Auðbjörg Reynisdóttir skrifar:
Héraðsdómur Reykjavíkur felldi dóm nýverið í máli sem virðist engan endi ætla að taka. Það er reyndar einkennandi fyrir mál sem koma upp í heilbrigðiskerfinu þegar óvænt atvik valda sjúklingum tjóni. Dóminn má sjá hér.
Auðbjörg Reynisdóttir
Forsaga málsins er í stuttu máli þannig; Maður úr þorpi úti á landi leitaði læknis eftir slys. Nokkrum dögum seinna leitar hann til annars læknis vegna slæmra, stöðugra verkja. Sá greinir beinbrot sem er meðhöndlað með gifs spelku. Fyrri læknirinn var svo beðin um að fjarlægja spelkuna eftir nokkrar vikur en hann neitaði að gera það að því er virðist vegna persónulegra fordóma gagnvart síðari lækninum.
Þarna var sjúklingurinn orðin bitbein milli tveggja lækna og málið síðar kært til siðanefndar læknafélagsins. Í því máli misnotar fyrri læknirinn sjúkraskrá mannsins en svo óheppilega vill til að nefndin birti úrskurð sinn í Læknablaðinu með gögnunum úr sjúkraskránni. Hvernig heldur þú að þorpsbúanum hafi orðið við þegar honum var bent á grein í Pressunni með umfjöllunina um sig í fagtímariti lækna? En hver er réttur sjúklinga í þessari stöðu?
Eitt helsta persónueinkenni þorpsbúans er rík réttlætiskennd sem nú er búið að misbjóða ítrekað af læknastéttinni. Í stuttu máli hefur þrautaganga réttlætisins verið þannig; Þorpsbúinn leitaði ásjár Embættis landlæknis en fékk dræmar undirtektir eins og hjá heilbrigðiráðuneytinu. Það var ekki fyrr en Umboðsmaður Alþingis skarst í leikinn að hann fékk stuðning.
Mál fyrir Persónuvernd skilaði úrskurði um að Læknablaðið skyldi fjarlægja umræddar persónuupplýsingarnar af vefsíðu sinni. Það tók tvö ár fyrir blaðið að verða við þeirri beiðni. Dómsmál gegn Læknablaðinu skilaði honum heilum 300.000 krónum sem getur varla talist mikil refsing fyrir eina tekjuhæsta stétt landsins. Dóminn gegn Læknablaðinu má sjá hér.
Saksóknari vildi ekki ákæra lækninn sem misnotaði gögnin, á grundvelli þess að það væri honum svo þungbært. Þeir einu sem höfðu áhuga á að hlusta voru fjölmiðlar og fyrir það fær þorpsbúin bágt fyrir af hálfu dómaranna í báðum dómsmálunum. Tjónið er talið honum sjálfum að kenna og því fráleitt af honum að krefjast bóta. Hann verður hér eftir kallaður þorpari.
Nýlega úrskurðaði Persónuvernd í öðru máli er varðar notkun gagna úr sjúkraskrá, þar sem Útlendingastofnun notaði upplýsingar frá LSH gegn umsækjendum um dvalarleyfi. Það sýnir hversu alvarleg þessi brot eru; þar segir meðal annars:
«Í löggjöf er lögð á það rík áhersla að fólk, sem leitar til heilbrigðiskerfisins, geti treyst því að það njóti trúnaðar um allt sem viðkemur þeirri þjónustu sem þar er veitt, sbr. meðal annars fyrrgreind þagnarskylduákvæði í heilbrigðislöggjöf, sbr. og grunnreglu 71. gr. stjórnarskrárinnar og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu um friðhelgi einkalífs». Úrskurð persónuverndar má sjá hér.
Að misnota sjúkraskrárgögn er alvarlegt mál, saknæmt og bótaskylt. Ekki var um það deilt í máli þorparans fyrir héraðsdómi um daginn heldur eingöngu deilt um upphæð bótanna. Viðurkenning á bótaskyldu lá fyrir þar sem hann hafði sjálfur lesið sér til og gert það sem þurfti til að ná henni fram. Enga aðstoð var að fá hjá fulltrúum eftirlitskerfisins.
