Þegar ég var lítil heklaði móðir mín handa mér púða sem ég var mjög hrifin af, súkkulaðibrúnt andlit með trúðsmunn og mikið úfið hár. Þetta var negraskrípi (golliwog), svipað svartálfunum í bókunum um Dodda í Leikfangalandi. Ég átti tvær svartar brúður. Mér þótti dökk húð svo falleg og föt í skærum litum nutu sín mun betur á svartri dúkku en hvítri. Þessar brúður voru börn. Negraskrípið var ekki barn heldur í flokki með trúðum og tuskudýrum. Engu að síður er negraskrípið niðrandi skopstæling á blökkumanni og ég myndi sennilega ekki gefa barni slíkt leikfang enda mörkuð af vitundarvakningu síðustu áratuga. Kynslóð foreldra minna ólst hinsvegar upp við kynþáttafordóma, það var sjálfsagt mál að sýna fólk af öðrum kynþáttum sem heimskt,  ofbeldisfullt og óhreint. Barrnabækur voru fullar af svörtu þjónustufólki og asískir menn voru stórfurðulegir og oft hættulegir.

Það má alveg gagnrýna það og það er líka sjálfsagt að gagnrýna leikföng og barnabækur sem ýta undir kynjafordóma, stéttafordóma, fitufordóma eða hvaða fordóma sem er.

Ég hef velt því fyrir mér hvort það er virkilega þörf á því að gerilsneyða barnamenningu af öllum óæskilegum viðhorfum. Hvort við séum að rugla saman því að kenna þeim hreinlæti og að banna þeim að leika sér í drullupollum. Svartálfarnir hafa verið gerðir útlægir úr Doddabókunum. Það er enginn missir af þeim fyrir þau börn sem ekki hafa kynnst þeim og ég býst við að eitthvað annað komi í staðinn en ég finn fyrir aðkenningu af söknuði. Ég geri ráð fyrir að þær bækur sem Enid Blyton skrifaði fyrir stálpuð börn og nutu fádæma vinsælda  séu úreltar af ýmsum öðrum ástæðum en þeim augljósa rasisma sem einkennir þær. Sjálfsagt eru fá nútímabörn sem liggja í Tinnabókunum þar sem staðalmyndirnar æpa á mann á hverri síðu en þessar bækur veittu mér ómælda gleði.

En þarna stend ég sjálfa mig að tvískinnungi. Ég var hrifin af  Dodda og svartálfunum og þá hljóta þeir að vera í lagi. En Obama-apinn – það er allt annað mál. Eða kannski ekki?

Þetta gerðist í alvöru og maður er bara orðlaus. Hvernig gat þetta gerst?

Auðvitað er þetta ekkert annað mál og verra en sá rasismi sem ég ólst upp við. Rasismi er ekkert skárri þótt maður sé ónæmur fyrir honum, sennilega verri ef eitthvað er. Nostalgían í mér og minni kynslóð skiptir auðvitað engu máli og þetta er ekkert í fyrsta sinn í sögunni sem menn ritskoða barnaefni. Grimmsævintýrin eru fegraðar útgáfur af mun hrylllegri sögum og myndabækur síðustu áratuga eru svo aftur mildari gerðir af endursögn Grimmsbræðra. Og ekki kvartar nokkurt barn yfir skorti á hryllingi þegar vonda stjúpan er ekki látin dansa á glóandi járnskóm þar til hún hnígur niður dauð eða að kvenfyrirlitningin sé ekki nógu stæk ef prinsessan er spurð álits áður en kóngurinn gefur hana ásamt hálfu ríkinu.

Þessi auglýsing hefur örugglega átt að vera sæt og fyndin en ég efast um að svörtu fólki á 5. áratug síðustu aldar hafi almennt þótt þetta sniðugt.

Það er ekki of langt gengið í pólitískri rétthugsun að sníða endurútgáfu barnaefnis að nútímalegri viðhorfum, vonandi er það efni sem ætlað er börnum í dag heilnæmara en staðalmyndir 6. og 7. áratugarins og vonandi verða  þau betri manneskjur en við sem lásum Enid Blyton og lékum okkur að negraskrípum. Hvort það er raunhæft markmið að framleiða gerilsneytt barnaefni er svo annað mál. Ég sé ekki betur en að stór hluti þeirra leikfanga og barnamenningar sem nú nýtur vinsælda sæti líka gagnrýni fyrir að ýta undir óæskileg viðhorf. Og best gæti ég trúað því að það sem í dag þykja góðar fyrirmyndir verði fordæmt eftir 40 ár. Það verður áhugavert að sjá hvernig efni sem í dag er talið hafa uppeldislegt gildi verður tætt niður eftir nokkra áratugi. Mín kynslóð er nú þegar að átta sig á því hvað það var móðgandi gagnvart feitu fólki að halda heilsuáróðri að börnum. Latibær var fagnaðarerindi þegar synir mínir voru að alast upp en 25 árum síðar áttuðum við okkur á því að Latibær er ekkert annað en gróðrastía eineltis og fordóma gegn þeim feitu, stirðu og værukæru. Sennilega styttist í að við verðum rassskellt fyrir að hafa alið börn upp við fordóma gegn fíkniefnaneytendum.

Reykvíkingar og sér í lagi Miðborgarbúar hafa ekki farið varhluta af flugumferð í dag en flugdagurinn var haldin hátíðlegur á Reykjavíkurflugvelli í dag. Það var árið 1937 á þessum degi sem fyrsta flugvél okkar Íslendinga tók á flug frá Reykjavíkurflugvelli. Margir rák hinsvegar upp stór augu og brá í brún þegar lágflug háværra herflugvéla dundi yfir höfuðborginni endurtekið í dag. Dagur B.Eggertsson borgarstjóri í Reykjavík kannast ekki við að leyfi sé til slíks flugs og segir svo á Facebook:

„Ég hef verið spurður hvort leyfi hafi verið gefið fyrir lágflugi herflugvélar yfir miðborginni í dag ég kannast ekki við það. Það hefur verið deilt um flest á Reykjavíkurflugvelli nema það að herflugvélar eiga þar ekki heima nema sem þátttakendur í björgunartengdum verkefnum eða öðrum sérstökum ástæðum.

Herflugvélar á Reykjavíkurflugvelli eru þvert á móti skýrt brot á samningi ríkis og Reykjavíkurborgar frá 2013 sem tilgreinir einmitt þetta. Hæstiréttur hefur dæmt að þessi samningur sé í fullu gildi. Ítrekað lágflug svo hávaðasamra véla einsog átti sér stað í dag yfir íbúðabyggð og friðlandi fugla á viðkvæmasta varptíma er jafnframt fáránlegt og án efa brot á starfsleyfi flugvallarins.

Borgaryfirvöld hafa aldrei gert athugasemdir við að haldnir séu fjölskyldudagur flugsins á vellinum. Og skrautflug farþegavéla flugfélaga í tilefni afmælis getur alveg átt við og verið skemmtileg – enda eðli málsins samkvæmt sérstök undantekningartilvik. Gríðarlega hávaðasamar herflugvélar í lágflugi eru annað mál. Þetta mál þarfnast skýringa.“

Strætó stendur nú fyrir keppni um tillögur að skreytingu á stætisvagna og geta áhugasamir greitt bestu tillögunni atkvæði sitt hér.

Þegar þetta er ritað er sú tillaga sem flest atkvæði hefur fengið, verk sem ber heitið Wintris vagninn, eftir Arnar Snæberg Jónsson.

