Heræfingin sem nú fer fram á Íslandi er sú fjölmennasta sem átt hefur sér stað á landinu frá aldamótum, hið minnsta. Ef taldir eru með þeir 6.000 sjóliðar sem nú hafa viðkomu á landinu eða við landið, ásamt þeim um 1.000 sem taka munu þátt í æfingum, eru nú fleiri hermenn á landinu en nokkru sinni frá því kalda stríðið var í hámæli.
Í kjölfar samantektar sem Kvennablaðið birti á þriðjudag, um hernaðarumsvif á Íslandi, bíðum við nú svara Utanríkisráðuneytisins við nokkrum spurningum um yfirstandandi þróun hernaðarmála í landinu. Veigamestu spurningarnar eru tvær.
Er sérsveitin lögregla eða her?
Fyrri spurningin snýr að þátttöku sérsveitar Ríkislögreglustjóra í heræfingunum. Spurningar um lögreglu ættu alla jafna heima hjá Dómsmálaráðuneytinu, en það var Utanríkisráðuneytið sem tilkynnti um þátttöku sérsvetiarinnar í æfingunni Trident Juncture. „Það væri vel þegið að fá upplýsingar um hver sú þátttaka er,“ skrifaði Kvennablaðið í erindi til upplýsingafulltrúa ráðuneytisins:
„hverjar forsendur hennar og markmið eru, hvert hlutverk sérsveitarinnar er, innan hvers konar sviðsmyndar, og einkum hvort hún starfar, innan ramma æfingarinnar, við hlið hersveita og á sömu forsendum og þær, eða hvort greinarmunur er gerður á henni sem borgarlegri sveit, annars vegar, og sveitum bandalagsherja hins vegar.“
Burtséð frá þeirri rótgrónu sjálfsmynd landsins að það sé herlaust, sem á seinni árum er ötullega beitt til landkynningar, skiptir máli fyrir almenning að vita hvort vopnaðar sveitir á vegum ríkisins hljóta lögregluþjálfun eða herþjálfun og hvort hlutverk þeirra er skilgreint á forsendum löggæslu eða hernaðar.
Mun hernaðaruppbyggingin áfram fara fram í kyrrþey?
Síðari spurningin snýst um aukin útgjöld ríkissjóðs til hernaðarmála á síðustu árum, en eins og fram kom í umfjöllun Kvennablaðsins á þriðjudag hafa þau ríflega tvöfaldast á þremur árum, miðað við fyrirliggjandi fjárlagafrumvarp. Engin opinber umræða virðist hafa farið fram um þessa útþenslu á sviðinu. Hernaðarmál eru slíkt höfuðatriði í starfsemi ríkja að kalla má nokkuð veigamikinn prófstein á lýðræðisþroska hvort þau þróast undir augsýn almennings, og lúta aðhaldi opinberrar umræðu, eða ekki. Kvennablaðið spyr því ráðuneytið:
„Nú er skiljanlegt að ráðherra finnist þægilegra að hafa þennan háttinn á,“ það er að fara sínu fram þegjandi og hljóðalaust:
„en hefur hann eða ráðuneyti hans séð fyrir sér að bjóða þingi og/eða almenningi til samtals, á einhverjum tímapunkti, um þróun svonefndra varnarmála, þá meðal annars en ekki eingöngu varðandi umfang, fjárveitingar og markmið?“
Við munum vitaskuld deila svörum ráðuneytisins með lesendum um leið og þau berast.