Daginn sem ég kom til Tyrklands, þann 20. júlí sl., gerðu ISIS-samtökin mannskæða árás á bæinn Suruc í austurhluta Tyrklands. Um fjörutíu manns fórust í skelfilegri sjálfsmorðsárás á markað. Við þessu var ekki búist, þar sem „Ísfólkið“ eins og ég lagði til við íslenska vini mína að við kölluðum það, (samanber „Hjalta gamla“,sem ég heyrði í barnæsku að frændur mínir í Kaupmannahöfn hefði kallað Hitler á stríðsárunum, því oft var í holti heyrandi nær …), hafði hingað til látið hinn volduga nágranna í friði.
Þessi árás varð Tyrkjum mikið áfall, sem vel mátti merkja þar í landi. Þó kalla Tyrkir nú ekki allt ömmu sína. Þetta er 70 milljón manna þjóð með einn öflugasta herafla heimsins. Að ekki sé talað um í NATO.
Talandi um nágranna, þá á „Ísfólkið“ enga slíka. Það virðir engin landamæri, enda slík reyndar tilfæranleg í Mið-Austurlöndum og Litlu-Asíu. Það eru ekki allir svo heppnir að búa á óaðgengilegri eyju norður í Ballarhafi. Þó að lítt kunni að stoða í dag.
Isis, eða Isil, er hreyfing, ekki þjóð – sem þó er að stofna sjálfsstjórnarhéruð víðs vegar í þeim löndum sem hún berst í. Sama má reyndar segja um skyldar hreyfingar, t.d. í Pakistan, þar sem reynt hefur verið að stofna sjálfsstjórnarhéruð sem lúta grimmum Sharia-lögum og gengið þokkalega, þrátt fyrir bágborin mótmæli spilltrar ríkisstjórnar.
Svo við höldum okkur við Sýrland, sem er að mestu leyti stjórnlaust í dag í blóðugri borgarastyrjöld, þá voru viðbrögð Tyrkja þau að gera – í fyrsta sinn-hatrammar loftárásir á höfuðstöðvar ISIS innan sýrlensku landamæranna.
Nokkrum dögum seinna héldu forystumenn Atlantshafsbandalagsins, NATO, sem við Íslendingar tilheyrum, fund, þar sem loftárásir Tyrkja á hið illa „Ísfólk“ voru samþykktar og gefið grænt ljós.
Málið er þó örlítið flóknara en svo að þarna hafi góðu gæjarnir ráðist á þá vondu og góðugæjasambandið ókeiað það. Tyrkir notuðu nefnilega tækifærið og réðust líka á Kúrda. Í sýrlensku borginni Kobani, sem Kúrdar höfðu haldið frá ISIS af ótrúlegri hörku. Þar með fóru friðarviðræður Tyrkja og Kúrda út um þúfur. En þær voru komnar nokkuð vel á veg og Erdogan Tyrklandsforseti mátti sætta sig við það að flokkur Kúrda yrði að vera með í ríkisstjórn eftir kosningar í sumar.
Til að flækja málin enn frekar, þá eru bæði Tyrkir og „Ísfólkið“ -og Kúrdar hatrammir andstæðingar Assads Sýrlandsforseta, sem fáir skilja hvernig hangir enn á völdum, þrátt fyrir að a.m.k. tugur hópa og herdeilda berjist á móti honum og stjórnarher hans í landinu. Nýlega voru líka birtir tölvupóstar frá forsetafrúnni til vinkvenna sinna, þar sem hún spjallaði ekki um annað en tísku og næsta sumarfrí …
Ef einhverjir hafa barist hetjulega gegn ISIS nálægt landamærum Tyrklands þá eru það Kúrdar, ekki síst kúrdískar konur, eins og sést hefur í heimspressunni.
