Stundum, þegar ég þumbast um búningsherbergið í Hreyfingu, í súrum íþróttafötum sem líklega hefði þurft að þvo í þarsíðustu viku, mæti ég þremur grannvöxnum og sólbrúnum ungum mönnum þar sem þeir voma framan við spegilinn. Þeir færa kannski einn og einn lokk nokkra millimetra til suðurs eða kroppa aðeins í minnsta fílapensil í heimi, en aðallega virðast þeir bara mæna djúpt í augun á sjálfum sér.

Eitt sinn datt mér í hug að reyna að vera svolítið fyndinn og hrópa: „Hei, stelpur, kvennaklefinn er hinum megin!!“ og hlæja ruddalega með hinum körlunum í klefanum. En ég lagði ekki í það.

Í fyrsta lagi myndi svona aulabrandari auðveldlega túlkast sem argasta karlremba og í öðru lagi var ég nýbúinn að sjá „Eastern Promises“ með Viggo Mortensen og var hræddur um að ungu mennirnir myndu lúskra á mér í gufubaðinu á eftir.

Þess vegna læt ég mér bara nægja að virða þá fyrir mér virða sig fyrir sér. Og hugsa til hans Narcissusar úr grísku goðafræðinni.

Hann var veiðimaður sem var svo fríður að allir dáðust að honum og bæði konur og karlar urðu ástfangin af honum. Hann átti hins vegar enga ást til að deila með öðrum en sjálfum sér.

Hann beit af sér bæði mennska og hálfmennska aðdáendur sem ýmist förguðu sér á staðnum eða gengu af göflunum vegna hinnar óendurgoldnu ástar á þessum fagra og kaldlynda veiðimanni.

Eitt sinn rak Narcissus augun í sína eigin spegilmynd þar sem hann fékk sér að drekka úr lind. Hann féll í stafi af fögnuði og varð ástfanginn upp fyrir haus af verunni sem á hann horfði. En hvernig sem hann reyndi vék spegilmyndin sér alltaf undan snertingu hans. Þar sem hann gerði sér að lokum grein fyrir að hann myndi aldrei geta átt þessa veru að ástvini greip hann sama örvinglan og hina sem höfðu þráð ást hans sjálfs. Og hann stytti sér líka aldur. Hér ber heimildum reyndar ekki saman um hvort hann rak sig á hol eða hlunkaðist útí lindina og drukknaði.

Ókei, nú skulum við átta okkur á að þetta er gömul saga. Mjög gömul saga. Og þá meina ég göö-öö-öömul.

Frá því fyrir tíma snjallsíma og sjálfsmynda. Fyrir Hlöllabáta, fyrir kókómjólk, fyrir playstation, fyrir sérbökuð vínarbrauð, fyrir útvíðar gallabuxur, fyrir þröngar gallabuxur, fyrir Múlakaffi, fyrir Eurovision, fyrir óhrært skyr í smjörpappír, fyrir reiðhjól með hjálpardekkjum, fyrir Millet dúnúlpur, fyrir Polaroid myndavélar, fyrir kettlingamyndbönd, fyrir rækjur í hlaupi, fyrir rennilás og bréfaklemmu, fyrir útlendingahatur, fyrir útlendinga á Íslandi, fyrir Ísland, fyrir mysing, fyrir mótþróaþrjóskuröskun, fyrir brauðtertur, fyrir fermingarveislur með skeggjuðum frænkum, fyrir formæka, fyrir rafmagnsgítarnögl, fyrir Higgsbóseindina, fyrir botox, fyrir Korputorg, fyrir samræmd próf, fyrir þjóðmenningu, fyrir kavíar í túbu, fyrir Phil Collins, fyrir spegla…

Þetta er sem sagt rosalega gömul saga og gæti ekki gerst í dag. Í dag eru nefnilega til speglar, framleiddir í þeim tilgangi að maður geti elskað sjálfan sig án þess að eiga á hættu að drukkna.

Og þá kem ég loks að efninu, sem er persónuleikaröskun sem kennd er við aðalpersónu sögunnar – hinn sjálfselska Narcissus – og kallast narcissismi (ekki fyrir smámælta).

Fólk með þessa röskun lítur stórt uppá sig, það á erfitt með að setja sig í spor annarra og skortir skilning á þeirra líðan. Þetta fólk er gjarnan hégómagjarnt og telur sig eiga að hafa meiri áhrif og völd en samborgararnir (hmmmm, þetta minnir mig á einhvern sem ég kannast við…).

Og ef það fær ekki þessa sérmeðferð, getur það brugðist við með reiði og ofstopa, en einnig depurð og þunglyndi.

Nýlega birtist rannsókn þar sem skoðað var hvaða þættir í æsku geta haft áhrif á þróun þessa persónuleika. Niðurstaðan var sú að börn sem eru hlaðin lofi án þess að hafa sérstaklega til þess unnið eru í meiri hættu en önnur að þróa með sér þá persónuleikaþætti sem einkenna narcissisma.

Viðhorf foreldra sem þykja börnin sín öðrum fremri og merkilegri og finnst að þau eigi skilið að fá forgang í lífinu, geta þannig haft varanlega neikvæð áhrif á þroska barnsins. Það er tekið fram í greininni að mikilvægt sé að foreldrar sýni barninu ást og hlýju sem stuðli að heilbrigðu sjálfsmati barnins.

En ef þeir ala barnið upp eins og það sé betra en jafnaldrarnir eru auknar líkur á að barnið upplifi sig öðrum æðri þegar það vex úr grasi með þeim árekstrum sem fylgja þegar einstaklingurinn fær ekki sínu framgengt eins og hann telur sig eiga rétt á.

Höfundar taka fram að fólki með narcissisma hefur fjölgað síðustu áratugi og gera því skóna að skýringuna á því megi finna m.a. í félagsmiðlum þar sem börn séu stöðugt í beinni útsendingu á netinu. Ýmist eru það foreldrarnir sem flaggi börnunum og stæri sig af þeim opinberlega, oft án þess að spyrja þau álits, eða börnin sjálf sem pósti sjálfsmyndum og upplýsingum um frekar ómerkilegar og hversdagslegar athafnir sínar en fái stöðuga athygli og hrós fyrir á samfélagsmiðlum.

Persónulega finnst mér þessar útskýringar höfunda full afdráttarlausar en get tekið undir að fyllsta ástæða sé að íhuga hvernig börn eru kynnt til sögunnar á samfélagsmiðlum einsog í öðrum fjölmiðlum.

Það kemur alveg fyrir, ekki mjög oft en óþarflega, að ég lendi í vandræðalegum mómentum. Oftast er nú bara hægt að hlæja að þeim en sumum reyni ég að gleyma sem fyrst með góðum árangri en önnur neita að hverfa og poppa upp í hugann af og til. Þessu fylgir vægast sagt djúpstæður aulahrollur.

Á leikskóla barna minna var þéttur og góður foreldrahópur flest árin. Samskipti mín við allflesta voru frekar góð og afslöppuð, mikið rætt, grínast og hlegið.

Einn var sá faðir í hópnum sem ég náði aldrei neinu sambandi við. Hann var þarna jafn lengi og ég en eins og gengur hitti ég móður barna hans oftar en hann.

Þetta var viðkunnanlegur maður, það vantar ekki, en hann var ekki allra og var ekkert mikið að hamast við að koma sér í mjúkinn hjá fólki (mér).

Eitthvað við þessa framkomu hans hafði þau áhrif á mig að ég ýmist fór að tala mjög mikið þegar hann var nærri eða steinþagnaði og datt ekkert í hug að segja. Nú mætti færa rök fyrir því að þessi viðbrögð lýsi sér eins og þegar mar er skotinn í einhverjum en svo var reyndar ekki. Frekar held ég að það hafi verið áhugaleysi hans og litlar undirtektir við blaðrinu og hamaganginum í mér sem gerði mig óörugga.

Alla vega.

Einn daginn sat ég í fataklefanum með krökkunum mínum. Þetta var í lok dags og dóttir mín var að sýna mér mynd sem hún hafði teiknað alveg sérstaklega handa mér. Í því sem umræddur faðir kemur labbandi með sína krakka, missi ég myndina úr höndunum á mér. Ég horfi á hana svífa í slow motion í áttina að honum og stefna á gólfið. Ég sé hvernig hann er einu skrefi frá því að stíga á myndina og valda óbætanlegu tjóni!

Börnin æpa upp fyrir sig og ég tek viðbragð, fleygi mér áfram og kasta mér með útrétta hönd í átt að blaðinu sem nú snertir gólfið. Rétt áður en glansandi skórinn hans stígur á myndina lendi ég og gríp þéttingsfast um loðinn ökkla …

Vandræðalegt svo ekki sé meira sagt.

Þetta hefði svo sem verið allt í lagi ef þetta hefði verið einhver annar pabbi. Mér detta nokkrir í hug sem hefðu kannski sagt: „Elín! Hættu að káfa á mér!“ eða „Hafðu hemil á þér, kona, við erum á barnaheimili!“ en nei. Hann sagði ekkert. Ekki orð. Settist bara niður og hóf að klæða krakkana sína í útifötin. Ég sat eftir sveitt og vandræðaleg með krumpaða myndina í höndunum. Og setti heimsmet í að klæða börnin og koma þeim út í bíl og burt.

Í erfiðri kjarabaráttu skiptist fólk oft á hugmyndafræðilegum skotum. En hvernig vitum við hvort skotin hitta í mark ef engin sátt ríkir um markmið? Setjum okkur því skýr markmið! Þá fyrst getum við rökrætt um mögulegar lausnir. En hver ættu þau markmið að vera?

Vandamálið í kjarabaráttunni er tvöfalt: Munur á hæstu og lægstu launum annars vegar og skipting auðs hins vegar. Misskipting auðs er vandamál á Íslandi. Örfáir eiga miklu meiri eignir en stór hluti Íslendinga samanlagt. Myndin hér fyrir neðan lýsir eignaskiptingu Íslendinga. Þrjátíu prósent landsmanna eiga ekkert nema skuldir á meðan ríkustu þrjátíu prósentin eiga nokkurn veginn allt. Ríkustu tíu prósentin eiga nær 75% af öllu Íslandi.

(heimild, frétt RÚV: http://www.ruv.is/frett/rikasta-prosentid-a-naer-fjordung-audsins)

Eins og sjá má á myndinni fyrir neðan er launadreifingin aftur á móti mun jafnari. Það er augljóst að efstu tíu prósentin eru ekki með 75% launanna eins og efstu tíu prósentin sem eiga 75% auðsins.

(heimild: Hagstofa Íslands)

Það er oft talað um lágtekju-, millitekju- og hátekjuhópa. Ef þessir launahópar eru bornir saman við lág-, mið- og háeignahópa þá munar þar miklu. Í þeim samanburði er launadreifingin minna vandamál en eignadreifingin.

Það ber að huga þó að sérstökum vandamálum í launamálum. Til að byrja með eru lægstu tekjur fyrir fulla vinnu, lífeyrir og bætur allt of lágar miðað við hvað þarf til framfærslu. Svo eru nokkur störf sem fá ofurtekjur með bónusum og öðrum fríðindum og að lokum skilar menntun mjög litlu í vasann. Þetta eru allt alvarleg vandamál sem þarf að leysa í kjarabaráttunni en sum atriðin eru flóknari en önnur. Menntun er yfirleitt aðferð samfélagsins til þess að gera fólki kleift að komast í verðmætari störf. Gildi menntunar almennt er augljóst; menntuð samfélög njóta mikils arðs af þekkingarsamfélaginu. Miðað við meðaltekjudreifingu eftir menntunarstigi (sjá mynd fyrir neðan) virðist þó ekki vera efnislega eftir miklu að sækjast. Miðað við samanburðarþjóðir vænkast hagur fólks á Íslandi einkar lítið með meiri menntun, á því eru ýmsar ástæður.

(Heimild: Eurostat – mynd fengin einhversstaðar á FB)

Eins og sést á myndinni hér fyrir ofan þá er tekjumunur af því að hafa háskólanám afar lítill á móti bara grunnskólanámi. Miklu minni en í samanburðarlöndum. Af hverju? Vandamálið er ekki af því að Ísland er fátækt, en við erum með auðugt land en á Íslandi er arðskiptingin tvöföld, (1) tiltölulega jöfn skipting í gegnum laun og (2) mjög mikil misskipting í auðsöfnun. Afleiðingarnar eru tvöfalt þjóðfélag eigenda og launþega, nokkurs konar lénsskipulag.

Alvarlegar afleiðingar ójöfnuðar eru vel þekktar og er einstaklega vel lýst í þessari stuttu teiknimyndasögu (tveggja mínútna skyldulesning) sem lýsir aðstöðumun fólks í krafti misskiptingar auðs og valda. Þessi saga á mjög vel við á Íslandi. Við búum þó enn við gott aðgengi að menntun sem alla jafna ætti að gefa fólki tækifæri. Hins vegar komast margir ekki að vegna aðstöðu sinnar, lífið leyfir það ekki, veikindi, bíll sem bilar, leiga sem hækkar, áfangi sem klúðraðist, … og svo ýmislegt annað) ásamt auðvitað því að menntun skilar ekki miklu í veskið á Íslandi. Þó að meðaltalstölur launadreifingar líti ágætlega út þá eru samt vandamál þar sem þarf að laga.

