Magnús Geir: Treystir Illuga og hefur ekki íhugað að hætta

„Það er ljóst af viðbrögðunum að það eru skiptar skoðanir á þessari skýrslu og nálgun nefndarinnar,“ segir Magnús Geir Þórðarson útvarpsstjóri, aðspurður um skoðanir sínar á Eyþórsskýrslunni. Magnús segist ekki hafa íhugað að hætta sem útvarpsstjóri vegna þeirrar gagnrýni sem RÚV hefur mátt þola í kjölfar skýrslunnar. – Hefur þú íhugað að hætta? „Það hef ég ekki gert. Þessi skýrsla er auðvitað fyrst og fremst söguskoðun þar sem fortíðarvandi er dreginn fram. Ég lít svo á að þetta sé ákveðið strik í sandinn. Ég er metnaðarfullur maður og vil horfa fram á veginn. Ég hef ástríðu fyrir íslenskri menningu og Ríkisútvarpinu og við erum með mjög spennandi áform um framtíðina og til að sú framtíðarsýn megi rætast að þá þarf að tryggja að útvarpsgjaldið lækki ekki enn frekar. Það þarf að vera stöðugleiki í fjármögnun og samræmi milli skyldnanna sem RÚV á að sinna og teknanna sem að koma þar á móti.“

– Þú hefur miklu að tapa persónulega ef þú ert útvarpsstjóri þegar Ríkisútvarpið er tekið og veikt verulega. „Ég tók að mér að leiða Ríkisútvarpið miðað við ákveðna framtíðarsýn sem stjórn RÚV er sammála og menntamálaráðherra hefur talað fyrir sömu áherslum. Því tala ég að sjálfsögðu fyrir þeirri sýn.“ – Þannig að þú ætlar að taka slaginn? „Já ég er hér í miðju kafi að vinna í þágu innlendrar dagskrár og með það að leiðarljósi að RÚV bjóði upp á sem besta þjónustu fyrir landsmenn alla í samræmi við hlutverk sitt.“ – Það leiðir af sér að ef það fer svo að ef RÚV þarf að fara í niðurskurð meðfram næstu fjárlögum, þá ert það þú sem ferð í þann niðurskurð? „Stjórn RÚV og stjórnendur vinna í samræmi við samþykkta áætlun sem gerir ráð fyrir ákveðnum forsendum, þæ forsendur eru í takt við yfirlýsingar menntamálaráðherra um að útvarpsgjaldið lækki ekki frekar. Ef þetta gengur eftir, eins og hann hefur lagt upp með, þá á að vera hægt að tryggja hér áframhaldandi öfluga innlenda dagskrá sem á erindi við íslenska þjóð. Ef þessar forsendur bresta, þá þarf að sjálfsögðu að bregðast við því.“

– Margt hefur gerst í pólitík undanfarna áratugi og undanfarin ár. Framsóknarflokkurinn sem áður hefði staðið 100% á bak við RÚV er ekki jafn líklegur til að gera það núna. Það er allavega ekki að skilja það á yfirlýsingum þeirra og núningi flokksins við RÚV. Svo ertu með þessa ályktun af landsfundi Sjálfstæðisflokks og það verður ekki litið framhjá því að ráðherra menningarmála er veikari pólitískt en þeir hafa oft áður verið. Allt þetta hlýtur að hafa áhrif á stöðu RÚV? „Ég þekki ekki pólítíkina í þessu öllu, ég lít svo á að mitt hlutverk sé að reka hér þessa mikilvægu menningarstofnun með sem bestum hætti, bæði með tilliti til efnisframboðs og rekstrar. Það hefur orðið alger viðsnúningur í rekstri RÚV að undanförnu og við höfum eflt innlenda dagskrárgerð, menningarefni, barnaefni og fleira. Hitt er annað mál að frá stofnun hafa verið skiptar skoðanir á RÚV eins og almannaþjónustum í öðrum löndum. Svo verður eflaust áfram enda eru hagsmunaaðilarnir margir og þorri þjóðarinnar nýtir sér þjónustuna daglega. Það liggur fyrir hvað menntamálaráðherra hyggst gera og ég geri ráð fyrir því að hann fái stuðning til þess að ljúka þeim málum.“

