Harpa Einarsdóttir skrifar.
Ég er bara venjuleg kona, skilnaðarbarn. Skilnaðarbarn sem þurfti mikla athygli og viðurkenningu og sérstaklega frá hinu kyninu fljótlega eftir kynþroskann. Ég varð ástfanginn af ástinni og trúði á ást við fyrstu sýn, en elskaði ekki sjálfa mig nógu mikið til að setja mörk í þeim efnum.
Ég hef látið bjóða mér misgóða og misvirðingarverða hluti af ótta við höfnun og hef átt erfitt með að haldast í vináttu- og ástarsamböndum.
Stanslaust að leita, grasið alltaf grænna hinumegin.
Ameríski draumurinn
Ég var búin að vera í góðu starfi hjá flottu fyrirtæki þegar mér bauðst staða í Ameríku, betri laun í miðju hruni, enga ást að fá í Reykjavík og Ísland að fara til fjandans.
Ég seldi allt mitt hafurtask, flutti ein með börnin mín tvö til Ameríku og ætlaði að hefja þar nýtt líf og aldrei aftur að stíga fæti á þetta þetta sökkvandi sker. Það leið ekki nema ár þar til ég gafst upp og flutti aftur heim, atvinnulaus með skottið á milli lappanna. Ekkert heimili, engan amerískan kærasta, engan flatskjá, ekkert líf. Bara skuldir sem ég hafði ekki borgað krónu af frá hruni.
Ég fann fljótt litla ódýra íbúð fyrir mig og krakkana og kom mér ágætlega fyrir en ég var tætt og þreytt eftir þetta ferðalag. Mér fannst mér hafa mistekist hrapallega.
Hvað gat verið betra en að halla sér upp að sterkum brjóstkassa og heyra hvíslað í eyrað: „Þetta verður allt í lagi.“
Vor í Reykjavík
Það leið ekki á löngu þar til ég rakst á heillandi, glottandi mann sem ég hafði ekki áður séð í Reykjavík. Hann var ævintýragjarn, kunni að elda, kunni að drekka, kunni að halda þéttingsfast í hönd mína. Ást við fyrstu sýn. Hann bjó erlendis vegna þess að hann átti tvö börn og tvær fyrrverandi þar.
Hann hafði ekki búið á Íslandi í mörg ár en fór með vini sínum á sjóinn öðru hvoru: „5 milllur fyrir túrinn!“
Kjafturinn jafn stór og brosið, sterkur íslenskur sjómaður. Þetta var selt! – og hann fluttur inn til mín mánuði síðar.
Hann var fljótur að flytja lögheimili sitt til Íslands, á heimili okkar. Ég var enn frekar beygð eftir Ameríku og hann styrktist við það og áður en langt um leið var hnefanum sem hafði áður haldið svo fast í hönd mína, lamið í eldhúsborðið með þessari fleygu setningu: „Ég er húsbóndinn á heimilinu!“
Ég vissi ekki hvort ég átti að hlæja eða láta eins og ég heyrði þetta ekki, ég hélt að hann væri að grínast.
Górillan
Í fínu nýju íbúðinni okkar var indælis ris sem systir mín fékk að leigja. Hún fylgdist með þróun mála. Áður en ég vissi af var andlega ofbeldið af hendi hans orðið slíkt að ég var alvarlega farin að efast um eigin geðheilsu, enda hafði ég verið greind með geðhvörf nokkrum árum áður.
Það var óspart notað gegn mér og ég send til geðlæknis. Geðlæknirinn hjálpaði mér að skilja að sambandið væri komið í ógöngur og að ég ætti að losa mig úr þessu sem fyrst.
Eitt rólyndis þriðjudagskvöld kom bóndinn heim af sjónum. Börnin voru komin í ró, og ég mannaði mig upp í að biðja hann að flytja út. Hann rauk út með vodka flösku, kom svo til baka augafullur og byrjaði að klípa mig þar sem ég reyndi að sofa í svefnherberginu. Ég bað hann að fara fram í sófa og láta mig í friði. Þá henti hann mér út úr rúminu og sagði að þetta væri hans rúm – eina húsgagnið sem ég fékk með mér frá Ameríku.
