Árin 1980–1984 var Hlemmur aðal félagsmiðstöð ungra upprennandi pönkara sem komu saman á hverjum degi og hengu á Hlemmi. Einn daginn tók ég eftir hressum strák sem var glaður og spjallaði við flesta. Hann var snaggaralegur, frekar lágvaxinn, í svörtum leðurjakka, gallabuxum og svörtum klossuðum skóm eins og flestir á þeim tíma.

Svavar Dalmann kynnti sig, rauk í burtu, kom aftur og hvarf stuttu síðar. Svabbi „rauði“ gerði allt af krafti og lífsgleði.

Ári seinna vorum við á sama spítalanum.

Svabbi var vel að sér og fljótur að hugsa. Svörin voru greindarleg.

„Hann nær þessu“ sagði ég og bætti við „hann er vel gefinn.“

Þá vissi ég lítið um alkóhólisma og að sjúkdómurinn fer ekki í manngreinarálit og hefur ekkert með greindarfar að gera eða batavonir í þeim anda.

Svabbi náði oft löngum tímabilum sem lofuðu góðu og hann fullur af eldmóði.

Á tímabilum hélt ég að hann kynni Biblíuna utan að. Hann gat lært og verið fylginn sér í því sem hann tók sér fyrir hendur. Hann reis upp og hann féll til skiptis. Eins og eðli alkóhólisma er.

Svabbi mætti einhverju sinni í vinnuna mína til að leita eftir styrktarfé fyrir Byrgið sem var nýlega tekið til starfa. Ég tjáði honum að ég hefði mætt á Vesturgötuna og Hvaleyrarbraut, Hafnarfirði og hlustað á Guðmund Jónsson „predika“. Að ég teldi Guðmund sjúkan mann sem nýtti sér illa farna sjúklinga. Stjórnaði illa stöddu fólki, með því að gera það m.a. að hirðsveinum og hirðmeyjum sínum. Fékk það til hlýðni en þegar upp var staðið í þágu hans sjálfs, forstöðumannsins.

Svabbi vitnaði í vers.

Sannarlega vantaði stað fyrir illa statt fólk með fíknsjúkdóma en ekki undir stjórn siðlausra. Vinnustaður minn var tilbúinn að styðja Svabba persónulega á batabrautinni en ekki með peningum sem færu í hendur stjórnar Byrgisins. Það kemur ekki á óvart að Svabbi hafði safnað mestu styrktarfé úti í bæ til Byrgisins. Hann var forkur og vildi trúa á það góða í fólki og sjálfum sér á batabrautum.

Til að gera langa sögu stutta varð Svabbi undir í baráttunni við Bakkus o.fl. Hann varð þekktur „útigangsmaður“ sem betlaði fyrir spritti. Hann var oft hræðilega veikur.

Hann sat stundum í tröppunum inni í JL-húsinu og vantaði meira alkóhól til að halda sér gangandi. Þá var honum tíðrætt um son sinn sem lést fyrir aldur fram. Einstaklega laglegur drengur. Bakkus og efni tóku meiri og meiri toll af heilsu hans svo það varð æ sorglegra að hitta Svabba.

Ég sá hann síðast 1. apríl sl. á Eiðistorgi með vökvann sem hafði rústað lífi hans og sært marga sem þótti vænt um hann. Mest hann sjálfan.

Svabbi var sjúklingur og stundum er dauðinn líkn. Sé hann glaðan og þrautalausan, eins og á Hlemmi forðum. Þegar lífið blasti við honum svo kátum og frjálsum.

HVÍL Í FRIÐI, SVAVAR DALMANN HJALTASON.

Verkfall dýralækna er farið að valda kjúklingaskorti í landinu. Það hefði engin áhrif á mig persónulega ef ekki væri fyrir það að nágranni minn sem á skyndibitastað er farinn að horfa frekar græðgislega á köttinn minn. Ég gæti alveg trúað honum til þess að servera fitubollunum sem sækja þessa staði djúpsteiktan kött sem kjúkling. Sérstaklega minn kött þar sem þeim kemur ekki vel saman.

En mörgum finnst skortur á sumum matvælum vegna verkfallsaðgerða vera mjög alvarlegt mál. Því miður eru bakarar ekki að fara í verkfall, því ég er nokkuð viss um að forsætisráðherra vor væri ekki lengi að neyða menn að samningaborðinu ef hann sæi fram á að fá ekki kökusneið í mötuneyti Alþingis á næstunni. Menn eru líklegri til að semja ef þeir eru svangir, held ég. Allavega er alltaf boðið upp á kleinur í Karphúsinu þegar menn loksins koma sér saman um eitthvað. Hugsanlega færðu Vínarbrauðslengju ef þú semur af þér.

Það var nefnilega í fréttunum í vikunni að Sigmundur Davíð hefði yfirgefið þingsalinn á meðan fyrirspurn sem beint var til hans var til umræðu því hann þurfti að fá sér kökusneið. Samkvæmt heimildum Nútímans var það súkkulaðitertusneið með perum sem heillaði forsætisráðherrann meira en kvabbið og kveinið í stjórnarandstöðunni á þinginu. Ekki undrast ég það.

Nú er ég ekki mikið fyrir bakkelsi en ég myndi alltaf velja gómsæta tertusneið frekar en að hlusta á tuð í grautfúlum vinstri mönnum um hvað ég sé ómögulegur. Vinstri sinnað fólk nöldrar svo mikið. Í augum þess eru mögulegustu menn ómögulegir og allt er á sífelldri leið til andskotans. Listinn yfir kvörtunarefni þeirra er lengri en íslenski veturinn. Það er allt að, atvinnuleysið er óþolandi, umhverfið í drasli, ég vaska ekki upp eða drekk of mikið.

Það kemur því ekki á óvart að Sigmundur skuli skreppa eftir sneið og sneið svona þegar þær eru í boði. Manni sem stjórnar landi þar sem allt er í köku hljóta að vera kökur afar hugleiknar.

Það sem angrar mig helst í þessu er úrræðaskortur stjórnarandstöðunnar í jafn auðleysanlegu máli sem þessu. Ef stjórnarandstaðan hefði einhverjar lausnir, einhverja burði til að leysa mál þá hefði hún sótt kökudisk handa forsætisráðherranum og fært honum inn í þingsal.

Ef stórmenni eins og forsætisráðherra þarf endilega að leggja á sig langferð niður í mötuneyti á krítískum tímapunktum í þinginu þá myndi lausnamiðaður þingmaður, sem á annað borð vill hafa hann á staðnum, auðvitað bara bjóða upp á köku í þingsalnum handa Sigmundi að maula.

Ég er sjálfur alltaf með eitthvað í poka fyrir börnin mín að narta í ef þau eru góð.

Fréttatilkynning:

Alþjóðasamtök SOS Barnaþorpanna hafa kallað eftir allt að einum og hálfum milljarði króna vegna neyðaraðstoðar í Nepal næstu 3-5 árin. SOS Barnaþorpin á Íslandi hafa nú þegar ákveðið að senda þrjár milljónir í aðstoðina sem almenningur  á Íslandi hefur gefið í söfnunina. Ásamt öllum þeim sem stutt hafa neyðaraðstoð SOS í Nepal hafa yfir 50 manns óskað eftir að styrkja börn í SOS Barnaþorpum þar í landi. Fyrir jarðskjálftann áttu um 160 Íslendingar styrktarbarn í barnaþorpum í Nepal og því má áætla að á næstu þremur árum munu SOS Barnaþorpin senda yfir 30 milljónir til landsins.

Ótt­ast er að allt að tíu þúsund manns hafi far­ist í jarðskjálft­an­um í Nepal en fjöldi munaðarlausra barna á staðnum fer sífellt hækkandi í kjölfarið.

Sérfræðingar SOS í neyðaraðstoð ásamt  starfsfólki nokkurra barnaþorpa vinna baki brotnu við að sinna brýnustu þörfinni á vettvangi. Ungmennin í barnaþorpunum hafa einnig hjálpað til en neyðaraðstoðin er nú starfandi á sex stöðum í Nepal. Sjö barnaþorp eru innan áttatíu kílómetra frá upptökum skjálftans og því er starfsfólk samtakanna vel í stakk búið til að hjálpa almenningi.

SOS Barnaþorpin hafa sett upp neyðarskýli þar sem slasaðir og heimilislausir geta leitað skjóls ásamt því að matvælum, drykkjarvatni, lyfjum og tjöldum hefur verið dreift. Sérfræðingar samtakanna veita áfallahjálp og fjórtán barnvæn svæði eru starfandi en þangað geta börn komið, stundað nám, leikið sér, fengið áfallahjálp, læknisskoðun, mat o.fl.Þá hafa yfirvöld í Nepal beðið SOS Barnaþorpin um að veita forystu landsnefnd um barnvæn svæði.

Samtökin áforma einnig að byggja að minnsta kosti 300 ný heimili fyrir fjölskyldur sem misstu allt sitt í skjálftanum ásamt því að fjórir opinberir skólar verða endurbyggðir.

SOS Barnaþorpin taka við börnum sem misst hafa foreldra sína eða orðið viðskila við þá í hamförunum. Börnin munu dvelja í SOS Barnaþorpum á meðan leitað er að fjölskyldum þeirra. Beri leitin engum árangri verða fundin önnur úrræði fyrir börnin, t.d. framtíðarheimili í SOS Barnaþorpi.

Hægt er að styðja við neyðaraðstoð SOS Barnaþorpanna í Nepal með því að hringja í síma 907 -1001 (1.000 krónur) og í síma 907 – 1002 (2.000 krónur). Einnig er hægt að millifæra framlag á reikning 334-26-52075, kt.500289-2529 með skýringunni: Nepal. Þá er hægt að gerast styrktarforeldri barns eða barnaþorpsvinur en þá er eitt ákveðið SOS Barnaþorp styrkt.

Það hefur farið mjög lítið fyrir bakstri hjá mér síðustu tvær vikur. Hvað hefur kona verið að gera? Jú hún er búin að vera perla slaufur. Lítið verkefni sem 5 ára dóttir mín Emma Sigrún startaði til að láta gott af sér leiða og reyna safna nokkrum 1000 köllum fyrir UNICEF í Nepal er orðið að stóru fyrirtæki þar sem hún hefur náð að safna meira en 80.000kr og slaufurnar sem hún er búin að selja komnar yfir 110stk.

Um 17.000 perlur hafa farið í þetta verkefni og ófáir tímar. En það sakar ekki. Við mæðgur eigum yndislega stund saman á hverjum degi þar sem við sitjum saman og perlum. Annað hvort hlustum við á íslenska tónlist og syngjum hátt með eða við spjöllum bara um allt milli himins og jarðar. Einnig hefur hún verið að virkja bræður sína í þessu verkefni og Alexander Gauti spurði í gær hvort systir hans vildi ráða hann í vinnu.

En þegar maður er upptekin að perla allan daginn og sólin farin að skína hátt þá er hér einn af uppáhalds drykkjum barna minna. Sumar í glasi. Ég mæli algjörlega með þessum drykk

Sumar í glasi:

1 dós kókosmjólk, 400ml

10 frosin jarðarber

10 dropar jaðrarberja stevía eða bragðlaus stevía

2 msk Sukrin Melis

Setjið allt í blandara og maukið þar til silkimjúkt. Gott er að setja nokkur frosin jarðarber ofan í og nota sem klaka. Börnunum mínum finnst gott að borða hálf frosin jarðarber. Skiptið út jarðarberjum fyrir bláber eða hindber eða jafnvel blandið öllu saman

Við viljum öll búa í réttarríki.  Samkvæmt skilgreiningu Sameinuðu þjóðanna felst réttarríkið fyrst og fremst í því að öllum beri að fylgja lögum, líka ríkinu. Eða reyndar, sérstaklega ríkinu. Hugmyndin um réttarríkið (rule of law) á rætur sínar að rekja í hefðir og sögu fjölda menningarheima langt aftur í aldir. Réttarríkið er í raun samofið sögu þess að mennirnir hófu að setja lög til þess að stjórna samfélögum sínum. Það mætti líta á hugmyndafræði réttarríkisins sem ákveðið verkfæri til þess að beita gegn valdníðslu stjórnvalda. Verkfæri sem mannskepnan hefur þróað með sér í árþúsundir.

Til þess að lögin hafi gildi, til þess að réttlæta tilvist þeirra og að þeim sé fylgt eftir í samfélagi manna þurfa þau að vera birt opinberlega, framfylgd þeirra má ekki fara í manngreinarálit og ágreining um þau skal leysa fyrir hlutlausum og sjálfstæðum dómstólum. Þar að auki þurfa lögin sem um ræðir að vera í samræmi við alþjóðleg mannréttindi og staðla sem þeim tengjast.

Tryggja þarf að réttarríkið geti virkað sem skyldi. Þannig eru aðskilnaður ríkisvalds, jafnrétti fyrir lögum, ábyrgð fyrir lögum, sanngirni í framfylgd laga, lýðræðisleg þátttaka í ákvörðunartöku, réttaröryggi, varnaglar gegn geðþóttaákvörðunum og stjórnsýslulegt sem og lagalegt gagnsæi öll álitin geta stuðlað að heilbrigðu réttarríki. Réttarríkið reiðir sig á upplýsta þjóðfélagsþegna.

Það verður að taka það fram að það er ómögulegt að lýsa réttarríkinu í einni grein og listinn hér fyrir neðan er alls ekki tæmandi en þar má þó finna helstu stoðir réttarríkisins.