– Hvað með hann Ingva Hrafn Óskarsson, fyrrverandi formann stjórnar RÚV? Hann hættir og opinbera skýringin er það að hann sé svolítið upptekinn. Er þetta í samræmi við það sem hann hefur sagt við þig? „Hann hefur gefið þessa skýringu. Það liggur alveg fyrir að hann hefur lagt mikið á sig til að standa vörð um öflugt Ríkisútvarp og átt gott samstarf hér við stjórn og stjórnendur. Hann tekur þessa ákvörðun á þessum tímapunkti og hefur rökstutt þá ákvörðun sína og það er ekki annað hægt en að virða það. Því er hins vegar ekki að leyna að við Ingvi höfum átt afskaplega gott samstarf og ég hefði gjarnan viljað vinna með honum áfram.“

– Þú hlýtur líka að gera þér grein fyrir því að að þetta er ekki mjög trúverðug skýring á brotthvarfi stjórnarformannsins? „Ég skil auðvitað að menn spyrji sig að ýmsu á umrótatímum. Ingvi hefur hins vegar sjálfur gefið sína skýringu og það liggur fyrir að mikil vinna er framundan við það að tryggja að þjóðin eigi áfram aðgang að víðtækri þjónustu RÚV.“

Vinnubrögð Eyþórsnefndar

Eyþórsskýrslan hefur vægast sagt verið tekin í sundur fyrir slæleg vinnubrögð og pólitíska hvata. Kvennablaðið spurði Magnús hvort hann skilji þá sem telji fyrst og fremst pólitískar hvatir að baki skýrslunni. „Ég er maður opins samtals og virði það að fólk hafi ólíkar skoðanir. Flestar staðreyndirnar sem fram koma í skýrslunni eru gamalkunnar, RÚV var yfirskuldsett frá upphafi, útvarpsgjaldið hefur ekki runnið nema að hluta til RÚV og það hefur orðið viðsnúningur í rekstri sem skilar nú hallalausum rekstri. Á hinn bóginn hefur verið fundið að einu og öðru við framsetningu nefndarinnar og meðal aðila sem hafa gert athugasemdir er RÚV. Ég vona hins vegar að menn horfi á aðalatriðin og það sem er óumdeilt. Það eru staðreyndir sem byggja á ársreikningum félagsins frá árinu 2007,“ segir Magnús og bendir á að Eyþórsnefndin sýni það sem áður hefur komið fram „Þegar RÚV var ohf-vætt árið 2007 þá var dæminu stillt vitlaust upp. Þá voru einfaldlega of miklar skuldir sem fóru inn í félagið. Þetta var alveg ljóst frá fyrsta degi og svo auðvitað þegar það bætist við að útvarpsgjaldið hefur verið tekið að hluta og nýtt í önnur verkefni, þá hlóðst upp vandi sem nú blasir við.“

Til hvers Eyþórsskýrsla?

– Hver er að þínu mati tilgangur þessarar skýrslu? „Hún var kynnt þannig í upphafi að hún ætti að bregða ljósi á þróun fjárhags Ríkisútvarpsins frá ohf-væðingu og það átti að vera tilgangur skýrslunnar að draga þróunina fram frá 2007 til dagsins í dag. Ég hef sagt að þetta er kannski ákveðið strik í sandinn, þessi skýrsla greinir fortíðina og vonandi fer þá meiri tími í það framundan að greina framtíðina.“ – Nú hafa verið gerðar svipaðar skýrslur. Á vef RÚV er skýrsla sem gerð var um þróun rekstrarins og hægt er að ná í á ‘RÚV okkar allra‘ og eins er PWC minnisbréfið sem var að hluta til birt í Kjarnanum í janúar. „Akkúrat.“

– Það sem mér hefur þótt svolítið erfitt að skilja er í raun og veru hvað kemur nýtt fram í þessari skýrslu? Hvernig á hún að nýtast ykkur? „Það er alveg rétt, tölulegar staðreyndir hafa flestar legið fyrir og ekkert hægt að takast á um þær.“