Kvennablaðið tekur unnendur Strætó til þess að taka þátt í keppninni, bæði með því að senda inn tillögur og greiða atkvæði.

Flutningabíl var ekið á gangandi vegfarendur á London Bridge í Lundúnum seint á laugardagskvöld. Á Borough Market sáu vitni menn ganga um vopnaða hnífum og stinga fólk á hol. Bæði tilvikin voru staðfest af Metropolitan lögreglunni sem hryðjuverk laust eftir miðnætti aðfaranótt sunnudags.
Tala látinna og særðra er enn á reiki þegar fréttin er birt.

Eyewitness Alex Shellum tells BBC about moment a woman entered Mudlark pub at #LondonBridge with serious injuries https://t.co/uqQwAuKckJ pic.twitter.com/1iGpY6yJtD

— BBC News (UK) (@BBCNews) June 4, 2017

Video from #LondonBridge shows people walking with their hands over their head after "terror incidents" pic.twitter.com/kJ5AL5hlPw

— Kevin W. (@kwilli1046) June 4, 2017

#LondonBridgeAttack: This really is scary stuff. #LondonBridge bar tonight. pic.twitter.com/2teA1tflfy

— C-Store News (@CStoreNews_) June 4, 2017

The incidents at #LondonBridge & #BoroughMarket were declared as terrorist incidents. pic.twitter.com/AtzlFVGttX

— Mike Cernovich (@Cernovich) June 4, 2017

Tilmæli frá lögreglunni:

Please use common sense and restraint in circulating pics and videos of incidents #LondonBridge #BoroughMarket

— Metropolitan Police (@metpoliceuk) June 3, 2017

Þetta fiðrildi er ansi skemmtilegt og hugsa mætti sér að gera mörg og festa saman í lítið teppi, dúk eða gardínukappa. Craftsy deilir ókeypis uppskriftum oft í viku og hér er uppskriftin að fiðrildinu góða. Uppskriftin er á ensku en það ætti ekki að koma að sök því þetta er tiltölulega einfalt að gera. heklad_fidrildi_uppskrift

Hér er einnig myndband sem sýnir handtökin fyrir þá sem finnst gott að nota sýnikennslu við heklið:

The Guardian greindi frá því í gær að ekki færri en sjö manns hafi látist og 119 særst í þremur sprengjuárásum í Kabúl síðustu daga. Fyrsta sprengjan sprakk við jarðarför þegar einn mótmælenda sem létu lífið í mótmælum gegn stjórnvöldum núna á föstudag var borinn til grafar. Tvær sjálfmorðssprengjuárásir fylgdu í kjölfarið. Meira en þúsund manns voru þar samankomnir og talið er líklegt að tilkynningar um fleiri særða eða látna eigi eftir að berast.

Frétt The Guardian má lesa hér.

Að undanförnu hafa hryðjuverk í Evrópu vakið óhug og í netheimum sér maður tillögur um lausnir á vandamálinu. Efla öryggisgæslu – að vísu er vandséð hvernig öryggisgæsla á að koma í veg fyrir að menn noti ökutæki í árásarskyni en lausnin er kannski sú að halda úti herliði hvar sem bílaumferðar má vænta. Loka landamærum – reyndar eru hryðjuverkamenn oftar en ekki búsettir í landinu, jafnvel fæddir og uppaldir í nágrenni við staðinn þar sem voðaverkið á sér stað. Þeir eru fáir en þó til sem leggja til að redda málunum með því að vísa öllum múslímum úr landi.

Líklegt verður að teljast að þeir sem stóðu fyrir þessari hryðjuverkaárás í Kabúl játi Islam. Þetta er ekki í fyrsta, annað eða tíunda sinn sem Afganir verða fyrir hryðjuverkaárás af völdum islamista. Lausnin er augljóslega sú að vísa öllum múslímum frá Afghanistan.

Í Bretlandi einu saman búa hátt í 3 milljónir múslíma. Flestir þeirra eru venjulegt fólk sem þrátt fyrir að sniðganga svínakjöt og klæðast kuflum og klútum er ekkert hættulegra en aðrir nágrannar okkar. Í hverfinu mínu í Glasgow býr fjöldi múslíma, ég mæti konum sem hylja hár sitt í hvert einasta sinn sem ég fer út úr húsi, margar þeirra hylja andlit sín líka. Ég hef aldrei fundið fyrir minnsta ótta vegna þess. Að vísa þeim úr landi eða að hindra ættingja þeirra í því að flytja til Bretlands væri jafn klikkað og að ætla að meina unglingsstrákum aðgang að skólum vegna hættunnar á skotárásum í skólum.

Það er eðlilegt að hryðjuverk í London snerti okkur Íslendinga dýpra en röð sprengjuárása í Kabúl. Mörg okkar eiga vini og ættingja í London. Mörg okkar hafa komið þangað og þó nokkuð margir Íslendingar hafa búið þar. Það er eins og atburðirnir verði raunverulegri þegar við sjáum fyrir okkur staði sem við þekkjum og andlit ástvina.

En missir fólksins í Kabúl er ekkert frábrugðinn missi Evrópubúans. Afganskt barn grætur jafn sárt og breskt barn þegar það missir handlegg. Eða foreldra sína.

Sjö eru látnir og 48 manns særðir eftir hryðjuverkaárásirnar í London í gær. Lögreglan skaut árásamennina sem voru þrír til bana innan tíu mínútna frá því að fyrstu neyðarsímtöl fóru að berast. Árásarmennirnir klæddust vestum sem fyrst var talið að væru hlaðin sprengjum en í ljós hefur komið að vestin sem litu út fyrir að vera sjálfsmorðsvesti – voru leiktjöld ein.

Hvað gerðist í London í gærkvöldi?

Laust eftir klukkan 22:00 í gær að staðartíma kom flutningabíll akandi á ógnarhraða suður eftir London Bridge og keyrði á gangandi vegfarendur með skelfilegum afleiðingum. Flutningabíllinn hélt svo leiðar sinnar yfir á Borough Market þar sem þrír menn stukku út úr bílnum vopnaðir hnífum og stungu saklaust fólk á hol. Nú er staðfest að sjö eru látnir og 48 manns illa særðir.

Frétt er byggð á fréttaveitu CNN.

Þegar ég var fimmtán ára gengu allar stelpur með stutta, ljósa trefla og í gallabuxum. Nema ég. Ég klæddist víðum buxum, sítrónugulum, vínrauðum eða skærblágrænum og gróf upp ógnarlangan, svartan trefil með rauðum dúskum, sem móðir mín hafði notað á sínum sokkabandsárum.  Þann trefil bar ég við öll hugsanleg tækifæri, ekki bara af því að mér fannst hann flottur – þetta var ekki síður einhverskonar yfirlýsing. Ég veit ekki almennilega hverju ég var að mómæla en ég taldi sjálfri mér trú um að ég væri að ögra einhverju eða einhverjum með eilítið sérviskulegum klæðaburði.  En þessi útgangur var það byltingarkenndasta í fari mínu. Ég var að vísu skeptísk á tilvist almættisins og hefði viljað meira valfrelsi í námi en það hvarflaði ekki að mér fyrr en mörgum árum síðar að það væri eitthvað athugavert við ríkið og aðrar stofnanir þess eða að þau viðmið og gildi sem ég ólst upp við þörfnuðust endurskoðunar.