1.     Öll lög verða að vera opinber og skýr, þau mega ekki vera afturvirk

Til þess að hægt sé að framfylgja lögum og reglum verða þau að vera opinber og aðgengileg. Að sama skapi verða lög og reglur að vera skýr, fólk verður að skilja til hvers er ætlast af þeim. Lög sem banna vissa hegðun eða hafa önnur neikvæð áhrif á líf fólks eiga ekki að geta gilt aftur í tímann, enda tímavélar ekki aðgengilegar almenningi. Bannið við afturvirkni laga er sérstaklega mikilvægt í refsirétti. Ríkið getur ekki réttlætt það að refsa fólki fyrir verknað sem ekki var refsiverður með lögum þegar hann átti sér stað. Þessi lögmál gilda jafnt um hvers kyns valdbeitingu yfirvaldsins, hvort sem hún er í formi lagasetningar, reglugerðar ráðherra, tilskipana borgar- eða bæjaryfirvalda eða einstakra stofnana eða embættismanna sem hafa boðvald í einhverri mynd.

• Bann við afturvirkni laga þýðir að þó að Alþingi gæti einn daginn sett lög um að það sé ólöglegt að borða harðfisk geta slík lög ekki ákveðið að það hafi alltaf verið ólöglegt og fyrirskipað refsingu þeirra sem borðuðu harðfisk fyrir setningu laganna.
• Krafan um opinber lög þýðir að ríkisvaldið má ekki refsa fólki fyrir að borða harðfisk fyrr en lögin sem banna harðfisksát hafa verið birt í Stjórnartíðindum. Fyrr er ekki hægt að ætlast til þess að fólk viti að það sé bannað að borða harðfisk.
• Krafan um skýra lagasetningu þýðir að mönnum verður að vera það fyllilega ljóst að lögin sem um ræðir banni virkilega harðfisksát. Þannig væri ekki nóg að setja lög um að ekki megi borða mat sem lyktar illa  þar sem erfitt yrði að ráða úr því hvað virkilega teldist illa lyktandi matur og hvað ekki, sérstaklega ef ætlunin væri einungis að banna harðfisksát en ekki t.d. skötuát.

  2.   Aðferðir við lagasetningu eiga að vera byggðar á aðgengilegum, skýrum almennum reglum.

  Stjórnarskráin gefur alþingismönnum vald til þess að setja lög en setur þeim einnig reglur um hvernig þau skuli sett. Ef þessum leikreglum er ekki fylgt getur það leitt það af sér að lögin sem um ræðir eru ógild.

  Reglur um ákvörðunarvald skiptast í tvo flokka: Reglur sem gefa heimild til þess að setja ákveðin lög  eða gefa skipanir (efnisákvæði), og reglur sem setja skyldur á herðar valdhafa um þær leikreglur sem gilda þegar lög eru sett eða ákvarðanir eru teknar (málsmeðferðarreglur).

  Stjórnarskráin veitir Alþingi umboð til þess að setja almenn lög á Íslandi og því hefur Alþingi heimild til þess að banna Íslendingum að borða harðfisk. Til þess að lögin geti talist gild verða þau að fara í gegnum það ferli sem stjórnarskráin segir fyrir um lagasetningar, þ.e. að frumvarp að lögum þarf að fara í gegnum þrjár umræður á þingi, þarf að vera samþykkt með meirihluta atkvæða o.s.frv. Sama regla gildir ef ráðherra eða stofnun setur reglugerð, þá þarf sú reglusetning að fara eftir þeim leikreglum sem slíkum smíðum eru settar.

  3. Allar aðgerðir ríkisvaldsins verða að byggja á lagalegri heimild (lögmætisregla).

  Lögmætisreglan er í raun rökrétt afleiðing lögmála eitt og tvö hér að ofan. Á Íslandi setur stjórnarskráin ríkisvaldinu leikreglurnar. Á meðan almenningi ber að varast að fara í tráss við lögin þá má ríkisvaldið ekkert gera án þess að hafa til þess sérstaka heimild í lögum. Ríkisstjórn, Alþingi, lögregla eru allt stofnanir sem sækja uppruna sinn í lög. Vald þeirra og umboð er að finna í stjórnarskrá og lögum. Þannig er ekki nóg að ríkisvaldið brjóti ekki lögin heldur verða aðgerðir þess alltaf að byggja á skýrri heimild til þeirra aðgerða í lögum. Þessi regla er kölluð lögmætisreglan og hún gildir um alla arma ríkisvaldsins, þ.e.a.s. framkvæmdarvaldið, löggjafarvaldið og dómsvaldið.

  • Þannig gæti Matvælastofnun aðeins bannað Íslendingum að borða harðfisk ef lög um stofnunina gæfu henni heimild til þess að ákvarða lögmæti matvæla.
  • Þá mætti lögreglan ekki handtaka fólk fyrir að japla á harðfiski nema að hún hefði fyrir því skýra heimild í lögum.

    4. Sjálfstæði og hlutleysi dómstóla verður að vera tryggt

  Lög eru lifandi verkfæri og því verður að beita með tilliti til aðstæðna hverju sinni. Þess vegna er sjálfstæði og hlutleysi dómstólanna eitt mikilvægasta skilyrði réttarríkisins. Hlutleysi annarra stofnana eða embættismanna sem hafa úrskurðarvald í einstaka málum er að sama skapi mjög mikilvægt.

  Lög um sjálfstæði dómara, strangar faglegar kröfur um skipan þeirra, starfsöryggi og fastar fjárveitingar eru allt liðir í því að tryggja sjálfstæði dómara. Reglur um hæfi dómara sem og annarra sem fara með úrskurðarvald í einstaka málum eiga að tryggja að hagsmunaárekstrar standi ekki í vegi fyrir hlutlausri og réttlátri málsmeðferð.

  Sjálfstæði og hlutleysi dómstóla felur í sér að jafnræðis skuli gætt milli þeirra sem til þeirra leita. Réttindi allra til réttlátrar málsmeðferðar má rekja til væntinga réttarríkisins til dómara og er nú að finna í sjöttu grein Mannréttindasáttmála Evrópu.

  Lög eiga ekki að fara í manngreinarálit og sjálfstæði og hlutleysi dómstóla er ætlað til þess að tryggja að allir fái réttláta málsmeðferð fyrir dómi sama hvaðan þeir koma, hvernig þeir líta út, hvern þeir þekkja eða hvaða orðspor þeir hafa. Þannig mætti Gunni ekki fá sekt fyrir harðfisksát af því hann er vinur dómarans á meðan Siggi fær fangelsisdóm fyrir sama gjörning af því hann stal kærustu dómarans í menntó.

  5.  Dómstólar ættu að vera aðgengilegir öllum

  Til þess að allir geti reitt sig á réttarríkið verða þeir að hafa greiða leið til þess að leita réttar síns. Óhófleg gjöld eða óþarfa  skrifræði ætti þannig ekki að standa í vegi fyrir því að fólk leiti til dómstóla með lagaleg úrlausnarefni.

   6.  Dómstólar ættu að hafa vald til þess að tryggja réttarríkið

  Í fyrirmyndar réttarríki ættu dómstólar að hafa úrskurðarvald um lögmæti flestra aðgerða ríkisvaldsins. Þannig ættu dómstólar að geta úrskurðað hvort einstaka lög standist stjórnarská eins og tíðkast víða, t.d. í Þýskalandi og í Bandaríkjunum. Þá þurfa dómstólar að hafa úrslitavald um lögmæti ákvarðana embættismanna í einstökum málum.

   7. Valdheimildir löggæsluyfirvalda mega ekki vera of víðtækar

  Lögreglan og ákæruvaldið mega ekki hafa of víðtækar heimildir til að ákveða hvern skal handtaka/ákæra og fyrir hvaða glæpi.  Löggæsluyfirvöld ættu ekki að hafa frjálsar hendur til þess að ákveða að sumum glæpum verði fylgt eftir en öðrum ekki. Þannig mættu ríkissaksóknari og lögregla ekki ákveða að framfylgja ekki banni við harðfisksáti á meðan banninu við skötuáti væri framfylgt af mikilli hörku.

  8.   Réttarríkið virðir mannréttindi allra

  Virðing fyrir mannréttindum er nýleg viðbót við réttarríkið en á þó fyllilega rétt á sér sem hluti fjölskyldunnar. Mannréttindi áttu jú upphaf sitt í svonefndum náttúrurétti sem segja má að sé einnig grunnurinn að réttarríkinu. Það er, hugmyndin um að mennirnir fæðist með ákveðin grunnréttindi sem ekki má brjóta á nema í sérstökum undantekningartilfellum sem alltaf þurfa að byggjast á lögum.

  Mikilvægi mannréttinda felst einna helst í því að þau gilda jafnt um alla, einnig þá sem sumum kunna að þykja óæskilegar eða vondar manneskjur.  Það vill oft gleymast að þó svo að fólk sé ásakað um viðurstyggilega hegðun og jafnvel sakfellt fyrir alvarlega glæpi á það ennþá rétt á sanngjarnri málsmeðferð. Vissulega getur refsiverð hegðun haft í för með sér skerðingu á ákveðnum mannréttindum (t.d. réttinum til frelsis) en ef réttarríkið á að virka má sú skerðing aðeins eiga sér stað í kjölfar réttarhalda þar sem mannréttindi hins ásakaða eru virt, sama hver saga hans eða bakgrunnur kann að vera. Þannig bar á því í lekamálinu að mörgum þótti ekkert athugavert við framkomu stjórnvalda gegn Tony Omos því hann var grunaður um að vera glæpamaður. Grunur um afbrot á þó engu að skipta um grundvallarmannréttindi Tonys og rétt hans til réttlátrar málsmeðferðar.

  Til hvers réttarríki?

  Réttarríkið er  lykillinn að ríkisvaldinu og umboði þess til þess að stjórna samfélaginu. Hugmyndin um réttarríkið liggur til grundvallar þess að við látum okkur hafa það að 63 einstaklingar fái að sitja í húsi og setja lög sem okkur hinum ber að fara eftir. Þess vegna er mikilvægt að hafa haldgóðan skilning á inntaki réttarríkisins.

  Ríkisstjórnin, Alþingi, lögreglan, allt eru þetta stofnanir sem skapaðar voru með lögum. Réttlætingin á tilvist þessara stofnana, valdi þeirra sem þar vinna og umboði þeirra til þess að stýra íslensku samfélagi er að finna í stjórnarskrá Íslands sem setur þeim leikreglurnar. Öll valdbeiting þessara stofnana verður að eiga sér stoð í lögum sem gilda um alla jafnt. Öðruvísi myndi boðvald ríkisins ekki eiga rétt á sér.

  Það væri nefnilega stórhættulegt að afhenda ríkinu og almenningsálitinu skilgreiningarvaldið á því hverjir eiga rétt á að njóta mannréttinda og hverjir ekki.

  Heimildir: 

  Listinn hér að ofan er að mestu fengin úr smíðum Joseph Raz úr grein hans The Rule of Law and its Virtue sem má nálgast hér í heild sinni.

  Heimasíða Sameinuðu þjóðanna um réttarríkið hefur að geyma margar áhugaverðar heimildir

  Einnig leitaði ég í bókina Stjórnskipunarréttur eftir Gunnar G. Scram frá árinu 1999 sem og bókina Einführung in das juristische Denken eftir Karl Engisch frá árinu 2005.

  Höfundur vill einnig koma á framfæri þökkum til Hafþórs Sævarssonar, Atla Þórs Fanndal og Arndísar A.K. Gunnarsdóttur fyrir veitta aðstoð við vinnslu greinarinnar.

Það er ótrúlegt að hugsa til þess að þegar ég var að alast upp var kjúklingur mjög sjaldgæfur á borðum landsmanna. Gott ef fólk þurfti ekki að kaupa smyglaða kjúklinga til að fá að njóta hans. Hann þótti meira að segja það fínn matur að hann var fullboðlegur á jólunum. Rúnar maðurinn minn var vanur að fá kjúkling á aðfangadag og þannig var það hjá okkur líka til að byrja með. Enn þá er kjúklingur herramanns matur. Hann er matreiddur bæði sem skyndibiti og hollusturéttur. Ég persónulega er hrifnari að hollustubitanum.

Ein af góðu matarminningum mínum tengjast kjúkling. Nýbúið var að opna matsölustað á Laugarveginum, held bara að hann hafi verið þar sem Spútnik er í dag. Amma Stella hafði frétt að þar væri ótrúlega góður körfukjúklingur. Hún lýsti honum fyrir okkur systkinunum. Kjúklingurinn er borinn fram í körfu og ekki notuð hnífapör þegar verið er að borða hann, í stað þeirra er borið fram sítrónuvatn í skál,  sem nota á til að skola af sér. Við systkinin vorum mjög spennt. Amma Stella pantaði leigubíl og við systkinin brunuðum með henni  á staðinn góða og gæddum okkur á yndislega góðum körfukjúkling.

Þessi kjúklingur er ekki körfukjúklingur en hann er líka ótrúlega góður. Hann minnir mig á sumarið og sólina sem er rétt handan við hornið.  Ef hægt er að tala um frískandi kjúkling uppfyllir þessi það.

Uppskrift

Áætlað fyrir 4 fullorðna.