Staðreyndir og skoðanir

– Í skýrslunni kemur fram ásökun um að RÚV hafi sagt Kauphöll rangt frá. Er það staðreynd eða er það túlkun og skoðun skýrsluhöfunda? „Þarna koma nefndarmenn fram með ásakanir um upplýsingagjöf árin 2012 og 2013 þegar gerður var dreifingarsamningur. Þetta er fyrir mína tíð sem útvarpsstjóri og ég þekki ekki smáatriði málsins. Það sem liggur fyrir var að Ríkisútvarpinu var gert að fara úr hliðrænni dreifingu í stafræna, það er óumdeilt. Þetta var boðið út á evrópska efnahagssvæðinu og því tilboði sem var talið hagkvæmara var tekið. Þetta er dreifileið sem allar almannaþjónustur í Vestur Evrópu nota og sjálfur hef ég ekki sérfræðiþekkingu til að draga þá tæknilegu ákvörðun í efa. Fyrrverandi útvarpsstjóri hefur svarað þessu ágætlega nýlega. “

– Ég spyr þig vegna þess að þú hefur forðast það í samtalinu að gagnrýna skýrsluna, en liggur bara ekki fyrir að skýrslan er ekki mjög vel unnin? „RÚV sendi frá sér tilkynningu í tengslum við útkomu skýrslunnar og þar kom fram að eitt og annað í skýrslunni styddi við það sem áður hefði komið fram en þar var líka tilgreint að RÚV hefði ýmsar athugasemdir við skýrsluna. Bent hefur verið á vankanta við framsetningu á samanburði RÚV við erlendar almannaþjónustur og einnig samanburð við óopinberar tölur úr rekstri 365. Þannig að samantekt á staðreyndum getur verið gagnleg þó RÚV hafi, eins og ýmsir aðrir, gagnrýnt aðferðafræðina varðandi tiltekna þætti.“

Telur sig njóta trausts Illuga

„Ég hef ekki orðið var við annað. Ég hef fengið mikla hvatningu frá menntamálaráðherra persónulega en einnig hefur ráðherrann ítrekað lýst yfir ánægju með þróun mála, bæði hvað varðar forgangsröðun í dagskrá og árangur í rekstri,“ segir útvarpsstjóri aðspurður hvort hann telji sig njóta trausts ráðherra. „Ég lít svo á að mitt helsta hlutverk sé að efla innlenda dagskrárgerð hjá ríkisútvarpinu og skerpa á almannaþjónustuhlutverkinu sem ég tel afskaplega mikilvægt. Við eigum að gera betur og meira þar sem sérstaðan ríkir og þar á ég við vandaða innlenda dagskrárgerð, sögur úr okkar nærumhverfi, við eigum að efla menningarefnið, auka leikið efni og setja börnin mun framar í forgangsröðina. Við höfum þegar stigið stór skref varðandi alla þessa þætti en viljum halda áfram í þessa átt. Við eigum að aðgreina okkur frá einkamiðlunum og skapa þar svigrúm fyrir það sem þau sinna helst. Af þeim sökum höfum við til dæmis minnkað áherslu á bandarískt afþreyingarefni og sækjumst frekar eftir gæðaefni frá öðrum svæðum heimsins, við bjóðum upp á úrvals leikið efni og heimildaefni.“

– Þú segir að þú hafir ekki orðið var við annað en að ráðherra treysti þér. Hvað með vinnubrögðin við þessa skýrslugerð, virka þau á þig sem yfirlýsing um traust? „Menntamálaráðherra hefur talað skýrt um stöðu mála í Ríkisútvarpinu að undanförnu. Hann hefur gert það ítrekað, m.a. í tengslum við útkomu þessarar skýrslu. Hann hefur vakið athygli á þeim árangri sem hefur náðst í rekstrinum, hann hefur fagnað hvernig við höfum unnið á skuldstöðunni og einnig fagnað forgangsröðun í dagskrá. Þannig að ég held að eðlilegast sé að lesa svarið við spurningunni í hans eigin orðum.“

– Þannig að þú trúir alveg ráðherra þegar hann segist í raun og veru standa með RÚV? „Menntamálaráðherra er að leggja fram frumvarp þar sem hann leggur til að fallið verði frá frekari lækkun útvarpsgjalds og einnig hefur hann, eins og fyrri menntamálaráðherrar, viðurkennt að gamla lífeyrissjóðslánið sé þungur baggi og að hann vilji skoða það. Þá þarf bara að horfa á verkin og þau hljóta að tala sínu máli.“

Hverju lofaði Illugi, Magnúsi?

