hann tæki upp á því að svara efnislega og skýra sína hlið mála af heiðarleika; að ef hann hefði sýnt skilning á því að það er hans að endurheimta traustið en ekki samfélagsins að gefa honum án múðurs, gæti hann að lokum einbeitt sér að því að njóta auðsins í stað þess hanga á netinu og barma sér yfir því hvað allt sem hann les um sjálfan sig sé bara svakalega mikil og ósanngjörn lygi?
Hér má lesa spurningar Kvennablaðsins til handa Björgólfi Thor sem ekki fengust svör við:
Spurningar um tilkynningu Björgólfs á btb.is
Spurningar um ýmislegt sem kemur fram í umfjöllun Stundarinnar: