Glýfósat, virka efnið í illgresiseyðinum Roundup, finnst í mörgum tegundum morgunkorns og annarra tengdra afurða, í magni sem er yfir viðmiðunarmörkum. Alls á þetta við um að minnsta kosti 45 vörutegundir, einkum þeim sem unnar eru úr höfrum. Þetta kemur fram í rannsókn bandarísku heilbrigðisstofnunarinnar Environmental Working Group (EWG) sem birtist á miðvikudag. Vörulistann má finna hér.
Á meðal vörutegundanna eru nokkrar vinsælar á Íslandi: Cheerios og Lucky Charms frá General Mills, Oat Bran frá Kellogg’s og fleiri. Viðmið stofnunarinnar til verndar heilsu barna er að ekki mælist glýfósat yfir 160 µg/kg (eða ppb). Í þremur sýnum af Cheerios mældist magnið á bilinu 470 til 530 µg/kg.
Ekki bárust viðbrögð frá Matvælastofnun eða innflutningsaðila General Mills á Íslandi, Nathan & Olsen, fyrir birtingu fréttarinnar, en fyrirspurnir Kvennablaðsins liggja fyrir hjá þeim.
Dómstóll fylgir eftir mati alþjóðasérfræðinga
Roundup var þróað af bandaríska matvælafyrirtækinu Monsanto, sem nú er í eigu þýsku samsteypunnar Bayer. Síðastliðinn föstudag tapaði Monsanto dómsmáli sem höfðað var á hendur fyrirtækinu fyrir hönd Dewayne Johnson, fyrrverandi húsvarðar við skóla í Kaliforníu, sem glímt hefur verið krabbamein. Rannsóknir hafa lengi veitt vísbendingar um að glýfósat geti valdið krabbameini, einkum þeirri gerð krabbameins í blóði sem Johnson þjáðist af. Lögfræðingar Johnsons sögðu langvarandi nálægð hans við illgresiseyðinn Roundup, sem maðurinn beitti í starfi sínu, hafa valdið krabbameininu. Dómstóllinn komst að sömu niðurstöðu. Fyrirtækið var dæmt til að greiða Johnson 289 milljón dala sekt.
Dewayne Johnson faðmar lögfræðing sinn, Josh Edelson eftir að dómur var kveðinn upp í málinu.
Alþjóðlega krabbameinsrannsóknarstofan (IARC), sem starfrækt er í Frakklandi, skilaði mati árið 2015 þar sem hún sagði að líta bæri svo á að efnið valdi „sennilega“ krabbameini í mannfólki. Fyrirvarinn „sennilega“ og flokkunin áhættunar var byggð á því mati að nægileg gögn væru til staðar til að fullyrða um slík áhrif í dýrum en enn sem komið er aðeins takmarkaðar vísbendingar um að það ætti einnig við um manneskjur. Tæknilega er glýfósat þannig í flokki 2a á skrá IARC yfir krabbameinsvaldandi efni.
Það var í kjölfar þessarar flokkunar IARC sem málsóknir á hendur Monsanto hófust. Í San Francisco-fylki einu bíða 450 málshöfðanir á hendur fyrirtækinu afgreiðslu. Af þessum málum var mál Dewayne Johnson tekið fyrir fyrst þar sem hann er ekki talinn eiga langt eftir ólifað.
Illgresiseyðirinn Roundup er notaður um allan heim.
Mest notaði illgresiseyðir heims
Gríðarlegir viðskiptahagsmunir eru í húfi, enda réði Monsanto George Lombardi til að verja fyrirtækið fyrir dómstólnum í San Francisco, sama lögmann og varði tóbaksfyrirtækið Philip Morris þegar málsóknir hófust á hendur bandaríska tóbaksiðnaðinum fyrir að blekkja neytendur um krabbameinsvaldandi áhrif tóbaksreykinga.
Monsanto setti Roundup á markað árið 1974, og er efnið í dag mest notaði illgresiseyðir heims. Haustið 2017 báru sérfræðingar vitni fyrir þingnefnd Evrópuþingsins um hættuna af efninu og vinnubrögð fyrirtækisins. Þar kom fram að Monsanto hefði sjálft staðið að baki fjölda rannsókna og greina sem gefið hafa til kynna að glýfósat væri hættulaust. Rannsóknirnar virtust unnar af óháðum aðilum en niðurstöðurnar voru í reynd ýmist pantaðar eða beinlínis samdar af fulltrúum fyrirtækisins.
Átökin um framtíð illgresiseyðisins hafa staðið um nokkra hríð. Þann 23. október 2017 samþykkti Evrópuþingið ályktun um að glýfósat skyldi bannað fyrir fullt og allt. Bannið tæki gildi í skrefum á fimm ára tímabili. Rúmum mánuði síðar, 27. nóvember, kusu aftur á móti fulltrúar ríkja Evrópusambandsins með endurnýjun á leyfi fyrir notkun efnisins til næstu fimm ára.
Í grein eftir Hörð Kristjánsson, sem birtist í Bændablaðinu árið 2016, má lesa að Roundup sé notað af bæði einkaaðilum og opinberum aðilum á Íslandi, en þó ekki til matvælaframleiðslu.