Orð í netheimum eru gjarnan meðhöndluð eins og drasl sem enginn vill bera ábyrgð á. Þess vegna hafa þau tilhneigingu til þess að vera ýmist merkingarlaust þvaður eða illviljuð vitleysa, rætni. Glænýtt dæmi um það hversu kærulausir menn eru um orð sín á netinu er pistill sem Albert Svan setti inn á lokaða spjallsíðu Pírata. Þar gefur hann í skyn að Kínverjum hafi verið seldur aðgangur því sem hann kallar íslensku erfðaauðlindina. Hann segir:
“Hér er Kínverskt fyrirtæki búið að fjárfesta í Amerísku fyrirtæki sem fjárfesti í Íslenskri erfðagreiningu árið 2012. Þetta er svo týpísk falin einkavæðing auðlinda eins og gerst hefur með fiskikvóta á Íslandi, skógariðnað í Finnlandi og ýmsa aðra starfsemi sem heimamenn hafa byggt upp en er síðan braskað með í markaðskerfinu oft byggt á náttúruauðlindum sem allir eiga að hafa jafnan rétt til.”
Nú skulum við fara yfir staðreyndir málsins og skoða hvernig þær ríma við orð Alberts Svans:
1. Íslensk erfðagreining (ÍE) hefur aflað mikilla gagna um heilsu og sjúkdóma fjölmargra Íslendinga í samræmi við leyfi Vísindasiðanefndar og Persónuverndar. ÍE á ekki þessi gögn en vísindamenn fyrirtækisins eru vörsluaðilar þeirra. Þessi gögn má ekki selja, né má nota þau sem veð fyrir lánum. Vísindamenn ÍE hafa heimild til þess að vinna með þessi gögn, sem takmarkast af leyfum vísindasiðanefndar. ÍE hefur ekki heimild til þess að veita öðrum aðgang að gögnum í hennar vörslu. ÍE hefur staðið við allar skuldbindingar sem lúta að vörslu og nýtingu gagnanna. Þar af leiðandi er það fráleitt að búið sé að selja Kínverjum aðgang að gögnum Íslenskrar erfðagreiningar eins og Albert Svan gefur í skyn.
2. Sú ákvörðun var tekin árið 2012 að ÍE hætti að vinna að gerð og markaðsetningu greiningartækja sem byggja á erfðafræði. Á þeim tíma hafði fyrirtækið hannað alls konar hugbúnað til þess að nýta við gerð og notkun greiningartækja sem að mínu mati var betri en annað sem til var í heiminum. Mér fannst einhvern vegin að það væri skylda okkar að sjá til þess að hugbúnaðurinn nýttist heilbrigðiskerfum heimsins og því stóð ég fyrir því að fyrirtækið NextCODE var stofnað. Það eina sem NextCODE fékk frá ÍE var leyfi til þess að nota þennan hugbúnað í greiningarskyni. NextCODE hefur aldrei haft aðgang að gögnum í vörslu ÍE. NextCODE var síðan keypt af kínversku fyrirtæki sem heitir Wuxi Apptec og nafni þess breytt í Wuxi NextCODE. Fréttin sem Albert Svan vitnar í fjallar um Wuxi NextCODE sem hafði aflað töluverðs fjár til starfsemi sinnar og hefur ekkert um ÍE eða íslensk gögn að segja.
3. Ég er ekki vissum að það sé beinlínis leiftrandi skýr hugsun sem býr að baki heitinu “erfðaauðlind”. Hver skyldi hún vera? Kannski að vegna sérstöðu þjóðarinnar þá gjósi upp úr Íslendingum uppgötvanir í erfðafræði og það eina sem þurfi séu trog til þess að grípa þær þegar þær skvettist úr munnum innfæddra eins og glóandi hraun úr gígum eldfjalla. Síðan séu þessar uppgötvanir seldar eins og fiskur á markaði. ÍE hefur leitt heiminn í mannerfðafræði í meira en tuttugu ár og gert fleiri uppgötvanir á því sviði en nokkur önnur stofnun. Þetta á fyrst og fremst rætur sínar í því að meðal starfsmanna ÍE eru frábærir vísindamenn sem eru nær allir Íslendingar. Íslendingar hafa því reynst mun merkilegri vísindamenn í mannerfðafræði en viðfangsefni sömu greinar. Þessir ágætu vísindamenn hafa verið iðnir við að sækja nýja þekkingu sem hefur ekki verið seld heldur birt í bestu vísindatímaritum fyrir allan heiminn að sjá og nýta. Á þennan máta hefur ÍE aukið hróður lands og þjóðar á sviði vísinda meira en nokkuð annað í sögu þeirra.
4. Nú skulum við skemmta skrattanum og ganga út frá því sem vísu að það sé réttlætanlegt að líta svo á að það sé eitthvað til sem við köllum erfðaauðlind Íslendinga og hún liggi í öðru en ævintýranlegri getu íslenskra vísindamanna. Við skulum líka ganga út frá því að ÍE hafi verið að nýta sér þessa auðlind. Að því gefnu Þá verður Albert Svan að gera sér grein fyrir því að það gengur hvorki á upplýsingar né gögn við það eitt að þau séu notuð. Allir Íslendingar gætu fengið aðgang að því sama og ÍE og reynt að gera það sem ÍE hefur gert svo fremi sem þeir fengju leyfi Vísindasiðanefndar og blessun Persónuverndar; rétturinn til þess er verndaður að lögum. Það er hins vegar eins gott fyrir strák að gera sér grein fyrir því að líkurnar á því að hann hefði erindi sem erfiði ef hann legði á brattann eru ekki miklar ef pistillinn hans sem ég hef gert að umfjöllunar-efni hér er einhvers konar endurspeglun þess sem hann hlaut í vöggugjöf.