Sigrún Líf Gunnarsdóttir skrifar
Að vinna með fólki getur verið vandmeðfarið. Það er að segja við umönnun og aðhlynningu. Óskýrar línur liggja þvers og kruss í allar áttir, erfið og afskaplega flókin samskipti oft á tíðum svo ekki sé talað um líkamlegt og andlegt álag. Fyrst og fremst hefur mér persónulega þó bæði þótt gefandi og lærdómsríkt að vinna við umönnun.
Nú vinnur fólk við slík störf á hinum ýmsu stöðum og ég get sannarlega ekki talað fyrir alla. Það væru líka eflaust margir mikið betur en ég til þess fallnir að eiga við þessi skrif. Ég er bæði ung og hef ekki verið á vinnumarkaði í neitt rosalega mörg ár. Ég hef hins vegar reynslu af starfi á hjúkrunardeild og tel mig hafa alveg næga reynslu til þess að geta skrifað um það án þess að fara með rangt mál.
Það kannast allir við einhvers konar hryllingssögur af hjúkrunarheimilum. Amman sem fékk bara að fara á klósettið einu sinni á dag eða afinn sem lá pissublautur og óafskiptur alla daga. Ég er ekki að fara að segja svoleiðis sögur. Ég þekki þær einfaldlega ekki. Mín reynsla er nefnilega sú að langflestir sem vinna við aðhlynningu séu allir af vilja gerðir til þess að vinna vel og fallega. Aðstæðurnar gera þó starfsfólkinu oftar en ekki erfitt fyrir.
Á hjúkrunarheimilum býr fólk sem ekki getur búið eitt. Fólk sem er svipt einkalífi á ákveðinn hátt, fólk sem verður að treysta á að starfsfólk þeirra beri virðingu fyrir þeim og sinni starfi sínu vel. Fólk sem býr á heimili sem er ýmist rekið af ríkinu, sveitarfélagi eða félagasamtökum og treystir á að þeirra framlög til samfélagsins í gegnum tíðina dugi til þess að séð verði vel fyrir þeim.
Raunveruleikinn er einhvernveginn svona:
Á hjúkrunardeildinni sem ég vann á búa 30 einstaklingar. Allir þannig á sig komnir að þeir þarfnast mikillar athygli og aðstoðar. Á daginn voru iðulega sjö að sinna þessum einstaklingum en einn starfsmaður sá um að baða, á kvöldin voru fjórir og á nóttunni tveir. Svigrúmið til þess að gera eitthvað nýtt eða að brjóta upp daginn er ekkert. Það fólk sem ekki á ættingja til þess að sinna sér fer einfaldlega aldrei út úr húsi. Það fær ekki tækifæri til að breyta um umhverfi eða bara að anda að sér fersku lofti. Stuttur göngutúr í góðu veðri væri til dæmis góð tilbreyting og þakklátt uppbrot á deginum. En það myndi þýða að einn starfsmaður færi úr húsi og trúið mér, einn í burtu af sex er hættulega of mikið. Þrátt fyrir allan vilja til þess að gera deildina heimilislega er hún ömurlega stofnanaleg. Baðferðir eru einu sinni í viku, óhagganlegt. Og klósettferðir fara einfaldlega eftir því hvort starfsmaður er laus eða að sinna einhverjum af hinum 29 á deildinni. Í rauninni er þetta alltof mikil færibandavinna. Ef eitthvað klikkar getur allt farið úr böndunum. Svoleiðis á það ekki að vera í vinnu með fólki. Það verður að vera svigrúm fyrir mannleg mistök og breytingar á fólki frá degi til dags. Ég sé ekki fram á að neitt af þessu geti breyst nema með fleira starfsfólki, töluvert fleira. Jú og kannski breyttu viðhorfi.
