Sigrún Jóhannsdóttir skrifar:
Að skrifa sig til læsis með markvissri notkun tækni er kennsluaðferð fyrir yngsta stig grunnskóla og leikskóla. Kennsluaðferðin hefur náð töluverðri útbreiðslu á hinum Norðurlöndunum. Sérstaklega er unnið áhugavert starf í Svíþjóð en þar hafa heilu sveitarfélögin nýtt sér kennsluaðferðina í sínum skólum. Á frummálinu, norsku, kallast kennsluaðferðin Å skrive seg til lesing, oftast bara nefnd ASL. Upphafsmaður hennar er Arne Trageton, kennari og kennslufræðingur.
Aðalverkfærið er lyklaborðið og ritvinnsluforrit. Engin stórkostleg öpp eða forrit sem eiga að gera hitt og þetta, þau eru reyndar góð með. Á lyklaborðinu eru jú allir stafirnir og með því að smella á lyklana þá, eins og einn lítill snáði sagði, fljúga stafirnir upp á blaðið. Stafarunurnar, orðin og sögurnar má svo prenta út og úr verður endalaus efniviður í verkefni sem börnin búa til sjálf.
Fyrsta stafabókin mín, sagan mín, orðabókin mín og allt myndskreytt með eigin teikningum. Þannig æfa þau fínhreyfingar og búa sig undir skriftarkennslu sem að mati ASL-sérfræðinga er ekki nauðsynlegt að hefja formlega fyrr en í öðrum bekk. Það er þó að sjálfsögðu ekki blýantsbann í fyrsta bekk bara ekki formleg skriftarkennsla.
Höfum við verið of upptekin við að kenna sex ára börnum fína handskrift?
Hvers vegna höfum við sem notum lyklaborð daglega og leikum okkur endalaust með stafina ekki nýtt betur þetta augljósa verkfæri? Höfum við verið of upptekin við að ydda blýanta og kenna börnum skrautskrift?
Byrja á því sem er erfiðast (og kannski leiðinlegast) þ.e. að skrifa ofurfína stafi með blýanti. Öll orkan fer í þessa handavinnu og innihald textans og gleði við að tjá sig á rituðu máli getur farið fyrir lítið. Erum við kannski þar strax farin að búa til „tapara“ í skólanum?
Getur verið að neikvæð sjálfsmynd mótist strax í fyrsta bekk? Er nauðsynlegt að leggja ofuráherslu á handskrift í fyrsta bekk? Að sjálfsögðu eiga allir að öðlast læsilega handskrift en skrift og lestur lýtur ekki sömu líffræðilegu lögmálum og t.d. máltaka. Við erum ekki forrituð til að hefja skriftarkennslu þegar við erum sex ára, það er eitthvað sem hefur verið ákveðið innan skólasamfélagsins. Enda sýna rannsóknir að börn úr ASL-bekkjum standa sig jafnvel betur en börn úr hefðbundnum bekkjum í skrift í þriðja bekk.
Skrifa og lesa í stað lesa og skrifa – ASL-aðferðin
- Það er auðveldara að læra að skrifa en að læra að lesa (rannsóknir styðja það).
- Hefjið lestur og skrift í tölvu með eigin texta út frá töluðu máli.
- Bíðið með skriftarkennslu.
Texti sem börnin sjá frá blautu barnsbeini er prentaður texti en ekki handskrifaður. Þau þekkja textann í bókunum sem við lesum fyrir þau og prentaður texti er alls staðar í umhverfi okkar. En í skólanum á allur texti að vera skrifaður með blýanti eins og gert hefur verið í yfir um tvö hundruð ár þó að árangurinn hafi ekki verið fullnægjandi.
Við vitum að ungum börnum finnast stafirnir spennandi en samt höfum við nánast falið fyrir þeim lyklaborðið með öllum stöfunum. Flest forrit sem hönnuð hafa verið fyrir þennan aldur eru þannig gerð, það þarf aldrei að koma við lyklaborðið heldur eiga þau að smella eftir fyrirfram ákveðnum leiðum sem höfundur forritsins ákvað að væri sniðugt í námi barna – engin sköpun hjá barninu. Með ASL-aðferðinni nota börnin lyklaborðið til að læra stafina og skrifa út frá tali og læra um leið að lesa.
Þau vinna saman tvö og tvö á tölvu, skrifa stafi, hljóða sig áfram, búa til orð og síðan frásagnir um allt sem þau upplifa og nema í skólanum. Þannig búa þau t.d. líka til stærðfræðisögur og setja þannig eigin orð á allar innlagnir og gera námið að sínu. Í nýlegri sænskri rannsókn kom einmitt á óvart að nemendum úr ASL-bekkjum gekk ekki bara betur en öðrum nemendum í sænsku heldur einnig í stærðfræði. Ástæðan er talin vera sú að skilningur þeirra eflist við að skrifa um það sem þau eru að læra. Setja eigin orð á allt það sem verið er að nema og upplifa.
Aðferðin virðist henta öllum nemendum
ASL-kennsluaðferðin virðist henta breiðum hópi nemenda. Duglegu nemendurnir sem koma læsir í skólann fara strax að skrifa innihaldsríkan texta. Nemendur sem eru skemmra á veg komnir og nemendur með sértæka örðugleika eins og lesblindu, ADHD, einhverfu og einnig DRENGJUM gagnast aðferðin sérstaklega vel sem hlýtur að teljast mikið gleðiefni.
Það er ekki tölva á hvern nemanda í ASL vinnu
Í ASL vinna börnin í pörum við tölvu, hjálpa hvort öðru málfarslega og tæknilega. Þau læra þannig samvinnu og efla félagsfærni sína. Einnig er mikil áhersla á lestur bóka, hlustun og tjáningu. Bókasafn skólans er mikið notað. Nemendur í þriðja bekk búa til lestrarbækur fyrir fyrsta bekk sem fær veglegt pláss á skólabókasafninu. Þannig má segja að þau nálgist heim bókanna og skilningur þeirra á því hvað bók er og texti hlýtur að verða annar og betri. Trageton og fleiri hafa bent á að í samfélaginu sé til nóg af vel nothæfum tölvum í ASL-vinnu. Að mínu mati á það líka við á Íslandi. Það er síðan annað mál hvort skólayfirvöld eða tæknideild skólanna vilja þiggja notaðar tölvur.
Sænskur sérfræðingur, Erica Lövgren, kemur til landsins 16. apríl og verður með kynningu á ASL-aðferðinni á Grand Hóteli.
Erica Lövgren er kennari og læsisfræðingur og helsti sérfræðingur og hvatamaður ASL-aðferðarinnar í Svíþjóð. Hún hefur hlotið viðurkenningar (m.a. Guldäpplet) í heimalandinu og er höfundur tveggja bóka um efnið. Allar nánari upplýsingar um kynningu Ericu Lövgren er að finna á heimasíðu TMF www.tmf.is
Höfundur er framkvæmdastjóri og talmeinafræðingur að mennt.