Sunnudaginn 17. ágúst 2018 söfnuðust nýnasistar saman í Berlín og gengu fylktu liði gegnum hverfi sem þeim hafa verið lokuð síðustu áratugi. Nánar er greint frá atburðinum í meðfylgjandi myndskeiði.
Hvítar skyrtur og fáni keisaradæmisins
Í Þýskalandi er nasistum bannað að nota hakakross, þeim er bannað að rétta upp arminn í Hitlerskveðju, og þeim er bannað að nota einkennisbúninga, svo dæmi séu tekin. Þeir seilast fyrir vikið jafn nálægt og þeir komast, flagga svörtum hvítum og rauðum fána keisaradæmisins, sem ríkisstofnanir Þýskalands endurvöktu og veifuðu í tvö ár eftir valdatöku nasista. Þeir hylla þá leiðtoga nasistaflokksins sem þeir komast upp með – Hess frekar en Himmler. Og í stað einkennisbúninga koma þeir saman í lauslega samræmdum klæðnaði: svörtum buxum, hvítum skyrtum.
Það voru nasistar sem komu saman um liðna helgi, eins og þeir gera árlega um miðjan ágúst, til að minnast nasistaforingjans Rudolfs Hess sem dó í fangelsi í Berlín árið 1987.
Hvítar skyrtur og fáni keisaradæmisins
Nasistarnir tilkynntu að þeir myndu ganga í hverfinu Spandau, og halda þar samkomu við lóð fangelsisbyggingarinnar þar sem Hess sat inni – og fleiri: Að seinni heimsstyrjöld lokinni var réttað yfir 24 foringjum nasista í réttarhöldunum í Nuremberg. Þeir sem voru fundnir sekir um stríðsglæpi eða glæpi gegn mannkyni voru dæmdir til dauða. Sjö voru dæmdir til fangelsisvistar. Þeir voru allir hýstir í Spandau og þeir voru einu fangarnir sem þar dvöldu frá 1947 þar til Hess framdi sjálfsmorð, síðasti fanginn í húsinu, 40 árum síðar. Eftir það var fangelsið rifið. Þar stendur nú stórmarkaðurinn Kaufland.
Þegar nasistarnir tilkynntu að þarna á lóðinni við Kaufland hygðust þeir halda minningarathöfn nú í ágúst boðaði breiðfylking til mótmæla í andstöðu við þá: stjórnmálaflokkar til hægri og vinstri, stéttarfélög, kirkjur og trúfélög múslima og gyðinga, efndu til lýðræðisveislu á lóðinni. Þar er sagt að um 5.000 manns hafi komið saman.
Gengið til leiðarenda
Nasistarnir tilkynntu um breytta áætlun með skömmum fyrirvara – og á meðan betur innrætt fólk mótmælti þeim á við stórmarkaðinn í Spandau hópuðust þeir sjálfir saman í allt öðru hverfi, hverfinu Friedrichshain, og marseruðu þar. Þangað náðu mótmælendur ekki í tæka tíð – og með hjálp 2.300 lögreglumanna sem kallaðir voru á vakt til að standa vörð um nasistana komust þeir leiðar sinnar, óhultir og að heita má óáreittir að mestu.
Hróp og köll og ögranir, já. En fram til þessa, frá því skömmu upp úr aldamótunum 1989 og fram til þessa, hefur Friedrichshain verið ein af þeim varðstöðvum fjölmenningar, vinstris og kánter-kúltúrs, köllum það jaðarmenningu en leitum líka að betra orði – einn af þeim stöðum þar sem þessi sýn væri óhugsandi. Bæði innan Berlínarborgar og þó einkum í Brandenborg, sveitinni sem umlykur hana, má finna nóg af nasistum – en þeir voru hraktir úr þeim hverfum borgarinnar sem þótt hafa lífvænlegust fyrir alla aðra síðustu áratugi: Friedrichshain, Prenslauer Berg, Mitte, Kreuzberg.
Á síðasta ári, í ágúst 2017, komu mótmælendur í veg fyrir nasistagönguna með vegatálmum. Ekki nú.
Mótstöðuafl hverfanna sagt dvína með efnaðri íbúum
Gamalkunnir heimamenn segja að mótstöðuafl hverfanna hafi veikst eftir því sem leiguverð í þeim hafi hækkað: menningarleg og pólitísk samstaða sem áður ríkti meðal tekjulítilla íbúa víki hægt og bítandi fyrir íbúum og gestum með minni á þátttöku í slíkri baráttu.
Þrátt fyrir að táknmyndir nasismans séu bannaðar í Þýskalandi eru þeir sem gæta sín vandlega á að nota ekki þau bönnuðu tákn sem nefnd eru sérstaklega í lögunum varðir af sömu stjórnarskrá og aðrir, og njóta meðal annars réttarins til að halda samkomur. Hvort þeir komast upp með það hefur ráðist af vilja almennings og samtakamætti innan hvers staðarsamfélags.
Lögreglan í Berlín hrósaði fyrr á þessu ári íbúum borgarinnar fyrir friðsamlegustu 1. maí-hátíðahöld frá því elstu menn muna. Loksins væri almenningur, sagði löggan, búinn að hrista af sér tangarhald „öfgavinstrisins“.
Rúmum þremur mánuðum síðar blasir þessi furða við, einn sunnudag í ágúst. Nokkrir nasistar. Nokkur hundruð nasistar. Þúsund nasistar, kannski. Skiltin þeirra segja: „Ich Bereue Nichts“ – Ég sé ekki eftir neinu.