Það var margt sem leiddi mig að þeirri ákvörðun að hætta að vinna á hjúkrunarheimilinu en stór partur af þeirri ákvörðun var sá að mér leið einfaldlega illa fyrir íbúanna hönd. Það tekur ekki langan tíma að verða samdauna og hætta að sjá gallana. Áður en ég byrjaði að vinna þar var ég eiginlega sannfærð um að hjúkrunarheimili væri hryllilegur staður, svona endastöð sem ENGINN ætlar að enda á. Ég vonaði þó að ég myndi átta mig á að þannig er það ekki í raun. Með tímanum var ég hins vegar líkt aðrir hætt að spá svo mikið í það og vann bara dag eftir dag eins vel og ég gat. Þegar ég stóð svo sjálfa mig að því að verja vinnubrögðin þarna ákvað ég að prófa eitthvað annað. Þá var ég farin að sætta mig við aðstæður fyrir annað fólk sem ég myndi sko aldrei, aldrei sætta mig við sjálf og þá er samkenndin mín hreinlega orðin bogin.
Ljóti sannleikurinn er hins vegar sá að ef ég verð svo heppin að verða gömul kona er ekkert svo ólíklegt að ég verði ein af þeim. Ég er hins vegar ekki frá því að ég deyi við tilhugsunina eina um baðferðir einu sinni í viku. Nú eða gellur í kvöldmatinn. Eða bara það að fá ekki að velja sjálf hvað ég fæ í matinn.
Ábyrgðin er okkar allra
Það ætlar sér enginn að verða veikur og gamall og kannski erum við öll þess sek að nenna einfaldlega ekki alltaf að vera með læti yfir einhverju sem ekki er okkar mál. Sem hluti af samfélagi ber okkur þó sú mikilvæga skylda að vera talsmenn fyrir þá sem ekki hafa rödd.
Að vinna á hjúkrunarheimili eru engin geimvísindi en það krefst mikillar þolinmæði og vilja til þess að gera ævikvöld gamla fólksins sem best. Mikilvægast af öllu er að halda góðu fólki í starfi og það er að mistakast hrapalega í dag. Starfsmannaveltan er gríðarleg og mér finnst það bara ekkert skrýtið. Það er ekki hægt að bjóða fólki uppá að vera á hlaupum í átta klukkutíma á dag, að vera stanslaust að valda fólkinu sem það vinnur fyrir vonbrigðum og suma daga fara svo búinn á því heim að maður er hreinlega með tárin í augunum. Launin eru svo engan veginn í samræmi við álagið og vinnuna.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Ömmur og afar í verkfall
Nú eru ömmur mínar og afar að verða gömul og það er engin lygi að ömmur og afar eru einfaldlega besta og hlýjasta fólk í öllum heimi. Fólkið sem er alltaf með opinn faðminn, góðan mat í ísskápnum og alltaf til reiðu.
Hafandi sagt það ætla ég að biðjast fyrirfram fyrirgefningar á reiði minni í garð starfsfólks ef og þá þegar ömmur mínar og afar fara á hjúkrunarheimili. Ég er hins vegar fullmeðvituð um að vandamálið liggur svo mikið dýpra en hjá starfsfólkinu einu. Það er nefnilega hið frábærasta fólk sem vinnur við umönnun. Þessu er ekki beint til þeirra. Aðallega til stjórnvalda og kannski svolítið okkar allra fyrir að vera ekki að þrýsta fastar á þau.
Það er ótrúlega leiðinlegt að sjálfsagðir hlutir eins og þessir þurfi að vera einhvers konar barátta en það virðist ekkert annað duga til. Þangað til við setjum í 5. gír og berjumst saman eins og brjálæðingar legg ég til að ömmur og afar fari í verkfall. Ef við erum ekki betri en þetta getum við bara bakað okkar eigin pönnukökur.
Við verðum að læra af reynslunni og átta okkur á því að nútíma öldrunarstofnanir er börn síns tíma. Mannréttindi og virðing eiga ekki að einskorðast við sumt fólk og ekki annað. Gullna reglan má aldrei falla úr gildi:
Komdu fram við aðra eins og þú vilt láta koma fram við þig.