Hitið ofninn í 180°C

Innihald:

• 1 stk kjúklingur.
  • Ég notaði vistvænan.
• 1 – 2 stk sítrónur.
  • Ef notaðar eru tvær sítrónur verður afgerandi sítrónubragð af kjúllanum.
  • Ég notaði tvær.
• 200 g spínat.
  • Ég notaði lífrænt.
• 1 stk rautt chili.
• 1 stk geiralaus hvítlaukur.
• 4 msk möndlur.
• ¼ dl ólívuolía.
• Salt.

Aðferð:

• Spínat, chili, hvítlaukur, möndlur og salt sett í matvinnsluvélina og byrjað að mauka.
• Ólívuolíunni bætt smátt og smátt saman við.
  • Þá er spínatpestóið tilbúið.
• Leggið kjúklinginn á bakið og klippti hann eftir endilöngu og saltið hann að innan.
• Skerið sítrónurnar niður.
  • Fyrst í tvennt og síðan í þrennt.
• Sítrónurnar settar í ofnskúffu.
• Kjúklingurinn flattur út og lagður ofan á sítrónurnar.
• Spínatpestóinu dreift yfir kjúklinginn.
• Gott að láta marinerast í ca 1 klukkustund.
  • Ekki nauðsynlegt.
• Bakað við 180°C í 70 mínútur.

Gulrótarstrimlar.

Mæli með þessu meðlæti.

Innihald:

• 500 g gulrætur.
• 2 msk ólívuolía.
• salt.

Aðferð:

• Skolið gulræturnar og flysjið.
• Skerið niður í strimla.
• Setjið ólívuolíuna og salt í skál.
• Veltið gulrótarstrimlunum upp úr ólíunni og saltinu.
• Setjið í eldfast form.
  • Dreifið vel úr þeim.
• Bakið við 180°C í 40 mínútur.

Mér finnst ekki nauðsynlegt að gera sósu með þessum rétti, þar sem soðið sem kemur af kjúklingnum er ofboðslega góð. En aðrir í fjölskyldunni vilja sósu með nánast öllum mat og skellti ég því í kasjúhnetusósu.

Kasjúhnetusósa

Innihald:

• 1 bolli kasjúhnetur.
  • Ég nota lífrænar.
• 1 stk rauð paprika.
• 1 msk næringarger.
  • Er í heilsuhillum verslanna.
  • 2 tsk grænmetiskraftur.
• Salt.
• ½ bolli kalt vatn.

Aðferð:

• Setjið kasjúhneturnar í matvinnsluvél og byrjið að mauka.
• Bætið vatninu smátt og smátt út í.
• Bætið þá paprikunni, næringargerinu og saltinu saman.
• Blandið vel saman.
• Ef þið viljið fá sósuna þynnri bætið þá meira vatni saman við.

Njótið.

Æi, þetta er bara allt svo flókið.

Í seinasta mánuði komst ég að því að 33,3 er lægri tala en 3,3. Samkvæmt atvinnumönnum í fjármálum og rekstri allavega. Stærðfræði er ekki mín sterka hlið en ég ætla samt að setja spurningarmerki við heilindin á bak við „33,3<3,3“. Svo komst ég að því að baráttulagið um íspinnana var ekki bara gamansöm myndlíking fyrir munnmök og Freudíska valdablætið því tengt heldur líka alvöru atburður. Alvöru atburður eins og emúa-stríðið og potta-stríðið.

Virðist vera Eddie Izzard brandari en er samt trúverðugra en íspinnakjaftæði HB Granda.

Ég komst líka að því að þegar þú átt eitthvað þarftu ekki að verja það. Svo lengi sem þú átt vel meira en nóg af því. Ef láglaunamaður vill fá stærri sneið af kökunni þarf hann að takast á við her hagfræðinga og atvinnurekenda sem allir hrauna út úr sér möntrum um verðbólgur og stöðugleika. En hækki einhver þegar ríkur í launum þarf hann ekki einu sinni að útskýra það fyrir sjálfum sér. Í mesta lagi mætir viðkomandi nett pirraður í fréttir einhvers staðar eins og nágranni í partíið fyrir neðan; „Æi, getiði ekki farið að lækka í ykkur?“

Mikið langar mann til að hrópa og öskra til baka. Mann langar svo til að heimta réttlæti með blaktandi fána Bolsjévíka bak við sig í anda. Burt með ykkur auðvaldið! Gjalda skuluð þið verkalýðnum það sem verkalýðsins er! Viva la comrade!

En svo tekur við raunveruleikinn í formi grárra jakkafata, dauflegra augna og opinberrar byggingar í bakgrunni. Mættir eru á skjáinn hagfræðingarnir að útskýra af hverju von um betri laun sé skaðleg samfélaginu. Einhver óþægilegri uppljómun seinasta mánaðar;

stétt fræðimanna er í vinnu við að sannfæra okkur um að hagsmunum allra sé best borgið með misskiptingu.

Hver á að rífast við þá? Á ÉG að gera það?! Þeir eru búnir með háskólastærðfræði, ég komst rétt svo upp úr tíunda bekk! Og jafnvel þótt ég gæti algebru, hvað ætti ég að segja? Hagfræði og heilinn minn eru ekki samræmanlegur hlutur. Ég skrifa t.d. minnispunkta í stílabók, ekki Excel, og reyni að hugsa um náungann sem annað og meira en útgjaldalið skattaskýrslunnar.

Hagfræðingur reynir að útskýra hvernig honum hefur liðið illa eftir að kærastan fór að halda framhjá.

En þetta er alveg alvöru speki með ógrynni mikilsvirtra og sprenglærðra snillinga. Það væri fáránlegt fyrir sófaklappstýru vísindanna eins og mig að ota skít að heilli fræðigrein. Er það ekki?

Jú. Ég veit það alveg. Samt mun ég ekki geta hrist af mér þá sýn á hagfræðinginn sem ég fékk í dagdraumi;

Það var fréttatími og verið var að rakka niður þessa barnalegu féfíkn vinnufólks. Mig langaði að svara út í loftið en náði ekki hausnum utan um hvað ég ætti að segja. Háskólagráðan á skjánum ældi bara út úr sér svo stórum tölum úr allt of flóknum rannsóknum og löngum ritum með óhugsanlegum hugmyndafræðum á hraða sem almúgaheilinn náði ekki. Þá færðist ég aftur um aldir í líkama ólærðs hreppsómaga. Ég var staddur í kirkju og frammi fyrir mér stóð presturinn, íklæddur skikkju og naut sín við pontuna. Hann talaði niður til okkar og skammaði fyrir fýsnir og langanir. Konungurinn átti Ísland og konungurinn var undir náð guðs. Við ættum að þakka fyrir að hafa ask yfirleitt. Hvernig gat ég svarað þannig manni? Hann talaði grísku, latínu, dönsku og íslensku! Ég sem gat ekki einu sinni dregið til stafs, hvað þá svarað vitnunum í bók bókanna.

Yfir bitru og sáru fólkinu standa varðhundarnir: „Status quo. Status quo. Status quo er guð. Verið bara lengur í vinnunni til að kaupa drasl sem þið þurfið ekki fyrir peninga þið hafið ekki og allt verður í lagi. Status quo. Status quo. Status quo er guð.“

„Samkvæmt hagspá Seðlabankans verðum við að halda vöxtum í… uhh, ég meina… GUÐ SAGÐI MÉR að dagurinn færi í að byggja píramída handa mér svo hættið að kvarta.“

Ég bara skil ekki. Það er allt svo flókið. Eins og launabónusarnir sem fengu mig til að hugsa um allt þetta. Hvað er það? Ef ég stend mig vel í vinnunni fæ ég að vinna meira. Ef ég stend mig illa er ég rekinn. En ég vinn auðvitað ekki í fjármálageiranum. Ef ég stæði mig vel þar fengi ég borgað enn þá meira. Og stæði ég mig illa fengi ég bara borgað. Eða borgað meira. Það virðist ekki skipta máli.

Segjum að það sé út af ábyrgðinni og til að tryggja hæft fólk og óspillt. En ef þú ert óhæfur eða spilltur í þessu starfi þá ertu ekki bara rekinn; þú færð starfslokasamning upp á monnínga sem öll mín ævi gæti ekki skaffað. Allt fyrir afglöp sem ég yrði a.m.k. rekinn fyrir, gott ef ekki kærður, þar sem ég starfa á neðsta plani víti- ég meina Íslands.

Held ég, þetta eru einu fréttirnar sem ég fæ úr heimi vísitalna og hlutabréfa. Kannski eru þetta lífsnauðsynleg störf sem verðskulda milljónir ofan á milljónir. Ekki að ég myndi vita. Ekki að ég viti neitt yfirleitt.

Einhvern tímann var gestrisni ris og fall og mælikvarði samfélagsins. Lítið bara til Íslendingasagnanna, allar bestu sögurnar byrja út frá broti á grunnreglu siðferðisins; vertu góður gestgjafi. Bláeygð rómantík hjá mér án efa. En þetta er arfleifð þess tíma, sú rómantíska sýn. Hver verður arfleifð þessa samfélags? Það er lögmál okkar að fá borgað fyrir eiga og borga fyrir að eiga ekki.

Og enn flóknara verður það bara þegar ég hugsa um gestrisni. Það eru ljótir grunnar og auðar íbúðir hvert sem ég fer í hvaða kaupstað sem er en samt hefur enginn efni á að flytja inn neins staðar. Framboð og eftirspurn á víst að vera frekar einfaldur grunnur fyrir hagfræðina en hrærigrautur aðstæðnanna þar meiðir mig í hausnum. Alla vantar ódýrar íbúðir en enginn hefur efni á að byggja þannig. Alls staðar er autt en enginn hefur efni á að vera þar. Þú getur reynt að kaupa hús og ef það virkar ekki er þér hent út – en þú þarft samt að halda áfram að borga. (ÁI HAUSINN MINN!)

Mig langar ekki í neitt rosalegt. Svefn- og sjónvarpspláss með lítilli eldavél og baðherbergi. Er það virkilega alltof dýrt til að byggja og leigja? Bara rétt nógu stórt til að ég geti komið með stelpu heim og hún hugsi ekki „Já nei, þú ert raðmorðingi.“

Ég hef aldrei tekið stelpu með mér neitt. Og þegar ég lít svona út, þá er stór íbúð ekkert að fara að breyta neinu um hvort hún haldi mig klikkaðan eða ekki.

Einhverjir virðast samt pirraðir eins og ég, og mikið skýrari í hausnum. T.d. ætlar fólk í verkfall. Flott hjá ykkur! En því miður hafa verkföllin bara gert mig enn ruglaðri. Í öllum þessum átökum er nefnilega talað um að leggja lögbann á verkföllin. Lögbann.

Bann…

… á það að vinna ekki?

Ég hef spurt og spurt um hvað felist í lögbanni á verkföll. Því ég hef í alvörunni ekki minnstu örðu af hugmynd um hvernig það virkar. Eina sem ég fatta varðandi þá hugmynd er hversu ekta íslensk hún er:

„Ég ætla ekki að vinna.“
„Uu víst ætlarðu.“
„Ó-ókei þá.“

Það verður þá ólöglegt að vinna ekki, en löglegt að borga ekki laun. Það er kúgun að sýna fram á virði vinnunnar sinnar, en það eru viðskipti að borga ölmusur til þeirra sem eiga ekkert annað að selja en tíma sinn og líkama.

Mín sérgrein í lífinu er óþarfa þekking á poppmenningu Vesturlanda og að drekka óhóflega mikið kaffi. Allt annað hérna er bara of flókið fyrir mig. Getiði einfaldað þetta… allt bara?

Þau sögðu að ég myndi skilja allt þegar ég yrði eldri. Svo varð þetta bara flóknara.

Það er orðið nokkuð langt síðan ég ætlaði að smíða þennan pistil en margir samverkandi þættir hafa orðið til þess að það hefur dregist á langinn.
Fyrir það fyrsta hef ég þurft að viða að mér gögnum frá einstaklingum erlendis, verslunum, opinberum stofnunum bæði hér heima og erlendis, fyrirtækjum og bönkum erlendis svo fátt eitt sé talið upp.
Ég hef fengið fólk til að senda mér kassakvittanir úr verslunum erlendis til að bera saman verð á nauðsynjavörum, verð á leiguhúsnæði og ýmislegt fleira hefur þurft að tína til svo hægt væri að fá einhverja raunhæfa mynd af því hvort íslenskir öryrkjar gætu mögulega átt sér betra líf á erlendri grundu heldur en á Íslandi.

Ótrúlegustu hlutir hafa komið í ljós við þessa gagnaöflun, upplýsingar og niðurstöður sem hafa gert það að verkum að maður hefur reiknað hlutina aftur og aftur upp á nýtt, sett upp töflureikna til að reyna að sannfæra sjálfan sig um að eitthvað hljóti að vera rangt í öllum þessum útreikningum því allt ber þetta að sama brunni þegar niðurstöðurnar liggja fyrir, Ísland er dýrasta land í Evrópu þegar kemur að húsnæði og nauðsynjavörum fyrir utan Noreg þar sem verðlag er ekki ósvipað því sem gerist á Íslandi og því væri með öllu ómögulegt fyrir öryrkja á íslenskum bótum að flytja þangað búferlum því hann væri ekkert betur settur þar í landi.

Verðlag á matvöru erlendis

Það kom mér á óvart þegar ég var í Svíþjóð um páskana, hvað verðlag á matvöru var lágt þar í landi og fór að bera saman verð á matvælum þar sem ég var staddur, í smábæ norðan við Karlstad þar sem voru tvær matvöruverslanir og ekki þær ódýrustu.

