35 ára gamall karlmaður var stunginn til bana í borginni Chemnitz á sunnudag. Lögreglan í Saxlandi er sögð hafa lekið upplýsingum um grunaða árásarmenn til öfgahægrihreyfinga, sem efndu til mótmæla sama kvöld. Þúsundir tóku þátt í mótmælunum, sem leystust upp í óeirðir og stóðu frá sunnudagskvöldi til mánudagskvölds. Boðað hefur verið til annarrar samkomu af sama meiði í dag, fimmtudag.
Tæplega 250.000 manns búa í borginni Chemnitz í Saxlandi, í austanverðu Þýskalandi. Á valdatíma sósíalista, þegar borgin tilheyrði Austur-Þýskalandi, bar hún nafnið Karl-Marx-Stadt. Í miðri borginni trónir enn 40 tonna stytta af andliti Karls Marx, næststærsta brjóstmynd veraldar á eftir höfði Leníns í rússnesku borginni Ulan-Ude.
6.000 manns gegn útlendingum eftir hnífsstungu
Á sunnudag var 35 ára gamall karlmaður stunginn til bana í borginni Chemnitz. Í fjölmiðlum er sá myrti nefndur Daniel H. Tveir aðrir karlmenn á svipuðum aldri særðust í árásinni. Á mánudag handtók lögregla tvo karlmenn, 22 ára mann frá Írak og 23 ára mann frá Sýrlandi, og kærði báða fyrir manndrápið.
Af handtökunni fréttist fyrst á samfélagsmiðlum, frá fylkingum og forystufólki öfgahægrihreyfinga. Lutz Bachmann var fyrstur til að birta handtökuheimildina, en hann er þekktur stofnmeðlimur í öfgahægrisamtökunum Pegida, sem barist hafa gegn rétti innflytjenda á undanliðnum árum. Þá birtu vefsíður öfgahægrisamtaka ljósmyndir sem sagðar voru af hinum handteknu. Í kjölfarið efndu slíkir hópar til götufundar: á sunnudagskvöld komu 6.000 manns saman í miðborg Chemnitz og beittu hnífsstungunni sem tilefni til að mótmæla veru útlendinga og fólks af erlendum uppruna í Þýskalandi. Um leið mættu 1.500 manns til mótmæla gegn samkomu fasistanna.
„(Glæpsamlega) útlendinga burt“ segir á þessum borða mótmælenda í Chemnitz á sunnudag/mánudag.
„Fyrir hvern dauðan Þjóðverja, einn dauðan útlending“
Eða hvað ber að kalla þessa hópa? Í fréttum er greint frá því að smærri fylkingar hafi brotist frá samkomunni, elt útlendinga um götur borgarinnar og ógnað þeim. Þessar óeirðir hafi staðið frá sunnudagskvöldi fram á mánudagskvöld. Bullurnar hafi hrópað slagorð á við: „Fyrir hvern dauðan Þjóðverja, einn dauðan útlending“.
Blaðamaðurinn Hans Pfeifer skrifar í Deutsche Welle:
„Ein hættuleg ranghugmynd ætti hér með að teljast leiðrétt: Hatrið sem þessir hópar sýndu á götunum beinist ekki gegn flóttamannastefnu eða Angelu Merkel. Það beinist gegn þýsku lýðræði í heild. Þessar ofbeldisbullur hafna hér um bil hverju einasta lykilatriði þýsku stjórnarskrárinnar: mannlegri reisn, jafnrétti borgaranna og banni við mismunun á grundvelli trúar, kyns eða upprunalands. Árum saman hefur þetta nýja hægri ofsótt fólk með aðrar stjórnmálaskoðanir eða annan hörundslit, og á seinni árum hafa þeir í vaxandi mæli beint athyglinni að múslimum. Þeir tengja sig fúslega við Adolf Hitler, reiða fram nasistakveðjur, fagna stríðsglæpum þýska hersins í seinni heimsstyrjöld og beita andstæðinga sína ofbeldi hvenær sem færi gefst. Þeir vilja endurvekja ógnarástand á götum úti.“
Fórnarlamb árásarinnar á sunnudag, Daniel H., var trésmiður. Hann er sagður af þýskum og kúbönskum uppruna. Vinur hans skrifaði á Facebook: „Áður þurftum við að slást við hægrið vegna þess að við litum ekki út fyrir að vera nógu þýskir“.
Öfgahægrihreyfingar hafa á síðustu árum verið langtum fyrirferðarmeiri í þeim hlutum Þýskalands sem tilheyrðu Austur-Þýskalandi fyrir endursameiningu, en Vestur-Þýskalandi. Í kosningum til sambandsþingsins, Bundestag, haustið 2017 hlaut AfD þannig yfir 22% fylgi í austurhlutanum en um 11% í vesturhluta landsins. Annars vegar er þessi staða í austrinu rakin til þess að atvinnuleysi er hærra og efnahagsástand enn að mörgu leyti lakara í austurhluta landsins en vestrinu. Íbúum Chemnitz hefur til að mynda fækkað um 20% frá sameiningu ríkjanna. Hins vegar er útbreiðsla öfgahægrihreyfinga í austurhluta Þýskalands rakin til þess að í sósíalíska ríkinu hafi ekki farið fram sams konar uppgjör við valdatíð nasista og í Vestur-Þýskalandi.
Lögreglan í slagtogi við öfgahægrið
Allt bendir til þess að starfsfólk eða embættismenn innan lögreglunnar hafi lekið handtökuheimildinni á hendur hinum grunuðu til öfgahægrifylkinganna. Lekinn hefur endurvakið áhyggjur sem þegar voru uppi af tengslum milli lögreglunnar í Saxlandi og öfgahægrihreyfinga, allt frá stjórnmálaflokknum Alternativ für Deutschland til Pegida og opinskárra nýnasista. Að sögn lögreglu er rannsókn hafin á lekanum.
Þá hefur lögreglan einnig verið sökuð um ósannindi, þegar talsmenn hennar sögðust hafa vanmetið þann fjölda sem mætti búast við til borgarinnar á sunnudag. Undir 600 lögreglumenn voru settir á vakt, sem yfirmenn lögreglunnar hafa síðan játað að hafi verið alltof fáir, enda hafi lögreglan ljóslega ekki ráðið við ástandið. Lögreglan virðist hins vegar hafa mátt vita að svo færi: í ljós hefur komið að leyniþjónusta Saxlands lét lögregluna vita að „hjarðir ofbeldisfullra nasista frá hálfu Þýskalandi“ væru á leiðinni til borgarinnar eins og það er orðað af blaðamanni Spiegel, og að búast mætti við þúsundum, eins og raunin varð.
Öfgahægrið hefur boðað til annarrar götusamkomu í dag, fimmtudag. Lögreglan í Saxlandi hefur í þetta sinn kallað eftir aðstoð lögreglusveita frá öðrum hlutum Þýskalands.