Hitt vandamálið, misskipting á auð og eignum er flóknara. Af hverju á það að skipta máli í kjarabaráttunni? Jú, það er talað um skattaaðgerðir til mótvægis launaskriði og þegar svona mikil misskipting er á uppsöfnun auðs á Íslandi þá verður að teljast mjög undarleg stjórnvaldsaðgerð að afnema auðlegðarskatt. Svoleiðis aðgerð lýsir vandamálinu mjög vel. Stjórnvöld hafa engin almenn viðmið til þess að stefna að; engin sátt er til um markmið. Ef það væri til samfélagssátt um skiptingu auðs hefði slík aðgerð augljóslega fært okkur fjær því markmiði og aldrei staðist skoðun. Annað dæmi er afnám vörugjalda, sem átti að hafa ákveðin áhrif á vöruverð en stóðst ekki væntingar, og hækkun virðisaukaskatts. Hverjar voru afleiðingarnar af þeim breytingum með tilliti til mismunandi tekju- og auðhópa? Var vitað fyrirfram hver áhrifin á hvern hóp áttu að vera og var fylgst með hvort ætluðum markmiðum var náð? Hver græddi að lokum á þessum aðgerðum?
Um þetta snýst hin hugmyndafræðilega skotgrafarbarátta. Skot í myrkri. Ómarkvissar lausnir. Óljósar afleiðingar. Það er ekki hægt að gera betur er vegna þess að það er ekkert augljóst markmið. Það er ekki sátt um hver eðlileg launadreifing er og því síður hver eðlileg dreifing auðs eigi að vera. Ef almennur sáttmáli um þessa dreifingu væri fyrir hendi yrðu allar breytingar að viðhalda því samkomulagi. Það myndi ekki skipta mála hvaða hugmyndafræði væri beitt, niðurstöður aðgerða væru annað hvort mælanlega í átt að samþykktum markmiðum eða frá þeim. Þegar við höfum mælanleg markmið þá getum við rökrætt um afleiðingar ákvarðana í stað þess að fara í skotgrafir hugmyndafræða.

Kristinn Hrafnsson skrifaði eftirfarandi færslu á Facebooksíðu sína og gaf Kvennablaðinu leyfi til að birta hana hér.

Það hefur legið spillingardaunninn af alþjóða knattspyrnusambandinu, FIFA, allt frá síðustu öld. Það á ekki að koma nokkrum manni á óvart að gripið sé til aðgerða með handtökum á æðstu toppum þessara samtaka, sem ófáir hafa jafnað við skipulagða glæpastarfsemi. Það sem helst kemur á óvart er að þetta hafi ekki gerst fyrr.

Ef til vill þjónaði það geópólitískum markmiðum að reiða núna til höggs.

Efst á toppi FIFA mafíunnar situr Sepp Blatter, guðfaðirinn sjálfur, sem er ekki meðal þeirra sem voru handteknir á FIFA þinginu í Sviss, sem nú stendur yfir. Á morgun er hann í framboði til endurkjörs sem forseti FIFA.

Okkar maður á staðnum í Sviss er Geir Þorsteinsson, formaður KSÍ. Hann heldur kortunum þétt að sér og hefur neitað að gefa upp hvort hann styðji Blatter til áframhaldandi leiðtogasetu. Það er vitaskuld af visku sem Geir verndar kortin í ljósi þess að starfsmaður KSÍ lenti í þeirri óáran fyrir mörgum árum að KSÍ-kreditkortinu var stolið af honum á nektardansstað, það straujað ótæpilega, áður en því var skilað aftur í vasa starfsmannsins. Hann varð einmitt fyrir þessari miklu ólukku í Sviss. Á fundi FIFA.

KSÍ og Geir hafa stutt Sepp Blatter með ráðum og dáð allt til þessa. Geir kaus hann árið 2011 þrátt fyrir nýlega opinberaðan vitnisburð um stæka spillingu og mútuþægni. Á þingi Evrópska knattspyrnusambandsins í fyrra var sterkur vilji til að stuðla að mótframboði gegn Blatter en ekkert varð úr því. Breska dagblaðið Daily Mail fullyrti að fulltrúar tveggja þjóða hefðu barist hvað harðast gegn því. Geir var fulltrúi annarar, sum sé íslendinga.

Nú er ég viss um að íslenskir blaðamenn geta fengið símanúmerið hjá Geir Þorsteinssyni frá íþróttafréttamönnum. Vinsamlegast gerið okkur þann greiða að spyrja alvöru spurninga um það hvort KSÍ ætli virkilega að styðja Sepp Blatter áfram. Ef svo er, vænti ég að framhaldsspurningin verði: ,,Færðu greitt fyrir atkvæðið og ef svo er, hversu mikið”?

Í ljósi sögunnar er þetta, því miður, fullkomlega eðlileg spurning.

Ég fyllist ógleði yfir því kjaftæði hjá Geir að aðgerðirnar núna gegn ógeðinu innan FIFA sé ,,áfall fyrir knattspyrnuna”.

Nei, Geir. Þetta er nákvæmlega ekkert áfall fyrir fótboltann – ekki frekar en notkun KSÍ-kortsins á nektardansstaðnum í Sviss.

Fótboltinn veitti syni mínum mikla gleði. Ég borgaði tugir þúsunda í gjöld fyrir hann og pungaði út fyrir íþróttafatnaði. Gnísti tönnum yfir því að borga háa fjárhæð fyrir treyjuna sem merkt var bankastofnun í bak og fyrir. Skutlaði honum á æfingar á vallarsvæðið sem selt var símafyrirtæki. Keypti og seldi bílfarma af klósettpappír til að fjármagna fótboltamót.

Á meðan var KSÍ að senda Geir og aðra fulltrúa með kreditkortin á mikilvæga hliðarfundi FIFA á nektarbúllum í Sviss. Á meðan tróðu toppar FIFA, sem KSÍ studdi, a.m.k. 20 milljörðum króna í vasann, skv. nýjustu ákærum.

FIFA þarf ekki að laga, heldur uppræta.
Og það yrði, Geir Þorsteinsson, ekkert andskotans áfall fyrir fótboltann.

(mynd fengin að láni: Geir og Blatter)

Þessi er alltaf vinsæl á mínu heimili og það skemmtilega er að hægt er að leika sér með hana. Setja t.d. sítrónu í staðinn fyrir appelsínu eða jafnvel útbúa lime-köku.

Appelsínukaka

1 appelsína

rifinn börkur af 1 appelsínu

6 egg

100 g sukrin

3  msk. sjóðandi vatn

1 tsk. vanillu extract eða dropar

180 g fínmalað möndlumjöl

1 tsk. vínsteinslyftiduft eða venjulegt lyftiduft

1 tsk. Husk

2 msk. sítrónusafi

Ég elska fjallgöngur. Því lengri – því betra. Það að ganga á hæstu jökla og fjöll landsins er eins og að sótthreinsa sálina. Allt verður svo hreint og tært. Hugurinn nær einstakri skerpu og líkaminn malar af vellíðan eftir átökin. Það er þó eitt við þessar lengri ferðir sem veldur mér alltaf kvíða. Og jafnvel andvöku.

Það eru helvítis klósettferðirnar. Fyrir lengri ferðir, 12–16 tíma göngu, er best að reyna að hreinsa systemið sem best.

Fyrstu ferðina mína átti að leggja af stað klukkan sjö að morgni. Ég vaknaði því klukkan sex, stökk fram á litla sveitahótelinu sem við dvöldum á og pantaði tvöfaldan espressó. Borðaði svo morgunmat í rólegheitum og pakkaði dótinu mínu. Jæja. Jamm. Venjulega virkar espressó eins og skot.

Ég fyllti vatnsbrúsann og klæddi mig í skóna.
Jamm jamm jamm.
Það tók greinilega aðeins lengri tíma núna að starta kerfinu.
Jamm.
Ég leit á klukkuna. Tuttugu mínútur í brottför.

Ég fór inn á klósettið í afgreiðslunni. Oh. Þrír klefar, hlið við hlið. Hata það.
Settist.
Beið.
Setti Facebook-status.
Las mbl.is.

Hurðin fyrir framan klefana opnaðist og básarnir fylltust af öðrum fjallgöngugörpum. Þeim gekk betur en mér. Vaktaskipti. Nýir rassar settust.

5 mínútur í brottför.

Ég heyrði fararstjórann kalla frammi og örvæntingin greip mig af fullum krafti. Með sveitta efri vör og ótæmt skott stóð ég upp og játaði mig sigraða. Fokk. Hver fer af stað með maga fullan af kaffi? Djöfull.

Hvað ef ég þarf að gera þarfir mína uppi á fjalli – í hvítum snjó með 70 manns á hælunum? Jesús minn, eða eftir að við erum komin í línuna. Þá er bannað að losa sig af hættu við að falla ofan í sprungu. Djöfull.

Mig langaði að fara að grenja. Ég þurrkaði efri vörina og þvoði mér um hendurnar. Stakk höndunum undir handþurrkarann og reyndi að vera eins lengi og ég gat. Koma svoooo!

Nafnið mitt bergmálaði á hótelganginum.
Tíminn var á þrotum.
Guð minn góður!

Ég sá fyrir mér Instagram og Facebook loga af myndum af mér í annarlegu ástandi með fyrirsögninni:
Drullugóð stemming!

Ég sat hljóð í rútunni síðasta spölinn að rótum jökulsins og velti fyrir mér valkostum mínum. Þegar gangan hófst gleymdi ég um stundarsakir vandamáli mínu og naut félagsskaparins og veðursins. Í göngum sem þessari verður til einstök nánd við náttúruna og samferðafólk þitt. Jafnvel þó þú þekkir samferðamenn þína ekki mikið er allt látið flakka. Bókstaflega.

Í nestis- og pissustoppi númer tvö fór ég bak við stein að pissa. Búið var að róta til snjónum víða enda kurteisi að moka yfir eftir að „klósettferðinni“ er lokið. Ég stakk vettlingasoðinni hendinni ofan í snjóinn. Ahhh kalt og gott.

Hmm. Steinn.
Nei. Ekki steinn.

Þetta var svo rangt. Það á enginn að þurfa snerta annarra manna afurð. Aldrei. Ekki nema foreldrar þínir. Þegar þú ert enn í bleiu.

Nú átti ég það sameiginlegt með foreldrum einhvers í ferðinni!
Það er hræðilegt!
HRÆÐILEGT!

Ég gargaði móðursýkislega, gyrti mig og hljóp aftur upp fyrir steininn með ör á sálinni og engan vask í augnsýn. Einmitt – það eru svona 11 tímar í að ég geti þvegið mér um hendurnar. Næs.

Vinkona mín leit hissa upp úr flatkökuboxinu sínu þegar ég kom upp fyrir steininn með buxurnar órenndar. Ég laumaði mér í gegnum hópinn og lét sem ekkert væri þó ég liti út fyrir að vera að fara að grenja. Og ég var ekki einu sinni byrjuð að díla við mitt vandamál.

„Fokk, ég snerti ókunnugan, þú veist,“ hvíslaði ég niðurlægð að henni.

Hláturrokan sem fylgdi á eftir hjálpaði ekki. Hún rétti mér blautþurrku og hélt svo áfram að öskra úr hlátri.

„Væri betra ef þú vissir að þetta væri minn?“ Hún hló of hátt.

Lífeyrissjóðir eru meðal þeirra sem Silicor Materials hf. leitar nú til vegna fjármögnunar til uppbyggingar kísilverksmiðju fyrirtækisins á Grundartanga. Kostnaður við uppbygginguna eru tæpir 80 milljarðar. Hluta fjármögnunarinnar – um tíu milljarða – verður leitað innanlands en afgangurinn kemur erlendis frá, samkvæmt upplýsingum frá ráðgjafa Silicor á Íslandi.

Meðal aðila sem koma að fjármögnun eru samkvæmt upplýsingum frá fyrirtækinu ATP lífeyrissjóðurinn danski, Þýski þróunarbankinn og Hudson Clean Energy Partners. Fjárfestingu Þýska þróunarbankans fylgir kvöð um 40% eiginfjármögnun verkefnisins. Centra fjármálaráðgjöf fer fyrir fjármögnuninni fyrir hönd fyrirtækisins.

Uppbygging kísilverksmiðju á Grundartanga hefur mætt mikilli andstöðu. Á meðal áberandi gagnrýnenda fyrirætlana fyrirtækisins eru Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur, Ásbjörn Kristinn Morthens, betur þekktur sem Bubbi, tónlistarmaður og íbúi Hvalfjarðar, og nú nýlega Skúli Mogensen, fjárfestir og forstjóri WOW. Skúli er eigandi Hvammsvíkur sunnanmegin í innri Hvalfirði og hefur fyrirætlanir um uppbyggingu náttúruvæns hótels á svæðinu. Fulltrúi Silicor gerði breytingar á Wikipediu-síðu um Harald í kjölfar þess að eldfjallafræðingurinn hóf að gagnrýna fyrirtækið.

Ráðgjafinn og Wikipedia

Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur er meðal hörðustu gagnrýnenda Silicor og fyrirhugaðrar uppbyggingar á Grundartanga. Í samtali við Kvennablaðið sagði hann einfaldlega nóg komið af uppbyggingu stóriðju á Grundartanga og draga verði línu í sandinn gegn frekari uppbyggingu mengandi iðnaðar á svæðinu. Hann greindi nýlega frá því að færslu um hann á alfræðiorðabókinni Wikipediu hefði verið breytt í kjölfar gagnrýni hans á fyrirtækið. Þar hafi verið að verki Davíð Stefánsson, ráðgjafi Silicor á Íslandi. „Mér til nokkurrar undrunar svaraði fyrirtækið mér fullum hálsi,“ skrifar Haraldur á bloggsíðu sinni nýlega. Hann segir að fyrirtækið hafi gert „árás“ á sig með breytingum á færslunni á Wikipediu.