Magnús Geir var á sínum tíma ekki mjög viljugur til að taka að sér starf útvarpsstjóra. Raunar hafði hann neitað opinberlega að sækja um stöðuna. – Þegar þú ert á sínum tíma ráðinn þá varst þú í stjórn og hluti af þinni ráðningu var að lýsa ákveðinni framtíðarsýn sem þú lagðir fyrir stjórnina. Þessi óvissa og það hvað hefur gengið illa að fá einhvers konar skýra sýn hjá fjárlagavaldinu og hjá ríkisvaldinu um hvað þeir ætla sér fyrir. Er þetta í samræmi við þá framtíðarsýn sem þú kynntir og varst í rauninni ráðinn út á? „Það er rétt að ég var auðvitað ráðinn á grundvelli ákveðinna hugmynda og framtíðarsýnar. Mín framtíðarsýn snerist þá, og gerir enn, að því að efla íslenskt efni og menningarefni, barnaefni, þjónustu við landsbyggðina og ég hef mikinn metnað fyrir hönd allra þessara þátta í starfseminni. Við erum með áform um að stórauka framleiðslu á úrvals leiknu efni. Mér finnst að ríkisútvarp eigi að snúast um innihald fyrst og fremst. Ríkisútvarpið á að vera sameinandi afl í samfélagi, sem er alltaf að verða sundurleitara og sundurleitara. Og á þessum 18 mánuðum sem eru liðnir síðan ég tók við starfi þá höfum við unnið að þessu og það hefur orðið heilmikill árangur hvað þetta varðar. Hins vegar er það engin launung að staðan á fyrirtækinu var mjög slæm eins og var staðfest í skýrslu sem PWC gerði um það leyti sem nýir stjórnendur komu að RÚV. Þar af leiðandi hefur farið mikill tími í að reyna að greiða úr uppsöfnuðum fjárhagsvanda og endurskipuleggja félagið fjárhagslega. Sú endurskipulagning hefur gengið vel að flestu leyti. Hún hefur gengið vel að því leyti að búið er að ná utan um reksturinn, hann er yfirvegaður og agaður, hann er hallalaus. Við höfum hagrætt í umbúðum en varið innihaldið. Einnig hefur tekist að selja byggingarrétt á lóð RÚV sem mun leiða til mestu skuldalækkunar í sögu félagsins. En nú þarf að taka fleiri skref til að efla dagskrána í takt við þá stefnu og framtíðarsýn sem við höfum talað fyrir.“

– Það sem ég er í raun og veru að spyrja um er hvort að, ja bara hvaða loforð Illugi gaf þér þegar þú ákvaðst loksins að láta verða af því að sækja um og hvort að síðustu 18 mánuðir séu í samræmi við það? „Eins og ég sagði þá var fjárhagsleg staða fyrirtækisins nokkru verri en menn höfðu talið og það hefur farið meiri orka í að greiða úr þeirri erfiðu stöðu. Sömuleiðis hefur barátta þeirra sem vilja draga úr þjónustu RÚV verið háværari en menn vonuðust til. Stjórn RÚV og stjórnendur hafa hins vegar sýnt fram á mikinn árangur við fjárhagslega endurskipulagningu og vonandi munu fulltrúar almennings, þingmennirnir sjálfir, nú skapa aðstæður til að hægt sé að ljúka þeirri vinnu með því að samþykkja tillögu menntamálaráðherra um að falla frá fyrirætlunum um frekari lækkun útvarpsgjalds. Því þarf að ljúka samhliða gerð nýs þjónustusamnings eins og lög kveða á um. Þegar þessu er lokið, á að vera hægt að horfa bjartsýn til framtíðar þannig að ríkisútvarp morgundagsins verði betra en ríkisútvarp dagsins í dag, með innlent gæðaefni í forgrunni.“