Ég hafði engar áhyggjur af því þegar Óttarr Proppé settist á þing. Mér datt heldur ekki í hug að hann myndi gera neitt áhugavert. Ég ranghvolfdi augunum undir íkornaræðunni og sagði sem svo að hvað sem öllum rössum liði væri Óttarr sennilega álíka byltingarsinnaður og ég var á sextánda ári nema mínar brækur voru þó allavega skærgular. „Það róttækasta sem Óttarr mun gera sem þingmaður er að fá sér ólívugræn jakkaföt í staðinn fyrir sinnnepsgul,“ sagði ég, „en það er bara fínt, vonandi er hann jafn latur og ég held að hann sé því hann gerir þá engan óskunda heldur.“ Mér skjátlaðist hrapalega, hann fékk sér að vísu ólívugræn jakkaföt en það er ekki hægt að saka hann um að hafa ekki gert neitt róttækt. Sú stjórnmálastefna sem hann hefur framfylgt í reynd gæti sem best kallast róttæk meðvirkni.

Þrátt fyrir að vera atkvæðalítill í venjulegum skilningi þess orðs er Óttarr, með þeim fáu atkvæðum sem hann hefur greitt síðan ríkisstjórn Bjarndýrsins tók við völdum, orðinn einn af áhrifamestu stjórnmálamönnum Íslandssögunnar. Hann hefur að vísu ekki gert neitt gagn ennþá en hann gerði þessa andstyggilegu ríkisstjórn mögulega, hann virðist ekki ætla að standa gegn einkavæðingu heilbrigðiskerfisins og hann er ekki einu sinni nógu mikil gufa til þess að neita að taka afstöðu í Landsréttarmálinu, heldur tók hann virkan þátt í þeirri ósvinnu sem samþykkt var á Alþingi í fyrradag.

Ég var nokkuð viss um að Óttarr myndi ekki gera neitt gagn en það hvarflaði aldrei að mér að hann yrði beinlínis hættulegur sem þingmaður. Og það eru fleiri en ég sem hrista höfuðið og spyrja: „Hver er eiginlega stefna Bjartrar framtíðar? Veit Óttarr ekkert hvað hann er að gera? Hvað gengur manninum til?“

Síðustu daga hefur hugsanlegt svar hljómað í huga mér aftur og aftur og einu sinni enn: „Við fyrstu sýn virðist íkorninn hlaupa stefnulaust fram og til baka eins og vitstola einfeldningur en það er ekki heldur svo einfalt. Íkorninn hefur skýr markmið, hann er að safna forða fyrir veturinn og öll hans taugaveiklunarlega iðja þjónar því markmiði.“

Svo mælti Óttarr Proppé í margfrægri íkornaræðu sinni en hvernig í ósköpunum hann ætlar að nýta þann forða sem hann hefur safnað með frammistöðu sinni hingað til, það er mér hulin ráðgáta.

Harald Snæhólm, fyrrverandi flugstjóri hjá Icelandair, vonast til að geta í sumar lyft af hafsbotni gamalli sjóflugvél sem tilheyrði norska flughernum. Flugvélin liggur skammt undan landi, á tólf metra dýpi, í grennd við höfnina á Kársnesi og hafa kafarar farið niður að flakinu. Vélin sem er að gerðinni Northrop N-3PB hefur látið á sjá, liggur á hvolfi en er býsna heilleg að sögn Haralds. Flotin undan vélinni hafa losnað frá en vitað er hvar þau liggja.

Málið er Haraldi hugleikið enda var pabbi hans, Njörður Snæhólm, hluti af þeirri flugsveit norska hersins sem þessi Northrop vél tilheyrði. Njörður var eini íslendingurinn sem gengdi herþjónustu með norska hernum á stríðsárunum. Konan hans Magnhild Hopen, sem fædd er í Noregi, varð innlyksa þar í landi ásamt syni þeirra, Harald, þegar þjóðverjar hertóku landið. Njörður hafði farið til Íslands á undan konu og barni til þess að finna húsnæði fyrir fjölskylduna en áður en Magnhild og Harald komust yfir hafið gerðu þjóðverjar innrás og var fjölskyldan aðskilin öll stríðsárin.

Njörður sótti um inngöngu í Konunglega norska herinn, var tekinn inn, hlaut þjálfun í Bandaríkjunum og varð síðan liðsmaður 330. sveitar sem send var til Íslands til að sinna eftirliti með þýskum skipum og kafbátum og reyna að granda þeim. Norska flugsveitin hafði aðstöðu í Nauthólsvík og notaðist við Northrop N-3PB sjóflugvélar.
Í myndbandinu sem hlekkjað er á að neðan má sjá einstæðar myndir flugi Northrop véla yfir Reykjavík og í aðstöðunni í Nauthólsvík.

Norski flugherinn missti allmargar vélar af þessari tegund á stríðsárunum. Einni Northrop vél var nauðlent 1943 á Þjórsá og sökk þar en var bjargað fyrir um aldarfjórðungi, endursmíðuð að fullu og er nú til sýnis í Noregi. Vélin sem fórst undan Kársnesi hvolfdi í lendingu og sökk en áhöfnin bjargaðist.
Harald vonst til þess að leyfi fáist til þess að lyfta vélinni en að hans sögn er hún vernduð sem stríðsminjar og þarf Landhelgisgæslan að leggja blessun sína yfir aðgerðina. Hugmyndir Haralds eru að vélin sé lagfærð og höfð til sýnis á Flugsafninu á Akureyri.

Markmiðið með hryðjuverkum er að skapa ótta og glundroða. Skekja heimsmyndina og fá yfirvöld til þess að setja ómælda peninga og vinnu í vita tilgangslausar aðgerðir. Árásin á tvíburaturnana var einstaklega vel heppnað hryðjuverk. Ekki aðallega vegna mannfallsins og því beina eignatjóns sem af því hlaust, heldur vegna aðgerðanna í framhaldinu. Allir sem nýta sér flugsamgöngur milli landa verða fyrir ákveðnu óhagræði og kostnaðurinn við öryggiseftirlit sem skilar nákvæmlega engu er gífurlegur.  Hryðjuverkamennirnir horfa glottandi á. Æjæjæjæ, fáum við ekki að fara með sprengiefni um borð í flugvélina? Uhuuu, við verðum þá líklega bara að sprengja okkur í loft upp hér í röðinni. Eða sprengja lest í stað flugvélar.  Eða aka bíl ínn í manngrúa. Eða eitthvað annað.

Fólk sem er tilbúið til þess að fórna lífi sínu fyrir hryllilegan málstað lætur ekkert stoppa sig. Það er eðli hryðjuverka að vera ófyrirsjáanleg. Theresa May talar nú um að auka valdheimildir lögreglu en útskýrir auðvitað ekki hvernig auknar valdheimildir hefðu komið í veg fyrir voðaverkin í London eða Manchester.  Donald Trump hamrar á nauðsyn þess að meina múslímum að ferðast til Bandaríkjanna en minnist ekkert á hvernig það ætti að stöðva þá sem eru þar fyrir.

Sá sem verður fyrir árás finnur eðlilega hjá sér hvöt til þess að bregðast við. Við verðum að gera eitthvað. Ríkisstjórnin verður að gera eitthvað.  Ef ekki að hefna þá að minnsta kosti að koma í veg fyrir að þetta gerist aftur. Og það sem ríkisstjórnir gera í málinu er einmitt eitthvað. Bara eitthvað. Sem hefur auðvitað enga þýðingu. Líklega væri skynsamlegra að gera ekkert umfram það að rannsaka tildrög árásanna og reyna að hafa hendur í hári þeirra sem bera ábyrgð á þeim en eru ekki þegar dauðir. Þegar allt kemur til alls er mun líklegra að maður lendi í bílslysi en hryðjuverkaárás.