Þar var verðið á heilum kjúkling meira en helmingi lægra en á Íslandi.  Úrvals nautahakk, 8 til 10% fituinnihald, var á tæpar 600 krónur kílóið, en þess má geta að Krónan auglýsti í síðustu viku hakk á tilboði á 1.790 krónur í verslunum sínum sem er þrisvar sinnum hærra heldur en hakkið í Svíþjóð.
Djúsí nautasteikur á um 600 kall kílóið, svo girnilegar að maður fékk vatn í munninn af því að horfa á þær í kjötkælinum.

Svona væri hægt að telja upp lengi vel verðlagið erlendis þar sem er virk samkeppni og ekki svindlað og okrað á neytendum eins og hér á landi þegar kemur að landbúnaðarvörum.

Hvernig okrað er á neytendum á Íslandi er enn eitt dæmið sem þarfnast ítarlegrar skoðunar því þegar kemur að innflutningi á kjötvörum, þá er lagður 600 króna verndartollur á kílóið til að „vernda“ innlenda framleiðslu.
Allt gott með það, en kaupmenn nýta sér þetta algjörlega í botn og í stað þess að sleppa þessari 600 króna álagningu á íslenska framleiðslu, þá er hún verðlögð á það sama og sú erlenda þannig að gróðinn af því að selja íslenska framleiðslu rennur beint í vasa verlsunareigendanna.
Í því liggur svínaríið og svindlið á neytendum og ekki nóg með það, maður sér verðið á matvöru hækka í hverri viku og þannig hefur það verið síðastliðið ár.

Fari maður með 400 sænskar krónur út í búð í Svíþjóð, 6.274 krónur íslenskar, þá labbar þú út með tvo troðfulla innkaupapoka af góðum mat en hérna dugar þessi upphæð varla til að halda lífinu í einni fjölskyldu í tvo til þrjá daga, hvað þá meira.

Í samtölum mínum við fólk í Svíþjóð hefur komið upp úr kafinu að fjögurra manna fjölskylda sem gerir stórinnkaup einu sinni í viku og kaupir síðan eitthvað smotterí daglega er að fara með þetta í kringum 5.000 sænskar krónur í matarreikning á mánuði sem gera um 78.500 íslenskar samkvæmt gengi dagsins í dag, 5. maí 2015.  Þá erum vð að tala um fólk sem kaupir mikið af kjötvörum, grænmeti og ávöxtum.
Ef maður síðan miðar við sambærileg innkaup hér á landi í lágvöruverðsverslunum, þá erum við að tala um upphæð sem er alla vega helmingi hærri í krónum talið.

Hér að neðan er auglýsing frá Bónus þann 7. maí 2015.
Verð í Sænskum krónum er eftirfarandi Dönskum þar á eftir og síðan evrum:
Grísakjötið í efstu röð, = 101,87 SEK,  80,95 DKR, 10,85€
2 stk Hamborgarar, (kjötið er frá Spáni) = 31,75 SEK, 25,23 DKR, 3,38€
Nautahakk (frá Spáni) = 89,12 SEK, 70,81 DKR, 9,49€

Gaman væri svo ef þeir sem búa erlendis og lesa þetta mundu skjóta inn umsögnum og jafnvel verði hér að neðan við pistilinn og segja okkur hvernig verðlagi er háttað í því landi sem þeir eru búsettir.

Getur öryrki lifað af í Svíþjóð?

Já, hann getur það með því að leigja ódýrt og lifa spart því ef viðkomandi fær 170 þúsund íslenskar útborgaðar þá gera það tæpar 11 þúsund sænskar krónur.
Tveir öryrkjar geta því komist vel af þar sem þá er upphæðin komin í rúmlega 21 þúsund og það sem meira er, þá getur fólk jafnvel lagt fyrir ef það lifir spart og safnað sér fyrir útborgun í húseign á tiltölulega skömmum tíma því bankar í Svíþjóð lána allt að 80% í húsnæði og það sem meira er, lán þar eru ekki verðtryggð og vextir eru lágir þannig að afborganir fara ekki mikið yfir 3 þúsund sænskar á mánuði.  Kosturinn er svo líka sá að fólkið sér lánið sitt lækka við hverja afborgun.

Þeir sem eiga kost á því að flytja utan og hafa úr einhverju smáræði að spila ættu að íhuga þann kost vandlega því ströglið og barningurinn hérna veldur því bara að fólk er lagst í gífurlegt þunglyndi og sjálfsmorðshugsanir og það gerist af því fólk hefur ekki efni á að gera nokkurn skapaðan hlut sér til afþreyingar og dægrastyttingar.  Það er engum hollt að hanga heima yfir tölvunni eða sjónvarpinu sólarhringum saman og hafa ekki efni á mat eða nauðsynjum lungann úr mánuðinum.  Sjúklingar sem þjást af gigtarsjúkdómum fara ekki út úr húsi vikum saman vegna veðurfarsins í landinu og það ýtir enn meira undir andlega sjúkdóma hjá þessum hópi sem leggjast bara með auknum þunga á heilbrigðiskerfið í landinu og hægt væri að koma í veg fyrir með smá fyrirhyggju og framsýni ráðafólks.

Ísland er mannfjandsamlegt samfélag

Þegar kemur að sjúkum, öryrkjum og öldruðum er Ísland meira en mannfjandsamlegt því þessum hópum fólks er haldið í fátæktargildru sem fólki er með öllu ómögulegt að brjótast út úr þegar það er einu sinni komið í hana.

Í grein sem Marinó G. Njálsson, bloggari með meiru, skrifaði í febrúar 2012 fer hann yfir það hvernig þessir hópar eru skattlagðir öðrum fremur og níðst á þeim á allan hátt sem hugsast getur af stjórnvöldum ásamt því sem allar tekjur eru skertar í botn með lögbundnum þjófnaði.
Sem dæmi:

„Margt í almannatryggingakerfinu er sett þar inn af göfugum hug.  Þá á ég við barnabætur, makabætur, ekkju- eða ekklabætur, örorkulífeyri, örorkustyrki, ellilífeyri, tekjutryggingu o.s.frv.  en svo átta menn sig á því að ríkissjóður stendur ekki undir þessu öllu.  Við því er brugðist með tekjutengingum á alla kanta.  Slíkar tekjutengingar eru náttúrlega ekkert annað en jaðarskattar eða hreinlega aukaskattheimta á lífeyris- og bótaþega.  T.d. borga lífeyrisþegar tvöfaldan fjármagnstekjuskatt á við aðra.  Tekjuteningar gera það að verkum að um leið og persónuafslætti lýkur, þá tekur við kerfi, þar sem lífeyrisþegar fá ekki að njóta aukinna tekna. Þeir eru hreinlega skattlagðir hátt í 100% af öllum umframtekjum“.

Þetta er bara eitt dæmið um fáránleika almannatryggingakerfisins sem múlbindur lífeyrisþega í fjötrum fátæktar þó svo þeir hafi einhver tök á því að vinna sér inn einhverjar krónur, þá er allt rifið af þeim og stundum rúmlega það að auki.

„Ein er sú skerðing sem ég skil ekki eða á ég að kalla skatt.  Það er skerðing vegna fjármagnstekna.  Fjármagnstekjur eru taldar sameiginlegar hjónum.  Þannig að sé annað lífeyrisþegi, þá skerða fjármagnstekjur hins lífeyrisgreiðslurnar sem nemur 25% af fjármagnstekjunum.  Ekki er einu sinni gert ráð fyrir fjármagnstekjuskattinum, sem þýðir þá að 25% af því sem er eftir skattinn skerði tekjurnar.  Nei, það er of flókið.  Fái hinn aðilinn 100.000 kr. í fjármagnstekjur, þá renna fyrst 20.000 í skatt og síðan dragast 25.000 kr. frá lífeyrinum.  Þannig að af 100.000 kr. eru 55.000 kr. eftir.  Maki lífeyrisþega og lífeyrisþegi borga því 45% fjármagnstekjuskatt.  Og ég hélt að fjármagnstekjuskattur ætti að vera lægri en tekjuskatturinn!  Af þessari ástæðu, þá er ódýrara fyrir maka lífeyrisþega sem er með eigin starfsemi (einyrki), að hafa starfsemina á eigin kennitölu því að öllum líkindum borgar þá viðkomandi ekki nema 42% skatt af hagnaði í staðinn fyrir 45%!“

Fáránleiki skattkerfisins í allri sinni dýrð og þó þetta hafi hvað eftir annað verið borið undir ÖBÍ, þá hefur ekkert gerst í þeim félagsskap til að standa vörð um öryrkja eða hagsmuni þeirra.  Þar virðist yfirstjórnin aðeins vera til skrauts, gefa út máttlausar yfirlýsingar og hirða há stjórnendalaun sín.

Og drepum enn niður í pistilinn:

„Mannvonskutilfellin eru svo mörg að það mundi æra óstöðugan að telja þau upp.  Til mín kom um daginn maður sem heldur úti vefsvæði, þar sem vakin er athygli á mannréttindum lífeyrisþega.  Án þess að þekkja sögu hans neitt umfram það sem hann sagði mér á hlaupum, þá virtist mér sem kerfið væri markvisst að brjóta hann niður.  Öll sjálfsbjargarviðleitni er lamin til baka af fullri hörku.  Honum skal gert ókleift að lifa sjálfstæðu lífi.  Þannig er saga margra öryrkja.  Hrúgum þeim inn í sambýli, þar sem hægt er að fela þá fyrir umhverfinu.  Tölum niður til þeirra á opinberum fundum með því að segja „ástandið getur nú ekki verið svona slæmt“, eins og ég hef heyrt nokkra ráðherra segja.  Jú, það er það og líklegast mun verra.“

Þetta er bara eitt dæmið því hann telur upp fleiri slík.
Er nema von að fólk í þessum hópum sé farið að farga sér í stórum stíl?

Eitt dæmi enn.

„Almannatryggingakerfið á ekki að vera vandamál eða olnbogabarn.  Það á að vera verðugt viðfangsefni, þar sem unnið er eftir skýrum markmiðum.  Ég geri mér fyllilega grein fyrir að öllum markmiðum verður ekki náð, en séu þau ekki til staðar, þá vitum við ekki hvert við stefnum“.

Pistil Marinós í heild sinni má lesa með því að smella hérna og ég vil líka hvetja lesendur til að renna yfir umsagnirnar neðan við pistilinn því þær eru mjög svo athyglisverðar.

Hvað sem því líður og hvað sem gerist á næstu mánuðum er alveg ljóst að kjör okkar sem tilheyrum þessum hópum lægst og verst setta fólksins í þessu þjóðfélagi eiga ekki eftir að batna á næstu árum, þvert á móti eiga þau bara eftir að versna með tilheyrandi vanda fyrir samfélagið allt.

Þeir sem hafa tök á því ættu því að hugsa sinn gang hvað varðar það að koma sér úr landi því þannig geta þeir lengt líf sitt og aukið sitt andlega heilbrigði en það sem mest um vert er þó að geta átt fyrir nauðsynjum og lyfjum út mánuðinn.

Ætla ekki að hafa þetta lengra að sinni en mun skrifa fleiri og ítarlegri pistla í framtíðinni um þessi mál.

Á Íslandi ríkir stjórnmálakreppa og því hafa verið reifaðar ýmsar hugmyndir um breiðfylkingar líkra.

Sjaldan hefur orðið eins mikil breyting á pólitísku landslagi hérlendis og við stofnun og framkvæmd Kvennalistans.

Margir bráðgerir og greindir aðilar og þá sér í lagi góðlátlegir miðaldra menn hafa rýnt í stöðuna og komist að þeirri niðurstöðu að nauðsynlegt sé að stofna AFTUR samfylkingu svokallaðra vinstri manna til að búa til tvo pólitíska turna.

Þetta væri mjög sniðugt ef ekki væri búið að gera þetta áður.

Spakur maður skilgreindi eitt sinn geðveiki á eftirfarandi máta: Að framkvæma sama hlutinn tvisvar og vænta ólíkrar niðurstöðu. Það er í sjálfu sér svolítið skringilegt að sjá fyrir sér heldri manna klúbb nútímans, hinn meinta sjálfstæðisflokk sem einhverja ógn og að við þessari ógn þurfi að bregðast með því að smala ólíku fólki undir væng móður Teresu.

Álit Jóns Kalmanns Stefánssonar

Væna og spaka konu sem á að bjarga íslenskri þjóð frá Hádegismóra.

Kannski væri farsælast að stofna bara Karlalista, breiðfylkingu þverpólitískra karla. Þar gætu fundið pólitískt skjól karlar, helst á miðjum aldri, sem hafa róttækar hugmyndir um almenna íhaldssemi.

Á meðan sefur djúpum draumlausum svefni Þyrnirós nokkur, umvafin klæðum ofnum úr nýrri stjórnarskrá innan um rústir gamla Íslands. Einhversstaðar í fjarska glittir í hvít segl við sjónarrönd.

Þú vilt að ég sé eins og þú. Þú vilt að ég hugsi eins og þú. Þú vilt að ég geri eins og þú. Því það er leiðin sem á að fara. Venjulega leiðin. Það er rétta leiðin.

Stattu þig vel í skóla. Ákveddu ung hvað þú ætlar að verða. Eigðu allavega eina góða systur eða stóran bróður sem passar upp á þig. Þú verður að alast upp í öruggu umhverfi, helst í litlum bæ, og búa þar alltaf. Þú átt að tengjast leikskólavinum eilífum böndum. Fá góðar einkunnir, koma með fullkomið nesti og vera vinsæl, en alls ekki of. Ekki vera nörd, eða standa upp í hárinu á neinum. Stundaðu íþróttir af kappi. Helst hljóðfæri líka. Auðvitað smakkar þú ekki áfengi og hvað þá tóbak eða fíkniefni. Beina brautin frá upphafi til enda.