Ég fór fram í sófa og áður en ég vissi af var hann kominn inn í stofu eins og górilla, nakinn og sturlaður í augunum. Hann reif í hárið á mér og dró mig á því og áður en ég vissi fleygði hann í mig borðstofustól.
Systir mín heyrði lætin og kom niður, þá réðst hann að henni, sturlaður og hrinti henni næstum niður stigann. Hún náði að hlaupa upp og læsa að sér, og ég náði að læsa hann frammi og hringja í lögregluna.
Þegar lögreglan kom á staðinn og ég opnaði fyrir þeim þá rauk hann inn í svefnherbergi í brækur og kom svo fram svo sallarólegur og hellti upp á kaffi fyrir lögregluna. Hann sagði lögreglunni að ég ætti við geðræn vandamál að stríða og tæki stundum svona köst.
Lögreglan trúði honum og sagðist ekki getað fjarlægt hann af heimilnu þar sem hann væri skráður þar með lögheimili. Barnsfaðir minn kom og sótti mig og börnin, en sambýlismaðurinn sat eftir með glott og drakk kaffi.
Flugvöllurinn
Einhvernvegin náði hann að bræða mig aftur til sín með lagni og ég í óöryggi mínu ákvað að gefa honum annað tækifæri. Stuttu seinna fór hann í verkefni út á land í einhvern tíma og ég var í skemmtilegu verkefni í bænum og leið ágætlega.
Ein var sú regla sem hann hafði sett mér sem ekki mátti brjóta, regla nr 1: „Alltaf sækja mig á flugvöllinn þegar ég er að koma heim!“
Ég hafði lofað að sækja hann á Reykjavíkurflugvöll þetta kvöld, en tafðist vegna vinnu. Hann lendir og hringir í mig og ég segi honum að hann verði að taka leigubíl. Hann sturlaðist við mig í símann.
Ég ákvað að sofa á sófa á vinnustofunni minni skammt frá. Ég sendi honum sms: „Getum við ekki bara verið vinir og farið heim og talað saman á morgun?“ Hann spurði hvar ég væri og ég sagði honum það.
Ástríðan
Eftir að hafa svipt mig frelsi, hárreytt mig, kreist mig, hrint mér til og frá, sparkað í mig og lamið mig og haldið um háls minn með kyrkingartaki í tvær klukkustundir í vinnustofunni minni, gafst hann loks upp, og gekk út af vinnustofunni með þeim orðum að hann myndi drepa mig ef ég gerði eitthvað í þessu.
Ég hringdi beint í lögregluna og vinur minn sem kom þarna að kom mér í skjól. Ég var flak, óbrotin, en marin og blá, með kyrkingarför á hálsinum, skrámur sem hafa skilið eftir sig varanlegt ör í andlitinu og ekki lengur með þykkt hár.
Lögreglumaðurinn sem vildi vera í sumarfríi
Morguninn eftir fór mamma með mig upp á bráðavakt. Ég lét gera áverkavottorð og fór svo upp á lögreglustöð til að leggja fram kæru. Þegar ég sagði til mín var mér tilkynnt að það ætti að handtaka mig vegna umferðarbrots sem væri óuppgert og ég væri eftirlýst fyrir þann glæp.
Ég var því í fyrstu færð færð inn í afgreiðslu fyrir umferðarlagabrot og var tjáð að ég yrði færð í fangelsi nema ég borgaði 100.000 krónur á staðnum. Ég hringdi og gat fengið lán til að redda þessu og borga skuldina því ég vildi ekki að mamma kæmist að þessu, en umstangið í kringum „umferðarbrotamanninn“ tók um það bil klukkutíma.
Ég var klædd í bleikan víðan bol og lopapeysu af móður minni, með kyrkingarför á hálsinum, grátbólgin í kúrekaskóm. Upplifði mig sem hvítasta rusl sem til væri.
Loksins var mér boðið upp á dimma skrifstofu hjá óeinkennisklæddum lögreglumanni. Hann horfði á útganginn á mér og ég byrjaði skjálfandi að segja honum sögu mína. Hann stoppaði mig og sagði mér að því miður væru engir fulltrúar á vakt til að taka af mér skýrslu því það væru allir í sumarfríi!
