Vísindamenn hafa uppgötvað tegund af heilafrumu sem aðeins finnst, svo vitað sé, í mannfólki. Frumuna nefna þau „rosehip neuron“ eða rósaberjataug. Eszter Boldog, útskriftarnemi sem tók þátt í rannsókninni, stakk upp á nafninu vegna lögunar taugarinnar, sem er sögð minna á berin sem eftir standa á rósarunna þegar blöð rósarinnar hafa fallið. Fruman er þannig óvenjuleg að lögun en það eru tengingarnar sem hún myndar einnig, og genin að baki henni eru sögð önnur en tjáð eru í öðrum heilafrumum.
Frá uppgötvuninni var greint í fræðiritinu Nature Neuroscience á mánudag. Hvort rósaberjataugin hefur sérstaka þýðingu til skýringar á hvað aðgreinir heilastarfsemi manna, skynjun okkar, skilning og atferli, frá öðrum dýrum krefst frekari rannsókna.
Stafræn endurgerð rósaberjataugarinnar frá Tamas rannsóknarstofunni við Háskólan í Szeged.
Eins og markviss umferðarljós
Taugin fannst við rannsókn á heilasýnum tveggja karlmanna sem gáfu líkama sína til vísindarannsókna. Sýnin voru tekin úr svonefndum nýberki heilans, sem í tilfelli mannfólks er sagður ábyrgur fyrir æðri hugsun. Bakken útskýrir að í heilum allra spendýra finnist nýbörkur, en hann sé um þúsundfalt viðameiri í heila manna en músa, til dæmis.
Rósaberjataugin telst til letjandi heilafruma, en letjandi taugar leika lykilhlutverk í að stýra flæði upplýsinga og er stundum líkt við umferðarljós. Trygve Bakken, einn höfunda rannsóknarinnar, segir rósaberjataugina búa að getu til að stýra rásum mjög markvisst, en flæði hvaða upplýsinga hún stýri og hvaða áhrif sú stýring hafi sé enn ekki ljóst.
Fyrstu afleiðingar uppgötvunarinnar eru nýir fyrirvarar við þann sið að rannsaka heila músa og annarra nagdýra til að öðlast skilning á heilum mannfólks. Rannsóknarteymið segir að mikilvægt sé að komast að raun um að hvaða leyti arkitektúr heilanna sé hliðstæður og að hve miklu leyti mannsheilar búi að eiginleikum sem ekki sé hægt að nálgast í nagdýrum.
Fleiri stafrænar endurgerðir rósaberjatauga eins og þær birtast í rannsókninni.
Fruman er tiltölulega sjaldgæf
Ein ástæða þess, að sögn Bakken, að fruman kemur svo seint í leitirnar er að hún er tiltölulega sjaldgæf. Um tíu prósent þess lags nýbarkarins sem hér var tekinn til rannsóknar reyndist gert úr rósaberjataugum. Aðeins nýbörkurinn hafi verið tekinn til rannsóknar nú, en hugsast geti að frumur af þessari gerð finnist einnig í öðrum hlutum heilans. Þá er ekki loku fyrir það skotið að þessi gerð taugafrumu muni, við frekari rannsóknir, finnast í fleiri prímötum, og öðrum dýrum þess vegna.
Önnur ástæða sem Bakken tilgreinir fyrir því að fruman hafi ekki fundist fyrr en nú er að örðugt sé að nálgast heilavef úr mannfólki til rannsókna.
Teymi 34 vísindamanna stendur að baki rannsókninni, en forystu veittu Ed Lein við Allen Institute for Brain Science í Seattle og Gábor Tamas við Háskólann í Szeged í Ungverjalandi. Framlag J. Craig Venter stofnununarinnar í Kaliforníu var einnig veigamikið, en stofnunin starfar á sviði erfðavísinda.