En auðvitað verður eitthvað gert. Stjórnmálamenn halda ekki velli nema kjósendur trúi því að þeir séu að gera eitthvað. Þessvegna munu þeir gera eitthvað  sem vekur fólki öryggiskennd, kostar morð fjár og veldur almennum borgurum ómældu veseni án þess að auka raunverulegt öryggi.  Og á meðan yfirvöld eru upptekin við vopnaleit, ritskoðun landamæragæslu og brottvísanir, munu liðsmenn Islamska ríkisins hugsa upp nýjar leiðir. Kannski valda stórslysi á hraðbraut, sprauta eitri í appelsínurnar eða dreifa ebólu veirunni. Tækifærin eru óendanleg. Það væri allt eins hægt að lýsa yfir stríði gegn hugviti eða tilfinningum eins og að standa í þessu fánýta stríði gegn hryðjuverkum. Það er í besta falli tilgangslaust.

Hugsanlegt er að stríðsglæpir hafi verið framdir í tengslum við samstarf 30 ríkja um aðgerðir gegn Íslamska ríkinu. Ekki færri en 484 almennir borgarar hafa fallið í loftárásum á Sýrlandi og Írak frá því að sprengjuárásir gegn Isis hófust árið 2014.

Mannskæðasta árásin hingað til var árás á Mosul í Írak þann 17. mars. sl. þar sem minnst 101 létu lífið.  Stjórn hersveitanna gaf þá skýringu að um slys hefði verið að ræða þar sem ekki hefði verið vitað að fjölskyldur hefðust við i húsum þar sem leyniskyttur Isis höfðu komið sér fyrir.

Talsmenn aðgerðanna staðhæfa að í öllum tilvikum þegar loftárásum hefur verið beint að Isis, hafi fyllstu varúðar verið gætt og farið að lögum við ákvarðanatöku. Meira en 21.000 árásir hafi verið gerðar á síðustu þremur árum og mannfall meðal óbreyttra borgara hafi orðið í innan við 1% tilvika.

Þar sem langflestar árásanna hafa verið gerðar á svæði undir stjórn Isis er þó illgerlegt að segja til um heildarfjölda fórnarlamba.

Bretland er meðal þeirra ríkja sem fullyrða að þau hafi ekki fellt neina almenna borgara þrátt fyrir að hafa staðið fyrir hundruðum loftárása á Sýrland og Írak í tengslum við OIR (Operation Inherent Resolve) þ.e. samstarfið um viðvarandi aðgerðir gegn Isis.

Bresk herþota býst til árásar á Sýrland

Sameinuðu þjóðirnar hafa bent á að aðgerðirnar bitni í æ meiri mæli á almennum borgurum.  Zeid Ra’ad al-Hussein, mannréttindastjóri Sameinuðu þjóðanna, hefur fordæmt Isis fyrr að nota almenna borgara sem mannlega skildi en um leið bendir hann á að það sé langt frá því að vera ljóst að allar þær hersveitir sem komið hafa að aðgerðunum gegn Isis hafi virt meginreglur alþjóðalaga. Sömu borgarar og líði fyrir sprengjuárásir og fjöldaaftökur Isis, séu einnig fórnarlömb loftárásanna og þótt tltekið svæði sé á valdi Isis réttlæti það ekki að minni aðgæsla sé höfð.

Independent greindi frá.

Í síðustu viku bárust þær frétttir að lögfræðingar myndu framvegis fara yfir twitter-skilaboð Donalds Trump, forseta Bandaríkjanna áður en hann sendi þau frá sér. Ekki verður þó séð að twitter-síða forsetans hafi tekið neinum breytingum. Í gær sendi hann  Sadiq Khan, borgarstjóra London, tóninn og sagði það aumkunarverða afsökun hjá honum að borgaryfirvöld hefðu ekki haft ástæðu til þess að vera sérstaklega á verði gagnvart hryðjuverkum

Pathetic excuse by London Mayor Sadiq Khan who had to think fast on his „no reason to be alarmed“ statement. MSM is working hard to sell it!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) June 5, 2017

Samstarfsráð borgarstjóra í Bandaríkjunum, sem er samstarfsvettvangur meira en 1400 borgarstjóra, hefur í kjölfar þessara skilaboða lýst yfir fullum stuðningi við  Sadiq Khan og íbúa Lundúnaborgar vegna árásanna. Í yfirlýsingunni segir að  Sadiq Khan hafi ekki látið dauðsföll og eyðileggingu buga sig heldur gert það sem borgarstjóra sæmir og lagt sitt af mörkum til þess að slá á óttann, hughreysta borgarbúa og sýna þeim stuðning sem hafa það verkefni með höndum að vernda fólkið, verja það og veita neyðarhjálp. Eru Sadiq Khan færðar sérstakar þakkir fyrir frammistöðu sína sem leiðtoga.
 

Bill de Blasio borgarstjóri New York hafði þá þegar tjáð þá skoðun sína á Twitter að  Sadiq Khan stæði sig frábærlega vel í því að styðja Lundúnarbúa á þessum erfiðu tímum og að árás  Trumps á hann væri óásættanleg.  
 

Mayor Sadiq Khan is doing an extraordinary job supporting Londoners in a time of pain. President Trump’s attack on him is unacceptable.

— Bill de Blasio (@NYCMayor) June 5, 2017

Nánari umfjöllun á Sky News

Viðbrögð Thereseu May, forsætisráðherra, við árás á almenna borgara í Lundúnum voru jafn vond og þau voru fyrirsjáanleg. Hún boðaði nákvæmlega ekkert sem mun auka öryggi almennings í Bretlandi en sannarlega boðaði hún skerðingu á frelsi. Þeir sem benda á að viðbrögð hennar hafi falið í sér barnalegt, innihaldslaust og falskt hjal, verða allir afgreiddir sem vinstri sinnaðir einfeldningar. Gaspurkórinn á netinu mun söngla um „góða fólkið“ og tala stórkarlalega um að hlaða hólkana. Það er fyrirsjáanlegt.

Rannsóknin á fjármögnun ISIS sem Cameron, forveri May lét gera hefur enn ekki litið dagsins ljós. Þó er vitað með sæmilegri vissu að harðasti stuðningur ISIS kemur frá „vinaríkjum“ Vesturlanda.  Síðustu fregnir herma að opinbera rannsóknin verði ekki birt fyrir kosningar og mögulega aldrei, af því innihaldið er talið of „viðkvæmt“. Það sem fyrirsjáanlega er viðkvæmt í slíkri úttekt er erkivinskapur Thereseu May við Sádí-Arabíu, mesta öfgaríkið í Mið-Austurlöndum. Enda er May nýbúin að semja við landið um sölu breskra vopna fyrir 3,5 milljarða punda. Bandaríkjaforseti fór að vísu létt með að trompa þá fjárhæð með tilkynnningu um 100 milljarða dollara vopnasamning við sömu opinberu afhausarana.