Wikipedia byggir á þeirri hugmynd að fjöldinn geti deilt upplýsingum og sameinað þekkingu sína. Öllum er því frjálst að breyta, eyða og bæta við upplýsingum. Nokkuð sterkt samfélag færsluhöfunda er á síðunni. Þá er hægt að skoða breytingasögu og umræður vegna breytinga allra greina á síðunni.

„Þar hefur agent eða umboðsmaður Silicor komist inn og skrifað meðal annars að Haraldur Sigurðsson sé virkur í að deila á Bandaríkjastjórn, deili á auðveldisstefnu heimsins, á starfsemi Kínverja á Norðurheimsskautinu, og einnig að ég hafi lýst því yfir að ég muni starfa gegn Hilary Clinton, ef hún fer í forsetaframboð,“ skrifar Haraldur.

Kvennablaðið spurði Davíð út í hvort rétt sé að hann hafi gert breytingar á vefsvæði Wikipediu er varða Harald. „Silicor er náttúrlega ekki að skrifa inn á Wikipediu,“ svaraði Davíð í fyrstu og kom sér hjá því að svara. „Auðvitað er Silicor ekki að fara að editera Wikipediu frá honum. Það er ekki þannig.“ – Er ekki alveg á hreinu að þú varst ekki persónulega að fikta í síðunni fyrir Silicor? „Nei ég er náttúrlega ekki að gera neitt fyrir Silicor ef ég er að skrifa inn á Wikipediu.“ – Ert þú þessi notandi? „Já, ég hef skrifað inn á Wikipediu. Ég hef gert það en ekki þannig að ég sé að ráðast á Harald.“ – Staðan er samt sem áður viðkvæm og það er notandi sem heitir Dagviður sem gerir breytingar á Wikipedia-síðu manns sem gagnrýnir Silicor. Ef þú ert þessi notandi þá er það ekki stórt stökk að draga þá ályktun að það búi eitthvað annað að baki en það að uppfæra bara síðu Haraldar. Þetta er varla gott PR? „Ég er náttúrlega ekki skrifa inn á Wikipediu sem PR-maður. Ég geri það bara sem áhugamaður um Wikipediu.“ – Ert þú þessi notandi? „Já, ég hef skrifað inn á Wikipediu. Það eina sem gerðist er að ég vísaði í heimildir. Það að ég hafi skrifað eitthvað neikvætt um Harald er bara ósatt.“

Davíð sagði vel geta verið að það væri ekki gott fyrir hann að breyta færslunni en endurtók að hann skrifaði á Wikipediu af áhuga, ekki fyrir hönd Silicor. „Það getur vel verið að þetta sé ekki gott PR en menn eru að reyna að skemma gott verkefni. Það er heldur ekki gott.“

Skjáskot af breytingasögu notandans Dagviður á upplýsingum um harald Sigurðsson og Neil Auerbach stofnanda Hudson sjóðsins sem kemur að fjármögnun Silicor.

Vinstrisinnaður andstæðingur Kína og Bandaríkjanna

Breytingar þær sem Davíð gerði á færslunni um Harald snúa að gagnrýni hans á Silicor, bandaríska auðvaldsstefnu og kínversk fyrirtæki. Þá kemur fram að Haraldur sé vinstrisinnaður og að gagnrýni hans á Silicor sé ekki bundin við staðreyndir eða vísindi. Davíð gerði fjórar breytingar á síðu Haraldar en að auki má sjá á breytingasögu notandans að Davíð hefur einnig gert breytingar á Wikipediu-síðu um Neil Z. Auerbach, eins að stofnendum Hudson Clean Energy Partners sjóðsins, eins af fjárfestunum á bakvið uppbygginguna Silicor á Grundartanga. Að auki má sjá ítrekaðar breytingar á upplýsingum um Reykjavík Geotherman, fyrirtækis sem Davíð starfaði fyrir. Í reglum Wikipedia er slíkt talið til hagsmunaárekstra. Notendur eigi ekki að skrifa um sjálfa sig, fjölskyldumeðlimi, vini, viðskiptavini eða nokkra þá sem notendur eiga fjárhagsleg tengsl við.

Haraldur og vísindin

Það er þó rétt að Haraldur hefur ekki getað fært vísindaleg rök fyrir andstöðu sinni við uppbyggingu kísilverksmiðjunnar á Grundartanga. Síðasta sumar ritaði hann greinina: Silicor þýðir meiri mengun á Grundartanga. Þar gagnrýndi hann uppbyggingu verksmiðju sem framleiða á polysilicon enda væri um afar mengandi iðnað að ræða. „ Framleiðsla á sólarsellum og efninu polysilicon er mjög sóðalegt og mengandi verk og fylgir því mikil losun af eiturefninu sílikon tetraklóríð – SiCl4. Það er talið að við framleiðslu af einu tonni af polysílikon verði til úrgangur sem er fjögur tonn af sílikon tetraklóríð,“ skrifar Haraldur. Vandinn er sá að hér lýsti hann svokallaðri Siemens-aðferð við hreinsun og frumframleiðslu kísils. Sú aðferð er afar algeng en mengandi og ekki sú sama og verksmiðja Silicor mun nota.

Skýring á aðferði Silicor við framleiðslu sólarkísils – Skýringamynd úr skýrslu fyrirtækisins til Skipulagsstofnunar.

Aðferð Silicor byggist á því að bræða kísilinn í álbaði. „Þannig fæst 99,9999% hreinn kísill sem nota má í sólarsellur. Bráðið ál er notað sem eins konar hreinsilögur á kísilinn til að fjarlægja óhreinindin sem bindast frekar áli en kísli. Þessi blanda áls og kísils lækkar bræðslumark málmblendisins sem þýðir að minni orku þarf til bræðslunnar,“ segir í matsskyldufyrirspurnarskýrslu Silicor sem unnin var af VSÓ-ráðgjöf. Silicor á tæplega 30 einkaleyfi vegna þeirrar aðferðar sem fyrirtækið hefur þróað. Raunar virðist aðferðin byggjast á eldri vinnsluaðferðum kísils þar sem málmurinn er bræddur og óhreinindin skilja sig að mestu frá málminum.

19 þúsund tonn

Áætluð uppbygging verksmiðjunnar verður um 19.000 tonn á ári. Það eru um þrjú til fimm prósent af heimsframleiðslu kísils til sólarselluframleiðslu. „Það er framleiðsla sem rýmist innan vaxtar iðnaðarins,“ segir Davíð Stefánsson, ráðgjafi Silicor á Íslandi. Verksmiðjan er byggð í skjóli þess að samningar hafa náðst um kaup á um 14.000 tonnum af kísil frá verksmiðjunni. Það samsvarar um 70% framleiðslunnar. Það sem eftir stendur verður selt á opnum markaði. Viðskiptavinir Silicor eru frá Kína, Suður-Kóreu og Taívan. Fulltrúar félagsins hafa ítrekað sagt að fríverslunarsamningur Íslands við Kína spili stóran þátt í því að farið er í uppbyggingu á Íslandi.

Misheppnuð ævintýri

Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Silicor hyggur á uppbyggingu. Árið 2011 hafði Silicor tryggt sér 94 milljóna dala lán frá yfirvöldum í Mississippi. Það eru tæpir 11 milljarðar króna. Fyrirtækið hét þá Calisolar. Þá höfðu yfirvöld á svæðinu skuldbundið sig til gatnagerðar, aðstoðar við hagstæðar lánalínur auk skattalegra hvata. Ekkert varð úr framkvæmdunum og eftir ítrekaðar seinkanir kröfðust yfirvöld í Lowndes-sýslu í Mississippi þess að lögð yrði fram 17 milljóna króna trygging vegna landsvæðis sem tekið var frá fyrir fyrirtækið. Silicor reiddi féð ekki fram og var verkefninu því sjálfhætt. Árið 2014 voru 27 milljónir króna í skaðabætur greiddar til yfirvalda á svæðinu til að vega upp á móti útgjöldunum vegna verkefnisins.

Viðskiptastríð

„Óánægjan í Ohio kom til vegna þess að menn voru að velja á milli Ohio og Mississippi,“ segir Davíð og bætir við að pólitískt sé slíkt raunar eins og að velja á milli Siglufjarðar og Dalvíkur. „Menn vita að það myndi heyrast hljóð í horni ef það þyrfti að velja þar á milli.“ Hann segir fyrirhugaðar framkvæmdir í Mississippi hafa verið stórar og miklar framkvæmdir sem miklar vonir hafi verið bundnar við. „Félagið sjálft var komið með lánavilyrði frá yfirvöldum sem var tiltölulega stór styrkur líka. Verkefnið var komið á mjög góðan rekspöl. Þá kemur upp að Kínverjar og Bandaríkjamenn fara í viðskiptastríð og reyndar drógust Kanadamenn inn í þá deilu. Þá er settur á kísilinn sextíu prósenta tollur. Þá er sjálfhætt með starfsemina í Missisippi.“ Davíð segir skiljanlegt miðað við væntingar að þessi ákvörðun hafi verið mikil vonbrigði.

Viðskiptastríðið sem fulltrúi Silicor vitnar til er hluti af tiltölulega langvarandi gjaldmiðla- og viðskiptastríði Bandaríkjanna og Kína. Kínverska og bandaríska hagkerfið eru tiltölulega tengd og háð hvort öðru. Kínverjar eru einhver stærsti framleiðandi heims en Bandaríkin stærsti neytandi heims. Báðar þjóðirnar hafa stundað að setja tolla á varning hvor annarrar til að styrkja samkeppnisstöðu innlendrar framleiðslu. Þannig má nefna að á meðan Kínverjar stóðu í stórfelldri uppbyggingu áliðnðar í Kína voru, og eru enn þótt þeir fari lækkandi, háir útflutningstollar á áli enda ætlun yfirvalda að það yrði notað innanlands. Árið 2002 settu Bandaríkjamenn háa tolla, allt að 30%, á innflutt stál til varnar stáliðnaði innanlands. Tollarnir voru lækkaðir aftur árið 2003 þótt upphaflega hafi staðið til að þeim yrði viðhaldið til ársins 2005. Á árunum fyrir 2002 lýstu um 30 bandarísk stálfyrirtæki sig gjaldþrota vegna aukinnar samkeppni erlendis.

Sólarorkuiðnaðurinn í Bandaríkjunum hefur orðið sérstaklega illa úti í viðskiptastríði undanfarinna ára. Segja má að núverandi staða reki sögu sína til ársins 2009 en þá var óttast að svokallað gjaldmiðlastríð væri í uppsiglingu. Í stuttu máli þá er gjaldmiðlastríð það þegar ríki hefja eins konar kapphlaup á botninn og leggja sig fram við að lækka virði eigin gjaldmiðils og um leið varnings sem framleiddur er til útflutnings.

G20 fundurinn í Seól, höfuðborg Suður-Kóreu, árið 2010 snerist að miklu leyti um að koma í veg fyrir slíkt. Sólarorkuiðnaðurinn hefur frá árinu 2012 átt við annars konar vanda að stríða, það er svokallað viðskiptastríð þar sem Bandaríkin og seinna Evrópusambandið hófu að setja háa tolla á kínverska framleiðslu í iðnaðinum. Kínverjar brugðust við með því að setja háa tolla á bandaríska framleiðslu, þar á meðal kísil. Árið 2014 tilkynnti dótturfélag Dow Corning að verskmiðju fyrirtækisins í Carkswille, Tennesesee yrði lokað. Þá hefur Solarworld, stór bandarískur sólarselluframleiðandi, óskað ríkisaðstoðar vegna deilunnar og áhrifa hennar á fyrirtækið. Á Íslandi er staðan önnur þar sem í gildi er nokkuð víðtækur fríverslunarsamningur.

Mengun á við kúabú

Kvennablaðið leitaði til Skipulagsstofnunar og spurði hvers vegna ekki væri krafist umhverfismats á uppbyggingunni. Þar fengust þau svör að verksmiðjan væri í raun lokuð lúppa þar sem ‘úrgangur’ sem til verði við vinnsluna sé söluvara.

Í svari Silicor til Skipulagsstofnunar er fjallað um það hráefni sem notað er við vinnsluna. Þar á meðal eru kælivatn, sýra, afsogsryk, álblanda og útblástur vegna flutninga. Kælivatnið við framleiðsluna er á lokuðu kerfi. Saltsýra mun falla til á rannsóknarstofu fyrirtækisins auk afsogsryks. Saltsýrunni þarf að farga og er því um eiginlegan úrgang að ræða.

Í matsfyrirspurnarskýrslu Silicor segir að afsogsryk sé söluvara og verði selt til endurvinnslu. „Allar hliðarafurðir, málmblendi (master alloy), gjall (Dross/ Kerf Loss), kísilryk (Silicon Fines) og álklóríð (PAC), er því flutt til samstarfsaðila til endurvinnslu. Áætlað er að á verksmiðjusvæðinu séu almennt einungis geymdar um 4 vikna birgðir af þessum efnum,“ segir í sömu skýrslu. Í samtölum við fulltrúa Silicor kom ítrekað fram að verksmiðjan muni losa álíka mikið af gróðurhúsalofttegundinni koltvísýringi og meðalstórt kúabú á Íslandi.

