Kvennablaðið stakk nefinu ofaní nýjustu bók Nönnu Rögnvaldardóttur sem heitir einfaldlega Ömmumatur Nönnu. Þetta er eiguleg og skemmtileg bók og okkur langaði að rekja aðeins garnirnar úr höfundinum um tilurð bókarinnar og eitt og annað sem okkur fýsti að vita um matgæðinginn Nönnu. Við urðum margs vísari og komumst meðal annars að því að kleinan er alls ekki íslensk og að ákveðin gervibragðefni eru í sjálfu sér ekkert annað glæpir gegn mannkyninu!
Til hamingju með nýjustu bókina sem er tileinkuð matargerð á Íslandi á 20. öld. Þetta er frábært heimildarit og þarna eru margar uppskriftir sem kalla fram minningar um liðna tíma og óbeint má kalla bókina óð til húsmæðra hér á árum áður. Voru ömmur þínar miklir áhrifavaldar í þínu lífi þegar þú varst að alast upp?
Nei, ég get reyndar ekki sagt það. Móðuramma mín var löngu dáin þegar ég fæddist og föðurömmu mína hitti ég sjaldan. Minn áhrifavaldur var fyrst og fremst mamma; ég átta mig alltaf betur og betur á því hvað hún og aðrar konur af hennar kynslóð og eldri unnu mikil þrekvirki í eldhúsinu og við önnur heimilisstörf, fyrir daga rafmagns og tækjavæðingar heimilanna.
Áttu endurminningu um mat eða bragð frá því að þú varst lítil? Eitthvað sem þú smakkaðir sem stelpa sem hafði mikil áhrif á þig?
Ég ólst upp við sveitamat sem var að mörgu leyti fremur fábreyttur – en samt býsna fjölbreyttur á sinn hátt – en það má segja að næstum hver ávöxtur eða grænmetistegund hafi verið viss opinberun því nánast ekkert af þessu var á borðum heima. Ég man vel þegar ég smakkaði banana í fyrsta skipti, sjö ára gömul. En ég hafði alltaf mestan áhuga á lýsingum á mat í bókunum sem ég gleypti í mig og var oft að velta fyrir mér hvernig þetta eða hitt bragðaðist. Svo varð ég stundum fyrir vonbrigðum þegar ég fékk það loksins.
Ég hafði til dæmis lesið fjálglegar lýsingar á eldrauðum, bústnum og gómsætum tómötum ræktuðum suður á Krít eða Ítalíu en loksins þegar ég smakkaði þetta góðgæti voru það næfurþunnar sneiðar af ljósbleikum, hörðum tómat á franskbrauðssneið. Ég var svo svekkt að ég borðaði ekki tómata aftur í mörg ár.
Hvenær fékkstu sjálf áhuga á matargerð?
Ég held satt að segja að hann sé meðfæddur. Þegar mamma fann í fórum sínum jóla- og afmælisóskalista frá því að ég var sjö eða átta ára stóð „matreiðslubók“ á þeim báðum innan um Enid Blyton og þess háttar. Ég þekkti ekki nafn á neinni matreiðslubók en langaði samt greinilega mikið í svoleiðis.
Hvað yrði fyrir valinu ef þú ættir að velja einn rétt til að að kynna íslenska matargerð fyrir útlendum gesti?
Ef það ætti að vera hefðbundinn hversdagsmatur mundi ég sennilega búa til almennilegan plokkfisk. Ef þetta væri meira spari og það væri sumar mundi ég kannski grilla lambalæri. Eða hrossalund ef ég fengi hana, en þaæ færi eftir því hver gesturinn væri.
Hvaða myndirðu elda ef þér værið haldið nauðugri og yrðir að elda eitthvað gott til að vera leyst úr haldi? Einhver réttur sem aldrei klikkar?
Ég held að ef ég væri í þeim aðstæðum mundi ég vera svo reið og kannski hrædd að ég gæti varla eldað nægilega góðan mat. Skapið hefur alltaf áhrif á eldamennskuna. Ég komst til dæmis að því fyrir mörgum árum að það er gjörsamlega vitavonlaust að búa til ravioli ef maður er mjög pirraður út í son sinn. Sú matargerð endaði með því að ég vöðlaði raviolideiginu saman, grýtti því í sósupottinn og urraði á drenginn: „Við förum út og fáum okkur hamborgara!“ Ég er voða hrædd um að það gæti farið svipað ef ég ætti að elda mér til frelsis.
En ef fangavörðurinn ætti almennilegan fisk, til dæmis steinbít, mundi ég kannski reyna að steikja hann, til dæmis með karríi og grænmeti, og vona það besta.
Er eitthvað sem þú lætur ekki inn fyrir þínar varir?
Ekki allavega af því sem líklegt er að verði á vegi mínum. – Eða jú, reyndar, nú er ég hætt að borða sykur svo að ég forðast allt sem inniheldur viðbættan sykur eða sætuefni og reyndar eiginlega allan tilbúinn mat. En áður en það kom til var ekkert sem ég borðaði alls ekki þótt reyndar sé eitt og annað sem ég er ekki mikið að sækjast eftir.
Hins vegar eru ákveðin gervibragðefni sem eru í sjálfu sér ekkert annað en glæpir gegn mannkyninu. Möndludropar, til dæmis.
Okkur langar að fá að birta kleinuuppskriftina þína innan tíðar því allir verða að kunna að baka kleinur en okkur langar líka að biðja þig um að segja okkur aðeins frá uppruna kleinunnar? Er kleinan íslensk?
Nei, kleinan er ekki íslensk. Það er ekki vitað nákvæmlega hvar kleinur eru upprunnar en þær gætu verið þýskar – nafnið er það allavega – en þær eru þekktar um öll Norðurlönd og raunar miklu víðar og hafa verið til í Danmörku frá því á síðmiðöldum. Þær eru samt hvergi eins algengt hversdagsbakkelsi og hér. Reyndar eru kleinur víða erlendis, til dæmis í Noregi og Svíþjóð, frábrugðnar þeim íslensku, þynnri og harðari, en lögunin er þekkt víða og ég hef rekist á bakkelsi með kleinulögun í matreiðslubókum frá fjölda landa, meira að segja í nígerískri matreiðslubók sem ég á.
Kleinur bárust sennilega til Íslands seint á 18. öld – það er uppskrift í elstu íslensku matreiðslubókinni, sem kom út árið 1800 – en urðu líklega ekki algengar fyrr en um eða upp úr miðri 19. öld. Þær urðu sérlega vinsælar af því að þær voru steiktar í feiti en ekki bakaðar í ofni, en bakarofnar urðu ekki algengir á íslenskum heimilum fyrr en um og eftir aldamótin 1900.
Að þessu búnu kvöddum við Nönnu með þökkum fyrir spjallið og óskum um að þessi elskaða og dáða matmóðir þjóðarinnar þyrfti aldrei að elda sig út úr ánauð eða fangelsisvist.