Ég var því send heim og beðin að koma aftur seinna. Tilfinningin sem ég fékk á þeirri stundu var sú að lögreglumaðurinn nennti ekki að sinna þessu og að ég væri hvort eð er vonlaust tilfelli.
Þetta viðmót sem ég kynntist hjá lögreglunni er til háborinnar skammar og það er augljóslega tilgangslaust að leita réttar síns þegar kemur að heimilisofbeldi.
Heim
Þegar ég kem heim var sambýlismaður minn búin að hringja í alla vini okkar og ljúga þau full um að ég hefði fengið „kast“ og reynt að hoppa út um gluggann á vinnustofunni minni. Hann reyndi sumsé að hafa af mér mannorðið líka.
Einhvernveginn tókst mér í ofsafenginni reiði og algjöru tilfinningauppnámi að henda honum út með allt sitt hafurtask.
Eftir sitja svo margar tilfinningar sem erfitt er að greiða úr. Kannski átti ég þetta skilið eftir framkomu mína í fyrri samböndum, sjálfhverfa hegðun og hégóma? Var þetta mér að kenna? Ég hugsa til barnanna minna, og skammast mín fyrir að hafa komið okkur í þessa aðstöðu og er með endalaust samviskubit yfir fortíðinni.
Allar þessar blendnu tilfinningar og reiðin. Vinirnir sem tóku hans málstað, sorgin og óttinn yfir að finna vanmátt sinn í svona aðstæðum. Örið sem ég sé í andliti mínu í hvert sinn sem ég horfi í spegil. Skömmin yfir að finna enn til væntumþykju í hans garð og meira að segja smá þakklætis því ég náði loksins að breyta lífi mínu til hins betra svo um munar.
En hvað með kærusturnar sem koma á eftir mér? Hefði það breytt einhverju hefði ég fengið kjarkinn til að fara aftur til að kæra hann?
Svo hugsa ég til lögreglumannsins sem nennti ekki að sinna mér og allra kvennanna sem sitja fastar í ofbeldissamböndum.
Ég er ekki að segja ykkur þessa sögu til að fá vorkunn, trúið mér ég þarf hana ekki. Ég er ein af þeim lánsömu sem festast ekki í kúguninni, heldur vil nýta þessa reynslu til þess vonandi að kveikja umræðu um þessi mál og vekja fólk til vitundar um það hversu algengt og alvarlegt þetta vandamál er á Íslandi.
Algengustu morð sem framin eru í heiminum eru ástríðuglæpir!
Það er fyrir löngu tímabært að við tölum opinskátt um heimilisofbeldi en á síðasta ári voru 355 heimilisofbeldismál tilkynnt til lögreglu höfuðborgarsvæðisins eða um eitt á dag. Og þetta er aðeins lítill hluti þeirra brota sem eiga sér stað. Afar mikilvægt er líka að þolendur og gerendur fái viðeigandi sálfræðiaðstoð til að komast út úr þessum vítahring.
Tölfræði úr skýrslu Kvennaathvarfsins fyrir árið 2013.
„Á árinu 2013 dvöldu 125 konur og 97 börn í Kvennaathvarfinu í allt frá einum degi og upp í 183 daga. Meðaldvöl kvenna varði í 17 daga en það er 3 dögum styttri meðaldvöl en árið á undan. Að jafnaði dvelja konur með börn lengur en barnlausar konur og konur af erlendum uppruna lengur en íslenskar konur.
Börn dvöldu í athvarfinu í að meðaltali 21 dag. Að meðaltali dvöldu 6 konur og 5 börn
Nærri helmingur eða 46% var að flýja eiginmann eða sambýlismann en 18% ofbeldismannanna eru fyrrverandi eigin- eða sambýlismenn, 6% eru kærastar og 16% fyrrverandi kærastar.
Ofbeldismennirnir voru á aldrinum 18-81 árs, meðalaldur 41 ár. Konurnar sem komu í athvarfið voru 18-74 ára, meðalaldur 37 ár. Börnin voru frá því að vera örfárra daga gömul upp í 16 ára.“
Lesið nánar um heimilisofbeldi á Íslandi í skýrslu Kvennathvarfsins fyrir árið 2103.