Í framhaldi af venjulegu heimilislífi þar sem foreldrar þínir helga líf sitt velferð þinni og systkinis þíns átt þú að kynnast yndislega venjulegum og góðum manni. Ákveða að vera með honum alla tíð og aldrei að skipta um. Þið styðjið og styrkið hvort annað í einu og öllu, gangið menntaveginn og fáið góða og stabíla vinnu. Tekjur ykkar duga fyrir allri framfærslu og þið getið líka leyft ykkur eitthvað skemmtilegt inn á milli.

Auðvitað ert þú í saumaklúbb, þið baktalið engan, stundið jóga saman og ætlið í svoleiðis skóla á Balí. Þið hjónin eigið að gifta ykkur í kirkju, þú í hinum fullkomna hvíta kjól sem þig hefur dreymt um alla daga síðan þú varst fimm ára.

Þið skuluð eignast að lágmarki tvö börn, helst þrjú, það er svo gott fyrir þróun þjóðfélagsins og þið skírið þau öll undir vernd guðshúss. Þú þarft að borða hollan mat, eiga bústað og bíl, hafa alltaf hreint heima hjá þér og kjósa sama flokk og pabbi þinn. Þið hjónin stundið að sjálfsögðu líkamsrækt til að vera fitt, farið jafnvel á skíði eða í fjallgöngur og ferðist reglulega til útlanda, ýmist með börnin eða án þeirra.

Að sjálfsögðu eruð þið í matarklúbb með öðrum skemmtilegum hjónum og á sumrin farið þið í útilegur með öll börnin þar sem þið tjaldið með vagnana í hring og sameinist eftir kvöldmat inni í einu fortjaldinu og hlæið meðan Jónsi glamrar á gítarinn falleg lög. Auðvitað má aldrei gleyma í öllu ferlinu að þú verður að pósta á internetið hve indælt lífið er.

Mikið sem þið verðið góð saman í ellinni með barnabörnin í heimabænum ykkar, í húsinu sem þið létuð byggja og á endanum látist þið í faðmlögum södd og sæl með venjulega og fullkomna lífið ykkar.

Hljóma ég bitur? Því ég er það ekki. Mér finnst þetta yndislegt. Eiginlega frábært og það sem ég er ánægðust með er að það skuli vera til fólk eins og þú. Því þetta er allt sem mig hefur alltaf langað til. Að vera venjuleg. Stabíl og streða við að vera fullkomin, vera inni í kassanum.

En ég gerði bara ekki ráð fyrir sveigjunum á leiðinni. Að flytja oft, vera strítt fyrir lítil brjóst, að fitna hratt, vera talnablind eða illa læs, að hlaupa hægt, vera með bólur, eiga vondan frænda sem misnotar mig, eiga mömmu sem er alvarlega veik á geði, að lenda í slysi og laskast á líkama, að verða aldrei ástfangin eða að verða of oft ástfangin.

Ég gerði aldrei ráð fyrir að vita ekki hvaða nám væri fullkomið fyrir mig, að hafa ekki hugmynd um hvað ég vildi verða, að í raun ætti ég erfitt með bóklegt nám, að mögulega gæti ég ekki einu sinni smíðað hús vegna gigtar eða farið á útlenska strönd út af spéhræðslu og minnimáttarkennd.

Aldrei hafði það hvarflað að mér að verða nauðgað, áreitt eða niðurlægð af öðrum, að mér þætti gott að drekka og hvað þá að fíkniefni kæmu inn í líf mitt. Sannarlega gerði ég ekki ráð fyrir krabbameinsbaráttu pabba, að maðurinn minn héldi framhjá mér, að ég væri samkynhneigð, ætti ekki fyrir leigunni eða að ég myndi missa vinnuna.

Á dauða mínum átti ég fyrr von en að maðurinn minn hefði nákvæmlega engan áhuga á samlífi með mér, að amma fengi alzheimer og myndi ekki eftir mér, að geðlyf yrðu álegg ofan á brauð alla daga, að systir mín myndi deyja í bílslysi eða draumur minn um barneignir yrðu aldrei að veruleika.

Heldur þú ég hafi búist við að fá anorexíu, búlimíu eða vera matarfíkill. Að ég myndi upplifa dauða bestu vinkonu, maka eða barns. Að ég hefði ekki löngun til að lifa sjálf vegna áfalla sem ég hef lent í eða aðrir hafa látið mig upplifa.

Hvers vegna veist þú hvað er betra fyrir mig þegar þú hefur ekki lent í þessu? Hvernig getur þú dæmt viðbrögð mín eða gagnrýnt hegðun mína þegar þú hefur ekki staðið í mínum sporum? Af hverju veist þú hvað er best og mér fyrir bestu?

Ég veit þú vilt mér vel en ekki dæma mig fyrr en þú hefur staðið í mínum sporum. Ekki þykjast vorkenna mér eða vera betri en ég fyrr en þú hefur upplifað það sama og ég.

Berum virðingu hvort fyrir öðru, sýnum umburðarlyndi, stöndum með þeim sem okkur þykir vænt um og viðurkennum þjáningar annarra. Þú veist aldrei hvernig þú myndir sjálf vera ef þú værir í mínum sporum.

Ég er ekkert vitlaus. Ég veit alveg að það passar ekki inn í kassann að vera fráskilin, einstæð, þriggja stúlkna móðir eftir tvo menn, með blátt hár og tattúæði á gamalsaldri. Ég veit það er ekkert venjulegt eða jafnvel vel liðið að ég elski að prófa allskonar, sé óttalegt fiðrildi, hávær og athyglissjúk.

Ég veit líka að þú hefur skoðanir á því að ég taki mér langan tíma að mennta mig, eigi ekki bíl, flytjist fram og tilbaka milli landa eftir duttlungum, reki skemmtistað, eigi níu árum yngri hjásvæfu, drekki marga kokteila og dansi alla nóttina eða eigi vini sem eru á öllum aldri af allskonar gerðum sem þú kannski fílar ekki. Að ég geri það sem mér sýnist og ali dætur mínar upp til að vera eins og ég því ég er bara helvíti fín miðað við allt.

En þú ert ekki ég og ég er ekki þú. Ef við myndum prófa að skipta gætir þú kannski hætt að dæma og skilið mig betur. En þangað til: elskum hvert annað eins og við erum og sýnum hvert öðru kærleika.

Lesið pistil Andreu „HÆTTIÐ að beita okkur líkamlegu og sálarlegu ofbeldi!“ hér.

Eftirfarandi forstjórapistill eftir Pál Matthíasson birtist á vef Landspítalans þann 08.05.2015. Inntak pistilsins á erindi við almenning í landinu.

Páll Matthíasson skrifar:

„Verkfall fjögurra aðildarfélaga BHM sem starfa á Landspítala hafa nú staðið í 32 daga. Róðurinn er farinn að þyngjast allverulega og fyrir liggur að margir stjórnendur og starfsmenn eru orðnir mjög áhyggjufullir. Sífellt fleiri telja sig ekki geta tryggt öryggi sjúklinga okkar við þær aðstæður sem skapast hafa.

Verkfall af þessu tagi hefur veruleg áhrif á starfsemi spítalans og ljóst þykir að áhrifin eru umtalsvert meiri og alvarlegri en af nýyfirstöðnu læknaverkfalli. Yfirstandandi verkfall, sérstaklega geislafræðinga sem eru í ótímabundnu verkfalli, hefur valdið verulegum áhrifum á meðferð sjúklinga. Áríðandi er að landsmenn og deiluaðilar geri sér ljóst að þó Landspítali veiti bráðaþjónustu eru önnur regluleg verkefni þess eðlis að þau má ekki draga endalaust enda getur þá vandinn orðið bráður og hættulegri og þess eru dæmi nú þegar.

Mikilvægt er að árétta að þar sem greiningarrannsóknir hafa nú dregist úr öllu hófi hefur Landspítali ekki að fullu yfirsýn yfir þann sjúklingahóp sem hann sinnir og getur ekki tryggt að sjúklingum sé rétt forgangsraðað. Við óttumst því að ekki sé hægt að tryggja öryggi sjúklinga.

Fresta hefur þurft fjölda skurðaðgerða, hundruðum dag- og göngudeildakoma og þúsundum rannsókna. Það er mikilvægt að hafa í huga að þetta eru ekki aðeins tölur á blaði heldur eru þarna að baki sjúklingar, oftar en ekki alvarlega veikir sem verða fyrir vaxandi óæskilegum áhrifum. Sem dæmi má nefna að þó að flestir skilji að ýmsar bæklunaraðgerðir geti beðið um tíma getur slíkt ekki gengið til lengdar, þjáningar sjúklinga vaxa eftir því sem biðin lengist og líkur á alvarlegum vandamálum aukast.

Hvað meðferð krabbameinssjúkra varðar þá er staðfest að tafir hafa orðið í lyfjameðferðum, biðlistar fyrir geislameðferðir hafa lengst fram úr hófi og rof hefur orðið í meðferð sjúklinga. Fleira mætti nefna en niðurstaða okkar helstu sérfræðinga er að mikil hætta er á því að krabbameinssjúklingar í rannsóknum, meðferð eða eftirliti á Landspítala geti orðið fyrir skaða, fyrir utan þann kvíða sem þetta óvissuástand veldur sjúklingum.

Gæði þeirrar þjónustu sem er nú unnt að veita á Landspítala í yfirstandandi verkfalli eru umtalsvert lakari en alla jafna. Það er mat sérfræðinga okkar að raunveruleg hætta sé á að einhver hafi skaðast vegna afleiðinga verkfallsins, muni gera það eða jafnvel láta lífið.

Verkföll og vinnudeilur í heilbrigðisþjónustu eru afar flóknar í framkvæmd og það ríður á að gott samstarf sé á milli stéttarfélaganna og þeirra stofnana þar sem verkföllin hafa áhrif. Í viðkvæmri og fjölbreyttri starfsemi eins og á Landspítala má búast við sveiflum í starfseminni og því ríður á að læknisfræðilegt mat sé forsenda undanþága frá verkföllum. Þetta hefur að mestu gengið eftir hér, þó með þeirri undantekningu að Landspítali hefur gert alvarlegar athugasemdir við afgreiðslu undanþágubeiðna Félags geislafræðinga. Mikilvægt er að þeir hnökrar sem orðið hafa þar leysist strax, það má ekki dragast.

Það er með þungum huga sem ég rita þessar línur og biðla ég enn og aftur til deiluaðila að draga ekki að ná samkomulagi. Mikið liggur við.“

Páll Matthíasson

Undanfarið hafa stjórnarflokkarnir verið að birta hinar ýmsu niðurstöður úr skýrslum sem eiga að sýna hvað Ísland sé ofboðslega frábært land, ódýrt að lifa hérna og hversu hagstætt það er fyrir almenning að taka lán til hinna ýmsu kaupa, s.s. eins og bíla og húsnæði. Á sama tíma tala þeir opinskátt um það hvað jöfnuður í landinu hefur aukist, laun og kaupmáttur hækkað og að hér drjúpi smjör af hverju strái.

Þetta gera þeir á sama tíma og þeir skera niður hvað þeir geta í velferðarkerfinu en færa vinum sínum, auðmönnum og útgerðargreifum milljarða á milljarða ofan úr sameiginlegum auðlindum landsmanna og segja að það komi þjóðinni til góða því hún græði svo mikið á því.

Raunin er sú að þjóðin stórtapar meðan auðmennirnir moka milljörðum í eigin vasa en alþýðan sveltur.

Ég ætla ekki að vísa í nein gögn í þessum pistli því þeir sem hafa fylgst eitthvað með, vita hvað er satt og hvað er logið í þessu.

Það þjónar engum tilgangi fyrir mig að ljúga eða ýkja í málflutningi mínum því staðreyndirnar tala sínu máli, lífeyrisþegar í þessu landi langt undir fátæktarmörkum og eiga hvorki í sig né á og almenningur í lægst launuðu störfunum í nákvæmlega sömu stöðu.

Þeir sem hafa tekið lán vita að ég er ekki að fara með fleipur um lána- og vaxtaokur bankanna í landinu og þeir sem greiða af húsnæðislánum sjá lánin sín bara hækka við hverja afborgun.

En hvaða tilgangi þjónar það að setja fram svona tölur sem engar heilsteyptar staðreyndir eru á bakvið?
Hvaða tilgangi þjónar það þegar æðstu stjórnarmenn landsins stíga fram og horfa í augu almennings og ljúga svo blákalt framan í landsmenn án nokkurs snefils af samvisku eða heiðarleika að þeir sem hafa kynnt sér staðreyndirnar sem talað er um vita að um hreinar og klárar falsanir og lygar er að ræða?

Gera ráðamenn sér ekki grein fyrir því að allar þessar upplýsingar sem þeir eru að vísa í eru aðgengilegar á netinu og hver sem er getur nálgast þær og séð afbakaðan sannleikann, lygarnar, falsið og skrumið sem þessi lýður ber á borð fyrir almenning?

Halda þeir virkilega að allir fjölmiðlar í landinu og allir blaða- og fréttamenn éti bara upp lygarnar?
Það eru að vísu til slíkir fjölmiðlar og slíkt fjölmiðlafólk í landinu en sem betur fer eigum við líka fólk sem lætur ekki bjóða sér lygarnar en tekur þær, greinir og leitar upplýsinga um hver sannleikurinn er.