Telja verksmiðjuna græna

Matthias Heuer er yfirmaður rannsóknardeildar Silicor sem staðsett er í Þýskalandi. Í samtali við Kvennablaðið sagðist Heuer aldrei hafa kynnst viðlíka andstöðu og á Íslandi en tók fram að hann skildi málin þannig að andstaðan beinist meira gegn yfirvöldum á staðnum en fyrirtækinu sem slíku. Hann segir um tuttugu milljónir sólarsella hafa verið framleiddar úr kísil framleiddum í tilraunaverksmiðju fyrirtækisins í Toronto. Silicor rekur tilraunaverksmiðju í Toronto sem framleitt hefur um 700 tonn af kísil. Verksmiðjan á Grundartanga verður í raun fyrsta verksmiðja fyrirtækisins á iðnðarskala. Árlega mun því verksmiðjan á Grundartanga framleiða tuttugufalt það magn af kísil sem hingað til hefur verið framleitt með aðferð Silicor.

Matthias Heuer

Heuer segist spenntur fyrir að hefja framleiðslu á Íslandi. Hann tekur fram að hann skilji áætlanir fyrirtækisins en lýsir yfir undrun sinni yfir því að umhverfisáhrifin séu ekki rædd í stærra samhengi.

Jafnvel við hefðbundna framleiðslu sólarsella, sem sé nokkuð mengandi og orkufrek, séu sólarsellur fljótar að ‘borga’ til baka þá orku sem nýtt sé við gerð þeirra. Þegar horft sé til þess að orka á Íslandi sé endurnýtanleg þá sé myndin enn betri. Fyrirtækið hafi svo þróað leið til hreinsunar á kíslinum sem þarfnist minni orku og skapi nýtanlegar hliðarafurðir.

„Sólarsella framleiðir alla þá orku sem þarf til að framleiða selluna á tæpum tíu mánuðum. Það þýðir að á fyrsta árinu hefur sólarsella unnið upp orkukostnaðinn við framleiðsluna.“ Heuer bendir þó á að þetta séu viðmið frá Kaliforníu þar sem er talsvert sólskin. Í Evrópu sé tíminn almennt lengri eða um eitt og hálft ár.
„Sólarsella endist í 25 til 30 ár og restina af tímanum er hún því að framleiða umfram það sem þurfti til að búa selluna til.“ Hann bendir á að í íslensku samhengi séu umhverfisávinningarnir jafnvel skýrari.

„Með íslenskri orku ertu ekki að blása koltvísýringi eins og í tilfellum þar sem óhreinni orka er notuð til að framleiða selluna. Þetta er draumur fyrir okkur.“ – Hvaðan mun álið sem þið notið við vinnsluna koma? „Við erum að skoða það. Ég get sagt þér að í fyrstu eru samningarnir þannig að við munum flytja inn ál. Síðar ætlum við leita til álverksmiðja á Íslandi,“ svarar Heuer en bætir við að hann sjái ekki um samningagerð. – Hafið þið áður mætt jafn miklum efasemdum gagnvart aðferðinni og á Íslandi? „Nei, þetta er í fyrsta sinn.“

Í viðtali við Icelandic Times segir Michael Russo, sölustjóri Silicor, að það sé hluti af langtímamarkmiði fyrirtækisins að álið sem nýtt verði við framleiðsluna komi frá framleiðendum innanlands. Ólíklegt sé þó að efnablandaða álið sem til verður við vinnsluna verði selt innanlands. Markaðurinn fyrir það sé erlendis.

Heuer bendir á að fyrirtækið hafi hingað til ekki verið jafn nálægt uppbyggingu verksmiðju og nú. „Þetta er í fyrsta sinn sem við þurfum að eiga við svona ítarlega umfjöllun um aðferðina okkar. Við erum svo nálægt því að hefja framleiðslu. Það skiptir máli.“

Fjallað er um jákvæð umhverfisáhrif framleiðslu Silicor í kynningarefni fyrirtækisins. Þar kemur fram að aðferðin sem fyrirtækið hefur þróað þarfnist aðeins um þriðjungs þeirrar orku sem álíka framleiðsla með Siemens-aðferðinni þarfnast.

„Ef horft er til uppsetts afls verður hvert megavatt sem Silicor nýtir til framleiðslu sinnar að 38 megavöttum með virkjun sólarorku. Endurnýjanlegir orkugjafar á Íslandi nýtast þannig umhverfisvernd á heimsvísu þar sem notkun sólarhlaða dregur úr þörf á jarðefnaeldsneyti á borð við olíu og kol,“ segir í kynningarefninu. Þá segir að áætluð rykmengun verksmiðjunnar séu um 60 tonn á ári og það borið saman við rykmengun vegna notkunar nagladekkja í Reykjavík. Fyrirtækið heldur því fram að sú mengun samsvari um tíu þúsund tonnum á ári.

Á vef Reykjavíkurborgar segir: „Reykjavíkurborg þarf árlega að endurnýja um 10.000 tonn af malbiki vegna slits af völdum nagladekkja sem kostar u.þ.b. 150 til 200 milljónir kr. á ári.
Nagladekk valda meiri hljóðmengun en önnur dekk.“ Það er þó ekki þannig að hvert einasta kílógramm verði að svifriki. „Ætla má að fólksbílar á negldum dekkjum frá meðalheimili spæni upp hálfu tonni af malbiki á ári og þyrli upp allt að 10 kg af heilsuspillandi svifryki,“ segir enn fremur á vef borgarinnar.

Kynningarefni Silicor

Umhverfisvæn í skilningi stóriðju

„Í stuttu máli virðist fyrirhuguð verksmiðja Silicor Materials á Grundartanga stefna í að verða umhverfisvænsta stóriðja á Íslandi til þessa, í það minnsta í venjulegum skilningi stóriðjuhugtaksins,“ segir í minnisblaði Environice ráðgjafarfyrirtækis á sviði umhverfismála og sjálfbærrar þróunar. Minnisblaðið er unnið fyrir sveitarstjórn Hvalfjarðarsveitar. Þó má benda á að í minnisblaðinu er fjallað um „versta fall“ eða það sem kallað er worse case scenario. Þar kemur fram að ítarlegri upplýsingar þurfi til að fullkanna stöðuna.

„Í verkbeiðni Hvalfjarðarsveitar til Environice var sérstaklega óskað eftir því að skoðuð yrði versta mögulega sviðsmynd (e. worst case scenario), þ.e.a.s. hvernig staðan yrði ef allt færi á versta veg í uppbyggingu og rekstri umræddrar starfsemi. Erfitt er að fullyrða um þetta af neinni nákvæmni, enda þyrfti þá að ráðast í víðtækt áhættumat sem tæki m.a. tillit til flókinna tæknilegra atriða sem hugsanlega gætu farið úrskeiðis í rekstri verksmiðjunnar. Slíkt mat er engin leið að framkvæma út frá fyrirliggjandi gögnum.“

Environice telur þó áhættuna að mestu tengjast rekstri og fjármögnun en ekki umhverfisvá. „Stærsta áhættan í tengslum við áform Silicor Materials á Grundartanga er væntanlega tæknilegs og rekstrarlegs eðlis, þ.a. að ekki takist sem skyldi að halda framleiðslunni gangandi á grunni þeirrar þekkingar sem fengist hefur með rekstri tilraunaverksmiðju í Kanada.

Auk heldur er virðiskeðjan viðkvæm fyrir áföllum þegar kemur að útvegun tækjabúnaðar og viðhaldi hans, einkum með tilliti til þess að þekking á þessari nýju aðferð og þeim búnaði sem þarf til að hún gangi snurðulaust fyrir sig hefur ekki enn byggst upp hjá þjónustuaðilum. Í þessu sambandi á Silicor Materials væntanlega allt sitt undir einum birgi, alla vega til að byrja með.

Vandkvæði í tengslum við þetta gætu haft neikvæð áhrif á rekstur verksmiðjunnar, í það minnsta tímabundið. Þau hugsanlegu neikvæðu áhrif verða hins vegar að öllum líkindum alfarið bundin við þá starfsemi sem fram fer í verksmiðjunni, auk afleiddra samfélagslegra áhrifa. Afar ólíklegt er að þau komi fram í auknu álagi á umhverfið.“

Hvað með viðskiptaáætlunina?

Skúli Mogensen ritaði nýlega grein í Kjarnann þar sem hann gagnrýndi áformin og fjallaði auk umhverfismála um viðskiptamódel fyrirtækisins og fjármögnun.

„Af hverju er Silicor að leita logandi ljósi að fjárfestum/lánveitendum á Íslandi? Lánakjör á Íslandi eru mun verri heldur en bjóðast núna á evrusvæðinu eða í Norður-Ameríku þar sem vextir eru í sögulegu lágmarki,“ skrifar Skúli. Áætlanir fyrirtækisins gera eins og áður segir ráð fyrir að um tíu milljarðar komi innnanlands. „Getur einfaldlega verið að sökum þess að heimsmarkaðsverð á sólarkísil hefur hríðlækkað undanfarin 10 ár að viðskiptamódel Silicor Materials gangi ekki upp?

Það er margsannað að fyrirtæki verða að geta staðið á eigin fótum til lengri tíma án fyrirgreiðslu frá hinu opinbera eða með aðrar ívilnanir. Ég vona svo sannarlega að innlendir fjárfestar skoði þessi mál gaumgæfilega áður en lengra er haldið, ekki síst þar sem erlendir greinendur eru flestir sammála um að verðið á sólarkísil muni halda áfram að lækka eða haldast lágt næstu árin sökum gríðarlegrar framboðsaukningar og mun ódýrari framleiðsluaðferðum.“

Verðþróun sólarkísils á hvert framleitt vatt frá árnu 1973 til 2015.

Skúli bendir réttilega á að sólarselluiðnaðurinn hefur átt afar erfitt uppdráttar undanfarið og verð á kísil lækkað hratt. 2012 og 2013 voru sérstaklega erfið ár fyrir iðnaðinn. Hægur uppgangur hefur átt sér stað síðan 2014 og verð hefur haldist nokkuð stöðugt.

Hins vegar er mikilvægt að hafa í huga að kostnaður við framleiðslu sólarsella, þar sem kísill er undirstaðan, hefur viðstöðulaust lækkað undanfarna áratugi. Aukin skilvirkni og tækniframþróun hefur fært kostnaðinn úr $76 á hvert vatt árið 1973 í $0.3 árið 2015.

Sólarorkuiðnaðurinn er markaður í þróun og sem slíkur áhættusamur en nýleg niðursveifla og erfiðleikar eru eitt og sér ekki ábending um að ekki sé fjárhagslega arðbært að framleiða kísil fyrir sólarorkuiðnað. Hins vegar er rétt sem Skúli bendir á að um fjárhagslega áhættusaman iðnað er að ræða.

Hörður Einarsson lögmaður ritaði í lok apríl greinina Orðspor Silicor. Þar beindi hann spurningum til Ragnheiðar Elínar Árnadóttur, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, um upplýsingar sem íslensk yfirvöld hafa aflað um feril, orðspor og stöðu Silicor vegna samninga og ívilnana ríkisins við félagið.

Í kjölfarið sendir Hörður formlega upplýsingabeiðni til yfirvalda. Í henni segir:

„Tel ég óhjávæmilegt að óska eftur upplýsingum frá íslenskum yfirvöldum, sem bera ábyrgð á samningum við fyrirtækið, einkum atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra. Þess er óskað: Að ráðuneytið/önnur yfirvöld birti mér og öðrum almenning þær upplýsingar sem íslenzk yfirvöld hafa aflað um feril, orðspor og stöðu umrædds fyrirtækis í tilefni af upplýsingum Haralds Sigurðssonar um það og gagnrýninni hans á fyrirtækið sem slíkt, sem og þau gögn, sem ráðuneytið/yfirvöld áttu fyrir um feril, orðspor og stöðu fyrirtækisins.“

Hörður hefur ekki fengið viðbrögð frá ráðuneytinu.

Í sænska fréttaskýringaþættinum Uppdrag Granskning SVT er merkilegt viðtal við Eretríumanninn Andemariam Beyene sem bjó á Íslandi frá árinu 2009 þar til hann lést vegna veikinda í janúar 2014.

Hann undirgekkst umdeilda barkaígræðsluaðgerð en RÚV greindi í gær frá yfirstandandi rannsókn sænsku lögreglunnar á aðgerðinni og þeim aðilum er framkvæmdu hana á Karólínska sjúkrahúsinu í Stokkhólmi árið 2011. Þess má geta að Birgir Jakobsson landlæknir var forstjóri Karólínska sjúkrahússins árið 2011 þegar aðgerðin á Andemariam Beyene  var framkvæmd.

Það var læknirinn Paolo Macchiarini sem framkvæmdi aðgerðina en íslenski læknirinn Tómas Guðbjartsson tók einnig þátt í henni. Þá er annar íslendingur, Óskar Einarsson, ásamt Tómasi, meðhöfundur greinar um aðgerðina sem birtist í hinu virta læknatímariti Lancet en þar er ágætum aðgerðarinnar lýst.

Rannsókn sænsku lögreglunnar hefur leitt í ljós að greinin er falspappír.