– Ég skil það sem þú ert að segja en spurningin er, þú gengur inn í starfið með einhvers konar loforð. Þú ert nánast dreginn inn í þetta starf. Það var allt spilað mjög opinberlega og þú hlýtur að hafa gert einhverja kröfu um einhvers konar fjárhagslegan stöðugleika? „Þegar ég ákvað að sækjast eftir starfinu þá taldi ég auðvitað að það yrði svigrúm til að hrinda í framkvæmd þeirri framtíðarsýn sem ég hef lýst, þar sem forgangsraðað er í þágu íslensks efnis, menningar og barnefnis. Ef ég hefði efast um að stuðningur væri við þá framtíðarsýn, þá hefði ég talið að einhver annar hefði verið betur til þess fallinn að taka við starfinu.“

Það tók fjármálaráðuneytið tæpa viku að sverja lygar af RÚV þrátt fyrir ásakanir Guðlaugs Þórs Þórðarsonar og Vigdísar Hauksdóttur um ranga upplýsingagjöf til þingnefndar.

Ráðherraígildin Guðlaugur og Vigdís

Menntamálaráðherra hefur boðað framlagningu frumvarps um óbreytt útvarpsgjald. Þar er um að ræða breytingu frá því sem fjárlagafrumvarp næsta árs gerir ráð fyrir. Útvarpsgjaldið sem rennur að mestu til RÚV var lækkað um síðustu áramót, úr 19.400 krónum í 17.800 krónum. Fjárlög næsta árs gera ráð fyrir að gjaldið lækki enn frekar og verði 16.400 krónur. Illugi boðaði að hann hygðist berjast fyrir því að RÚV tæki ekki á sig lækkað gjald í maí síðastliðinn og hefur gert það sama að undanförnu. Enn bólar þó ekkert á slíkri framlagningu.
Þau Guðlaugur Þór Þórðarson, þingmaður Sjálfstæðisflokks og varaformaður fjárlaganefndar, og Vigdís Hauksdóttir, þingmaður Framsóknarflokks og formaður fjárlaganefndar, stigu fram eftir útkomu skýrslunnar og sökuðu RÚV um að hafa sagt nefndinni ósatt.

– Hvers vegna kæfði ráðherra ekki bara strax þessar hugmyndir Guðlaugs Þórs og Vigdísar um að RÚV hefði sagt nefndinni rangt frá? Vegna þess að það sem þið sögðuð er sagt í starfshópi þriggja ráðuneyta. Það tók mjög langan tíma að fá viðbrögð þaðan. „Nú get ég ekki svarað fyrir það. Það liggur hins vegar fyrir hvernig þessari vinnu var háttað í upphafi ársins. Allt var þetta unnið í góðu samstarfi við bæði menntamálaráðuneyti og fjármálaráðuneyti. Þegar að þessi ásökun varaformanns fjárlaganefndar kom fram þá töldum við einfaldlega eðlilegast að kalla eftir afstöðu fjármálaráðuneytisins til að taka af öll tvímæli. Sú afstaða kom í yfirlýsingu frá ráðuneytinu í lok síðustu viku og er nokkuð skýr. Þannig á málið að liggja ljóst fyrir.“

