Undanfarið hafa sést saman í löngum göngutúrum og á kaffihúsum þeir Benedikt Jóhannsson, forstjóri Viðreisnar og Óttarr Proppé, forsöngvari Bjartrar Framtíðar. Þeir líta út fyrir að vera mjög hamingjusamir. Þeir eru eins og öll ung íslensk pör sem telja sig eiga framtíðina fyrir sér en handan við hornið bíður áratugagamalt úrelt og ónýtt kerfi sem fokka mun upp öllum þeirra draumum og vonum.

Ég held að margir kjósendur Bjartar Framtíðar hefðu haft áhuga á því að fá að vita það fyrir kosningar að með því að kjósa Óttarr þá værir þú einnig að kjósa Benedikt. En það hefði kannski verið „fúsk“ að láta vita af því. Kjósendur áttu bara að vita það að þegar Heiða Kristín, ein af stofendum flokksins, var gengin í Viðreisn, þá myndi flokkurinn fylgja. En þeir eru allavega núna tveir að semja við Bjarna Benediktsson. Frændinn og svo maðurinn sem söng svo fallega: „Burt með kvótann, burt með helvítis kvótann.“

Þetta ættu að vera áhugaverðar samningaviðræður. En ég sé ekki að flokkur sem beinlínis er styrktur af þeim sem eiga kvóta muni taka vel í þá hugmynd að styrktaraðilarnir þurfi að borga markaðsverð fyrir hann. Þá verður náttúrulega minna fé eftir til að borga kosningabaráttur framtíðarinnar.

Það var reynt að fá stjórnmálaflokkana til að opna bókhaldið sitt fyrir kosningarnar. Það hefði verið fróðlegt en strandaði á því að stóru fjölmiðlarnir höfðu engan áhuga á því að flokkarnir gerðu það. Þá hefði náttúrulega sést hvað flokkarnir eru að eyða nákvæmlega í auglýsingar á þessum sömu miðlum. Slíkt gegnsæi hugnast þeim greinilega ekki.

Það er því miður þannig að kjósendur eru engu nær hvað þeir raunverulega voru að kjósa yfir sig. Eins og staðan er núna getur hvað sem er gerst, en þó vita kjósendur Sjálfstæðisflokksins að þeir voru ekki að greiða götu Pírata og öfugt. Kjósendur Framsóknarflokksins vita líka að flokkurinn vill geta hagað seglum eftir vindi til að komast til áhrifa. Það eru gagnlegar upplýsingar líka.

Þeir sem kusu Samfylkinguna kusu líkið í kirkjugarðinum. Það er ákaflega sorglegt að svo sé komið fyrir flokki jafnaðarmanna á Íslandi en við skulum bíða og sjá. Það er á botninum sem maður finnur sjálfan sig og það þarf bara örfáa uppvakninga til að rísa upp frá dauðum, bíta frá sér og smita okkur hin. Við höfum margséð það í sjónvarpi og kvikmyndum.

En ég veit ekki hvað kjósendum finnst um það ef Sjálfstæðisflokkur og Vinstri Græn endi saman í ríkisstjórn. Það er samt vel hægt að sjá snilldina í því að þessir tveir pólar þurfi að vinna saman og taka sjónarmið hvors annars til greina. Í raun finnst mér það mjög spennandi kostur en kannski ekki eitthvað sem formenn tilkynna flokksmeðlimum sínum fyrr en allt annað hefur verið reynt. Katrín Jakobsdóttir er vinsæll stjórnmálamaður en tilkynni hún kjósendum sínum að hún sé byrjuð með Sjálfstæðisflokknum held ég að villikettirnir verði að fjallaljónum.

Það er ljóst að hverjir sem það svo verða sem enda í ríkisstjórn eiga strembið verkefni framundan. Á meðan fókusinn er á þessum stjórnarmyndunarviðræðum var Kjararáð að hækka laun æðstu embættismanna ríkisins svo mikið að efnahagslegum stöðuleika er stefnt í hættu. Það gengur þvert gegn þeim lögum sem ráðið á að starfa eftir. Ráðið á fyrst og fremst að taka ákvarðanir sínar með stöðuleika á vinnumarkaði í huga. Þeir sem ættu að geta gripið inn í eru þingmennirnir sjálfir en þingið er ekki starfandi, takið eftir því. Það er hugsað fyrir öllu.

Hækkanir æðstu embættismanna eru ekkert annað en blaut taubleyja framan í þær stéttir sem raunverulega hafa þurft að berjast með kjafti og klóm fyrir sínum smávægilegu hækkunum. Vinnumarkaðurinn á eftir að loga og þegar eru kennarar farnir að flýja brennandi hús. Við vorum að kjósa milli þeirra sem við viljum að sinni slökkvistarfinu. Þeirra meðal voru brennuvargarnir sjálfir en einhverjir ákváðu engu að síður að rétta þeim slökkvitækið.

