Við lok leiðtogaráðstefnu NATO-ríkja í Brussel fyrr í sumar tilkynnti Katrín Jakobsdóttir að 14. ráðstefna NATO um gjöreyðingarvopn verði haldin í Reykjavík, þann 29. og 30. október.
Slík ráðstefna hefur verið haldin árlega frá árinu 2004, undir yfirskriftinni Conference on Weapons of Mass Destruction Arms Control, Disarmament and Non-proliferation, eða eitthvað á við: Ráðstefna um stjórnun, afvopnun og takmörkun gjöreyðingarvopna. Þannig er ekki endilega rangt að ræða um afvopnunarráðstefnu, en ekki heldur nákvæmt, þar sem afvopnun er ekki, sem slík, markmið eða tilgangur samkomunnar.
Til gjöreyðingarvopna teljast kjarnorkuvopn, sýklavopn og efnavopn. Á ráðstefnu ársins 2017, sem haldin var í Helsinki, var lögð áhersla á þær áskoranir sem felast í uppbyggingu vopnaforða ólíkra aðila í Mið-Austurlöndum og Asíu, að meðtöldu Sýrlandi og Norður-Kóreu.
ICAN boðið í heimsókn
Í fréttaflutningi íslenskra miðla um ráðstefnuna hefur verið lögð nokkur áhersla á þau áform forsætisráðherra að bjóða fulltrúum samtakanna ICAN til Íslands um sama leyti og ráðstefnan fer fram. ICAN stendur fyrir International Campaign to Abolish Nuclear Weapons. Samtökin, sem voru stofnuð árið 2007, hlutu árið 2017 friðarverðlaun Nóbels fyrir baráttu sína.
ICAN verður ekki boðið til þátttöku á NATO-ráðstefnunni sjálfri, heldur verður fulltrúum samtakanna „boðið að taka þátt í hliðarviðburði“ samkvæmt tilkynningu Forsætisráðuneytisins.
Langviðamesta verkefni ICAN til þessa var alþjóðasáttmáli um allsherjarbann við kjarnorkuvopnum, sem samþykktur var á vettvangi Sameinuðu þjóðanna um mitt sumar 2017. Kosningin var að vissu leyti aðeins upphafsreitur ferlis: bannið hefur ekki lagalegt gildi fyrr en þjóðþing 50 ríkja staðfesta undirritun hans. Þegar hafa 59 ríki undirritað sáttmálann, en staðfestar undirritanir eru enn sem komið er aðeins 14.
Ísland álítur bandarísk kjarnorkuvopn skipta sköpum
Þegar gengið var til atkvæða um sáttmálann, 7. júlí 2017, kusu fulltrúar 122 ríkja með honum, en fulltrúar 71 ríkis ekki. Á meðal ríkjanna sem styðja ekki við bannið eru öll kjarnorkuveldi heims: Hvorki Bandaríkin, Rússland né Frakkland kusu með banninu, svo dæmi séu tekin. Það gerðu aðildarríki NATO ekki heldur og lýstu öll sem eitt þeirri afstöðu að bandarísk kjarnorkuvopn séu lykilatriði fyrir öryggi þeirra. Þar á meðal var Ísland.
Opinber afstaða Íslands til viðleitni ICAN við að koma á alþjóðlegu kjarnorkuvopnabanni birtist á vef samtakanna í eftirfarandi orðum:
„Ísland tók ekki þátt í viðræðum um sáttmála á vettvangi Sameinuðu þjóðanna um bann við kjarnorkuvopnum. Landið kaus gegn ályktun allsherjarþings SÞ árið 2016, sem veitti þjóðum umboð til að semja um slíkan sáttmála. Ísland staðhæfir að bandarísk kjarnorkuvopn séu lykilþáttur í öryggi landsins.“
Hvað sem líður skoðunum einstakra ráðamanna er opinber afstaða Íslands á alþjóðavettvangi skýr og eindregin: Ísland er opinberlega mótfallið banni við kjarnorkuvopnum.