– Ástæðan fyrir því að ég spyr, er að þú segir að ráðherra tali skýrt og að þú hafir hans stuðning. Ef maður horfir bara á það pólitískt, þá er svolítið skrítið – svo við notum ekki sterkara orð – að nefnd þriggja ráðuneyta: Forsætisráðuneytisins, menntamálaráðuneytisins og fjármálaráðuneytisins, sem þið vinnið náið með geri ekki athugasemd til varnar RÚV. Þarna eru þrír ráðherrar og svo ertu annars vegar með Guðlaug Þór, sem ekki þorði að taka slag við Áslaugu um ritarastarf í flokknum sínum, og Vigdísi sem er oddviti í Reykjavík en hefur ekki fengið að vera ráðherra. – Semsagt þá eru þrír ráðherrar miklu öflugri en tveir svona þingmenn og samt fá þessir þingmenn dögum saman að saka stofnun um það að hafa sagt þinginu ósatt, en ráðherrar stíga ekki fram og verja stofnunina. Hefurðu ekkert áhyggjur af því að ráðherrar séu ekki að verja sínu pólitíska kapitali í það að verja stofnunina? „Þarna var einhver pólítík í gangi. Þessi ásökun varaformannsins kom mér auðvitað á óvart og ég var ósáttur við hana – en málið var skýrt með afgerandi yfirlýsingu fjármálaráðuneytisins og þar með var það mál frá. Hlutverk okkar hér á RÚV er að reka öfluga menningarstofnun sem þjóðinni er kær og það gerum við eins vel og við getum og reynum að blanda okkur ekki í pólítík utan veggja stofnunarinnar.“

Þingmenn í herferð gegn RÚV

Þriðja nóvember síðastliðinn hafði Morgunblaðið eftir Guðlaugi að „tölvu­pósta[r] milli frá­far­andi for­manns stjórn­ar RÚV ann­ars veg­ar og starfs­manns fjár­málaráðuneyt­is hins veg­ar sýna að for­ystu­menn RÚV hafi veitt þing­nefnd­inni rang­ar upp­lýs­ing­ar um fjár­hag RÚV.“ Þessu deildi Vigdís Hausdóttir á Facebook. Áður hafði hún sagt við Fréttablaðið að hún telji fjárlaganefnd hafa verið blekkta.

„Þeir sem fara með málefni RÚV verða að svara því hver axli þá ábyrgð. Það er ekki fjárlaganefndar að kveða upp þann dóm,“ sagði Vigdís við blaðið. „Það verður hins vegar að taka á slíkum málum og það er ráðherra að svara því hvernig það verður gert. Ég lít þetta mjög alvarlegum augum að rangar upplýsingar séu lagðar fyrir nefnd sem hefur eftirlit með fjárreiðum ríkisins.“

Í kjölfar yfirlýsingar þeirra Guðlaugs og Vigdísar óskaði RÚV staðfestingar fjármálaráðuneytis um að málið. Sú yfirlýsing barst tæpri viku síðar að RÚV hafi ekki sagt nefndinni ósatt; „er það afstaða ráðuneytisins að RÚV hafi af sinni hálfu uppfyllt skilyrði sem nefnd voru í nefndaráliti með fjárlagafrumvarpi.“

RÚV hafði um nokkurt skeið starfað náið með nefnd þriggja ráðuneyta forsætisráðuneyti, fjármála- og efnahagsráðuneyti sem og mennta- og menningamálaráðuneyti vegna fjárhagsstöðu félagsins. Það kom því á óvart þegar Eyþórsnefndin var skipuð vegna þess hve náið RÚV hafði starfað með þremur ráðuneytum. Samhliða þeirri vinnu hóf RÚV að beiðni fjármálaráðuneytis að setja saman rekstrarsviðsmyndir. Þar á meðal var sú sem Eyþórsnefndin gerði sér nokkurn mat úr. „Áætlanir RÚV, sem unnið er eftir, gera ráð fyrir hærra útvarpsgjaldi en er í fjárlagafrumvarpi, LSR lán hverfi úr efnahag og sölu byggingaréttar. Gangi þessar forsendur ekki allar eftir er reksturinn hins vegar ósjálfbær,“ segir í skýrslu Eyþórsnefndarinnar. Hið rétta er að hér er aðeins um eina áætlun af mörgum að ræða og líklegast er að Eyþórsnefndin sé hér að tala um eina sviðsmynd sem unnin var fyrir ráðuneytið og er ætlað að svara því hvað RÚV þurfi til að halda áfram óbreyttri þjónustu sem og eflingu í samræmi við boðaða framtíðarsýn.

Hér má lesa viðtal Kvennablaðsins við Eyþór Arnalds formann nefndar um starfssemi og rekstur RÚV.