Við gengum til kosninga, niðurstaðan er komin og við vitum ekkert. Fáum engu um neitt ráðið lengur og stundum fær maður það á tilfinninguna að þetta komi manni ekki við.

En þetta fer allavega einhvern veginn. Munum bara gott fólk að skattar eru ofbeldi. Það þýðir reyndar að heilbrigðisþjónustan og menntakerfið eru afleiðing ofbeldis eins og t.d þunglyndi, kvíði og alkóhólismi.

Það væri rosalega gott ef við gætum sem fyrst haldið þjóðaratkvæðagreiðslu um það hvað snýr upp og hvað snýr niður.

Fréttatilkynning frá Frjálsíþróttasambandi Íslands:

Ingunn Einarsdóttir ein fyrsta afrekskona okkar í frjálsíþróttum er látin eftir erfið veikindi aðeins 61 árs að aldri. Hún var búsett í Hollandi þar sem hún rak nuddstofu um árabil.

Ingunn var á tímabili ósigrandi í spretthlaupum hér á landi og setti fjölda landsmeta í 100 m, 200 m og 400 m hlaupum. Hún átti einnig met í 100 m grindahlaupi og fimmtarþraut og setti eitt árið m.a. 10 landsmet. Hún keppti á Evrópumeistaramótinu í Helsinki árið 1971, önnur íslenskra kvenna. Íslandsmet hennar í 100 m hlaupi, 11,8 sek. frá 1977, stóð í 11 ár og er enn 12. besti árangur á landinu í þeirri grein. Ingunn hóf íþróttaferil sinn hjá KA á Akureyri þar sem hún er fædd og uppalin, en fluttist síðar til Reykjavíkur og hóf keppni með ÍR árið 1972.

Ingunn var mikill brautryðjandi kvenna í íþróttum og fyrsta afrekskona Akureyringa í frjálsíþróttum. Hún var einnig góð fyrirmynd og hvatti aðra til dáða. Ennfremur var hún drjúg í landskeppnum fyrir hönd Íslands. Meiðsli komu í veg fyrir þátttöku hennar á Ólympíuleikunum 1976, en árangur hennar á næstu árum sýndi að hún átti fullt erindi á alþjóðleg stórmót. Ingunn var afburða duglegur íþróttamaður og var í fyrsta sigurliði ÍR í Bikarkeppni FRÍ árið 1972, sem var upphafið af 16 ára sigurgöngu liðsins.

Bakmeiðsli bundu ótímabæran enda á íþróttaferil hennar. Frjálsíþróttahreyfingin á Íslandi þakkar Ingunni fyrir samfylgdina og sendir fjölskyldu hennar innilegar samúðarkveðjur.

Agnes Sigurðardóttir biskup skrifar:

Forseti kirkjuþings, kirkjuþingsfulltrúar, vígslubiskup, tónlistarfólk, góðir gestir.

Þegar saga kristinnar kirkju er skoðuð sést að staða hennar hefur verið með ýmsu móti hér í heimi. Nokkrir atburðir og mannanna verk hafa mótað hana, sveigt hana af leið, siðbætt hana og breytt stöðu hennar. Ber þar hæst sá atburður er við minnumst á næsta ári þegar munkurinn Marteinn Lúter mótmælti aflátssölu kirkju sinnar sem leiddi til þess að kirkjudeild sú er við tilheyrum er við hann kennd. Það var árið 1517 og hófst 500 ára minning siðbótarinnar með sameiginlegri bænastund kaþólskra og lúterskra í dómkirkjunni í Lundi á mánudaginn var, 31. október, siðbótardaginn. Í Lundi var lúterska heimssambandið stofnað árið 1947 og er íslenska þjóðkirkjan ein af stofnendum sambandsins sem telur núna 145 kirkjur í 98 löndum.

Á vegferð lútersku kirkjunnar hafa ýmsar ákvarðanir verið teknar sem leitt hafa hana áfram á veginum. Hér á landi hafði kirkjuskipan Kristján III. Danakonungs sem lögtekin var árið 1541 mikil áhrif. Þá hófst þátttaka veraldlega valdsins á stjórn kirkjunnar, en það fyrirkomulag var við lýði í mismunandi myndum þó, til ársins 1997 er þjóðkirkjan tók við stjórn innri mála sinna.