Theresa May ætlar ekki að snerta við rót vandans. Hún ætlar í staðinn að ráðast á internetið. Hún ætlar líka að hrekja hófsama breska múslima í varnarstöðu, þann hóp sem helst getur verið bandamaður í því að hindra atburði eins og í London og Manchester.
Það sýður á blaðamönnum eins og Robert Fisk, einum helsta sérfræðingi í málefnum Mið-Austurlanda í dag, yfir viðbragðaræðu May. Ekki orð um stuðning og þáttöku Breta í hernaðaraðgerðum í heimshlutanum. Bara barnalegt þvaður, segir Fisk, laust við virðingu gagnvart vitsmunum breskra borgara og laust við hugrekki.

John Pilger bendir á það í grein að breska leyniþjónustan MI5 fóstraði þann öfgahóp í Manchester í 20 ár sem ól af sér hryðjuverkamanninn Salman Abedi sem framdi voðaverkið á tónleikum Aríönu Grande. Það þjónaði pólitískum markmiðum fortíðar að styðja við bakið á hópum sem börðust gegn Gaddafí, fyrrverandi leiðtoga Lýbíu. Pilger bendir einnig á að það hafi verið í tíð Thereseu May sem innanríkisráðherra, sem ferðabanni var aflétt af Abedi og hans félögum svo þeir gætu farið til Lýbíu til að berjast gegn Gaddafí og síðar tengjast öfgahópum í Sýrlandi.
Þegar Bretar og Bandaríkjamenn höfðu beitt hernaðarmætti sínum til að losa þjóðina við Gadaffí var akurinn plægður fyrir öfgahópa í landinu.
Það ætlar seint að lærast að loftárásir eru besta leiðin til að búa til hryðjuverkamenn, ekki síst þegar þeir eiga góðan aðgang að digrum sjóðum.

Fylgið við Íhaldsflokk Theresu May mun líklegast aukast vegna hryðjuverkanna. Það er nokkuð fyrirsjáanlegt. Verkamannaflokkur Corbyns hefur séð þann krók á móti bragði að gagnrýna stjórnvöld fyrir niðurskurð til lögreglu og tengja það við hryðjuverkin. Það kann að virka en er engu að síður ódýr áróður; lögreglan mun aldrei geta hindrað hryðjuverk þar sem vopnin eru hnífar og sendibílar í ofsaakstri.

Ef útkoman í kosningunum á fimmtudag tryggir öruggt hald Thereseu May á valdataumnum mun óþægileg spurning alltaf loða við hana: Vann ISIS kosningasigur í Bretlandi?

Á síðustu dögum vorþings var það um margt eins og sveitaböll hér á árum áður, þingmenn töluðu mikinn en sögðu fátt og varla nokkur möguleiki að skilja það sem þó heyrðist fyrir háværum undirtóni, angurværum, sem ku eiga rætur sínar í því þegar slæmar samviskur um það bil 62 manna sem eru samtímis í húsi, gera það sem slæmum samviskum er lagið og mynda kór og syngja Ó Jesús bróðir besti. Það vantar einn upp á fullt hús vegna þess að hann er flestum stundum að leita að sænskum blaðamanni sem fékk hann til þess að segja ósatt fyrir framan myndavélar. Sumir halda að hann muni biðja blaðamanninn afsökunar ef hann finni hann, aðrir halda að honum hafi einfaldlega líkað svo vel sú lífsreynsla að segja ósatt fyrir framan myndavél að hann vilji fá að gera meira af því. Flest af því sem hann hefur sagt opinberlega upp á síðkastið bendir til þess að síðari kosturinn reynist réttur.

En þótt þingheimur hafi yfirleitt hljómað eins og hann hefði teygað vökva af þeirri gerð sem yljaði mönnum á sveitaböllum, sjálfsupphafinn, málglaður, úr tengslum við raunveruleikann, og í engu skapi til þess að efna loforð sem hann gaf þjóðinni fyrir kosningar þá voru á því undantekningar. Heilbrigðismálaráðherra var ein þeirra en hann hljómaði að vanda eins og hann væri stóned, skakkur, freðinn eða hvað svo sem menn vilja kalla það ástand sem fólk fer í við neyslu kannabis. Hann var þýðmæltur og talaði fallega um að hann vildi endilega endurreisa heilbrigðiskerfið en það væru bara engir peningar til. Kannski talar hann svona vegna þess að hann vann lengi við að afgreiða í bókabúð og sá bara hvernig fólk eyðir fé en ekki hvernig það aflar fjár, einn af þeim mönnum sem sér bara það sem er öðru megin við sama sem merkið þegar hann horfir á jöfnur. Það hefur nefnilega aldrei verið meiri auður í íslensku samfélagi og það væri í samræmi við vilja fólksins í landinu að skattleggja þennan auð til þess að standa straum af kostnaði við gott heilbrigðiskerfi.

En það er ljóst að þegar maður er allt í einu orðinn ráðherra og svífur um í sinnepslitum jakkafötum, á svipinn eins og heimurinn sé búinn til úr bómull þá hefur maður enga þörf fyrir að standa við loforð sem maður gaf fyrir kosningar og maður hefur fullan rétt á því að segja samfélaginu að þær kröfur sem maður gerði að sínum fyrir kosningar séu óraunhæfar eftir þær. Honum gleymist líka að þegar maður talar, hversu þýðlega sem það er gert, er maður bara að tjá það sem maður veit, en ef maður hlustar gæti maður lært. Ætli tregða hans til þess að hlusta sé vegna þess að hann sé hræddur við að læra eitthvað ljótt. Það er greinilega ein af aðferðunum til þess að takast á við sögur af þjáningu og eymd, sem á rætur sínar í löskuðu heilbrigðiskerfi, að hlusta ekki en horfa dulúðugum augum út í heiminn, skakkur á svip og segja eitthvað fallegt og undurmjúkt.

En það er ljóst að þegar maður er allt í einu orðinn ráðherra og svífur um í sinnepslitum jakkafötum, á svipinn eins og heimurinn sé búinn til úr bómull þá hefur maður enga þörf fyrir að standa við loforð sem maður gaf fyrir kosningar

Það er ljóst á fimm ára áætlun ríkisfjármála sem Alþingi samþykkti á dögunum að ríkisstjórnin ætlar að svíkja flest ef ekki allt sem þjóðin á skilið, bað um og var lofað fyrir kosningar. Hún virðist staðráðin í að vinna keppnina um það hvað sé versta ríkisstjórn í sögu lýðveldisins.

Og ég prísa okkur samt sæl þótt undarlegt megi virðast. Þegar bölvunin verður blessun, sem gerist af og til minnir það mig gjarnan á sögu sem ég hef oft sagt af því þegar faðir minn sté út úr bíl við bæ í Suðursveit og hundur rauk á hann og beit hann í hægri fótlegginn. Faðir minn var einfættur og með gervifótlegg úr áli hægra megin þannig að hundgreyið fékk taugaáfall og þaut ýlfrandi frá bænum, niður brekkuna, fyrir fjóshorn og sást ekki aftur í nokkra daga. En faðir minn leit á mig og sagði brosandi út undir eyru: Þarna sérðu strákur, það er ekki alltaf vont að hafa glatað fæti.

Stjórnarandstaðan á Þingi er sá hundur sem hefur sannfært mig um að núverandi ríkisstjórn sé ekki það versta sem hefði getað komið fyrir okkur. Stjórnarandstaðan er gagnslaus, hugmyndasnauð og málstola.

