Hvernig býr maður til dansverk um raunverulega persónu? Hvernig getur maður komið sögu einhvers til skila í gegnum dans? Við þessum spurningum eru engin rétt svör. Aðferðirnar eru óteljandi og mismunandi.
Í tilefni 100 ára afmælis kosningaréttar kvenna hef ég sett mér það markmið að semja dansverk til heiðurs langalangömmu minni, kvenréttindakonunni Bríeti Bjarnhéðinsdóttur. Mig langar að deila vinnuferlinu frá upphafi með ykkur hér á Kvennablaðinu.
Næstu vikur mun ég skrifa um framvindu ferlisins og þannig veita innsýn í vinnuna á bakvið verkið. Verkefnið hefur hlotið tvo styrki, annan frá Reykjavíkurborg og hinn frá Framkvæmdanefnd um 100 ára afmæli kosningaréttar kvenna. Verkið verður frumsýnt á Reykjavík Dance Festival í lok ágúst.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Danslistin hefur það ekki alltaf að markmiði að segja sögu. Það kemur þó fyrir en sögunni er þá gjarnan komið til skila á táknrænan eða abstrakt hátt frekar en bókstaflegan, sérstaklega þegar um nútíma- eða samtímadans er að ræða. Samtímadansverk eru að sjálfsögðu ólík og allskonar og fara ekki eftir ákveðinni uppskrift. Því má segja að danslistin hafi töluvert frelsi bæði hvað varðar vinnuaðferðir og útkomu.
Þetta frelsi gerir það að verkum að danslistin býr yfir einstökum fjölbreytileika sem er afar dýrmætur. Nú er ég að vinna að verkefni sem fjallar um raunverulega konu sem hefur sögulegt gildi fyrir íslensku þjóðina.
Ég finn strax að með því að fjalla um viðfangsefni sem er svo bundið við staðreyndir og raunverulega atburði að frelsi mitt sem danshöfundur er takmarkað.
Því tel ég lykilinn að verkinu vera að finna rétt jafnvægi milli þess að nota staðreyndirnar og þess að leika með abstraktleika danslistarinnar. Verkefnið er krefjandi og finn ég innblástur frá Bríeti sjálfri til að takast á við það. Hennar eilífa hugrekki er mér innblástur út lífið.
Til liðs við mig í sköpunarferlinu hef ég fengið fimm stórkostlegar listakonur. Þeirra innlegg í vinnuna er mér og verkefninu ómetanlegt. Dansverk eru yfirleitt alltaf samvinna ólíkra listamanna eins og nánast öll sviðslist. Í þessu verkefni nýt ég þeirra forréttinda að geta valið mér samstarfskonur sem mig virkilega langaði til að vinna með. Það er ekki sjálfgefið. Ætli það sé ekki einn af mörgum kostum þess við að vinna að sjálfstæðu sviðsverki sem þessu. Vala Gestsdóttir semur tónlistina fyrir verkið, þær Esther Talía Casey, Gígja Jónsdóttir, Lovísa Ósk Gunnarsdóttir og ég sjálf erum flytjendur verksins og Eva Signý Berger hannar búninga og leikmynd. Saman gerum við síðan tilraun til að skapa heim Bríetar og koma sögu hennar til skila.
Vegna þess að raunveruleg manneskja liggur verkinu til grundvallar var fyrsta stig vinnunnar að afla heimilda, sú vinna er ekki ólík því að vinna rannsóknar- og heimildavinnu fyrir ritgerðaskrif eða aðra verkefnavinnu. Fyrir um fjórum mánuðum hóf ég mína rannsóknar- og heimildavinnu. Hún fól í sér ýmsar heimsóknir á bókasöfn borgarinnar, ofnotkun leitarvéla veraldarvefsins auk lesturs alls þess sem ég fann skrifað um Bríeti.
Það sem kom mér á óvart við þessa upphafsvinnu var hversu lítið er í raun vitað og skrifað um ævi og störf Bríetar, konu sem hafði áhrif á hvernig tímarnir breyttust og íslenska þjóðin þroskaðist. Sú sem ruddi braut íslenskra kvenna.
Miðað við hve mikilvægt hennar hlutverk var fyrir kvenréttindahreyfinguna og samfélagið í heild sinni þykir mér sorglegt hve fáir hafa lagt á sig að gefa henni pláss í fræðiritum, bókmenntum oheimildatextum. En eitthvað fann ég þó og mun ég kreista hvern dropa úr þeirri vitneskju til að vinna út frá við sköpun verksins.
Því næst tók ég ákvörðun um að setja saman nokkurs konar handrit til að vinna eftir. Það er ekki algeng aðferð við gerð dansverka og hef ég aldrei notast við handrit áður. Handritið er samansafn af textum frá Bríeti sjálfri sem munu þjóna líkt og útgangspunktar fyrir ólík atriði í verkinu. Textarnir eru teknir úr bréfum hennar, fyrirlestrum, greinum og viðtölum. Ekki er víst að allir textarnir rati í lokaútkomu verksins, en þá munu þeir hafa verið innblástur að útkomunni.
Við munum vinna með talað mál, söng, tónlist og hreyfingar til að miðla okkar túlkun á Bríeti. Þessir þættir munu vinna náið saman og munu allir flytjendur takast á við bæði söng, texta og hreyfingar af einhverju tagi. Flytjendur hópsins samanstanda af bæði leikkonum og dönsurum og munu allir fá að nýta sína kunnáttu og krafta eins og Bríet myndi orða það.
Mér þykir mjög mikilvægt að saga Bríetar sé sögð og það er einmitt uppspretta þessa verkefnis. Ekki vegna blóðtengsla minna við hana heldur vegna mikilvægis hennar í sögu þjóðarinnar. Hún hafði raunveruleg áhrif.
Þegar ég les um hana og ekki síst þegar ég les hennar eigin orð upplifi ég tilfinningu sem er ekki ólík því að verða ástfangin. Ástfangin af þeirri manneskju sem hetjan hafði að geyma. Hún var, af heimildum mínum að dæma, einstaklega sjarmerandi, ástríðufull og hugrökk kona.
Ég stend mig jafnvel að því að hlæja upphátt eða tárast við að lesa sumt sem hún hefur skrifað. Hún var svo trú sjálfri sér og virðist hafa talað beint frá hjartanu. Megi það vera mér og mínum samstarfskonum leiðarljós í vinnu okkar við gerð verksins. Að vinna og skapa frá hjartanu.