Í þættinum Uppdrag Granskning sem sýndur var í sænska sjónvarpinu í gær er ítarlega farið yfir málið og meðal annars birt gamalt viðtal við Eretríumanninn Andemariam Beyene sem virðist stangast á við yfirlýsingu þá er læknarnir Tómas Guðbjartsson og Óskar Einarsson sendu fjölmiðlum en þar segja þeir meðal annars:

„Líkt og áður hefur komið fram í fjölmiðlum hafði sjúklingurinn greinst með illvígt æxli í barka tæpum tveimur árum áður. Hann hafði gengist undir umfangsmiklar aðgerðir og geislameðferð án árangurs. Leitað var eftir ráðgefandi áliti til erlendra sjúkrahúsa, m.a. í Bandaríkjunum. Niðurstöður voru að ekki væri hægt að fjarlægja æxlið með skurðaðgerð og því mælt með líknandi meðferð þar sem lífshorfur voru taldar í mánuðum.

Að ósk sjúklingsins var leitað annarra leiða og var þá haft samband við Karólínska sjúkrahúsið í Stokkhólmi.

Læknar þar lögðu til að græddur yrði i sjúklinginn barki úr plasti þakinn stofnfrumum. Slík aðgerð hafði aldrei verið gerð áður í heiminum en undirbúningur hafði staðið um nokkurt skeið í London og Stokkhólmi. Sjúklingnum, fjölskyldu og læknum hans á Íslandi, var ljóst að um tilraunameðferð væri að ræða, sem þó byggði á fyrri reynslu ígræðslna barka úr látnum einstaklingum. Aðgerðin var skilgreind sem lífsbjargandi enda voru ekki aðrar meðferðarleiðir mögulegar þegar þarna var komið. Ákvörðun um aðgerðina var tekin í góðri trú enda er Karolinska sjúkrahúsið eitt það virtasta í heimi.“

Í þættinum Uppdrag Grensknin er þessu hinsvegar lýst svo að í febrúar 2011 hafi læknirinn Paolo Macchiarini sóst eftir rannsóknarstyrk og gert grein fyrir því hvernig dýr og sjúklinga hann þyrfti til að framkvæma barkaígræðsluaðgerðina á Karolínska sjúkrahúsinu. Fyrst vildi hann gera tilraunir á dýrum en að því búnu gera aðgerðir á sjúklingum sem væru með ólæknandi barkamein.

En áður en rannsóknarverkefnið fór af stað hafði íslenski læknirinn  Tómas Guðbjartsson samband við Paolo Macchiarini og sagðist vera með sjúkling sem væri með ónýtan barka af völdum krabbameins. Sá hét Andemariam Beyene frá Eretríu og faðir tveggja barna og jarðfræðinemi í Reykjavík.

Læknarnir voru sammála um það að aðgerðin sem skyldi framkvæmd á Andemariam Beyene væri ekki tilraunaverkefni heldur lífsnauðsynleg aðgerð til að bjarga lífi deyjandi manns. Og íslenski læknirinn kemur manninum til Svíþjóðar á Karólínska sjúkrahúsið.

Nú er vitað að aðgerðin sem auka átti hróður læknanna og Karólínska sjúkrahússins var framkvæmd án tilskilinna leyfa siðanefnda þvert á það sem kemur fram í greininni í Lancet. Aðgerðin hafði aldrei verið reynd áður hvorki á dýrum né mönnum.

Vitnisburður Andemariam Beyene í þættinum um tildrög aðgerðarinnar fyrir tilstuðlan Tómasar Guðbjartssonar er svo eftirfarandi:

„Hann reyndi að fá mig á sitt band, að fá mig til að trúa á aðgerðina. Hann var mjög öruggur með sig þegar hann skýrði mér frá aðgerðinni. Mjög öruggur. Hann sagði við mig:

„Ef þú vilt sjá börnin þín vaxa úr grasi þá verðurðu að undirgangast aðgerðina.“ – þetta varð til þess að ég ákvað mig, en ég var mjög hræddur, mjög hræddur.“

Horfa má á allan þáttinn hér en viðtalið við Andemariam Beyene og umfjöllun um aðkomu Tómasar hefst um það bil á 3:10 mínútu.

Hér er síðan samantekt Láru Hönnu Einarsdóttur úr Kastljósþætti um málið frá 28. desember 2008.

Hvaðan kemur vald? Á Íslandi er það tilgreint í annarri grein stjórnarskrárinnar og frekar útskýrt í seinni greinum. Sérstaklega hvað varðar alþingi. Á Íslandi eru valdhafar, samkvæmt stjórnarskrá, lýðræðislega kjörnir eftir því sem kveðið er á um í stjórnarskrá og kosningalögum.

Hvaðan kemur vald á Íslandi? Í fyrstu grein stjórnarskrárinnar er sagt að Ísland sé lýðveldi með þingbundinni stjórn. Vísindavefurinn útskýrir lýðveldi sem svo:

Þingræðislegt stjórnarfar þar sem æðstu menn eða æðsti maður (forseti) ríkisins er þjóðkjörinn eða kosinn af þjóðkjörnum fulltrúum til tiltekins tíma.

Lýðræði er hins vegar:

Stjórnarfar þar sem almenningur getur með (leynilegum) kosningum haft úrslitavald í stjórnarfarsefnum; réttur og aðstaða einstaklinga eða hópa til að láta í ljós vilja sinn og hafa áhrif á öll samfélagsleg málefni.

Þannig getur lýðveldi verið mismikið lýðræðislegt. Allt frá því að einungis æðsti maður ríkisins sé kosinn af almenningi til þess að allt sé ákveðið í almennum kosningum. Þannig getur æðsti maður ríkisins (eða hvaða valdhafar sem það eru) haft öll völd í sínum höndum eða engin.

Þegar talað er um lýðræði þá fylgir því yfirleitt sá skilningur að meirihluti atkvæða ráði. Meirihlutinn ræður! Málið er hins vegar aðeins flóknara. Þegar til dæmis forseti er kjörinn þá ráða flest atkvæði niðurstöðunni, ekki meirihluti atkvæða. Vigdís Finnbogadóttir sigraði til dæmis í forsetakosningum árið 1980 með 33,8% atkvæða. Ekki meirihluta þeirra. Í síðustu alþingiskosningum fengu þeir tveir flokkar sem nú eru í ríkisstjórn 49,86% greiddra atkvæða. Ekki meirihluta atkvæða. Þessir tveir flokkar fengu hins vegar 60,3% þingsæta í krafti minnihluta greiddra atkvæða. Meirihluti atkvæða gildir ekki heldur meirihluti stóla.

Það hefur oftar verið vísað í vald, en þegar BB sagði að meirihlutinn réði, á þessu kjörtímabili. Þessi orð heyrðust oft þegar stjórnarflokkarnir vildu slíta aðildarviðræðum við ESB. „Hér voru kosningar og við ráðum“ var megin inntakið, ef ekki bein tilvitnun (því miður erfitt að leita að texta í myndböndum – en ef farið er í gegnum sjónvarpsviðtöl frá þessum tíma þá ætti ekki að taka of langa tíma að finna þetta). Það þarf auðvitað ekki að minna á að tilvísun í vald réttlætir ekki neitt en um nákvæmlega það snúast nokkurn vegin öll vandamál núverandi stjórnvalda.

Nýlegur pistill Þorsteins Pálssonar inniheldur mjög áhugaverða setningu:

Píratar eiga nú þrjá þingmenn. Fáir vita með vissu fyrir hvað þeir standa. Vel má líka vera að þeir viti það ekki svo gjörla sjálfir. En út frá hinu má ganga sem vísu að þingmennirnir þrír viti ekki meir en við hin um raunverulegar pólitískar hugmyndir þess mikla fjölda fólks sem lýsir yfir stuðningi við þá.

Það getur vel verið satt að þingmennirnir þrír hafi ekki hugmynd um það. Satt best að segja skiptir það engu máli því að hér, sem og annarsstaðar, þá misskilur valdastéttin Pírata algerlega. Það skiptir ekki máli hverjar pólitísku hugmyndir þess mikla fjölda fólks sem lýsir yfir stuðningi við Pírata eru. Af hverju ekki? Vegna þess að markmið Pírata er að auka á lýðræðið. Að gefa almenningi aðgang að ákvarðanatöku. Að taka völd frá kjörnum fulltrúum. Þegar það er hvort eð er almenningur sem tekur ákvarðanirnar (með atkvæðagreiðslu eða öðrum lýðræðislegum aðferðum) þá skiptir engu máli hvað fulltrúar lýðveldisins halda um pólitískar hugmyndir almennings.

Hvað þýðir það þá? Þarf þá fulltrúa? Já, það þarf samt sem áður fulltrúa. En ólíkt því að vera valdhafar þá eru þeir í lýðræðislegri þjónustu. Það þarf meira að segja ekki mikla breytingu til þess að þetta gerist. Málskotsréttur minnihluta (þingsæta) og almennings er í raun allt sem þarf. Allt annað getur verið nokkurn vegin óbreytt. Enginn pólitískur ómöguleiki lengur. Engar ákvarðanir án samráðs. Aldrei tilvísun í vald.

Ljósmyndarinn Spessi opnar ljósmyndasýninguna FOOD PEOPLE & POST OFFICE í Gallerí Listamenn, Skúlagötu 32, laugardaginn 30. maí og stendur hún yfir til 17. júní 2015.

Í sýningarskrá segir um sýningu Spessa:

„Í portrettmyndum Spessa er engu líkara en viðfangsefnið, umhverfið og væntingar ljósmyndarans renni saman í eina órofa heild. Hann veit að hverju hann leitar en er ekki alveg öruggur um hvað hann fær. Eftivæntingin skilar sér í einhvers konar undarlega settlegri óvissustemningu. Myndirnar eru teknar á Fogo Island við Nýfundnaland á austurströnd Kanada.

Á eyjunni eru ellefu fiskimannasamfélög innflytjenda frá Bretlandseyjum sem settust þarna að til að veiða fisk þar til þorskstofninn hrundi fyrir um þremur áratugum síðan. Punktar voru málaðir á hurðir fiskiskúranna til að hjálpa sjómanninum að rata rétta leið í morgunmuggunni, ólæsi var algengt og sjómennirnir lögðu öll mið og leiðarlýsingar á minnið. Nú hrærist fólkið í minningum um horfna tíma.

Spessi skynjar sársauka þessa fólks betur en flestir aðrir, enda sjálfur fæddur og uppalinn í sjávarbyggð við Norður-Atlantshaf. Hann les í umhverfið, skyggnist undir yfirborð ljúfmennsku þar sem erfið lífsbarátta, kúgun og grimm fátækt hefur skilið eftir sig djúp spor.

Þetta fólk hefur lifað kynslóð fram af kynslóð í nánum tengslum við náttúruna, líf þess snýst um að verja sig gegn veðrinu, fjölga sér og sækja sér í soðið. Það er einhver frumveikleikastyrkur í kúltúr þessa fólks, einhver frumóþverrafegurð. Þau eru frumlega venjuleg, þau eru náttúran sjálf. Fjölskyldan er þeim allt og allt snýst um mat .. og svo er það pósthúsið …“

- Elísabet Gunnarsdóttir stofnandi og fyrsti stjórnandi Fogo Island Arts

Spessi – Sigurþór Hallbjörnsson (f. 1956) lagði stund á ljósmyndun við AKI – Akademie voor Beeldende Kunst – í Hollandi og útskrifaðist þaðan 1994. Verk hans hafa verið sýnd á fjölmörgum einka- og samsýningum hér á landi og erlendis meðal annars í Frakklandi, Finnlandi, Svíþjóð, Belgíu (Brussel) og Bandaríkjunum (New York). Gefnar hafa verið út þrjár bækur með ljósmyndaverkum Spessa; Bensín (1999), Location (2007) og Chicken Fajitas in the Manner of Google, Mexican Corn soup and Chocolate Ice Cream (2008).

Á geðsviði Landspítalans við Hringbraut er að finna iðjuþjálfun þar sem þeir sem dvelja á geðsviði spítalans geta unnið ýmiss konar handverk. Iðjuþjálfunin hefur jákvæð áhrif á sjúklinga sem fá þar leiðsögn í að útbúa hinar ýmsu gersemar allt frá pottaleppum í rugguhesta.

Þann 3. júní heldur Iðjuþjálfunin basar þar sem einstakir handgerðir munir verða til sölu ásamt veitingum. Basarinn er haldin í húsnæði Iðjuþjálfunar í sama húsi og geðsviðið á Hringbraut. Opið verður frá 12–15.

Regína Sif Marinósdóttir er ein þeirra sem nú vinna hörðum höndum að því að útbúa fallega muni sem verða til sölu en hún ætlar einnig að afgreiða á basarnum. „Basarinn er mikilvægur liður í að safna pening til að bæta aðstöðu Iðjuþjálfunar svo ég vona að sem flestir mæti og kaupi eitthvað fallegt og tríti sig á einni vöfflu eða svo.“

Regína hefur dvalið reglulega á geðsviði landspítalans og segir Iðjuþjálfun mikilvægan hluta af bataferlinu en iðjuþjálfun er einstaklingsmiðað ferli þar sem leitast er við að auka færni og þátttöku einstaklinga í að takast á við daglegt líf innan sem utan spítalans. Einstaklingum eru sköpuð tækifæri til að takast á við verkefni daglegs lífs sem vekja áhuga, eru þeim mikilvæg, geta veitt gleði og aukið sjálfstraust.