Stjórnarandstaðan á Þingi er sá hundur sem hefur sannfært mig um að núverandi ríkisstjórn sé ekki það versta sem hefði getað komið fyrir okkur. Stjórnarandstaðan er gagnslaus, hugmyndasnauð og málstola. Hvar eru tillögur stjórnarandstöðunnar um endurreisn heilbrigðiskerfisins, til minnkurnar á muninum á þeim sem eiga og eiga ekki, að heilbrigðu bankakerfi og til þess að takast á við árekstra hagsmuna samfélagsins og hagsmuna þeirra sem samfélagið hefur kosið til þess að stjórna sér? Hvar er stjórnarandstaðan? Skyldi hún halda að hún sé að ferja okkur inn í betri heim og að leiðin liggi í gegnum Vaðlaheiðargöngin. Það er eins gott fyrir hana að gera sér grein fyrir því að í þá ferð fer hún ein. Það fylgir henni enginn. Að lokum ráð til lesendans: þegar þú fyllist örvæntingu út af vesöld ríkisstjórnarinnar mundu að þetta hefði getað verið verra. Við hefðum getað endað með núverandi stjórnarandstöðu í ríkisstjórn og það er staðreynd að þótt ríkisstjórnin sé býsna slöpp er stjórnarandstaðan líklega verri. Þar af leiðandi eigum við kannski að prísa okkur sæl fyrir þann gervifót sem ríkisstjórnin er þótt það þýði að við verðum ein og óstudd að sjá um að veita henni aðhald, stjórnarandstaðan á Þingi leggur þar næstum ekkert að mörkum.

Þorkell Ágúst Óttarsson er íslenskur kvikmyndaáhugamaður búsettur í Noregi. Hann hefur þrátt fyrir takmörkuð fjárráð gert fjölda stuttmynda og hefur nú náð þeim árangri að fyrsta mynd hans í fullri lengd Suicide Service var valin besta myndin í alþjóðlegu kvikmyndasamkeppninni The Monkey Bread Tree, auk þess sem hann var tilnefndur til verðlauna fyrir bestu kvikmyndatökuna.

Eva Hauksdóttir tók Þorkel tali.

Nick Faust fer með hlutverk læknisins Roy sem býður upp á sjálfsmorðsþjónustu

Hvert er efni þessar myndar Suicide Service?

Þetta er mynd um lækni sem tekur að sér að aðstoða fólk við að fyrirfara sér og elskhuga hans sem tekur þátt í þessu með honum. Við kynnumst viðskiptavinum þeirra og þeim aðstæðum sem knýja fólk til þess að taka þessa ákvörðun. Ég er fyrst og fremst að takast á við þann tvískinnung sem einkennir allt siðgæði. Við höldum fast við siðferðishugmyndir okkar á meðan það hentar okkur en þegar á reynir erum við oftar en ekki tilbúin til að selja öll prinsipp. Siðgæðið er hóra. Það er þema myndarinnar.

Hverskonar keppni er The Monkey Bread Tree?  

Þetta er ekki hefðbundin kvikmyndahátíð heldur samkeppni sem er ætluð sjálfstæðum kvikmyndagerðarmönnum. Það er hægt að senda inn myndir 4-5 sinnum á ári en þetta er ekki hátíð sem er opin almenningi heldur skoðar fagfólk myndirnar og leggur mat á þær. Keppnin er bæði fyrir leikmenn og atvinnufólk og myndin má vera dýr eða ódýr í framleiðslu; helsta skilyrðið er að framleiðandinn sé sjálfstæður.

Hefurðu tekið þátt í þessari keppni áður?

Nei, þetta er bara annað árið sem verkefnið er í gangi og þetta er fyrsta myndin sem ég geri í fullri lengd. Ég hef einu sinni sýnt stuttmynd á kvikmyndahátíð og hún fékk ekki þær viðtökur sem ég vonaðist eftir svo þetta kemur ónægjulega á óvart. Ég gerði mér vonir um að vinna til verðlauna í flokki ódýrra mynda en það hvarflaði ekki að mér að hún yrði valin besta myndin óháð kostnaði, hvað þá að ég yrði líka tilnefndur til verðlauna fyrir bestu kvikmyndatökuna. Það eru bara þrjár tilnefningar í hverjum flokki svo þetta er fínn árangur.

Hefurðu lært kvikmyndagerð eða unnið við hana?

Ekki formlega nei en ég hef verið að fikta við þetta síðan ég var krakki. Ég hef leikstýrt líklega 12 stuttmyndum og komið að kvikmyndagerð með ýmsum hætti, aðstoðað við tökur, hljóð og fleira en ég hef aldrei haft atvinnu innan kvikmyndageirans og er að mestu sjálfmenntaður. Ég lærði reyndar kvikmyndafræði og hef tekið nokkur námskeið en ég hef engin próf í kvikmyndagerð eða öðru sem henni tengist.

Tor Itai Keilen í hlutverki Eriks, elskhuga læknisins

Hvernig fjármagnar leikmaður kvikmyndagerð? Fékkstu einhverja styrki eða lán?

Það eru til sjóðir sem hægt er að sækja í en ég hef ekki lagt mig mikið eftir þeim. Mér finnst niðurdrepandi að sækja um styrki, ekki bara af því að það dregur úr manni drifkraftinn að fá synjun, heldur líka af því að maður þarf að bíða eftir svari kannski hálft á eða jafnvel heilt og þegar svarið kemur er maður kannski bara kominn í aðrar pælingar. Ég vil vinna að hverju verkefni á meðan ég er spenntur fyrir því. Það útheimtir líka vinnu að sækja um styrki, maður þarf að vera með niðurneglda áætlun og möguleikarnir á því að fá styrk eru ekkert miklir.

Ég sótti ekki um neinn styrk til þess að gera þessa mynd heldur ákvað ég að sanna það fyrir sjálfum mér og vonandi öðrum að ég væri fær um að gera þetta af eigin rammleik. Þegar ég var unglingur sá ég She’s Gotta Have It, eftir Spike Lee, á kvikmyndahátíð. Sú mynd var gerð fyrir vasapening frá fólki af götunni og með aðstoð vina og vandamanna  Allar götur síðan hef átt mér rómantískan draum um að fyrsta myndin mín yrði gerð fyrir vasapening. Ég var svo heppinn að fá sjálfboðaliða til að leika og aðstoða við annað sem þurfti svo það tókst. Ég fékk meira að segja fagmenn í tvö stærstu hlutverkin.  Nick Faust sem leikur Roy er bandarískur sviðsleikstjóri og hann kom frá Bandaríkjunum til að leika í myndinni og Tor Itai Keilen sem leikur Erik er atvinnuleikari hér í Noregi.

Þetta hljómar eins og það sé ekkert svo mikið mál að gera kvikmynd í frístundum, lentirðu ekki í neinum vandræðum?

Maður rekst auðvitað að fullt af vandamálum, þetta er sennilega erfiðasta leiðin til að gera kvikmynd en hinsvegar sú ódýrasta. Maður þarf að vera tilbúinn til þess að læra mikið og vera allt í öllu til þess að þetta sé hægt; ég er í senn framleiðandi, handritshöfundur, leikstjóri og kvikmyndatökumaður auk þess sem ég sá um klippinguna. Stærsta vandamálið var hljóðið, maður getur ekki bæði haldið á kvikmyndatökuvél og séð um hljóðið í einu svo ég þurfti að fá aðra leikmenn til þess.