Þjóðkirkjuhugtakið er fyrst nefnt í stjórnarskránni sem staðfest var hér á landi árið 1874. Ákvæði hennar um þjóðkirkjuna hafði mikil áhrif vegna ákvæða hennar um vernd og stuðning ríkisvaldsins við kirkjuna. Það ákvæði er enn í gildi eins og kunnugt er og samkvæmt þjóðaratkvæðagreiðslunni 2012 vill meiri hluti þjóðarinnar að svo verði áfram. Hlýtur það að benda til þess að þjóðin vilji enn um sinn láta kristin gildi og lífsskoðun ráða för í mótun samfélagsins. Á meðan núverandi stjórnarskrá gildir hlýtur sá skilningur að ríkja, að það sé viljayfirlýsing ríkisins að það vilji standa á kristnum grunni, viðurkenni að þjóðmenningin byggir á kristnum verðmætum og vilji styðja kirkjuna til áhrifa á fólkið í landinu hvað varðar hugsunarhátt og framkomu.

En hvað merkir það að hin lúterska kirkja okkar sé þjóðkirkja? Það merkir ekki eitthvað eitt. Það getur merkt það að meirihluti þjóðarinnar tilheyri henni. Sá skilningur hefur verið útbreiddur og finnst sumum þeim er ekki vilja tilheyra henni að það geti ekki gengið lengur að ríkisvaldið styðji og verndi kirkju sem fækkar í ár frá ári. Þjóðkirkja getur líka þýtt það að þjóðin og kirkjan séu nátengd, eigi samfylgd á stórum stundum í lífi fólks. Sú skoðun sem þó mest er haldið á lofti nú er að Þjóðkirkjan sé þjóðkirkja vegna þess að hún vill þjóna öllum þeim er hér búa. Spyr ekki um skilríki þegar þjónustunnar er óskað. Þjóðkirkjan er kirkja sem hefur þéttriðið net um land allt og þjónar fólki í nærsamfélaginu. Boðar ekki aðeins í orði heldur einnig í verki. Það er kirkja sem er samhljóma þó raddirnar séu margar. Þá skilgreiningu vil ég nota um þá kirkju sem ég leiði sem biskup.

Eins og kunnugt er setti Lúter fram kenningar sem hafa haft mótandi áhrif á kirkjuna sem við hann er kennd. Hann setti fram kenninguna um hinn almenna prestsdóm sem er ástæðan fyrir því að við erum hér saman komin. Kenningin gengur út á það að enginn munur sé á mönnum, allir séu jafnir. Skírnin sem sé hin eina vígsla. „Sá sem stígur upp úr skírnarvatninu, getur hrósað sér af því að vera nú þegar prestur, biskup og páfi“ sagði Lúter. Allir skírðir eiga að virða meginþætti almenns prestsdóms, sem eru boðun, fyrirgefning og fyrirbæn. „Hinn almenni prestsdómur er ótvíræður vegna skírnarinnar og krefst þess að almennir safnaðarmeðlimir séu virkir í helgihaldi og stjórnun kirkjunnar.“ „Kirkjan er fyrst og fremst kirkja orðsins og náðarmeðalanna og hins almenna prestsdóms. Hún er sýnileg hér í heimi vegna þess að orðið er boðað og náðarmeðul veitt. Til þess að svo megi verða þarf hún skipulegt helgihald, hún þarf á embættismönnum að halda og stofnun sem tryggir starfsskilyrðin. Hin ósýnilega kirkja er aftur á móti samsett úr þeim sem meðtaka orð og náðarmeðul í trú sér til hjálpræðis.“ (Sigurjón Árni Eyjólfsson: Ríki og kirkja, bls. 81).

Kirkuþing hefur það hlutverk að tryggja starfsskilyrðin. Það er gert með því að huga að ytra skipulagi, tryggja löggjöf um kirkjuna og leggja til atriði sem bæta innra starf hennar. Á þessu kirkjuþingi eru mál sem taka til alls þessa. Það er alveg ljóst að séu verkaskipti ekki skýr, boðvald ekki skýrt, víglínur ekki ljósar eða virtar, getur fólki í kirkjunni ekki liðið vel og gengur ekki í takt. Þá verður kirkjan ómstríð og rödd hennar veik, því í okkar lútersku kirkju er ekki einn talsmaður, eins og t.d. í rómversk kaþólsku kirkjunni, þar sem páfinn talar og kirkjan hlýðir. En þó kirkjan sé margróma þýðir það ekki það að allir hafi umboð til að gera hvað sem er, segja hvað sem er, hvar sem er. Fólkið í kirkjunni verður að vita hvað til síns friðar heyrir og virða þau mörk sem sett eru með reglum og siðum. Lúter var það ljóst að kirkja Krists þyrfti á stjórnun og skipulagi að halda. Hann setti þó ekki fram skipurit fyrir kirkjuna heldur greindi hann eðli hennar og forsendur.