Vígreif kúrdísk bardagakona. En vígasveitir Kúrda hafa undanfarin tvö ár gegnt lykilhlutverki í baráttunni gegn ISIS. Það þykir því skjóta skökku við að Tyrkir skuli ráðast á Kúrda um leið og þeir leggja til atlögu við ISIS.
Tyrkir, Kúrdar og Isis eru semsagt í sama liði hvað varðar andstöðu við Assad í Sýrlandi, en berast nú á banaspjótum. Einfalda skýringin er sú að Tyrkir hafi notað árásina á ISIS, sem flestir hata, til að ráðast á Kúrda, sem þeir hata, í leiðinni.
Á NATO-fundinum var varla minnst á árásir Tyrkja á Kúrda.
Sat í Tyrklandi í óbærilegri hitabylgju og trúði varla mínum eigin eyrum af fréttum af þessum NATO-fundi. Eftir þessa slæmu byrjun, var varla við öðru að búast en að styrjöldin færðist yfir tyrknesku landamærin, sem fram að þessu höfðu mestmegnis þjónað því hlutverki að taka treglega við sýrlenskum flóttamönnum. Sú bylgja hefur reyndar orsakað yfirgengilega glæpavæðingu Eyjahafsstrandar Tyrklands, eins og flóttamannastraumur gerir alltaf. Það hagnast margir á slíku. Á þessu ári hafa yfir 2.000 flóttamenn drukknað í Miðjarðar- og Eyjahafinu. Sem eru reyndar eitt og sama hafið.
Þegar ég minntist á þessa staðreynd við doktor í hjúkrunarfræðum sem var með í Tyrklandsförinni og sagðist varla hafa lyst á að synda í mínu elskaða Miðjarðarhafi mikið lengur, sagði hún mér ísköld að fiskarnir væru nú fljótir að sjá um þetta. Sem þýðir að kona snæðir varla fleiri fiska úr þessum höfum lengur. Reyndar ekkert að því að vera grænmetisæta í Tyrklandi. Mæli þó með hinum dásamlega jógúrtdrykk, Ayran, sem jafnvel fólk með mjólkuróþol þambar af bestu lyst.
Þó að íslenskir túristar í Bodrum og Marmaris kunni að taka lítið eftir því á yfirborðinu, sögðu mér Tyrkir sem ég talaði við þennan stutta tíma, sem ég var þarna núna, að ástandið á þessum slóðum væri skelfilegt. Mansal og ólögleg traffík með flóttamenn er í hámarki. Takmarkið er að koma fólkinu yfir á næstu grísku eyjar, s.s. Kos, Samos og Lesbos. Þar mun ástandið vera þannig að banhungraðir flóttamenn eru á þvælingi innan um túrista, sem eiga sér enskis von annars en að eiga notalega daga í gríska eyjahafinu. Lenda síðan í þessum hryllingi, sem hlýtur náttúrlega að gjörsamlega rústa fyrir þeim fríinu!
Hefði viljað skreppa yfir til Kos, eyju Hippokratesar, föður læknislistarinnar, eða Samos, sem er mín uppáhalds í Eyjahafinu sem eru þarna báðar í sjónmáli – og alveg dásamlegar – en það var bara ekki í boði þessa fáu daga. Auk þess sem það er svo grunnt á því góða milli Tyrkja og Grikkja að jafnvel í góðu árferði getur verið erfitt, a.m.k. afar tímafrekt, að ferðast þessar stuttu leiðir þarna á milli.
Nú er komin upp staða það sem ógnin við hryðjuverk og árásir innan Tyrklands er orðin afar raunveruleg. Undanfarnir dagar hafa líka sýnt fram á þann raunveruleika.
Það hjálpar við svona kringumstæður að hafa alist upp – að hluta – í borgum þar sem alltaf var von á slíku. Líkurnar eru bara reiknaðar út og eru oftast frekar litlar. Sennilega er þó best að halda sig frá mörkuðum nálægt sýrlensku landamærunum og að vera ekki mikið að þvælast í Kúrdistan.