Það eru líka gífurlega margir öflugir bloggarar sem þora að segja sína skoðun á lygunum og afla sér upplýsinga og staðreynda sem hrekja lygarnar sem koma frá ráðamönnum en fólk þarf bara að vera vakandi fyrir því.

Almenningur í landinu er því miður ekki sigldari en svo, því miður, að mjög margir trúa í blindni því sem frá ráðamönnum þjóðarinnar kemur og sérstaklega þegar vafasamir fjölmiðlar og fjölmiðlafólk bakkar lygarnar upp.

Af þeim fjölmiðlum má hiklaust telja upp Morgunblaðið, Vísi, DV og Viðskiptablaðið því í þeim fjölmiðlum er því miður ótrúlega margt sem ekki mundi flokkast sem sannleikur þar sem það er étið gagnrýnislaust upp úr ljúgandi ráðamönnum án athugasemda.

Ef við skoðum bara einn sannleika þegar kemur að umræðum um kaupmáttinn þá skulum við taka einn tekjuhóp út, þá sem eru með undir 300 þúsund brúttó á mánuði og skoða hann.

Hvað kemur í ljós við gagnaöflun?
Jú, kaupmátturinn hefur rýrnað hjá þessum hóp allar götur frá hruni og er enn að rýrna.

Húsnæðislánin.
Sama hvað greitt er af þeim, þá hækka þau bara og hækka með hverri afborgun.
Samt er talað um að afkoma heimilanna sé betri og batni með hverjum degi.
Það er örugglega ekki tekið með í reikninginn að í hverjum mánuði missa á milli 10 og 15 fjölskyldur eignir sínar til okurlánastofnana í landinu.

Verðlag á nauðsynjum hefur bara hækkað meðan lægstu tekjur standa í stað.
Meðan nautahakkið á Spáni, í Danmörk og Svíþjóð er á þetta í kringum 600 krónur í þeim löndum borgum við á Íslandi milli 1400 og 1800 krónur fyrir kílóið.
Sama gildir um allar aðrar matvörur í þessu landi, þær eru tvisvar til þrisvar sinnum dýrari en í löndum Evrópu þrátt fyrir að ráðamenn segi annað.
Það er staðreynd.

Lán á Íslandi eru okurlán sem enginn hefur efni á að taka.
Hér er verðtrygging sem gerir það að verkum að lán hækka og hækka og vextir eru nærri þrisvar sinnum hærri þar að auki en í löndum Evrópu.
Samt halda ráðamenn því fram að hér séu hagstæðustu kjörin.

Hver er tilgangur svona lyga?
Hvað fá ráðamenn út úr því að ljúga svona?
Af hverju þurfa þeir að vera svona óheiðarlegir?
Er þeim skítsama um æru sína og mannorð?

Landsmenn eru of sljóir og of miklir besservissar til að standa saman í að koma óheiðarlegum stjórnmálamönnum frá völdum og restin kýs svo þetta gjörspillta lygahyski yfir sig aftur og aftur án þess að hugsa eina samhangandi hugsun um fortíð þessa fólks og hegðun þess.

Staðan er einfaldlega sú að hér mun ekkert breytast nema fólkið í landinu fari að taka sig saman í andlitinu áður en það verður of seint og standi saman í að halda lygurum, svikurum og lýðskrumurum frá valdastólunum.

Nú þegar eru Íslendingar orðnir að athlægi erlendis fyrir aumingjaskapinn gagnvart stjórnvöldum og enginn vorkennir slíkum aumingjum.

Er ekki kominn tími til að standa saman?

Á leiðinni út í búð sá ég banana. Nei, ekki forsætisráðherra Íslands heldur venjulegan, ætan banana, af þeirri gerð sem vex á svokölluðum bananatrjám, gulan en ekki með brúnum flekkjum – ennþá. Hann lá á gangstéttinni fyrir framan mig, ég tók hann upp og hann reyndist heill og ómarinn. Raddirnar í hausnum á mér kepptust við að setja fram kenningar.

Tortryggna Eva: Þessi banani er ómarinn, sem merkir að hann hefur líklega ekki dottið úr illa lokuðum bakpoka. Þetta hlýtur að vera gabb – falin myndavél eða eitthvað í þá áttina. Líklega er eitthvað allt annað en banani í hýðinu. Kannski eitthvað lifandi. Eitthvað hræðilegt sem skrækir þegar við opnum hýðið.

Kaldhæðna Eva: Já, eða þá að örsmár örgjörvi er falinn í banananum og þegar þú borðar hann festist hann í ristlinum á þér og sendir feitabollulöggunni nákvæmar upplýsingar í hvert sinn sem þú lætur fleiri en 400 hitaeiningar ofan í þig. Þú ættir það reyndar skilið, fíflið þitt.

Áhyggjufulla Eva: Einhver hefur týnt banananum sínum og nú fær sá vesalingur ekkert að borða í hádeginu. Hvort á ég að taka bananann upp svo hann verði ekki að sorpi á götunni eða láta hann vera svo eigandinn finni hann afur?

Klikkaða Eva: Hvað hefði Jesús gert?

Kaldhæðna Eva: Hann hefði mettað með honum þúsund menn (auk kvenna og barna) og látið hin fjögur þúsundin (auk kvenna og barna) japla á  hýðinu.

Lögfræði Eva: Það er enginn að fara að snúa við til að leita að einum banana sem kostar 15 pence í Morrisons. Þetta er glöggt dæmi um res derelictae* – sem merkir að nú á ÉG þennan banana. Muhoohaha!

Síkrítaða Eva: OMG! The Universe gave me a banana!

Norna Eva: Hættu þessu nýaldarkjaftæði eins og skot, þetta er bara venjulegt tákn. Einhver banani mun verða á vegi okkar bráðum, það er ekki flóknara. Og talaðu svo íslensku við sjálfa þig – tilgerðarlegi hálfvitinn þinn!

Húsmóður Eva: Kannski er þetta tákn um að það sé hægt að nota banana til að hreinsa kalkið af plexiglerhurðunum fyrir sturtuklefanum?

Umhyggjusama Eva: Reyndar eru það betlararnir sem eiga þennan banana en ekki við. En þar sem við höfum ekki séð betlara í West End í meira en ár eru það líklega íkornarnir sem eiga hann.

Kaldhæðna Eva: Já, eða rotturnar, um að gera að fóðra þær! Viltu ekki bara gefa þetta upp til skatts líka?

Nýtingarfasista Eva: Við tökum þennan banana með okkur heim. Punktur! Þú veist að þeir sem henda mat fara til helvítis.

Þessi ráðstefna endaði með því að nýtingarfasistinn fékk sínu framgengt.

Og nú liggur bananinn hér á borðinu og starir illilega á mig. Réttur eigandi bananalaus og sennilega svangur. Heimilisleysinginn sem gæti verið að gæða sér á honum rótandi í ruslinu hjá McDonalds. Íkornarnir rótandi í næstu götu-ruslafötu. Að maður tali nú ekki um rotturnar. Grey-prakkaranir með földu myndavélina í rusli yfir því að öll þessi fyrirhöfn hafi verið til einskis. Allt mér að kenna.

Og nú á ég allt eins von á því að einhver kaldrifjaður lesandi segi mér að hætta þessu væli og troða þessum banana í andlitið á mér (eða kannski eitthvert annað). En sannlega segi ég yður: Lúxusvandamál eru ekki til þess að leysa þau. Þau eru til þess að velta sér uppúr. Aftur og aftur, og endalaust.

—
Res derelictae er notað um hluti sem eigandinn hefur skilið eftir handa hverjum sem eiga vill.

Mér hefur alltaf þótt gott að vera ein, ég í rauninni þrífst á því. Mörgum finnst það skrítið og það kom stutt tímabil í mínu lífi sem mér fannst það sjálfri mjög skrítið en í dag veit ég betur, ég er bara svona og engin ástæða til að breyta því, a.m.k. engin sem ég sé.

Sem krakka þótti mér best að vera ein og lesa bók og í dag þykir mér best að vera ein og vafra um netið og sanka að mér ýmiss konar upplýsingum. Ég á erfitt með að eignast vinkonur, örugglega af því stelpur eiga það til að taka öllu svo persónulega og ef ég vil vera ein þá halda þær ýmist að þær hafi gert eitthvað rangt, mér finnist þær leiðinlegar eða að það sé eitthvað að hjá mér, að mér líði illa. Það er þó sjaldnast þannig, oftast er ástæðan fyrir því að ég vilji ekki koma út að gera eitthvað eða vilji ekki fá fólk í heimsókn einfaldlega sú að ég vil bara fá að vera ein þá stundina og það ætti í raun ekkert að vera svo skrítið.

Ég vil samt eiga vini, ég vil bara ekki hafa þá stöðugt í kringum mig. Ég vil geta sagst vilja vera ein og hafa það notalegt án þess að fá spurningaflóð til baka um af hverju það sé.

Partí og stórir hittingar eru ekki fyrir mig, partí inniheldur of mikið af látum og stórir hittingar gera mig ringlaða því ég vil geta fylgst með öllu til að sanka að mér upplýsingum og jafnvel læra eitthvað nýtt. Ég er þannig gerð að ef ein manneskja er að tala við mig og svo fer önnur að tala þá týni ég þræðinum í samræðunum. Kannski er það athyglisbrestur, ég bara veit það ekki.

Ég lendi líka oft í því að vera með gesti og standa sjálfa mig að því að langa bara að fara og loka mig inni í herbergi og hlusta á tónlist eða kíkja í bók og það er á þeim augnablikum sem ég væri alveg til í að vera pínulítið úthverf, en samt ekki.

Ég þrífst best ein eða með litlum hóp góðra vina eða fjölskyldu og þá er ég að tala um mjög lítinn hóp, ég og í mesta lagi þrír aðrir, annars verð ég einfaldlega of þreytt.

Það koma dagar þar sem ég er meira veik fyrir mannlegu áreiti en aðrir. Þá er eins og ég myndi stóra „búbblu“ utan um mig sem nær tæplega tvo metra í hverja átt. Þessa daga finn ég fyrir nánast líkamlegum óþægindum ef fólk hættir sér of langt inn í „búbbluna“, þá get ég orðið pirruð en það hefur ekkert með annað fólk að gera þannig séð, ég er ekki pirruð eða reið út í það, ég vil bara að það bakki aðeins svo ég geti andað.

Einhvern tímann hélt ég að þessi innhverfa mín væri sjúkleg og kallaðist félagsfælni eða félagskvíði, ég fékk meira að segja skrifað upp á hjá vel menntuðum lækni að þetta væri ástand sem þyrfti að vinna í og laga, það gekk svo langt að ég fékk uppáskrifuð lyf við þessu. Lyf og að reyna að laga ástand sem var svo ekki ástand heldur persónueinkenni gerðu hlutina verri.

Ég fór að reyna að rembast við að fara á stóra hittinga, rembast við að vera öfga félagsleg en það bara virkaði ekki nema þveröfugt við það sem það átti að gera. Ég varð bara reið, pirruð og sár út í sjálfa mig og endaði á því að loka mig algjörlega af í einhvern tíma.

Einn góðan veðurdag sat ég inni að vafra um á netinu, sankandi að mér upplýsingum þegar ég rak augun í erlenda grein um innhverfu og komst að því að það væri bara hreinlega ekkert að mér. Það er nefnilega þannig að mannkynið skiptist að mestum hluta til í tvær megintýpur, úthverfir einstaklingar og svo innhverfir einstaklingar eins og ég. Sumir falla á milli og bera persónueinkenni frá báðum flokkum.

Einkenni innhverfra eru meða annars þessi:

Innhverfum leiðist í flestum tilfellum „small talk“, ég t.d. á mjög erfitt með að sjá tilganginn í þeim.

Innhverfum getur oft liðið eins og þeir séu meira einmana í stórum hóp heldur en ef þeir væru í raun einir.

Innhverfir „hlaða batteríin“ í einveru, þeim finnst ekkert leiðinlegt að hanga heima allan daginn með tebolla og bók.

Ótrúlegt en satt þá þykir flestum innhverfum töluvert léttara að halda ræðu fyrir stóran hóp af fólki heldur en að þurfa að spjalla við einn og einn einstakling að ræðu lokinni.

Innhverfir eiga það til að svara ekki í símann jafnvel þótt að þeir séu með hann á sér og séu ekkert endilega uppteknir, ekki af því þeir vilja ekki hafa samskipti við einstaklinginn sem hringir, þeir bara eru ekki tilbúnir að eiga samskipti einmitt þá stundina. Þeir hringja þó til baka um leið og þeir eru tilbúnir.

Gaumgæfileg ritskoðun fer yfirleitt fram í höfðinu á innhverfum einstakling áður en hann talar. Að vera kallaður gömul sál reglulega getur bent til þess að um innhverfan einstakling sé að ræða.

Ótrúlegt en satt þá eru fjölmargir rithöfundar innhverfir enda er eitt einkenni innhverfra að eiga töluvert auðveldara með að tjá sig skriflega heldur en munnlega.

Úthverfir einstaklingar hafa allt önnur persónueinkenni eins og þau að njóta þess að tjá sig munnlega og þá helst við alla, þeir elska að vera miðpunkur athyglinnar, framkvæma áður en þeir hugsa, elska hópavinnu, vilja ekki eyða of löngum tíma einir með sjálfum sér og ef það er auðvelt að kynnast einhverjum þá eru það úthverfir einstaklingar.

