29. janúar á þessu ári mátti lesa frétt í Berlingske með fyrirsögninni
„Fleiri erlend [ikke-vestlige] ungmenni eru staðin að svikum á SU kerfinu: ‘Þetta gefur vissa mynd af því að það er nánast kúltur fyrir þessu.’“
og er þar vitnað í þingmann Sósíaldemókrata Christian Rabjerg Madsen. Vísar hann þar í „nýjar tölur frá Menntamálaráðuneytinu“ (sem finna má hér). Tvennu er haldið fram í fréttinni: að svikum á SU kerfinu hafi aukist töluvert síðustu ár annars vegar, og að þeir sem svindla á kerfinu séu í yfirgnæfandi meirihluta af erlendum uppruna hins vegar. Er bent á aukningu frá árinu 2015, þar sem einungis voru 6 tilfelli, til ársins 2017 þar sem þau voru 66. Er málflutningurinn slíkur að hér þarf enginn að efast um að um krísu sem bregðast þarf við af festu sé að ræða.
Parallelsamfund og ikke-vestlige ungmenni
Er þetta auðvitað tiltölulega rétt eftir nýársávarp forsætisráðherra Danmerkur, Lars Løkke Rasmussen þar sem hann ræddi vandamálin og hætturnar sem dönsku samfélagi og menningu steðjaði að. Fór hann mikinn og ræddi vandamál „gettóanna“ þar sem þróast hafi hliðarsamfélög (parallelsamfund).
Var þessi frétt upphaf mikillar og kröftugrar umræðu á síðum allra helstu fjölmiðla Danmerkur í þónokkurn tíma á eftir. Politiken heldur t.d. fram, í sinni frétt, að
„komist hafi upp um SU svik hjá 66 ungmennum á fyrstu tíu mánuði ársins 2017. 50 af þeim voru af erlendum [ikke-vestlige aftur] uppruna.“
Ásamt áköllum stjórnmálamanna úr flestum flokkum um hertari reglur til að koma í veg fyrir slík svindl, og ýmsum upphrópunum um menningu þessara hópa og hvernig hún samrýmdist ekki danskri (og mörgu þaðan af verra) frá málsmetandi samfélagsrýnum og röddum úr ýmsum áttum, allt frá fræðasamfélaginu til atvinnulífsins. Svo ekki sé talað um samfélagsmiðla og kommentakerfi fréttamiðla – sem loga ekkert minna en á Íslandi þegar þannig liggur við.
Til dæmis skrifaði Henrik Dahl – þekktur og virtur heimspekimenntaður fræðimaður sem hefur lengi verið áberandi í danskri samfélagsumræðu og skrifað fjölda vinsælla bóka en situr nú á þingi á vegum ríkisstjórnarflokksins Liberal Alliance – grein 2. febrúar með fyrirsögninni „Er SU svik erlendra ungmenna aðeins toppurinn af ísjakanum?“ þar sem hann veltir m.a. fyrir sér hvort ikke-vestlige (hann notar sama hugtak) ungmenni hafi yfirhöfuð áhuga á að „verða gáfaðri og hæfari“, eða hvort þau skrái sig í menntun og fái þannig SU bara vegna „indælu peningana á bankareikningi sínum.“ Aðeins eitt dæmi af mörgum frá stjórnmálamönnum um nauðsyn þess að berjast af mætti gegn þessum hliðarsamfélögum. Þessi umræða heldur áfram í þónokkurn tíma, og jafnvel enn er verið að halda þessu fram.
Konur fylgjast með danska þinginu samþykkja lög sem banna þeim að klæðast níkab og búrkum.
Grotesk overrepræsentation
Fimm dögum eftir greinina í Berlingske hafði þó hið litla, og í samanburði áhrifalausa, vikublað Mandag Morgen samband við Menntamálaráðuneytið til að grennslast nánar fyrir um þessar tölur – eitthvað sem stærstu miðlunum hafði greinilega láðst að gera. Svar Menntamálaráðuneytisins var skýrt: tölurnar sýna hvorki að SU svik hafi aukist, né að ungt fólk af erlendum uppruna svíki meira en danskt.
Tölurnar komu þannig til að þingmaður Sósíaldemókrata Christian Rabjerg Madsen, bað þáverandi Menntamálaráðherra Søren Pind (Venstre) um þær. Sá sami og er í viðtali í greininni í Berlingske þar sem hann segir m.a. að
„SU svindl sé vitnisburður um hliðarsamfélag sem grefur undan dönskum gildum á kerfisbundin hátt. Gildum sem við byggjum samfélag okkar á“.
Hins vegar, eins og skrifstofustjóri stofnunarinnar sem hefur eftirlit með þessum málaflokki (Styrelsen for Institutioner og Uddannelsesstøtte) bendir á í þessari umfjöllun um málið (frá öðrum og tiltölulega áhrifalausum miðli), þá lá eftirlitið með þessum málum niðri um tíma þar sem stofnuninni hafði borist fjölda kvartana yfir vinnubrögðum sínum sem var verið að fara yfir og vinna í. Sú vinna stóð yfir c.a. á árinu 2015. Ennfremur upplýsir hann að aðferðafræði eftirlitsins með SU svikum, sem tölurnar byggja á, fókusa gagngert á þau svæði þar sem fólk af erlendum uppruna búa í yfirgnæfandi meirihluta. Með öðrum orðum gettóin og hliðarsamfélögin.
