Sigurður Sverrir Stephensen sérfræðingur í hjartasjúkdómum barna skrifar:
Sigurður Sverrir Stephensen.
Mikil eftirvænting er yfirleitt fylgjandi fæðingu barns. Nýr einstaklingur flytur inn á heimilið sem foreldrar og eldri systkini þurfa að kynnast. Þrátt fyrir að í flestum tilvikum veki þetta gleði getur hinn nýi fjölskyldumeðlimur verið frekur á athyglina. Ekki er óalgengt að nokkurra ára gömlum börnum, sem vön eru að vera nafli alheimsins á sínu heimili, fari að leiðast þófið og spyrji foreldra sína hvenær eigi að skila hinu nýja kröfuharða systkini. Ef barnið þess utan grætur daga og nætur, heldur vöku fyrir fjölskyldunni og virðist aldrei vera ánægt getur komið að því að foreldrarnir fari að spyrja sig að því sama.
Öllum nýfæddum börnum er eiginlegt að gráta. Til að uppfylla skilyrði fyrir ungbarnakveisu þurfa börn að gráta meira en 3 klukkustundir á dag, 3 eða fleiri daga í viku og lengur en eina viku. Auk þess þarf barnið að vera innan við 4 mánaða gamalt og dafna vel að öðru leyti.
Segja má að dæmigerður grátur barns með ungbarnakveisu byrji snögglega og gráturinn sé hærri og sárari og meira í líkingu við öskur en venjulegur ungbarnagrátur. Auk þess getur veið erfitt eða ómögulegt að reyna að hugga barnið.
Oft er gráturinn mest áberandi seinni part dags eða á kvöldin en svo getur barnið sofið rótt á næturnar. Mikilvægt er að ganga úr skugga um að engar aðrar orsakir liggi að baki grátinum s.s. áverkar, sýkingar, kviðslit eða sjúkdómar tengdir meltingarfærum eða hjarta- og æðakerfi.
Ástæður fyrir ungbarnakveisu eru ekki ljósar en ýmsar hugmyndir hafa verið settar fram. Hugsanlegar skýringar sem nefndar hafa verið eru auknar þarmahreyfingar, minnkað frásog kolvetna frá meltingarvegi sem leiðir til aukinnar loftmyndunar í þörmum, ofnæmi fyrir kúamjólkurpróteinum, mjólkursykuróþol, að barnið gleypi loft þegar það nærist sem valdi óþægindum neðar í meltingarvegi, tengsl ungbarnakveisu við mígreni eða að félagslegir þættir og andleg heilsa foreldra valdi vanlíðan hjá barninu.
Líklegra er að ástæða ungbarnakveisu sé samspil fleiri þátta heldur en að hægt sé að benda á einfalt samhengi milli orsakar og einkenna. Óstöðvandi grátur, svefnlausar nætur og sú tilfinning að maður sé misheppnað foreldri þar sem barnið lætur ekki huggast, eru allt þættir sem geta haft áhrif á samband og tengslamyndun foreldra og barns.
Talið er að fæðingarþunglyndi sé algengara hjá mæðrum barna með ungbarnakveisu og þá er einnig aukin hætta á að foreldrar skaði börn með ungbarnakveisu.
Erfitt getur reynst að meðhöndla ungbarnakveisu en yfirleitt eru fyrst reyndar einfaldar og kostnaðarlitlar aðferðir. Þar má nefna að passa upp á að barnið fái hvorki of mikið né of lítið að drekka og að það ropi reglulega. Mæður með barn á brjósti gætu þurft að ræða við brjóstamjólkurráðgjafa.
Gott er að reyna mismunandi leiðir til að róa barnið s.s. að fara í bíltúr, setja það í bað eða finna einhver hljóð sem gætu haft róandi áhrif. Þar má nefna s.k. „white noise“ eins og hljóðið í þvottavél, ryksugu eða sjónvarpi án dagskrár.
Stundum er reynt í samráði við lækni að breyta um næringu þar sem lítill hluti barna með ungbarnakveisu getur haft fæðuofnæmi t.d. fyrir kúamjólk. Hjá börnum sem eru á þurrmjólk er þá yfirleitt valin mjólk sem inniheldur mjólkurprótein sem eru niðurbrotin að hluta eða „hálfmelt“. Mjólkandi mæður þurfa hins vegar að taka út hjá sér allan mat sem inniheldur mjólk eða mjólkurafurðir, en slíkt er ekki alveg einfalt þar sem mjólkurduft er t.d. mikið notað í bakstur og aðrar matvælaafurðir.
Ekki hefur verið sýnt með óyggjandi hætti fram á kosti þess að nota sojamjólk fram yfir kúamjólk. Lyf eins og Miniform-dropar eru talin minnka loftbólur í þörmum og hafa stundum reynst hjálplegir.
Einnig hafa einstaka rannsóknir sýnt fram á kosti þess að gefa börnum með ungbarnakveisu Lactobacillus sem hefur áhrif á jafnvægi þarmabaktería. Önnur lyf sem virka vel í völdum tilvikum er annars vegar dicykoverin hydróklóríð sem er lyfseðilsskylt og minnkar samdrátt og krampa í sléttum vöðvum í meltingarvegi og hins vegar phenergan sem er róandi lyf. Það er þá gefið á þeim tíma dags sem barnið orgar hvað mest, t.d. seinni part dags eða að kvöldi, til að barnið sofi á þeim tíma sem einkennin eru verst.
Einkenni ungbarnakveisu hverfa í flestum börnum við 3–4 mánaða aldur þannig að það er ljós við enda ganganna.
Þessir mánuðir svefnleysis og streitu geta þó verið erfiðir nýbökuðum foreldrum sem upplifa vanmátt sinn þar sem barnið orgi stöðugt og sé óhuggandi. Mikilvægt er að foreldrar viðurkenni fyrir sjálfum sér og heilbrigðisstarfsfólki ef þeir höndla ekki álagið sem getur fylgt barni með ungbarnakveisu og leiti sér aðstoðar vegna þess. Þá er hægt að veita foreldrum þann stuðning sem þarf við að takast á við einkenni barnsins og koma í veg fyrir að þau hafi neikvæð áhrif á samband foreldra og barns til lengri tíma.
Sigurður Sverrir Stephensen er barnalæknir sem hefur sérhæft sig í hjartasjúkdómum barna.
Ljósmynd af Flickr