Það er oft sagt að það sé erfitt að vera innhverfur einstaklingur í úthverfum heimi. Ég tengi alveg rosalega við þessa setningu enda er þetta svolítið upplifun mín af heiminum. Það er normið að vera alltaf umkringdur vinum og finnast gaman að fara á mannfagnaði en það er ekki eins „eðlilegt“ að vilja vera einn heima og lesa bók, sauma út eða horfa út um gluggann með kaffibolla í hendi.

Stór partur af heiminum fellur inn í úthverfa flokkinn eða á milli flokka en þó með sterk einkenni úthverfu, það fólk hefur ósjálfrátt áhyggjur af einstaklingi sem vill vera einn. Ástæðan fyrir þessu er að fólk miðar alltaf ósjálfrátt hlutina fyrst út frá sjálfu sér og úthverfur einstaklingur kemst þá að þeirri niðurstöðu að sá innhverfi hljóti að vera þunglyndur eða fúll þar sem hann vill bara fá að vera einn.

Ef einhver sem þú þekkir kýs heldur að eyða föstudagskvöldi einn heima í stað þess að skella sér út á lífið með vinunum þá er ekkert öruggt aðeinstaklingurinn sé þunglyndur eða sé illa við þig. Góðar líkur eru einfaldlega á því að viðkomandi einstaklingur sé innhverfur og það er þá bara allt í lagi.

Um helgina fóru fyrstu æfingar fram á dansverki mínu um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur. Hvílík gleði að geta loksins frelsað hugmyndirnar úr huganum og gefið þeim líf út á gólfi. Aðdragandinn að þessu stigi vinnunnar hefur verið töluvert langur og einkennst af mikilli óvissu. Það er því bæði léttir en líka svolítið ógnvekjandi að vera loks komin á þann stað að hefja sköpun verksins.

Þrátt fyrir marga mánuði af undirbúningi upplifði ég allt í einu að ég vissi ekki hvar ég átti að byrja. Slíkt óröyggi hvarf sem betur fer um leið og æfingarnar áttu sér stað. Þar sem að ég á hugmyndina að verkinu og er eiginlegur höfundur þess hef ég haldið mikið af hugmyndum og pælingum fyrir sjálfa mig en um leið og við fórum að æfa fann ég hvað það er gefandi að vinna í hóp þar sem margir hugsa, vinna og skapa saman. Æfingar helgarinnar hafa því innihaldið mikla hugmyndavinnu auk tilrauna úti á gólfi.

Esther Talía Casey og Gígja Jónsdóttir á æfingu.

Þar sem fjármagn verkefnisins er af skornum skammti hef ég því miður ekki getað ráðið listamenn til að vinna með mér. Það þýðir að allir þátttakendur verkefnisins eru að gefa vinnu sína. Það er raunveruleiki sem á við um allt of mörg verkefni tengd listum. Á Íslandi ríkir veruleg gróska og frjó starfsemi í sjálfstæðri sviðslistasenu en fjárhagslegur stuðningur frá opinberum aðilum er nánast aumkunarverður, sérstaklega fyrir unga listamenn sem hafa ekki mikla reynslu.

Þetta veldur því að mjög margar hugmyndir öðlast aldrei líf sem mér þykir sorglegt þar sem að ótrúlegur fjöldi hæfileikaríkra listamanna þráir að hrinda hugmyndum sínum í framkvæmd. Í þessu verkefni hefur þetta þau áhrif að æfingarnar eru á okkar frítíma frá annarri vinnu og verkefnum. Skipulagið er mikið púsl og hefur okkur ekki enn tekist að æfa allar saman. Í svona aðstæðum getur verið afar gagnlegt að fást við hluta vinnunnar á samskiptamiðlum, eins og á lokuðum hóp á facebook eða annað slíkt. Þannig er hægt að tryggja að allir þátttakendur verkefnisins fylgi ferlinu jafnt og þétt ef ekki allir hafa færi á að mæta á allar æfingarnar.

Þó að ég sé stjórnandi verkefnisins má sannarlega segja að allir þátttakendurnir séu meðhöfundar og stjórnendur. Gaman er að geta þess að systir mín, Esther Talía, er hluti af hópnum og æskuvinkona hennar, Vala Gestsdóttir, semur tónlistina. Þetta verður í fyrsta sinn sem við systur stígum saman á svið.

Ég upplifi þetta sem hálfgert fjölskylduverk þar sem við erum einmitt að fjalla um formóður okkur sem vekur ýmsar hugsanir um tengingu kynslóðanna. Við munum nota talsvert af leikmunum í sýningunni og meðal þeirra er gömul hattaaskja sem langamma okkar Estherar átti. Guðrún langamma var tengdadóttir Bríetar og voru þær miklar vinkonur. Mér finnst það falleg viðbót í verkið. Skrýtið hvernig manni getur fundist sumir hlutir hafa sál eða tilfinningalegt gildi. Það er einmitt þannig með þessa hattaöskju og það gleður mig virkilega að hún verði með í sýningunni.

Í lok síðustu æfingu helgarinnar prófuðum við að renna opnunaratriði verksins. Strax í fyrsta atriðinu erum við að fást við dans, texta og söng og er því nóg að huga að. Þar sem við erum að vinna eftir handriti er ákveðinn strúktúr nú þegar kominn á verkið. Vinnan í æfingasalnum felst mest í því að finna sniðugar lausnir og að skapa tengingar milli ólíkra þátta verksins.

Frá upphafi hefur það verið ósk mín að hreyfingar, texti og söngur vinni mjög náið saman. Það getur fljótt orðið flókið eða ofhlaðið en einmitt þar liggur vinnan, í því að finna lausnir og komast að niðurstöðum sem þjóna verkinu best. Ég fann til dæmis að ég þarf að passa svolítið uppá að fara ekki of langt út í dramatíkina. Viðfangsefnið dregur fram ákveðna dramatík sem á vissulega heima í verkinu en of mikil dramatík getur gert verkið of þungt. Við höfum því verið að gera tilraunir með hvar við getum leyft húmornum að blómstra og taka ekki sjálfar okkur né Bríeti of alvarlega.

Verkið verður frumsýnt á Reykjavík Dance Festival í lok ágúst í Smiðjunni á Sölvhólsgötu (í húsnæði sviðslistardeildar Listaháskóla Íslands). Sýningin verður auk tveggja annarra verka hluti af dagskránni FIRSTS. En þessi þrjú verk eru einmitt fyrstu höfundaverk okkar allra. Eftir hátíðina í september munum við sýna verkið áfram í Tjarnarbíói.

Ég hlakka til að fylgjast með þróun verksins á næstu vikum sem má segja vera fæðingu verksins. Það eru spennandi tímar framundan.

Fyrsta pistil minn Hvernig verður dansverk til? má lesa hér.

Metnaður er aðlaðandi, vinnusemi sjarmerandi og liðlegheit lekker.

Að vera skráður í samband við stimpilklukku er hins vegar allt annað en það. Sá sem er fyrstur til að stimpla sig inn og síðastur út fær ómælda aðdáun samstarfsmanna sinna. Viðkomandi er svo agaður og duglegur. Með allt á hreinu. Líklega búinn að fara í ræktina áður en hann mætir 6.30. Er með snjallsíma í stað fingra og er alltaf að.

Fólk gleymir að athuga að það er ekkert endilega samasemmerki milli viðveru og afkasta. Ég las nýverið grein um að fólk sem labbaði hratt í vinnunni væri álitið duglegt og afkastamikið af samstarfsfólki sínu – þó það gerði jafnvel minna en aðrir. Jafnvel nánast ekki neitt. Nema að labba hratt!

Það ætlar enginn að verða stimpilklukkuþræll en um leið ætlum við okkur að ná langt á okkar sviði. Það er ekkert að því að vinna mikið og leggja ýmislegt á sig til að ná markmiðum sínum í atvinnulífinu. En hvað svo? Þú vinnur fram eftir og um helgar til að landa draumadjobbinu, sýna þig og sanna. Og hvað svo?

Kærastinn kyssir þig á kinn og lyftir glasi: „Til hamingju með starfið, ástin mín. Ég vissi alltaf að þú fengir það!“

Og þá – í því sem þú lyftir rándýru hvítvínsglasinu – áttarðu þig.

Fokk!

Hvað nú? Ég er ekki að fara að vinna minna til að halda starfinu og standa mig vel. Ég er að fara að vinna meira. Guð minn góður. Ég fæ að vísu meiri pening. Sem þýðir reyndar bara að ég eyði meira. Einhvern veginn á maður sjaldnast afgang, alveg sama hvað maður fær mikið útborgað. Og Jesús, pólitíkin sem því miður fylgir stjórnunarstöðum er oft mjög erfið. Leynimakk og leiðindi.

Og það að ég sé kona þýðir að ég þarf að leggja mig enn meira fram og fyrir lægri laun! Sem er önnur og stærri steypa.

Dýra franska hvítvínið verður skyndilega biturt um leið og lífsgæði þín hrynja eins og fullur háhælaður unglingur á leið niður stiga. Lífsgæði einstaklings sem vinnur allt of mikið með tilheyrandi álagssjúkdómum og streitu eru nefnilega mun minni en hærri laun geta nokkurn tíma bætt upp.

Þú stendur á tímamótum! Sogast inn í stimpilklukkusleikinn? Eða reyna að byggja upp heilbrigðara umhverfi og veita fólki innblástur til þess að vinna styttri vinnudag af meiri krafti?

Ef fleiri hefðu þessar pælingar í huga væri skemmtilegra að vinna. Það er okkar að byggja upp starfsanda sem veitir fólki innblástur – á ásættanlegum vinnutíma. Lífið er nefnilega líka það sem gerist fyrir utan vinnuna.

Þegar þú deyrð stendur ekki „Starfsmaður mánaðarins“ á legsteininum!

Og kæru kynsystur: Af hverju förum við ekki fram á hærri laun? Alltof oft hef ég fengið launakröfur frá mjög hæfum konum sem eru langt undir kröfum karlkyns umsækjenda. Eina leiðin til að fá hærri laun er að biðja um þau – þú ert þinn helsti umboðsmaður og ef þú trúir ekki að þú eigir að fá hærri laun, af hverju ætti einhver annar þá að vera á þeirri skoðun?

Eitt sinn kom ung kona í starfsviðtal til mín. Þegar það kom að því að ræða laun var hún með fremur háar kröfur. Hærri en ég gat samþykkt. Þegar ég ræddi við hana hvað ég gæti greitt svaraði hún svo snilldarlega að ég hef haft þessi orð í huga síðan:

„Ég skal samþykkja þessi laun ef þú getur lofað mér að þú myndir ekki borga karlmanni með mína reynslu hærri laun fyrir sama starf.“

Punkturinn er því: Verum metnaðargjarnar, metum okkur að verðleikum, fáum betri laun – en hættum að metast um hver vinnur lengri vinnudag og hættum að líta á símann í tíma og ótíma. Það sem okkur finnst áríðandi er það nefnilega sjaldnast.

Hversu oft má þetta símtal eða þessi tölvupóstur bíða til morguns? Þú ert að missa af augnablikum með ástvinum þínum sem koma aldrei aftur. Slítum okkur úr vinnusturlunarkeðjunni, njótum þess að vera í vinunni og gera það sem við erum góð í – en förum svo heim og slökkvum á tölvupóstinum.

Ef það er áríðandi, þá hringir einhver! Loggaðu þig út – líka andlega – og notaðu tímann í þá sem þú elskar. Þar á meðal sjálfa þig.

#YOLO

Verkföll voru áreiðanlega áhrifarík á tímum iðnbyltingarinnar. En ekki lengur. Allra síst þegar launagreiðandinn græðir á verkfallinu og afleiðingarnar bitna á fólki sem hefur enga möguleika á að hafa áhrif á kjörin. Aukinheldur getur ríkisvaldið bannað verkföll ef þau verða of óþægileg, sem sýnir nú bara hversu falskur þessi svokallaði samningsréttur er. Við þurfum að afnema verkfallsrétt – nei ég er ekki að grínast.

Nú reikna ég með að kapítalið fái standpínu og vinstrinu svelgist á lattefroðunni af hneykslun. Verkfallsrétturinn er heilagur og allt það. Við eigum að falla fram og tilbiðja hann því hvar værum við án hans? Ennþá með vökustaura í augum, lepjandi dauðann úr skel, sum okkar niðursetningar og önnur í vistarbandi … Jájá, við skulum endilega tilbiðja verkfallsréttinn. Tilbiðjum svo lögbannsrétt Alþingis í leiðinni. Gleymum því alveg að verkföll voru áhrifarík vegna þess að þau voru ólöleg og ollu raunverulegum skaða.

Verkalýðshreyfingin var nauðsynleg á sínum tíma. En verkföll virka ekki í dag. Þau hafa jákvæð áhrif fyrir hverja starfstétt í nokkra mánuði en varla meira en það. Verkföll eru vítahringur; læknar fá launahækkun og þá er sanngjarnt að ljósmæður fái hækkun til samræmis, svo hjúkrunarfræðingar o.s.frv.  Ef láglaunamaður fær launahækkun upp á þúsundkall verður það ægilega ósanngjarnt gagnvart hálaunamanninum sem fékk ekki nema 6000 kall því hann fékk lægri prósentuhækkun, greyskinnið, og þarf þessvegna „leiðréttingu“.