Aðrir lagalegir hlutar málsins s.s. ólögleg birting Læknablaðsins var heldur ekki hluti af þessu máli. Engu að síður virðast forsendum dómsins byggja á þeim dómi, lítið er gert úr kostnaði og þjáningum þorparans. Dómarinn lítur svo á að ef tjón hafi hlotist af verknaði læknisins þá sé það fyrst og fremst þorparanum sjálfum að kenna.
Með öðrum orðum þorparinn hefði átt að kyngja þessu þegjandi og hljóðalaust þá hefði enginn áttað sig á þessu; allir sloppið við þetta óþarfa vesen. Þetta kallast öryggismenning á fínu máli. Sjúklingar eiga almennt að þegja um það sem fer úrskeiðis í heilbrigðisþjónustunni á Íslandi. Þegja þegar á þeim er brotið þá eru allir öruggir. Það eru stóru skilaboð dómarans.
Það vill svo til að þessi dómari er formaður siðanefndar lækna og því hlýtur dómur hans að vera yfir allan vafa hafinn. Hann segir að lokum þegar búið er að telja upp atriðin sem koma til frádráttar miskabótunum: «Hins vegar má ljóst vera að traust stefnanda til lækna hefur beðið hnekki og að trúnaður sá er gildir um sjúkraskrár hafi ekki verið virtur. Því er fallist á með stefnanda að hann eigi rétt á miskabótum og þykja þær hæfilega ákveðnar 100.000 krónur.». Ætli hann láti sér segjast við þennan dóm og þegi loksins?
Samkvæmt málsatvikum sem lýst er í dómnum voru mistök læknisins þríþætt; röng greining, neitar þjónustu eftir að annar læknir setti gifsspelku og misnotar loks sjúkraskrárgögnin. Mér finnst eiginlega fallegt af þorparanum að stefna eingöngu fyrir bætur fyrir þriðju mistökin en ekki hin tvö. En nú geta allir varað sig á þessum lækni því nafns hans er getið í dómnum. Við skulum ekkert velta því fyrir okkur heldur einbeita okkur að því sem skiptir máli; að sjúklingurinn tjáði sig við fjölmiðla og það sýnist mér vera refsivert þegar læknar eiga í hlut.
Já, það kostar sem sagt hundrað þúsund íslenskar krónur að brjóta lög um sjúkraská en ef sjúklingur þegir um það mun tjón ekki hljótast af. Ríkissjóður greiðir þessa smáaura á sama tíma og læknirinn heldur sínu starfi áfram eins og ekkert hafi í skorist. Öryggismenningin tryggð.
Beinbrotið gréri en traustið sem brotnaði er þorparanum þungbærara. Enginn áttar sig á að þann skaða þarf að lækna en ekki höggva dýpra í hvert sinn sem reynt er að ná sátt. Ertu hissa að maðurinn skuli vera á leið úr landi til að fá nauðsynlega heilbrigðisþjónustu?
Á meðan umboðsmaður sjúklinga er ekki til staðar er torvelt að sporna gegn valdablokkum eins og birtast í þessu máli. Réttur sjúklinga er fyrir borð borin sama hvað lögin segja. Eru læknar kannski hluti af Elítunni sem ekki þarf að fara eftir lögum eins og þeir sem nú sitja af sér dóma og ferðast um í þyrlum.
Næsta mögulega skref þorparans er að fara með málið fyrir Mannréttindadómstól Evrópu sem ég vona að hann geri. Áfrýjun til Hæstaréttar er ekki möguleg þar sem lágmarksfjárhæð til áfrýjunar er um 800.000. Ég vona að Páli Sverrissyni takist að ná sigri fyrir okkur öll en hann þarf á okkar stuðningi að halda.
Auðbjörg Reynisdóttir hjúkrunarfræðingur og markþjálfi