„Iðja hefur hjálpað mér mikið að læra að takast á við félagsfælni og kvíða. Það að mæta þangað hjálpar mér að missa mig ekki í þunglyndi og einangra mig heldur mæta og hitta aðra sjúklinga og gera eitthvað jákvætt og uppbyggjandi,“ segir Regína brosandi og hvetur sem flesta til að mæta.

„Til sölu verða handgerð dúkkhús með húsgögnum, koddar, trébílar, dúkkurúm og margt fleira,“ bætir hún við.

Sá þessa hugmynd á pinterest og svo hefur maður breytt og prófað eftir smekk þegar kemur að kryddum. Þessi útgáfa hér er sú sem við notum mest. Kjúklinganaggar sem eru í raun búnir til úr kjúklingakjöti

Kjúklinganaggar

Setjið aftur í ofninn í ca 10 mínútur eða þar til eldaður í gegn.Góðar með avocado frönskum, sætkartöflu-frönskum, heimagerðri kokteilsósu og/eða sykurlausri tómatsósu

Annað hvert ár pakkar elskulegur eiginmaður minn nokkrum sokkapörum í tösku og drífur sig til útlanda og tekur mig með. Tilgangurinn er einvörðungu sá að fá að sofa í friði frá barnafullu rúmi og þurfa hvorki að vaska upp né elda í nokkra daga.

Áfangastaðirnir skipa okkur litlu máli svo framarlega sem ofangreind skilyrði eru uppfyllt. Núna í vor drifum við okkur til Krítar. Þegar hann tilkynnti mér hvert hann ætlaði að æða með mig spurði ég hann hvort hann væri bilaður að ana með rauðhærða næpuhvíta mig í steikjandi miðjarðarhafssólina, hvort hann hlakkaði til að sænga hjá brunnu beikoni.

Mér var sagt að hætta að væla og pakka sundfötunum og sólarvörn, sem og ég gerði næstum því steinþegjandi og hljóðalaust. Elskuleg yngsta systir mín, vopnuð róandi og geðprýðinni, flutti inn á heimili okkar til þess að sjá um fjöruga piltana.

Krít reyndist hin ágætasta og lét ég gamlan draum rætast og skellti mér í köfun. Var ég ekki lengi að sannfæra nokkra bráðskemmtilega ferðafélaga mína um að þetta væri eitt af því sem alls ekki mætti missa af og áður en köfunarfyrirtækið vissi af var ég búin að fylla bátinn af óðum Íslendingum.

Þegar við mættum á staðinn var búið að selja síðasta plássið um borð. Kaupandinn var stressaður Þjóðverji sem vissi ekki hvaðan á sig stóð veðrið þegar hópurinn mætti. Sultaður og niðursoðinn kafarakennari að nafni Artemis kom á staðinn og byrjaði að útdeila búningum fyrir ferðina.

„Hver er stærðin þín fröken,“ spurði hann. „XXXX og þrjár hauskúpur,“ svaraði ég „ég gleymdi nefnilega að fara í megrun sjáðu til.“

Vandræðalegur skokkaði hann inn í skúrinn og sótti stærsta búninginn sem hann átti og það tók töluvert á að troða sér í hann.

Þegar ég og allir vorum sveitt og sátt og allar beikonrúllupylsurnar á mér komnar á sinn stað í búningnum brunuðum við til hafs. Leiðbeinandinn stoppaði við strönd eyjunnar Agioi Theodoroi undan ströndum Platanias og í koppnum tók við ítarleg kennsla um hvað mátti og mátti ekki í köfun. Ekki reyna að anda án súrefnisslöngunnar og alls ekki stofna köfunarfyrirtæki eftir að heim er komið. Þar fór sá draumur.

Að lokum lagði hann til að hann myndi bara kafa með tveim í einu. Þá snéri Þjóðverjinn sér að mér og spurði mig hvort ég væri ekki til í að vera köfunarfélagi hans. Ég hélt það nú. Þegar búið var að húrra okkur útbyrðis skipaði leiðbeinandinn okkur að haldast í hendur og þarna stóðum við í flæðarmálinu með köfunargrímur og kúta og ríghéldum í hvort annað meðan eiginmaðurinn tók af okkur myndir.

Það er furðulegt að fara í rómantískt sumarfrí með eiginmanninum og enda svo bara í hálfgerðum faðmlögum við þýskan tölvunarfræðing frá Munchen sem kallaði mig ítrekað Miss Iceland þar sem hann mundi ekki nafnið mitt. Köfunin reyndist bráðskemmtileg og þar var einmitt þessi mynd tekin af mér sem var sú besta sem tekin var í þessu fríi.

En hvað með það. Það er ekki bara toppurinn að sóða út hótelherbergi (róleg ég tipsaði þernurnar vel), reykja sígarettur óáreittur á svölunum og flakka á milli 12 þýskra sjónvarpsstöðva með nokkrum tyrkneskum og pólskum í bland meðan maður liggur á betri brókinni í fjöldaþvegnu líni úr Krítversku þvottahúsi.

Að fara út að borða er hápunktur hvers kvölds hjá okkur hjónum. Að vera ekki tuðandi, skammandi og grípa í hálsmálið á piltum sem hlaupa iðulega frá borði til þess að gera til bölvunar á meðan bjúgun kólna er hreinn unaður og hreinlega stórlega vanmetið.

Á hverju kvöldi spilar maður rússneska rúllettu með meltingarfærin á sér og borðar allrahanda kjötmeti, kökur, ís og skolar þessu öllu niður með öli eða víni. Í góðra vina hópi var etið og drukkið og nánast undantekningalaust stóðst allt væntingar og meira til. Þó var ein undantekning á.

Á heitu mánudagskveldi þræddum við þrönga götu upp á hæð og stoppuðum við veitingastað sem leit svo sem ágætlega út. Vertinn, sveittur á efrivör og enni bauð okkur stimamjúkur sæti og tilkynnti okkur að allt hráefni væri komið af hans eigin bóndabýli og allt eins ferskt og fallegt og það gæti orðið.

Úr varð að flestir fengu sér kjötskanka en einhverjir fisk. Sveitti maðurinn bar skankana á boðið og það var eins og við manninn mælt. Vinkona mín á hægri hönd lyktaði af holdinu, fitjaði upp á nefið, ýtti við disknum og tilkynnti að þetta yrði ekki étið. Eitthvað kroppuðu piltarnir í þetta en niðurstaðan var sú að maturinn var óætur.

Ekki leist vertinum á lystarleysi konunnar og fór að spyrja hana um eitt og annað, hvað henni gæti hugnast en hún sagðist enga lyst hafa lengur. Að lokum sagði einhver við borðið að hún vildi bara Íslenskan fisk og hljóp vertinn við fót inn í eldhús meðan gestir reyndu að naga sig í gengum eftirréttinn. Eftir skamma stund kom hann með þetta:

Nú var minni nóg boðið og lét sig hverfa frá borði. Vertinn varð enn meira miður sín og núna fengum við alla sorgarsöguna um allar hans dætur, hvað þær væru þurftafrekar og dýrar í rekstri. Við vorum mætt í Grískan harmleik eins og hann gerist bestur meðan við reyndum að sippa í okkur bjórinn.

Allt í einu kemur kokkurinn fram með eitthvað djúpsteikt og slímugt handa vinkonu minni og sessunautur minn á vinstri hönd verður ansi stóreygur og segir: „látið þetta hverfa áður en hún sér til“.

En ekki var djúpsteikti rétturinn til að toppa hryllingsþríleikinn heldur var það kokkurinn sjálfur sem var einkennileg blanda af Super Mario og Ron Jeremy í ódýrum klossum. Svuntan eins og einhver hafi fengið frussuskitu á hana og skeggið skítugt.

Borðfélagarnir sátu slegnir um stund en svo var restin af matnum afþakkaður, Raki þegið (þjóðardrykkur á Krít, smakkast eins og vondur landi) og við létum okkur hverfa.

Nokkrum dögum seinna sátum við á kaffihúsi þegar við sáum Super Mario æða út úr banka hinu megin við götuna, snara sér inn í eldgamla og beyglaða Nissan King Cab, bakka á fullu á grindverk, reka í gír og vinka okkur kampakátur. Hressir þessir Krítverjar.

Í heildina var þetta stórskemmtilegt allt. Ég vil samt koma eftirfarandi athugasemdum á framfæri.

Sumt sem gerist á Krít á að verða eftir á Krít og þeir sem tóku myndband af mér syngja „Someone like you“ með Adele á karókíbarnum á horninu eftir smá Raki-neyslu eru vinsamlega beðin um að eyða þeim, eða í að minnsta ekki draga þau fram þegar ég sæki um seðlabankastjórastöðuna. Ókei?

Loksins! Dagurinn er runninn upp! Beauty Tips Facebook síðan logar í dag með frásögnum kvenna sem sem orðið hafa fyrir kynferðislegu ofbeldi. Þær stíga nú fram í tugavís og segja sögur sínar ein af annarri og draga ekkert undan.

24.642 konur eru meðlimir síðunnar og í dag er dagurinn sem margar þeirra rísa upp, stíga fram, segja frá og skila skömminni á réttan stað. Til gerandans!

Íslenskar konur hrinda í dag af stað byltingu undir formerkjunum #þöggun & #konurtala

Tweets about #þöggun #konurtala

Heilsuhlaup Krabbameinsfélagsins verður haldið í tuttugasta og fjórða sinn fimmtudaginn 4. júní nk. og hefst kl. 19:00 við hús Krabbameinsfélagsins að Skógarhlíð 8 í Reykjavík. Sjá hlaupaleið hér.

Skráning er hafin á http://www.hlaup.is/

Hægt er að velja um 3 kílómetra skokk eða göngu frá Skógarhlíð að Öskjuhlíð og til baka eða 10 kílómetra hlaup suður fyrir Reykjavíkurflugvöll og til baka. Tími verður mældur hjá öllum og úrslit birt eftir aldursflokkum: 14 ára og yngri, 15-18 ára, 19-39 ára, 40-49 ára, 50-59 ára og 60 ára og eldri.

Forskráning er á hlaup.is til kl. 14:00 4. júní. Skráning er hjá Krabbameinsfélaginu í Skógarhlíð 8 til kl. 18:00 þann dag. Þátttökugjald er 500 krónur fyrir 14 ára og yngri en 1.500 krónur fyrir 15 ára og eldri.

Gjaldið hækkar á miðnætti 2. júní úr 1.500 kr. í 2.500 og 500 kr. í 700 kr.

Allir keppendur fá Hleðslu prótein- og íþróttadrykk í boði MS þegar komið er í mark. Ennfremur verða bananar í boði fyrir þátttakendur að hlaupi loknu. Börn sem taka þátt fá ennisband frá Tryggingamiðstöðinni.

Verðlaun eru veitt fyrir fyrstu þrjú sætin í karla- og kvennaflokki í báðum vegalengdunum. Auk þess er fjöldi veglegra og glæsilegra útdráttarverðlauna frá fjölda fyrirtækja.

Nánari upplýsingar er að finna á vefsíðunni www.krabb.is

Ljósmynd „hlaup.is/Torfi H. Leifsson“.

Rósa Björg Brynjarsdóttir skrifar:

Um ævina hef ég kynnst ótal mörgum yndislegum einstaklingum og er þakklát fyrir það sem hver og einn hefur kennt mér. En það eru svo miklu fleiri einstaklingar sem ég er þakklát fyrir að séu til. Ég horfi á lífið út frá minni reynslu og get sagt að ég hef þurft á ansi mörgum að halda sem ég þekki ekki persónulega, einstaklinga sem vinna mikilvæg störf fyrir okkur öll.

Mín saga er í stuttu máli sú að ég er einstæð, þriggja barna móðir með MS. Vegna minna veikinda er ég heimavinnandi eins og staðan er í dag en hver veit hvað gerist í framtíðinni, ég stefni allavega að því að komast aftur út á vinnumarkaðinn. Ég kaus ekki að hætta að vinna, fannst erfiðara að heyra að sú væri staðan heldur en að ég væri með MS.

MS greining fæst með því að skoða sögu einstaklingsins, tekin er mænuvökvi til skoðunar og MRI-rit af heila og mænu til að sjá hvort blettir séu til staðar. Þessi störf vinna hjúkrunarfræðingar, læknar og geislafræðingar. Læknum og hjúkrunarfræðingum (verkfall hófst 27. apríl) hef ég kynnst í viðtölum, þau mér persónulegar heldur en ég þeim. Störf geislafræðinga (verkfall hófst 7. april) eru ekki síður mikilvæg þó ég hafi aldrei fengið að vita hver einstaklingurinn er á bakvið starfið.

Í þessu ferðalagi mínu með MS hef ég prófað nokkur lyf sem öllum fylgja einhverjar aukaverkanir. Til að fylgjast með þeim hef ég þurft að fara í ófáar blóðrannsóknir. Lífeindafræðingarnir (verkfall hófst 7. apríl) sem rannsaka blóðið taka ekki blóðprufurnar og færa mér ekki niðurstöðurnar en án þeirra gengur dæmið einfaldlega ekki upp. Þessa einstaklinga hef ég því aldrei hitt. Þessa dagana finn ég sérstaklega fyrir því hversu mikilvæg þessi störf eru.

