Hvað er það fyrsta sem þér dettur í hug þegar ég segi „kona á breytingaskeiðinu“? Ég spurði nokkra sem á vegi mínum urðu. Svörin komu ekkert á óvart. Þau voru flest í þessa áttina; pirruð og geðvond sveitt kona í brjáluðu skapi.
Enginn af viðmælendum mínum kom með jákvæða mynd né heldur hlutlausa, en viðmælendurnir voru af báðum kynjum, valdir handahófskennt og nokkurn veginn þversnið af samfélagi okkar. Hvernig ætti annað að vera? Það er svo lítið talað um þetta enda algert tabú, konur tala varla um þetta sjálfar sín á milli, nema kannski í lokuðum vinkvennahópi.
Mér finnst ég hafa fundið lítið um breytingaskeiðið á íslensku og ótrúlegt að svo sé þegar vitað er að helmingur þjóðarinnar upplifi breytingaskeiðið á einhverjum tímapunkti í lífi sínu. Hvers vegna er þetta sveipað svona mikilli dulúð og af hverju er þetta svona mikið tabú? Af hverju er hálfgerð skömm tengd þessu ástandi? Ætli það sé æskudýrkunin og staðalmyndirnar sem dúndrað er yfir samfélagið alla daga – til hvers? Til að selja konum ímynd um hina fullkomnu kvenveru, að það sé eftirsóknarvert að vera svona eða hinsegin, allt eftir því hvernig tískustraumarnir og orðræða samfélagsins er þá stundina? Í dag er ég fimmtug og alveg frábær.
Ég upplifði ákveðið sorgarferli þegar ég áttaði mig á að ég var komin í þetta breytingaferli, ekki lengur ung og frjósöm, Gvöð minn góður, ég var að eldast! En það er algerlega bannað í okkar æskudýrkunarsamfélagi. Ég hrökk í kút þegar ég gekk fram hjá spegli og það mætti mér einhver kona sem ég kannaðist ekki við – eldri útgáfa af sjálfri mér.
Breytingarnar taka toll til anda, sálar og líkama, því þetta er erfitt á köflum. En þegar ég hætti að streitast á móti og fór að umfaðma óhjákvæmilegar breytingar þá upplifði ég sátt, nokkuð sem ég hafði ekki upplifað sem yngri kona þegar ég var sífellt að reyna að passa inn í staðalmyndir um hvernig kona á að vera og fylgja tískustraumum samfélagsins sem fjölmiðlar, kvikmyndir, auglýsingar og orðræða samfélagsins var svo dugleg að innprenta mér.
Innprentunin byrjar snemma um hvernig dama á að haga sér, hvernig hún á að vera. Upp rifjast fyrir mér leiðbeiningar úr æsku, sittu með krosslagðar fætur, ekki hafa þig í frammi, vertu pen, stillt og þæg. En ég hef bara aldrei verið „haltu kjafti og vertu sæt týpan“ en ég reyndi, ég virkilega reyndi.
Ég vissi ekki fyrst alveg hvað var að gerast með mig þegar ég byrjaði á þessu skeiði breytinga, þar sem ég hafði gengist undir aðgerð þar sem leg mitt var fjarlægt aðeins 29 ára gömul vegna krabbameins, þá var ég ekki á blæðingum, en það er oft eitt augljósasta einkennið um að breytingaskeið sé hafið að óregla kemst á tíðahringinn. Ég hins vegar hélt eggjastokkunum þannig að hormónaframleiðsla líkamans var óbreytt – uns ég fór á breytingaskeiðið.
Ég upplifði að fara að svitna yfir engu, vakna á nóttinni kófsveitt og bara varð að sofa með opinn glugga í hvaða veðri sem var. Maðurinn minn var alltaf með kvef og fékk næstum lungnabólgu á þessu tímabili. Hlutir sem höfðu ekki haft minnstu áhrif á mig áður fyrr fóru að setja mig úr jafnvægi og oft var stutt í tárin – og ég segi ykkur það satt að ég er hörkutól og ekki vön að tárfella yfir væmnum auglýsingum. Á tímabili fannst mér fólk almennt vera bara fífl og auðvitað var maðurinn minn mesta fífl í heim, vanlíðan mín bitnaði á þeim sem stóðu mér næst og ég var ekki að skilja þetta. Ég átti það til að skipta skapi á 0,1 sekúndu og það var ekki líkt mér. Hver var þessi kona, sem gat verið alltumvefjandi kærleiksbúnt eina mínútuna og sjö höfða skrímsli hina næstu?
Það var maðurinn minn sem benti mér á af mikilli nærgætni (sennilega var hann dauðhræddur að nú kæmi fljúgandi diskur) að hugsanlega væri þetta ferli byrjað hjá mér og að við skyldum fara saman í gegnum þetta eins og annað. Það tók mig þó nokkurn tíma að átta mig á þetta væri sennilega rétt, það var léttir en það var líka sorg. Léttir yfir að ég var ekki að verða biluð og sorg yfir að frjósemistímabili mínu var endanlega lokið. Ég var að verða „gömul“ – hið mesta tabú í okkar vestrænu menningu. Þá fór ég að hugsa …
Stelpur! Við látum flestar glepjast af þessari ímynd um hvernig hin fullkomna kona á að vera, einhvern tímann, mismikið að vísu. En þetta hefur áhrif á okkur öll, bæði karla og konur. Að kaupa sér vellíðan og útlit, krem, klippingu, litun, fara í vax, tannhvíttun, kaupa merkjavöru, vera sólbrún og hraustleg, ekki borða þetta og ekki borða hitt, bara að léttast svo og svo mikið með þessum eða hinum kúrnum, vítamínunum, kremunum, kaupa kaupa kaupa til að passa inn í ímynd sem við bjuggum ekki einu sinni til sjálfar. Þetta stelur frá okkur dýrmætu ástandi, frið, heilbrigðri sjálfsást, sjálfstrausti og sjálfsöryggi og því að vera sáttar við okkur sjálfar.
Ef við konur myndum hætta að kaupa okkur hluti, vörur og þjónustu af þessum iðnaði sem veltir milljörðum árlega, og bara nota heilbrigða skynsemi og elska okkur eins og við erum – svo fullkomnar í ófullkomleika okkar – svo fyllilega algerlega allrar elsku verðar og leyfum okkur að eldast með reisn og umföðmum þessar breytingar sem þó tákna bara það eitt að við erum á lífi í eðlilegri hringrás frá fæðingu til dauðadags.
Erum við ekki komnar lengra? Erum við virkilega ekki að sjá í gegnum þetta? Ég velti fyrir mér hvers vegna fólk stjórnist svo af áliti annarra. Við viljum fæstar viðurkenna að svo sé, en ef við lítum heiðarlega í eigin barm, er það ekki svo?
En í rauninni eigum við öll val, val um að vera undir okinu eða lyfta því af okkur og bara segja nei takk, veistu, ég er bara ágæt eins og ég er, það þarf ekki að laga mig, fixa mig eða breyta mér, ég er bara fín eins og ég er, takk.