Fjölmargir fræðimenn bentu á vankantana við þessar tölur. Við fjölmiðla sem höfðu áhuga á að tala við þá þ.e.a.s. Til dæmis segir Morten Frederiksen, lektor við Félagsvísindastofnun háskólans í Álaborg í sömu umfjöllun að slík eftirlit eru beinlínis gíruð að því að finna vanda hjá ákveðnum hópi. Sem þrátt fyrir að er þá oftar komist upp um vandamálið hjá, þýðir þó einungis það, að aðrir hópar eru mun líklegri til að komast upp með slíkt.
Það ætti þó ekki að þurfa sérfræðinga á þessu sviði til að sjá að ef hætt er eftirliti með einhverju um tíma, svo byrjað aftur, þá muni sjást aukning á því miðað við þann tíma þar sem ekkert var verið að fylgjast með því. Ennfremur að ef eftirlit með tilteknu vandamáli nær einungis til svæða þar sem ákveðinn hópur fólks býr í miklum meirihluta, þá muni það þar af leiðandi sýna að umrætt vandamál er miklu meira að finna hjá þeim hópi. Eða „grotesk overrepræsentation“ sem stafar af „menningarlegum þáttum“ eins og umræddur þingmaður Sósíaldemókrata orðaði það í viðtalinu og margir aðrir tóku upp.
Engin leiðrétting, engin afsökunarbeiðni
Hingað til hefur enginn af stærstu fjölmiðlunum sem fjölluðu um þetta mál, og settu fram þessar ályktanir byggðar á þessum tölum, þó séð ástæðu til að grennslast nánar fyrir um málið, né koma með leiðréttingu eða bera fréttirnar tilbaka þegar minni fjölmiðlar afhjúpuðu þetta. Almennt er þetta því ennþá talið vera mikið vandamál. Eitt af mörgum sem fylgja þessum hópi fólks. Ekki einu sinni Henrik Dahl, heimspekingur sem notaði tölurnar sem stökkpall fyrir víðtækar vangaveltur um muninn á dönskum og ikke-vestlige gildum (þar sem enginn þarf að efast um að þau fyrri séu æðri og siðmenntaðri), hörðum stefnum sem þörf væri á til að vernda hin fyrri og þar með olíu á eld tortryggnis gagnvart þessum hópi sem þurfti svo sannarlega ekki á meiri að halda. Að danskir stjórnmálamenn færu að biðjast afsökunar á þessu er í rauninni bara absúrd tilhugsun.
Christian Rabjerg Madsen er þó einnig í viðtali í þessari umfjöllun (sem vakti svo gott sem enga almenna athygli) og honum bent á ofangreind atriði, sem sagt að stofnunin sjálf ásamt sérfræðingum á þessu sviði segi að engan veginn sé hægt að nota þessar tölur til að draga þær ályktanir sem hann gerir. Viðbrögð hans eru áhugaverð: hann þráast við og segir m.a. afar áhugaverð orð, að hann eigi „samt sem áður erfitt með að sjá annað útúr þessum tölum“.
Foreigners, please don’t leave us alone with the Danes! — „Útlendingar, vinsamlegast skiljið okkur ekki ein eftir með Dönunum.“ Hluti úr verki frá listahópnum Superflex.
Að niðurlægja, pynta og níðast á
Því eftir að hafa búið í Danmörku í að nálgast áratug finnst mér ótrúlegt hvað hægt er að sjá og sjá ekki við þetta mál. Og er það einungis eitt, og langt frá því svæsnasta, af endalausri runu af svipuðum og sambærilegum málum sem metta og kæfa alla stjórnmála- og samfélagsumræðu hérna og hefur gert í meira en áratug aftur í tímann. Einhvern veginn eru margir sem sjá þetta ekki sem einungis eitt dæmi af síendurteknum og raunar linnulausum, meðvituðum og útsmognum árásum á vissan hóp samfélagsins gagngert með því markmiði að kynda undir tortryggni gagnvart honum. Sem enginn getur með góðri samvisku talið sjálfum sér trú um að muni ekki leiða á endanum til mikillar og útbreiddrar andúðar gagnvart þessum sama hópi. Og í botnlausum mæli í nægilega langan tíma gerir slíkt þetta karníval sadískra stefna danskra stjórnvalda gagnvart útlendingum mögulegt. Stefnur sem beinlínis miða að því að niðurlægja, andlega pynta og níðast á eins varnarlausum og hjálparþurfi manneskjum og hugsast getur – hvort sem það eru menn, konur eða börn – og stjórnmálamenn beinlínis hreykja sér af og fagna með kökum. Það sem þarf sérstaklega að veita athygli við þetta dæmi, og á langoftast við hin líka, er það að helstu fjölmiðlar, stjórnmálaflokkar, ríkisstofnanir og ýmsar raddir úr fræðasamfélaginu og öðrum lögum samfélagsins spila með og vinna þarna saman.
Það sem ég sé allavega ekki – í þeirri umræðu sem verið hefur undanfarið á Íslandi um rasisma og útlendingaandúð eftir nýlega komu Piu Kjærsgaard og hefur nú fært sig hingað til Danmörku– er hvernig það á að vera hægt að mótmæla og gagnrýna rasisma hennar, málflutning og stefnur, og aðeins hennar og kannski flokksins hennar, án þess að það eigi að eiga við, eða hafa neitt að gera með, danskt þing, þjóð eða samfélag.
Höfundur: Jóhann Helgi Heiðdal.