Ég hef verið lyfjalaus frá því stuttu eftir áramót. Engin lækning er til við MS en lyfin draga úr tíðni kasta og milda þau. Ég þurfti að hætta á lyfi, tysabri, vegna hættulegra aukaverkana en þessi þrjú ár sem ég var á þeim voru mín lífskjör betri. Læknirinn minn vill ekki hafa mig lyfjalausa þar sem óvissan er mikil þegar kemur að MS. Hvenær ég fæ köst eða hversu stór þau eru er ekki hægt að segja til um og einnig hvort einkennin eða færniskerðing sem þau geta valdið gangi alveg til baka eða hvort þau séu varanleg.

Læknirinn minn skrifar ekki bara lyfseðil fyrir nýju lyfi heldur þarf að sækja sérstaklega um þau fyrir hvern og einn. Ég er komin með samþykki fyrir nýju lyfi, gylenia, sem á að vera álíka gott og tysabri-ið. En til að komast á nýja lyfið þarf ég að fá niðurstöður úr blóðprufum sem liggja núna í frysti upp á spítala. MS einkennin mín eru orðin meiri og ég finn að ég er að byrja í kasti. Skyntruflanir, verkir og dofi sem líkist því að ég hafi farið til tannlæknis og í staðinn fyrir deyfingu í munni er öll hægri hliðin á mér dofin.

Þessi einkenni sjást ekki alltaf utan á mér en þau hafa mikil áhrif á mitt líf. Ég þarf stundum að velja og hafna hvað ég geri, hvíla mig vel fyrir stærri viðburði og jafnvel eiga nokkra daga á eftir til að jafna mig.

Þar sem ég er búin að vera með MS í níu ár þá þekki ég minn sjúkdóm töluvert vel og veit hvað er að gerast í líkamanum á mér. Á þessum tímapunkti í kasti hef ég þó farið í MRI-rit til að sjá hvort nýjar bólgur hafa myndast og fengið skuggaefni til að sjá hvort að það sé einhver virkni í þeim.

Geislafræðingur myndi vinna það starf. Til að byrja á nýja lyfinu, sem er í töfluformi, þarf ég að vera upp á spítala í sex klukkustundir eftir að ég tek fyrstu töfluna undir eftirliti hjartalæknis og hjúkrunarfræðinga sem fylgjast með blóðþrýstingi og hjartalínuriti. Allt í einu er óvissan töluvert meiri heldur en venjulega með MS. Nú tekur við bið og óvissa um hvenær ég geti byrjað á nýju lyfi.

Ég óska þess að þú þurfir ekki á störfum þessara einstaklinga að halda en það eru svo miklu fleiri starfsstéttir sem stefna í verkföll eða eru nú þegar í verkfalli og hefur þetta áhrif á okkur öll á einhvern hátt. Ég gæti talið upp hvaða áhrif verkföll annarra stétta hafa en það væri tilefni fyrir annan og lengri pistil svo ég læt þetta duga í bili.

Ég kláraði B.Ed próf frá Kennaraháskólanum 2003 og fór beint í kennslu og ári síðar í verkfall. Mér fannst þessi tími mjög erfiður og ég get ekki sagt að ég hafi farið sátt til kennslu aftur eftir 7 vikna verkfall þar sem samningar náðust ekki heldur voru sett lög á verkfallið. Mín von er sú að aðilar vinnumarkaðarins sýni launþegum virðingu með því að semja sem allra fyrst þannig að sátt náist.

Fyrir mitt leyti vil ég þakka öllu fólkinu sem býr til samfélagið okkar fyrir þau störf sem þau vinna, þau eru öll mikilvæg.

Að lokum vil ég hvetja alla til að skrifa undir ákall þar sem mænuskaðastofnun Íslands. SEM (Samtök endurhæfðra mænuskaddaðra), MS-félagið, MND félag Íslands, Lauf, félag flogaveikra, Heilaheill, Geðhjálp og Parkinsonsamtökin óska eftir stuðningi íslensku þjóðarinnar við beiðni þeirra til aðalritara Sameinuðu þjóðanna, Ban Ki-moon, um að mæla fyrir því að aðildarríki Sameinuðu þjóðanna samþykki að bæta við nýju þróunarmarkmiði sem snýr að því að efla rannsóknir á taugakerfinu og auka á þann hátt skilning á starfsemi þess. Hér er hægt að skrifa undir: http://taugakerfid.is/

Kær kveðja,
Rósa Björg

Álfa- og huldufólkstrú á sér djúpar rætur í íslenskri menningu. Víða er að finna álagabletti, kletta, hóla og hæðir þar sem álfar og huldufólk eiga sér bústað og sögur um samskipti manna og álfa eru þekktar um allt land.

Margir muna eflaust eftir því að hafa átt sér lítil bú sem börn og skapað sér veruleika þar sem heimur manna og hulduvera rann saman. Álfar og huldufólk eru ósýnilegu Íslendingarnir.

Garðálfar verða algengari sjón með hverju árinu þar sem þeir skjóta upp kollinum inni á milli burknanna, í trjábeðinu, á milli sumarblómanna og á steinhleðslunni. Fólk er ófeimið við að skreyta garðinn með alls kyns fígúrum, gervifuglum, plastblómum og síðast en ekki síst garðálfum, sem eru fáanlegir í margs konar útgáfum.

Erlendis er það sem við köllum garðálfa í daglegu máli flokkað sem dvergar, enda fyrirbærið mun líkara klunnalegum dvergum en fínlegum álfum. Lítið er um dverga í íslenskri þjóðtrú og því eðlilegt að álfaheitið sé okkur tamt í munni. Tilfinning fólks til garðálfa er tvískipt, annað hvort elskar fólk þá eða hatar. Sumum finnst þeir lífga upp á garðinn og þykir vinalegt að sjá þá á milli blómanna, en öðrum þykja þeir argasta smekkleysi, ódýr alþýðumenning og „kitsch“ í sinni verstu mynd.

Borg garðálfanna

Í Evrópu hafa álfar þekkst í görðum í rúmar þrjár aldir og er uppruni þeirra rakinn til upphafs 18. aldar þegar þýskir og tékkneskir bændur settu litlar styttur af álfum út á akrana til að örva vöxt.

Vinsældir garðálfa hafa verið mismiklar á ólíkum tímum og þeim hefur stundum verið ýtt út í horn þegar tískustraumar hafa verið þeim óhliðhollir. Úrval garðálfa hefur þó aldrei verið meira en nú og seljast þeir eins og heitar lummur. Um aldamótin 2000 var borgin Ústí nad Labem í Tékklandi opinberlega gerð að borg garðálfanna, enda borgin fræg fyrir framleiðslu á afar haglega smíðuðum garðálfum. Garðálfar geta vakið skrítnar kenndir hjá fólki og til eru hópar sem hafa það að markmiði að frelsa álfana úr görðum og koma þeim út í náttúruna. Í Devonskíri í Englandi er rekið munaðarleysingjahæli fyrir garðálfa sem hefur verið stolið úr görðum og yfirgefnir á víðavangi.

Ótrúlegt úrval

Áður fyrr voru álfarnir brenndir úr leir og handmálaðir og eru margir þeirra orðnir safngripir. Núna eru flestir garðálfar steyptir úr plasti eða trefjum og eiga að þola hvaða veður sem er án þess að missa lit.

Framboðið af garðálfum er ótrúlegt og hægt er að fá þá í mörgum stærðum og gerðum, til dæmis álfa sem klifra í trjám, liggja í leti, keyra um á mótorhjóli, álfa sem sitja í stólum, standa með veiðistöng, raka gras, moka snjó og fljúga. Úrvalið er ótakmarkað.

Veljið álfunum fallegan stað inni á milli blóma og trjáa í garðinum eða á sumarhúsalóðinni.

Verið óhrædd við að tala við álfana. Sýnið þeim trúnað, þeir segja engum frá.

Ef gefa á álfunum nafn er gott að hafa Snorra-Eddu við höndina, en það má líka notast við símaskrána.

Leitið til heimilislæknisins ef þið farið að halda að garðálfarnir séu lifandi.

Takið álfana inn ef farið er burt í langan tíma. Þeim gæti leiðst einveran og farið á flakk. Látið þá fá nokkra matlauka til að passa á meðan, þeir elska það!

Aðfluttir, erlendir garðálfar virðast draga að sér raunverulega og ósýnilega íslenska garðálfa sem gjarnan setjast að í garðinum og sjá til þess að allt dafni betur þar. Þetta sagði mér þýsk kona sem búin var að eiga heima hér og rækta garð í nokkra áratugi. Eftir að hún fór að fá senda garðálfa frá ættingjum sínum í Þýskalandi og koma fyrir í garðinum tók gróskan í garðinum mikið stökk fram á við. Og gróskan hefur aukist með hverjum þýska garðálfinum sem bættist hefur í safnið með árunum.

Allar myndir eru af Pinterest þar sem finna má mikið úrval mynda af garðálfum.

Bananabrauð er alltaf vinsælt á mínu heimili og hér er holl og fljótleg uppskrift af ljúffengu bananabrauði fyrir sumarið.

Bananabrauð Unnar:
• 3 heilir bananar
• 2 egg
• 1 dl haframjöl
• 2 dl gróft spelt hveiti
• 1 dl hrásykur
• 1 tsk lyftiduft
• 3 tsk kanill

Setjið allt hráefnið saman í skál og hrærið.

Bakist við 180 gráður í 35 mínútur.

Mjög gott að bera bananabrauðið fram með hnetusmjöri, eplum og jarðaberjum.

Njótið!

Í hvert skipti sem íslenska lögreglan kemst í fréttirnar fyrir hitt eða þetta klúður fæ ég nokkurs konar afturhvarf til grunnskólaáranna.

Í grunnskóla var ég nefnilega lagður í einelti. Það var kannski ekki eins grimmilegt eða langvinnt og hjá mörgum öðrum, enda hef ég fyrir löngu fyrirgefið öllum og ber engan kala, en þessi reynsla hefur hvað mest mótað viðhorf mitt og traust til yfirvalda. Sérstaklega eftir að ég eltist og sá söguna endurtaka sig undir augum sama fólks og sagðist hafa lært af mínu máli.

Gagnrýni á lögregluna er að flestu leyti eins og eineltið sem ég varð fyrir. Því öll klúðrin eru eins:

Löggan gerir eitthvað af sér – fólk verður reitt og gagnrýnir – annað fólk kemur á móti og hrósar lögreglunni í bak og fyrir – litið er á málið sem einsdæmi og að ekki megi mála stofnunina út frá svona afmörkuðu dæmi – allir gleyma þessu og halda áfram að dásama krúttlegasta gengi Íslands.

Svo tekur við næsta kynslóð gerenda og fórnarlamba.

SJALDAN VELDUR EINN ÞÁ TVEIR DEILA

Þau skipti sem ég reyndi að koma vanlíðan minni á framfæri fékk ég reglulega spurninguna:

„Ókei, en hvað varst *þú* að gera sem fékk þau til að láta svona?“

Það var örugglega skrýtið hvað ég kvartaði oft undan því að vera lagður í einelti og liði illa. Hinir krakkarnir voru ekki að kvarta undan einelti, og þeim leið ágætlega. Hví að rjúfa þann frið? Vandamálið hlaut að liggja hjá mér.

Ég þurfti bara að hafa stjórn á skapi mínu og leika mér á öðrum stöðum. Og ef ég lenti í útistöðum með hnefalögmálum við þá sem píndu mig? Þá var auðvitað best að taka mig úr umferð. Því enginn annar var að kvarta.

Eins með fréttir af lögreglunni. Það er látið eins og ekkert hafi nokkurn tíman áður gerst í sögu hennar, að aldrei hafi stofnunin eða starfmenn hennar gert neitt af sér fyrir þetta atvik. Svo verða báðir aðilar að vera jafn sekir í þessu afskaplega afmarkaða máli, ef gerandinn var þá sekur yfirleitt.

Vinsælt dæmi er atvikið þegar drukkin kona var notuð sem gólfmoppa á götur Reykjavíkur fyrir að veitast að hugrökkum lögreglumanni með lífshættulegum hráka. Segjum að ekkert myndband hefði náðst af atvikinu og að málið farið fyrir dóm. Hefði konan verið sakfelld? Mjög líklega. Hefði lögreglumaðurinn hugrakki verið sakfelldur fyrir sitt framferði?

Ég myndi setja inn kaldhæðnislegan hrossahlátur en slíkt lítur illa út á prenti svo þið þurfið bara að ímynda ykkur. Röddin mín er stráksleg og stríðin með kvenlegu yfirbragði (rétttrúnaðarleiðin til að segja „hommaleg“).

Og gleymum ekki að handtakan, dæmd sem líkamsárás, var varin af lögreglunni.

Einelti er lýðræði

Einelti þrífst ekki bara í gegnum líkamlegt vald. Einelti er mikið lúmskara og erfiðara því það þrífst í gegnum samþykki fjöldans. Hrekkjusvín eru ekki eins og Nelson í The Simpsons, vinafá og bara hnefinn. Hrekkjusvín eru vinsæla fólkið, þau sem eru góð í að safna um sig fólki og stjórna. Félagslegt vald þeirra er svo staðfest gagnvart öllum með því að velja þann neðsta í goggunarröðinni og tæta rólega í sundur.