Reyndin er sú að fyrir starfsmenn ríkis og sveitarfélaga er verkfallsvopnið ekkert sérlega beitt. Auk þess er það svívirðilegt form kúgunar að fólk eigi ekki annarra kosta völ til að knýja fram kjarabætur en þann að leggja niður störf, vitandi að það stofnar heilsu og hugsanlega lífi sjúklinga í hættu. Það eru ekki samingamenn ríkisins sem sofa illa yfir því að það verði kannski of seint að bjarga honum Jóni ef verkfall dregst á langinn.

Auðvitað gæti ríkið boðið upp á aðrar aðferðir en verkföll til að tryggja fólki þokkaleg kjör. Kannski væri hægt að binda laun allra opinberra starfsmanna við tiltekið mark, t.d. laun þingmanna, þannig að ef ein stétt fengi launahækkun fengju allir aðrir sömu prósentuhækkun. Þannig mætti tryggja stöðugleika. Stöðugleiki skítalauna er þó ekki það sem launþegar sækjast eftir en það mætti jafna bilið milli ríkra og fátækra með því að taka upp krónutöluhækkanir í tiltekinn árafjölda. Sjálfsagt eru til fleiri og betri lausnir en kannski hafa hið opinbera og samtök atvinnulífisins ekki áhuga á að finna þær. Það er þægilegt að hafa mótherjann með bitlaust vopn.

Launamenn gætu líka tekið upp beinar, áhrifaríkar aðgerðir sem bitna á viðsemjandanum en ekki skjólstæðingnum, t.d. gætu opinberir starfsmenn truflað ráðherrafundi og lokað bílastæðum sveitarstjórna. Það væri mun skárra að ergja þá sem halda um budduna en að senda sjúklinga og skólabörn heim. En verkföll eru lögleg og fólk er svo óskaplega löghlýðið. Og samningamenn ekki soltnir daglaunamenn heldur fólk í öruggum, þægilegum, vel launuðum stöðum.

Verkföll voru notuð sem baráttuaðferð fyrir daga bílsins. Í dag dytti engum heilvita manni í hug að nota sömu tækni í iðnaði og var notuð árið 1865. Um baráttuaðferðir launafólks gegnir öðru máli, þar ríkir stöðugleikinn einn. Og sá sem stingur upp á því að endurskoða baráttuaðferðir á 140 ára fresti hlýtur að vera undirlægja kapítalsins eða í besta falli snarklikkaður.

Nú þegar sumarið er alveg að skella á er ekki úr vegi að fjalla aðeins um nokkur skemmtileg freyðivín sem henta vel í hinar ýmsu uppákomur og síst í garðpartíin. Santero er stærsti framleiðandi freyðivína á Ítalíu og vínin frá þeim eru þau lang söluhæstu í vínbúðunum á Íslandi.

Það skemmtilega við þessi freyðivín er að þau eru til í mörgum mismunandi gerðum og því hægt að velja sér rétta freyðivínið við flest tækifæri. Hitt, sem er svo ekki síður skemmtilegt er verðið því það er afar hagstætt verð á þessum freyðivínum. Það er ekki alltaf hægt að fá sér flösku af góðu freyðivíni á innan við kr. 1.200 ! Hér ætlum við að fjalla um þessi vín.

Santero Moscato kr. 1.136

Við Íslendingar höfum lengi átt í gjöfulu ástarsambandi við örlítið sæt freyðivín frá Asti. Asti er svæði í Piemonte-héraðinu í Norður-Ítalíu við rætur Alpanna. Þetta eru iðulega vín sem gerð eru úr hinni ilmríku þrúgu Moscato. Hér er vín sem er einmitt úr þessari skemmtilegu þrúgu, sem er elsta þekkta þrúguafbrigðið frá þessu fallega svæði. Þessi vín eru iðulega frekar sæt og með lágt áfengisinnihald og hér er engin undantekning á því. Þetta er vín sem er ljósstrágult með dæmigerða angan af Mocato-þrúgum, ávexti og appelsínublóm. Það er sætt í munni og arómatískt og gott jafnvægi. Það hentar afar vel með kökum og hvers konar eftirréttum og ávöxtum
Berið fram við 6–8 °C.

Santero Moscato Fragola kr. 1.136

Þetta vín er að mörgu leyti óvenjulegt en um leið skemmtilegt. Það er löng hefð fyrir því á Ítalíu að gera vín sem heita Fragola, þau eru yfirleitt gerð úr þrúgum sem henta alla jafna illa til víngerðar, af afbrigðinu vitis Lambrusca (Flestar þrúgugerðir sem notaðar eru í víngerð eru af afbrigðinu Vitis Vinifera), þrúgur sem eru mjög bragðmiklar og vaxa hratt. Þetta vín er gert úr þess konar þrúgum sem heita einmitt Uva Fragola (ísl: Jarðaberjaþrúgan) og vínið er gerjað upp í lagt áfengisinnihald og úr verður frekar sætt vín sem síðan er bragðbætt með náttúrulegum villijarðarberjasafa svo úr verður þessi frábærlega frískandi drykkur.
Í nefinu er ferskur ilmur af jarðarberjum og bragðið er jafn sprellfjörugt og svalandi. Frábært vín með ávöxtum, eftirréttum og góðum vinum.

Santero Prosecco Craze kr. 1.876

Prosecco er þurrt freyðivín frá Ítalíu sem er venjulega gert úr þrúgum sem heita Glera, en hafa líka verið kallaðar Prosecco. Þó nafnið sé dregið af bænum Prosecco nálægt Trieste, hvaðan þrúgurnar eru upprunnar, er DOC Prosecco framleitt bæði í Veneto og Friuli og í hlíðunum í kringum Treviso.
Þetta prosecco er það langvinsælasta í vínbúðunum. Það er fallega strágult að lit með fínlegum „bubblum“. Í nefi býður það upp á fínlegan blómailm, sem er eitt af karaktereinkennum Prosecco, og ilm af ferskum ávexti. Bragðið er ávaxtaríkt og aðgengilegt með skemmtilegum ávaxtanótum. Frábært eitt og sér eða sem fordrykkur eða með nánast hvaða máltíð sem er. Berið fram við 5–6°C.

Santero Fragolino kr. 1.136

Eins og hin freyðivínin þá er þessi flaska afar glæsileg á að líta og innihaldið svíkur engan. Þetta er nýjasta afurðin frá Santero í Vínbúðunum og ætti að smellpassa í allar uppákomur í sumar hvort sem um er að ræða starfsmannagleði, garðpartí eða annað. Þetta er sætur og freyðandi jarðarberjakokteill sem ætti að geta sparað mörgum sporin þegar bjóða á upp á kokteil.

Magn koltvísýrings hefur hefur náð methæðum í andrúmslofti jarðar. Nýlegar rannsóknir frá bandarísku vísindastofnuninni Noaa sýna fram á að alþjóðlegt meðaltal hlutfalls koltvísýrings í andrúmsloftinu er nú yfir 400 milljónarhlutar (ppm). Það er hærra hlutfall koltvísýrings en mælst hefur síðustu 400.000 ár.

Á ísöld var koltvísýringur um 200 milljónarhlutar en fór upp í allt að 280 milljónarhluta á hlýrri tímabilum. Árið 2013 fór hlutfall koltvísýrings yfir 400 milljónarhluta í fyrsta sinn frá því að mælingar hófust. Þessi mikla aukning koltvísýrings í andrúmsloftinu síðustu ár sýnir fram á skýrt orsakasamhengi milli jarðeldsneytisnotkunar mannanna og hækkandi hitastigs jarðar.

Í grein breska tímaritsins The Guardian um niðurstöður rannsókna Noaa kemur fram að þær sýni svo ekki verði um villst að hlutfall koltvísýrings í andrúmslofti jarðar hefur risið um meira en 120 milljónarhluta frá tímum iðnbyltingarinnar.

Pieter Tans, einn vísindamannanna er stóðu að rannsókninni, bætir við að helmingur aukningarinnar hafi auk þess átt sér stað eftir árið 1980. Þá kemur fram á vef bandarísku geimvísindastofunarinnar NASA, að haldi jarðarbúar áfram viðteknum hætti í jarðeldsneytisbrennslu og klári birgðir jarðar á næstu öldum muni hlutfall koltvísýringings rísa upp í allt að 1500 milljónarhluta. Gerist það mun andrúmsloft jarðar ekki bera þess bætur í tugþúsundir ára.

Hér má sjá graf frá NASA um hlutfall koltvísýrings í andrúmslofti jarðar í gegnum aldirnar

Mælingar sem þessar eru sterk áminning fyrir þjóðarleiðtoga í aðdraganda alþjóðlegrar ráðstefnu um hnattrænar loftslagsbreytingar sem haldin verður í lok þessa árs. Í grein The Guardian kemur fram að takist að minnka koltvísýringsútblástur um 80% muni hlutfallið haldast í 400 milljónarpörtum. Þó þurfi að minnka útblástur enn frekar til þess að magn koltvísýrings fari að minnka í andrúmsloftinu.

Koltvísýringur er ein helsta orsök gróðurhúsaáhrifa er stuðla að hækkun hitastigs jarðar og ein helsta mælieining vísindamanna fyrir magni gróðurhúsaloftegunda jarðar. Hér að neðan má sjá myndband frá NASA um eitt ár í lífi koltvísýrings í andrúmslofti jarðar.

Myndin með greininni er fengin af bellona.org

Grein birtist í Austurfrétt 11. maí 2015 og birt hér með leyfi höfundar.

Keypti sér hrærivél með „gamaldags peningum“: Eva Hrund Kjerúlf lagi fyrir tíu krónur á dag í 15 ár

Eva Hrund Kjerúlf lagði fyrir tíu krónur á dag í fimmtán ár og keypti sér Kitchenaid-hrærivél fyrir upphæðina sem hafði safnast.
Eva Hrund býr ásamt fjölskyldu sinni á Egilsstöðum. Eftir að hafa ábendingu um þetta skemmtilega mál setti Austurfrétt sig í samband við Evu og fékk hana til þess að segja sögunum um „tíkalladolluna“.

Fékk hugmyndina úr bíómynd

Hugmyndin kviknaði þegar hún átti eldri dóttur sína, í febrúar árið 2000, en næturgjafir kalla á aukið sjónvarpsáhorf. „Mér hefur dottið margt í hug í gegnum árin, mis-vitlaust og ekki allt farið í framkvæmd. Það var einmitt bíómynd á Stöð 2 sem vakti áhuga minn á því að leggja smotterí fyrir, en það gerði húsfrúin í myndinni. Daginn sem sonur hennar fæddist ákvað hún að leggja smotterí fyrir daglega og þegar hann fór í háskóla átti hún ansi góðan fjársjóð handa honum í veganesti.“

Þetta gerði Eva Hrund, en hún hefur lagt tíu krónur fyrir daglega í fimmtán ár. „Þarna var ég 25 ára. Þetta varð svo bara að rútínu, eins og að tannbursta sig á kvöldin. Smá bókhald á litlum miðum voru ofan í dollunni sem tíkallarnir fóru í. Ég er svo skrýtin að mér finnst ógurlega vont að skulda einhverjum, hvað þá að kaupa eitthvað á Visa-raðgreiðslum.“

Eva Hrund lét þó til leiðast og fékk sér Visa-kort þegar hún keypti sér þvottavél. „Mér fannst það ekki góð tilfinning. Eins og oft fer var ég komin í vítahring með blessað kortið og endaði á að klippa það, var verkfæri sem mig langaði ekkert að nota og ætlaði aldrei að fá mér aftur. Í dag er maður þó nauðugur að hafa visakort til að borga flugfargjöld, hvað varð eiginlega um staðgreiðsluafsláttinn? Tilfinningin að bíða smá eftir hlutunum og staðgreiða þá er bara miklu betri og ég kann svo vel að meta allt í kringum mig.“

Keypti vélina með „gamaldags peningum“

Af hverju varð hrærivél fyrir valinu þegar kom að því að losa sjóðinn? „Ég hef alltaf haft gaman af því að baka og á enn þeytarann sem ég keypti í búið þegar ég var 18 ára. Hann gerir sitt gagn, þannig að mér fannst ekkert liggja á að fá mér hrærivél. Í millitíðinni fékk ég lánaða vél hjá mömmu sem langamma mín fékk í afmælisgjöf í kringum 1960, sem var bara fínt. Svolítill hávaði og glerskál sem ég var hrædd um að brjóta. Svo yngdi ég talsvert upp og fékk aðra sem amma mín í Vallholti átti, sennilega 20-30 ára. Hana notaði ég mikið og dætur mínar líka.

Núna nýlega voru rafmagnsdagar í Nettó og þá sá ég gripinn minn á kostakjörum. Ég leit á bókhaldið mitt, bætti örfáum þúsundköllum við og keypti hana með gamaldags peningum, 15 árum eftir að ég byrjaði með tíkallana mína. Ég sagði engum frá þessu ef ég gæti ekki klárað málið.“

Ætlar að halda áfram að safna

Eva Hrund segist ætla að halda áfram að spara með þessum hætti. „Það er hægt að kaupa svo nytsamlega hluti við hrærivélina eins og hakkavél. Stærsti bitinn er kominn svo hitt verður ekkert mál. Ég ætla reyndar að setja 20-30 krónur á dag núna. Fimmtán ár eru kannski heldur langur tími að bíða, en þetta er hægt. Svo hef ég aldrei keypt mér nýjann sófa,“ segir Eva Hrund að lokum.