Við lentum reyndar í einni eftirminnilegri uppákomu. Norðmenn virðast vera óvenju tortryggnir gagnvart myndavélum, ég hef oft fengið spurningar í grunsemdatón ef ég hef verið með myndavél á almannafæri. Í þetta sinn vorum við að skjóta senu sem gerist í bíl. Tvær konur komu til okkar og spurðu hvort við værum að njósna um þær. Ég neitaði því bara og bað þær að vera ekki of nálægt því þetta inngrip þeirra skemmdi senuna. Við héldum svo áfram stutta leið en fljólega stoppaði löggan okkur. Konurnar höfðu haft samband við lögregluna og kvartað um að við værum að mynda þær. Lögreglan spurði hvað við værum að gera og ég sagði hreint út að þeim kæmi það ekki við. Ég hefði ekki framið neitt lögbrot og þeir hefðu engan rétt til að hafa nein afskipti af mér. Aumingja leikararnir mínir voru alveg í hnút yfir því hvað ég væri dónalegur við lögguna en ég er bara ekkert til í að láta trufla mig með svona vitleysu. Það endaði með því að þeir fóru. Þegar við komum aftur á staðinn þar sem við höfðum hitt konurnar, voru þær þar ennþá og voru greinilega að fylgjast með okkur. Mér finnst það kostuleg hugmynd hjá þeim að við höfum haft einhvern áhuga á þeim því ég beindi vélinni inn í bílinn en ekki að neinum vegfarendum.

Það er auðvitað gaman að fá verðlaun en breytir þessi árangur einhverju fyrir þig í reynd, sérðu t.d. fram á að þetta opni þér ný tækifæri?

Já, ég hef trú á því. Það er klíkuskapur í kvikmyndaheiminum eins og annarsstaðar og mjög erfitt fyrir þann sem vill vinna utan kerfisins að koma sér á framfæri. Kvikmyndaelítan á Íslandi hefur algjörlega hunsað mig og sjálfstæðir kvikmyndagerðarmenn sem ég þekki til bæði á Íslandi og í Noregi hafa svipaða reynslu. Ef maður fær einn styrk eru nokkuð góðar líkur á að boltinn fari að rúlla en ef þú gefur skít í kerfið þá nýturðu ekki viðurkenningar þótt afraksturinn sé góður. Þeir sem vinna við að veita styrki þurfa sjálfir að gera sig gildandi. Þeir þurfa að sýna fram á að þeir séu að gera eitthvað af viti og afleiðingin er sú að það eru þeir sem fá styrkina sem fá alla athyglina og þannig leiðir eitt af öðru.

Þessi viðurkenning er virkilega uppörvandi og mun vonandi bæði hjálpa mér að koma myndinni í dreifingu og að koma öðrum verkum á framfæri. Ég vonast til þess að þurfa ekki að byggja næstu mynd eingöngu á sjálfboðavinnu. Það er gaman að hafa gert það og dálítið rómantískt að takast á við það en maður gerir auðvitað ekki margar myndir með tvær hendur tómar og mig langar að geta boðið fólkinu mínu laun.

Verður myndin sýnd á Íslandi?

Í hraðri stigmögnun deilna ríkja við Persaflóa og víðar hefur Donald Trump, bandaríkjaforseta tekist að hella olíu á eld, á sama tíma og embættismenn hans reyna að bera klæði á vopnin. Ákvörðun Sádí-Arabíu að rjúfa öll tengsl við Katar og fá til liðs við sig allmörg önnur arabaríki og múslimaríki hefur valdið hörðustu milliríkjadeilu á svæðinu í áratugi. Katar er legið á hálsi að sýna Íran of mikinn vinskap en ríkin tvö eiga mikilla hagsmuna að gæta vegna olíulinda á hafsbotni undir miðlínu efnahagslögsögu ríkjanna. Saudí-Arabar líta á Írani sem sína erkióvini.

Bandaríkjamenn eiga mikilla hagsmuna að gæta í Katar enda er landið hernaðarlegur miðpunktur flugherja Bandaríkjamanna á svæðinu. Í fyrstu opinberu heimsókn sinni á dögunum til Sádí-Arabíu hittti Trump emírinn í Katar, Tamim Bin Hamid Al-Thani að máli en myndin að ofan er frá þeim fundi.
Það sem virðist hafa hleypt illu blóði í samskipti Sádí-Arabíu og Katar er leki á opiberum gögnum frá síðarnefnda ríkinu en meðal gagna þaðan voru skjöl sem virtust sýna jákvætt viðhorf emírsins í garð Ísraels og Írans og efasemdir um að Trump yrði langlífur í embætti. Stjórnvöld í Doha, höfuðborg Katars segja að þetta séu fölsuð skjöl.

Sádí-Arabar notuðu sem tylliástæðu að það yrði að refsa Katörum fyrir stuðning við hryðuverk, þegar þeir riftu öllum tengslum við landið í skyndi fyrr í vikunni. Næstu nágrannaríki Katar, Sameinuðu Arabísku Furstadæmin og Bahrain fylgdu Sádum að málum strax en önnur múslimaríki hafa síðan stokkið á vagninn.
Opinberlega eru bandarísk stjórnvöld að reyna að lægja öldur á svæðinu og tryggja frið en það gróf undan þeirri viðleitni þegar Trump sendi frá sér tíst þar sem hann virðist styðja Sáda heilshugar og raunar nánast eigna sér þessar aðgerðir gegn Katar. Tístið mun vera sem olía á eld á svæðinu og næsta örugglega valda úlfuð meðal Al-Thani fjölskyldunnar sem ræður ríkjum í Katar.

Jón Þór Ólafsson, þingmaður Pírata hefur farið fram á það við stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis að  forseta Íslands verði afhent öll gögn frá nefndinni um skipan dómara í Landsrétt. Í bréfi Jóns Þórs til formanns nefndarinnar segir að nauðsynlegt sé að forsetinn fái þessi gögn til þess að hann geti tekið upplýsta ákvörðun um það hvort ferlið við skipun dómara í Landsrétt hafi verið löglegt af hendi dómsmálaráðherra og Alþingis.

Í bréfi Jóns Þórs kemur einnig fram að hann hafi bent forseta Íslands á að óska eftir trúnaðargögnum frá hæfisnefndinni og vakið athygli hans á því að Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd muni á morgun, fimmtudag, funda um ósk fulltrúa Pírata í nefndinni um að hún kanni sérstaklega verklag og vinnslu dómsmálaráðherra við tilnefningu dómaraefna. Aðeins einn nefndarmaður til viðbótar þarf að styðja tillöguna til þess að hún verði tekin til greina og óskar Jón Þór í bréfinu eftir stuðningi eins eða fleiri annarra nefnarmanna.

Í umræðum á Alþingi um skipun dómara í Landsrétt, þann 1. júní sl. fullyrti þingmaðurinn að með því að samþykkja tillögu dómsmálaráðherra væri Alþingi að taka pólitíska ákvörðun um skipun dómara.

Fréttatilkynning frá Samtökum um líkamsvirðingu vegna umfjöllunar Morgunblaðsins um offituaðgerðir

Reykjavík, 7. júní 2017

Samtök um líkamsvirðingu vilja koma á framfæri gagnrýni á viðamikla umfjöllun Morgunblaðsins og mbl.is um offitu og offituaðgerðir sunnudaginn 4. júní 2017. Umfjöllunin fer fram undir hatti heilsu en minnir raunar frekar á auglýsingu fyrir offituaðgerðir. Hingað til hefur ábyrgð offitu og þyngdartaps verið sett á viljastyrk og aumingjaskap einstaklinga en hér er að mörgu leyti vísað réttilega í það sem við vitum um af hverju við getum ekki léttst. Um er að ræða lífeðlisfræðilegt ferli þar sem líkaminn varnar einstaklingnum að léttast með ýmsum mótvægisaðgerðum og er það afleiðing þróunar mannsins.

