,,Allir þessir aumingjar höfðu frá blautu barnsbeini lifað í taumlausu svalli og stjórnleysi, svo að allt gott og göfugt, sem guð hafði lagt í hjörtu þeirra, var löngu yfirbugað af illgresi syndarinnar.”
Illgresi syndarinnar er líklega lygin, heimskan og letin. Það er ekki við neinn að sakast nema fíkniefnaneytendur valdsins, eða okkur manneskjurnar. Heimurinn er meðvirkur með þessum órjúfanlegu systrum.
Þannig var fyrsta upplifun mín af leikritinu Bláskjá sem frumsýnt var í gær, laugardaginn 8. febrúar á litla sviði Borgarleikhússins. Það er dásamlegt að verða vitni að því þegar æskulýðnum og í þessu tilfelli fulltrúa hans Tyrfingi Tyrfingssyni tekst að setja saman kraftmikið leikverk sem er sem vatnsgusa framan í andvaralausan almúgann.
Okkur sem rífumst um ekki neitt, komum litlu í verk og skríðum undir sæng um leið og valdið hefur yfirgefið okkur.
Sviðsmyndin er án alls íburðar og gædd húmor og hógværð. Hún er í raun samspil ljóss og skugga og hljóðheims sem leiddi mig inn í hverja tilfinninguna á fætur annari og þó að hljóðheimurinn sé ekki settur saman úr frumsaminni tónlist nema þá að hluta til þá tekst Högna Egilssyni að setja í mann hroll hvað eftir annað. Væmnar og frekar boring ballöðurnar fá áhrifaríkt hlutverk innan um þessa ímyndunarsjúku iðjuleysingja. Þar sem getuleysi manneskjunnar til að fanga frelsið og gera það að sínu verður svo allsbert og augljóst að það liggur við að maður gráti.
Það er átakanlegt fyrir fólk komið á minn aldur að fá þessa tusku í andlitið, vera minnt á að lítil hreyfing virðist vera á þessum langdregna skandal mannkynsins.
Það er farsi mennskunnar að leita eftir valdi til þess að hugsa fyrir sig. Samþykkja óskoðað að sú gagnslausa og helauma leið valdsins sé hin eina sanna aðferð til að byggja samfélag og svo aftur hin eina sanna aðferð til að halda því við.
Hata síðan þessa hugmynd um valdið og hrekja það burt. Verða ósjálfbjarga, örvæntingarfullur, óttasleginn og ráðalaus þegar valdið hefur yfirgefið þig.
Á einföldu tungumáli þá trúum við valdinu heitar en lífinu sjálfu. Við treystum valdinu fyrir lífi okkar og á meðan hötum við það.
Hvernig er þetta hægt aftur og aftur kynslóð eftir kynslóð. Frelsið er fjarlægur draumur og í raun einungis hugmynd og ímyndunarveiki. Þannig var það, þannig er það og þannig virðist það ætla að vera.
Valdið er dópið sem elur á leti, heimsku og lygi. Í raun og veru er alls staðar gripið í tómt ef valdið er ekki til staðar. Þú reiðist valdinu sem þú hefur yfir þig kallað til að stjórna líkama þínum og hugsunum. Þú reiðist valdinu fyrir það að þú skulir óttast það. Þú reiðist valdinu af því að þú ert háður því, þú hrækir á valdið en ert frávita án þess.
Svona lítur sú brenglun út sem við upphefjum síðan sem hið eina sanna og rétta samfélag og grunninn undir því, við kjósum það sem við fyrirlítum og erum einskis nýt án þess og sársaukinn sem þessari lygi fylgir er óbærilegur og þungur svo nauðsynlegt er að skapa sér uppskáldaðan heim á meðan á þessu gengur.
Ekki miskilja mig, leikritið er langt því frá að vera þunglyndislegt, þetta er dásamlegur ærslaleikur með vísunum í hálist og tjáningu gerningaformsins. Textinn er á köflum frábær og heldur þrumandi dampi út verkið.
Sumir hlógu allan tímann, ég er erfiðari þegar kemur að því að hlæja mikið. Ég hlæ svo oft í leikhúsi þegar enginn annar hlær og svo þegar allir fara að hlæja þá er ég alveg róleg, en engu að síður var mikið hlegið og ég skil það vel.
Verkið er hugrekki ungs manns sem hefur ákveðið að segja okkur mikilvæga hluti um okkur sjálf og okkar samfélag með ferskum blæ nýrrar kynslóðar og ef það er von þá er hún með nýrri kynslóð, ekki satt?
En svo bítur óneitanlega í sú tilfinning sem er undirtónn verksins: það er búið að segja þetta hundrað sinnum áður, en það gerist ekkert. Kominn tími til að athuga hvað er að.
Ég læt fylgja hér tilvitnun í höfundinn skrifaða á leikskrána.
Valdið, hef ég einhvern áhuga á því? Satt að segja nenni ég ekki að hugsa um karlinn í brúnni, mér hefur eiginlega aldrei dottið í hug að semja leikrit um hann. Ég vil ekki sjá hann á sviðinu. En allir hinir, allir þeir sem vilja valdið, heimta valdið, þrá það og sakna þess þegar það sýnir sig ekki. Það er fólkið mitt. Um það finnst mér aaaaafar gaman að semja leikrit.
(Tilvitnunin efst er úr pistli Illuga Jökulssonar skrifuðum á Vísi í október 2013 og heitir hann ,,Bláskjár enn á ferð”. Þar króar Illugi orðin af innan gæsalappa og undirrituð telur líklegt að þetta sé tekið úr sögunni um Bláskjá en getur ekki fullyrt það. Ansi langt síðan undirrituð las þá sögu og kannski hún geri bragarbót á því.
Helga Völundardóttir
Mynd er fengin frá Tyrfingi Tyrfingssyni.