Þið sem hafið lent í einelti þekkið þetta:

Vinir forsprakkans dásama hann. Viðurkenna kannski að einhvern tímann sé gengið aðeins of langt en það er bara þetta eina skipti… sko. Og þau sem þú hélst að væru félagar þínir standa á hliðarlínunni og kóa með; hann/hún er alveg fín manneskja fyrir utan þetta „atvik“, svo það er óþarfi að vera með leiðindi og festa sig í þessu.

Mikilvægasta forvörn eineltis er að ná til þeirra sem standa á hliðarlínunni og telja sig stikkfrí með því að taka ekki afstöðu. Eins hræðilega leiðinlegt og svarthvítur hugsunarháttur er, sá hugsunarháttur sem ég forðast mest, þá er enginn hlutlaus í einelti. Þetta er vítt félagslegt vandamál sem byggir á skeytingarleysi.

Þetta þekkist í hestastóðinu, fjárhúsunum, allt frá leikvellinum og upp í stjórnmálin. Blóraböggullinn er notaður til að sameina hópinn og sýna fólki hvað gerist stígi það út fyrir ramma forsprakkans.

Það sem eflir lögregluna í sínu ofbeldi er því þegar fólk er stolt af því að styðja hana þrátt fyrir afglöpin. Þegar það telur einhver önnur verk lögreglunnar bæta upp fyrir níðingsverkin.

You can‘t be neutral on a moving train. – Howard Zinn

Þess vegna er svo vont að sjá fólk lýsa yfir skilyrðislausri ást á íslensku lögreglunni. Blekkja sjálft sig í að halda að aldrei hafi neitt gengið á áður, og að ekkert muni ganga á aftur.

Rétt eins og hvað félagi þinn er fyndinn og skutlar þér stundum bætir upp fyrir að hann barði konuna sína í klessu um daginn. Bara þetta eina skipti samt, sko, og hann lofaði að gera það ekki aftur.

PÍSKRIÐ

Með því óþægilegra í einelti er baktalið. Á sinn hátt getur það verið verra en beina ofbeldið. Þú veist hvenær barsmíðar hefjast og hvenær þær enda. Þú veist hins vegar ekki hvenær eða hver baktalar, eða hvað er sagt. Þú hefur bara ímyndunaraflið.

Baktalið er tól siðmenntaðra fólks; unglinga, fullorðinna og stelpna. Og auðvitað lögreglunnar líka.

Það var lögreglan sem kallaði mig óvin sinn löngu áður en ég fór að heyra af valdníðslu hennar. Í kolólöglegri skýrslu hennar í anda Sovétríkjanna er ég þó ekki nafngreindur, ólíkt mörgum öðrum, en þarna er skýlaust komið fram við ákveðinn hóp sem óvini. Eins leiðinlegir og merkimiðar á ismum eru þá hef ég vissulega daðrað við hugmyndafræði anarkisma. Og ef þú hugsar „ohh, en þeir meina ekkert anarkisma þannig skoh, þeir bara meina einhver sem skemmileggur“ þá ímyndaðu þér þetta í skýrslunni:

„Konur eru byrði á samfélaginu. Þeim þarf að sýna sérstaka tillitsemi og umönnun enda veikari fyrir en aðrir íbúar.“

Móðgandi fyrir meira en helming landsmanna, ekki satt? Rangt. Því þegar ég sagði „konur“ þá meinti ég það ekki *þannig*. Þegar ég sagði konur þá meinti ég bara „fólk með kvíða og þunglyndi“ og „þeir sem veikjast oft“. Ekkert beint gegn kvenkyninu sko.

En þó ég sé ekki endilega nafngreindur á einhverjum lista hennar núna þá verð ég það líklega eftir þennan pistil.

Það er staðreynd að lögreglan safnar upplýsingum um fólk. Upplýsingum sem þeim koma ekkert við. Og við vitum ekkert um hver annar fær þessar upplýsingar, eða hvort upplýsingarnar séu sannar yfirleitt.

En hvar ætlar löggan að fá upplýsingar um fólk sem ekki mætir á mótmæli eða skrifar óþarflega leiðinlega pistla?

Hleranir eru samþykktar í 99% tilvika. Ímyndaðu þér að einhver hefði 1% líkindi á að giska ekki á facebook-lykilorðið þitt. Og ímyndaðu þér að þú sért í 8. bekk og að þessi viðkomandi sé flissandi hópur af skinkum.

„A-ha-ha! Hann hringdi fimm sinnum í fyrrverandi kærustu klukkan fjögur á laugardagsnóttu! Svo hvað segiði, húsleit?“

OFBELDIÐ

Mótmælendur barðir fyrir að sletta skyri á bíl, Helgi Hóseasson reglulega handtekinn fyrir bókstaflega ekki neitt, brotist inn á heimili og fólk barið með byssum og piparúða, leitað á fólki að ástæðulausu, listinn er sorglega langur og útskýrir sig og tengsl sín við einelti sjálfur. Sérstaklega er listinn sorglegur þegar við hugsum um að aðeins brot af gjörðum lögreglunnar komast í fréttir.

Og eins og í einelti er hópurinn sem verður verst fyrir barðinu á löggunni utangarðsfólk. Einhverjir ekki alltof vinsælir, fólk sem litið er niður á og þeir sem minna mega sín hvort sem það er í almenningsáliti, félagsstöðu eða sjúkdómum. Þeir sem almenningi er í raun sama um eða hafa ekki áhuga á.

Lögreglan smyglar meira að segja vopnum til landsins. Ég man vel eftir öllum þeim dögum sem hrekkjusvínin mín komu með hnífa í skólann. Ekki samt af því að öryggistilfinning mín var svo sterk í þá daga.

EN – EN KRÚTT!

Öll þessi dæmi um félagslegt og líkamlegt ofbeldi! Hvernig er þetta mögulegt þegar gerandinn eyðir öllum öðrum stundum í að krútta sig í botn? Á Instagrami íslensku lögreglunnar eru engar myndir af ólöglegum líkamsleitum, harkalegum handtökum eða hótunum. Sérðu einhvers staðar mynd af Ómari Ragnarsyni hangandi á milli lögregluþjóna þar sem þeir bera hann burt frá löglegum mótmælum, sem vekja áttu athygli á ólöglegum framkvæmdum? Er einhver klausa um að hjálpa leigusölum að ræna frá leigjendum? Auðvitað ekki. Þetta eru krúttsprengjur. Kúl krakkarnir. Þau gera ekkert af sér, við hin sem ekki erum vinir þeirra erum bara afbrýðisöm eða eitthvað.

Þetta er eins og barnið þitt. Það er sætt. Aldrei gæti það gert flugu mein.

Það eru bara útvaldir aðilar sem mega taka myndbönd af löggunni.

AÐ TILKYNNA LÖGREGLUNA

Og hvernig geta öll þessi dæmi um afbrot staðist án þess að neinn svari til saka? Eru það ekki jú bara glæpamenn sem lenda  í útistöðum við lögregluna?

Lögreglan meira að segja hvetur fólk til að tilkynna misferli lögreglunnar!…

… til lögreglunnar.

Að tilkynna lögregluna fyrir brot í starfi er eins og að fara til eldri bróður eða besta vinar hrekkjusvínsins og ætlast til að þess að sá aðili lagi ástandið. Þannig er skólakerfið betra en lögreglan þegar kemur að einelti. A.m.k. í skólakerfinu fær maður tugguna „Já, ég er búinn að tala við viðkomandi“ eða „Já, viðkomandi er búinn að tala við skólastjórann“. Hjá íslensku lögreglunni fær maður „Já, viðkomandi ætlar að tala við sjálfan sig“.

Það er svo enn skemmtilegra þegar verðir landsins neita að tjá sig (þau skipti sem þeir ekki bara ljúga). Því þá þurfum við að borga fyrir þögnina. Það er eins og að stríðandinn neiti snúðugur að fara til skólastjórans, og svo þurfir þú að kaupa handa honum bland í poka.

16 kærur af 302 árin 2002-2013 leiddu til ákæru. Þar af þrjár með sakfellingu. Þetta eru sömu dómstólar og heimila allt baktalið – ég meina njósnirnar –  afsakið þetta ég meinti forvirkar hleranir eða hvað svo sem þetta á að kallast.

Almenningur heyrir bara af broti þess sem á gengur. Það fer nefnilega að hljóma holt þegar Herra Brottfall Atvinnuleysisson kvartar undan þriðju ólöglegu húsleitinni í þessari viku. Jafnvel þó hann hafi hlotið sína reglulega áverka þegar honum var haldið niðri meðan einhver vaskur laganna vörður fór í gegnum nærbuxnaskúffuna. Það er enginn áhugi sýndur í fjölmiðlum.

Ekki frekar en þegar einhverfi nördinn kemur niðurlútur inn úr frímínútum.

SÆTTIR

Manstu eftir mest niðurlægjandi stundum skólagöngunnar? Mín er kannski ekki svo niðurlægjandi miðað við það versta sem gæti hafa gerst, en það brennur samt. Það voru stundirnar þegar ég þurfti að biðja hrekkjusvín afsökunar á því að ég stóð upp á móti þeim.
„Takist nú í hendur og biðjið hvort annað afsökunar“.

Eitt skiptið neitaði ég að taka í höndina og segjast fyrirgefa því ég þekkti alveg viðkomandi. Ég vissi vel að aðilinn sá ekki eftir neinu og að ekkert myndi breytast. Ég sagði því ekkert og tók ekki í neinar hendur.

Og fyrir það var ég skammaður sérstaklega.

BARA REIÐUR UNGUR MAÐUR

Margir munu afskrifa þennan pistil sem „reiður ungur maður þykist vera edgy uppreisnarseggur“. Það er þægilegt að afskrifa allt sem ég segi því ég er svo bitur yfir örlitlu saklausu einelti í grunnskóla. Það er líka þægilegt að hugsa að ég sé að ímynda mér þetta því ég sé fúll yfir einu afglöpum lögreglunnar í sögu Íslands; þarna fyrir viku þegar einhver lögga sagði það ólöglegt að búa til myndbönd um rútur.

Þau sem hugsa það eruð væntanlega ekki búin að lesa alla leið hingað. Líklegast hafa þau lokað glugganum, hreinsað history og eytt vafranum þegar þau föttuðu þemað. Nema þá að þau hafið verið nógu snjöll til að fatta lúmskan og óljósan titilinn og bara ekkert opnað síðuna.

En sannleikurinn er að mig langar ekkert að vera hræddur við lögregluna. Ég væri mikið öruggari og ánægðari ef ég gæti búið hérna óhræddur við ofsóknir. Það er ekkert gaman að eyða púðri í að rakka niður vinsæla krakkann. Það er ómögulegt. Það væri allt auðveldara ef ég gæti líka verið eins og hinir og litið til svörtu stakkanna með öryggistilfinningu.

Það er leiðinlegt að halda lista yfir öll afglöpin. Því enginn listi er nógu langur eða grófur til að þóknast þeim sem ekki hafa orðið fyrir barðinu á íslensku lögreglunni.

Ég hefði átt að halda lista yfir öll þau skipti sem mér var strítt í skóla. Þá hefði ég kannski sloppið við athugasemdir eins og „ó, manstu ekki? Ertu ekki bara að ljúga?“ eða „er þetta allt saman? Allt sem var gert?“ eða „vá, þetta er nú ekki neitt“. Það er nefnilega ekki gaman að leita aftast í dimmu skúmaskotin þar sem maður geymir þessar leiðinlegu minningar. Oft erfitt.

En sama hvað maður taldi upp mörg atriði þá virtist það aldrei vera nógu krassandi til að neinn sýndi áhuga.

GLEYMIÐ ÞESSU

Ég veit að í lögreglunni starfar upp til hópa gott fólk sem vill bara gera hið besta fyrir landið. Eins og í mínum skóla voru samnemendur og starfsfólk almennt góðhjartað fólk. En það breytir því ekki sem gerst hefur.

Það er mjög einfalt að hunsa valdníðslu löggunnar. Gerðu það bara. Hættu að lesa núna og hugsaðu aldrei um það aftur. Það er svo einfalt.

Ég veit að það er einfalt því ég veit hversu einfalt það er að líta framhjá einelti. Ég hef séð fólk líta undan mínu einelti, einelti sem vinir og ættingjar mínir urðu fyrir, og ég hef sjálfur litið undan einelti. Það er svo hrikalega einfalt, og ég skammast mín líka mest af öllu fyrir það.

Þá er sumarið komið – kannski ekki alveg eins hlýtt og við vonuðum, en birtan skiptir mestu held ég.

Sumarskokkur úr smiðju Elisabetar Lavold fylgir í dag. Þó að myndin sýni ermalausan sumarkjól, þá viljum við frekar tala um skokk því það er svo þægilegt að vera í síðerma bol og gammósínum eða sokkabuxum undir þegar hitastigið leyfir ekki annað.

Ef gætt er að því að velja garn sem endist vel þá getur skokkurinn orðið erfðagripur í fjölskyldunni, því hann er sígildur.

Mynstrið er einfalt og lærist fljótt. Hann er prjónaður í tveimur stykkjum fram og tilbaka, en ef einhverjar vilja frekar prjóna pilshlutann í hring, þá er lítið mál að breyta því. Bara að gæta þess að tíu gangi uppí lykkjufjöldann svo mynsturkaflinn haldi sér rétt.

Við eigum sýnishorn af skokknum í Storkinum ef einhver vill skoða áður en lagt er í þessa prjónavegferð.
Hér er uppskriftina að finna til útprentunar SUMARSKOKKUR 2-10ára.

Gangi ykkur vel!