Eftir því sem meiri áhersla er lögð á markaðssetningu offituaðgerða sem lausn fyrir feitt fólk fer að bera meira á að við heyrum af þessari löngu þekktu staðreynd. “Offitusérfræðingar” hafa hingað til ekki  veitt henni hljómgrunn fyrr en það hentaði hagsmunum þeirra. Um er að ræða næsta stig markaðssetningar sem er tilkomin af aukinni sjúkdómavæðingu offitu þar sem gróðasjónarmið ráða meiru en önnur. Þessi sjúkdómavæðing, en í umfjöllun Morgunblaðsins er ítrekað vísað til offitu sem sjúkdóms, er byggð á veikum grunni.¹ Rök hafa verið færð fyrir því að þessi sjúkdómavæðing sé unnin út frá hagsmunaöflum.² Það er ekki nýtt stef í baráttunni gegn offitu. Fitufælni og hræðsluáróður um heilsufarslegar hættur offitu hafa leitt til þess að þyngdartapsbransinn veltir árlega 60 billjónum Bandaríkjadala í Bandaríkjunum einum. Þegar um svo mikla fjármuni er að ræða þarf engan að undra að ákvarðanir séu oft teknar í ljósi hagsmuna frekar en vísinda.³ Það er áhugavert að Ásdís Halla Bragadóttir, sem situr í stjórn einkareknu læknastofunnar Klíníkurinnar (Klíníkin býður upp á fjölda offituaðgerða), situr einnig í stjórn Árvaks hf., útgáfufélags Morgunblaðsins.^{4, 5}

Í umfjöllun Morgunblaðsins koma ýmsar margtuggnar staðhæfingar fram, eins og að offita sé eitt stærsta heilsufarsvandamál Vesturlandanna og að staðan fari sífellt versnandi. Fyrri fullyrðingin er reist á umdeildum  vísindalegum grunni, þar sem ekki hefur verið tekið tillit til  hinna fjölmörgu þátta sem einnig hafa áhrif á samband heilsu og þyngdar^{6, 7}, og hin seinni á einfaldlega ekki við rök að styðjast hér á landi. Íslendingar hafa ekki þyngst að neinu marki undanfarin ár.⁸

Það sem við teljum þó öllu alvarlegra er að ákveðnum dýrðarljóma er slegið um offituaðgerðir þar sem lítið sem ekkert er fjallað um hætturnar og fylgikvillana við þær.  Í umfjölluninni er hvergi vísað til þess að fjórðungur þeirra sem fara í magahjáveituaðgerð upplifa fylgikvilla sem stundum kröfðust nýrrar aðgerðar, s.s. sár í magastúf, óútskýrða kviðverki og alvarleg næringarvandamál. 56.8% fundu fyrir óþægindum á borð við niðurgang, kviðverki, þreytu, erfiðleika við að borða og hæðgatregðu.⁹ Þetta eru atriði sem hafa veruleg áhrif á lífsgæði sjúklinga.^10,11 Við heyrum hinsvegar sjaldnast sögur þeirra sem hafa orðið verst úti. Og það sem meira er:  37.6% úrtaksins hafði enga fylgisjúkdóma tenga offitu fyrir aðgerð!⁹

Sjúkdómsvæðing offitu gerir ekkert til að minnka þá fordóma og kerfisbundnu mismunun sem feitt fólk verður fyrir af höndum einstaklinga, fjölmiðla og samfélagsins á hverjum einasta degi. Að gera heilbrigt fólk að sjúklingum eingöngu vegna töllunar á vigtinni, að dæma allt feitt fólk stjórnlaust þegar kemur að mat, er einfaldlega læknisfræðileg leið til að halda á lofti þeim staðalmyndum sem fylgja jafnan feitu fólki; að það sé gráðugt, latt og skorti sjálfstjórn og siðferði. Það viðheldur þeirri mýtu að feitt fólk sé á einhvern hátt minna virði en grannir einstaklingar. Með þessum nýja vinkli á offitu mun umræðan færast frá: “Af hverju prófarðu ekki x-kúrinn” yfir í “Af hverju skoðarðu ekki offituaðgerðir” en áfram er ábyrgðin sett á einstaklinginn að breyta sér. Áfram er í lagi að stimpla feitt fólk sem gallað, vonlaust og byrði á samfélaginu. Sömu fituhatandi viðhorf munu halda áfram ríkja innan samfélagsins og valda ómældum skaða fyrir heilsu, líðan og mannréttindi feitra.¹²

Nú segjum við stopp. Við stöldrum við þá staðreynd að hvergi í þessari meintu velviljuðu leit að betra lífi fyrir feitt fólk hefur læknasamfélagið talað fyrir hugmyndafræði Heilsu óháð holdafars eða Health at Every Size (HAES). Um er að ræða einu aðferðina sem komið hefur fram varðandi heilsu feitra sem felst ekki í því að svelta, smána, pína eða skaða þá. Þegar slíkri nálgun er ekki tekið fagnandi af hópi þeirra sem gefa sig út fyrir að hafa eingöngu hagsmuni feitra í fyrirrúmi þá hlýtur það að kalla fram ákveðnar efasemdir. Jafnframt gerum við skýlausa kröfu til fjölmiðla um að hætta að halda á lofti skaðlegum málflutningi um feitt fólk. Hingað til hefur enginn fjölmiðill né blaðamaður lagt það á sig á kafa undir yfirborðið og fjalla um “offitufaraldurinn” frá öllum köntum. Það verður forvitnilegt að sjá hvaða fjölmiðill mun verða fyrstur til að setja mark sitt á sögu líkamsvirðingarbaráttunnar hér á landi.

Virðingarfyllst,

Stjórn Samtaka um líkamsvirðingu

Heimildir:

1. https://www.ama-assn.org/sites/default/files/media-browser/public/about-ama/councils/Council%20Reports/council-on-science-public-health/a13csaph3.pdf
2. http://www.alternet.org/personal-health/americas-eating-disorder-guess-who-profits-our-doomed-obsession-weight-loss
3. Bacon, L. (2008). Health at every size: The surprising truth about your weight. Dallas, TX: BenBella Books, Inc.
4. https://www.klinikin.is/um-okkur
5. http://www.mbl.is/mogginn/fyrirtaekid/
6. https://academic.oup.com/ije/article/35/1/55/849914/The-epidemiology-of-overweight-and-obesity-public
7. http://kvennabladid.is/2016/03/19/of-fodrud-og-feit-eda-bara-hraedsluarodur-2/
8. http://www.visir.is/g/2014140118763/islendingar-eru-haettir-ad-fitna
9. http://www.laeknabladid.is/tolublod/2016/10/nr/6034
10. https://www.lindabacon.org/HAESbook/pdf_files/HAES_Bariatric-Surgery.pdf
11. http://kvennabladid.is/2015/09/15/min-lifsgaedi-hafa-versnad-til-muna-eftir-adgerd/
12. http://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item28261/Holdafarsford%C3%B3mar_lokaskjal_des.2015.pdf