Síðan ég var lítil stelpa hef ég verið heltekin af því að finna sannleikann. Trúði því alltaf að það væri einhver sannleikur þarna úti, einhver tilgangur með þessu öllu saman. Þessi sannleiksþrá hefur dvínað með árunum, sem ég held að sé eðlilegt þegar maður fær lífið einhvern veginn í andlitið. Það er nefnilega svo langt frá því að vera eitthvað auðvelt eða hreint og beint. Með hverju árinu virðist því þessi sannleikur fjarlægjast. Og það er ég alveg búin að sætta mig við.
Þrátt fyrir það held ég að allir þrái að finna einhvern tilgang, sérstaklega á erfiðum stundum. Sumir finna hann í trúnni en ég hef einhvern naldrei séð ljós þar, líklega af því að ég er svo mikil raunsæismanneskja að mér finnst svörin þar ekki fullnægjandi. Þó hef ég alltaf öfundað fólk sem finnur svörin í trúnni og fær styrk þaðan, það er eitthvað svo einfalt og fallegt.
Þessi tilgangsþrá manneskjunnar kristallast hvað mest í tilveru trúarbragða en auðvitað eru fleiri leiðir í boði. Þær koma skýrt fram þegar litið er til þess magns sjálfshjálparbóka sem gefnar eru út. Tískubylgjur ganga yfir þann heim eins og aðra, stundum snýst allt um velgengni og visku, stundum um hugleiðslu og frið. Svörin hef ég heldur aldrei fundið þar.
En ein tískubylgja hefur fangað mig. Hún er reyndar ævaforn. Kemur allt frá gríska heimspekingnum Aristotelesi sem var uppi fyrir Krist. Þetta er dygðafræðin sem hefur verið mismikið inn í heimi heimspekinnar í gegnum tíðina og gleymdist alveg um tíma. En er nú komin inn aftur og hefur verið töluvert notuð innan fræðaheims siðfræði og heimspeki undanfarin ár. En kannski ekki mikið notuð í hinni almennu umræðu. En það er alveg hægt, þetta eru engin háfleyg vísindi.
Allt snýst þetta um að reyna að bæta sig sem manneskju. Lifa því besta lífi sem hægt er, í gegnum súrt og sætt. Toga sig einhvern veginn upp á við, eða horfa allavega alltaf upp á við.
Og því langar mig til að tala um dygðirnar og fara þannig til baka, í grunninn. Þetta er hópur hugtaka sem, allavega hér áður fyrr, þóttu undirstaða vel samsettra einstaklinga og samfélaga. Dæmi um dygðir eru hreinskilni, viska, hugrekki, hófsemi, þolinmæði o.s.frv. Þessi hugtök, sem flokka mætti sem skapgerðareinkenni, má finna hjá hverri manneskju þó í mismiklu magni sé. En þær má þjálfa og tileinka sér. Þær eiga það líka sameiginlegt að haldast í hendur og vega hver aðra upp. Ég ætla að byrja á að tala um þakklætið og hvað það getur fært okkur.
Eitt það dýrmætasta í heimi er að kunna að vera þakklátur.
Þakklæti þarf að kenna og tileinka sér. Til þess þarf aðhald og áminningu. Því fyrr sem við kennum börnum okkar að vera þakklát því betra. Þá meina ég ekki sjálfsagða kurteisi, heldur að hjálpa þeim að líta upp og sjá allt það góða sem þakka má fyrir. Þakklætinu fylgir nefnilega svo margt annað í kaupbæti. Þó ekki sé alltaf eitthvað til að þakka fyrir á erfiðum tímum er það einmitt á þeim stundum sem það er mikilvægast. Að líta upp þegar öll sund virðast lokuð og segja „ég er þakklát fyrir sólina“ hljómar eins og asnalegur Pollýönnuleikur. En hann virkar! Fær mann til að hugsa aðeins út fyrir erfiðleikana um stundarsakir.
Þakklætið krefur okkur einnig um jákvæðni. Krefur okkur um að forgangsraða verkefnum upp á nýtt og neita að setja bensín á vælubílinn. Með jákvæðninni ráðum við Pollýönnu í vinnu, hún hjálpar til við að halda okkur á réttri línu. Línu jafnvægis. Þetta er eftirsótt lína, en mikið þarf að vanda sig svo hún hlaupi ekki frá manni. Hún hverfur til dæmis ef lífinu er tekið sem sjálfsögðum hlut. Og þar kemur auðmýktin inn.
Þakklætið færir okkur nefnilega auðmýktina. Hún fær okkur til að setjast niður og horfast í augu við það hve lítil við erum. Hversu lítið sandkorn við erum í þessum heimi, en um leið hluti af honum. Því gerir auðmýktin líka kröfur á okkur, að standa okkar vakt. Passa hvað við sendum út í heiminn. Að vanda okkur að lifa. Og vera tilbúin til þess að standa á fætur þegar við misstígum okkur.
Það er aldrei hægt að vera þakklátur, jákvæður og auðmjúkur alltaf, alla daga. En að reyna alltaf, það er galdurinn!
Sem unglingur sat ég í skólastofu og hlustaði á kennarann minn svara spurningum um Persaflóastíðið sem þá geisaði. Það situr í mér svar hans við spurningunni um hvað við gætum gert sjálf til að hjálpa fólkinu sem kvaldist vegna þessa stríðs. Hann sagði: Vandið ykkur og passið að það sé ekki stríð innan í ykkur og kringum ykkur!
Kannski ofureinföldun á flóknu máli en þessi orð sitja föst í minni mínu. Í þeim felst ákveðinn boðskapur, sem er sá að hið góða er smitandi. Allir ættu að reyna að vanda sig í öllum sínum samskiptum. Afleiðing þeirra er það sem við sendum út í heiminn. Í máttleysi okkar gagnvart heimsku og valdabrjálaði heimsins er því gott að reyna að horfa sér nær og spyrja:
Hvernig tala ég við sjálfan mig og aðra, af virðingu, tillitssemi og samhygð eða ekki? Ef þið haldið að þetta virki ekki hugsið þá bara hvað myndi gerast ef allir vönduðu sig! Breytingar byrja á hverjum og einum. Allir eru ábyrgir fyrir samfélaginu sem þeir lifa í! Það er allavega mín skoðun.
Þjálfum því þakklætið!
Ljósmynd eftir Moyan Brenn