Fyrir kirkjuþingi liggur frumvarp til nýrra þjóðkirkjulaga. Það er engin nýlunda, svo hefur verið á kirkjuþingum undanfarinna ára. Í mínum huga er ljóst að vinna við slíkt frumvarp verður að byggja á grunnvinnu sem felst í því að gæta hins lúterska trúararfs, efna til samtals meðal þjóðkirkjufólks um kirkjuna og koma sér saman um framtíðarsýn. Slík vinna getur tekið mörg ár eins og nú þegar hefur sýnt sig, en minna má á að þau 5 leiðarstef sem Frans páfi og Munib Younan undirrituðu fyrir hönd rómversku kaþólsku kirkjunnar og lúterska heimssambandsins síðast liðinn mánudag í dómkirkjunni í Lundi voru afrakstur 50 ára samtals milli þessara tveggja kirkjudeilda. Meginstefið er að kirkjudeildirnar eiga alltaf að hafa einingu að leiðarljósi en ekki einblína á það sem skilur að. Textinn er ekki langur, aðeins 5 setningar.

Lúter lagði m.a. áherslu á almenna þekkingu á boðskap Biblíunnar og það verður að segjast að okkar lúterska kirkja, þjóðkirkjan hefur ekki lagt nóga áherslu á þennan þátt. Áður en skólar tóku að nokkru leyti yfir fræðsluna hvað þetta varðar sáu kirkjunnar þjónar um uppfræðsluna og eldri kynslóð fræddi hina yngri. Eftir að skólaskylda komst á sofnaði kirkjan á verðinum og gerði ráð fyrir að skólinn sæi um uppfræðsluna. Nú hefur sú þróun orðið að lítil áhersla er lögð á kristinfræðikennslu í grunnskólum og kirkjan verður að sinna fræðsluhlutverki sínu sem skyldi. Það er ekki ásættanlegt að sjá lægri félagatölur kirkjunnar, ár frá ári og líta ekki í eigin barn hvað það varðar. Við verðum að uppfræða fólkið í landinu með öllum þeim tækjum sem í boði eru annars er hætta á því að færri og færri geri sér grein fyrir mikilvægi þess að varðveita menningararfinn hvað kristin áhrif áhrærir. Það hefur færst í vöxt að börn eru ekki skírð. Þar með fer barnið á mis við fræðslu um kristna trú og kristin lífsgildi sem mótað hafa þjóðfélag okkar um aldir.

Þórir Kr. Þórðarson, sá góði kennari og fræðimaður sem hafði mjög svo mótandi áhrif á kynslóðir presta um árabil sagði í grein um lífsgildin og börnin: „Kristinn siður hefur haft mótandi áhrif á einstaklinga og þjóðir allt frá upphafi vega kristinnar sögu. Þegar kristinn siður ruddi sér braut til áhrifa meðal þróttmikilla, heiðinna þjóða norðurálfu, mýkti hann skap manna, lægði ofstopa, dró úr hefnigirni og gæddi allt líf þjóðanna siðfágun.“ Ég vil ekki að andvaraleysi kirkjunnar varðandi fræðslu og tilboð um hana verði til þess að trú, von og kærleikur gleymist, en á þessi atriði kristinnar trúar lagði Lúter áherslu.

Það er tiltölulega auðvelt að setja fram fræðsluefni nú á dögum til þess eru margar leiðir. En það er ekki nóg. Það þarf að fylgja því eftir að fræðsla komist til skila. Prófastsdæmin hafa m.a. það hlutverk að standa fyrir fræðslu. Hvert prófastsdæmi getur tekið að sér málaflokk hvað fræðsluna varðar. Kirkjuráð verður að gera ráð fyrir fjármagni til verkefnisins í fjárhagsáætlun sinni. Fræðslumiðstöðvar um landið geta komið efninu á framfæri, en hlutverk þeirra er að standa að fræðslu fyrir fullorðna. Samvinna kirkjunnar og fræðslumiðstövanna er ekki nýlunda en aðalatriðið er að vinna stíft að því að koma efninu á framfæri og vinna að því að vekja áhuga fólks á efninu. Það er ekki nóg að útbúa efni og auglýsa námskeið. Aðal vinnan felst í því að vekja áhuga fólks. Til þess þarf mannafla, til þess þarf fjármagn.

Fyrir tveimur vikum fór fram landsmót æskulýðsfélaganna, en það hefur verið haldið í októbermánuði um áraraðir. Mótið fór fram á Akureyri að þessu sinni og sóttu það um 500 ungmenni víðs vegar að af landinu. Undanfarin ár hefur æskulýðssamband þjóðkirkjunnar verið í samstarfi við Hjálparstarf kirkjunnar í tengslum við landsmótin. Unglingarnir eru með þeim hætti minnt á að vera „gjörendur orðsins og eigi aðeins heyrendur þess“ eins og Jakob postuli orðar í riti sínu. Þátttakendur fá fræðslu og láta gott af sér leiða. Þau hafa frelsað þrælabörn úr skuldaánauð og safnað fyrir fátæk ungmenni á Íslandi svo dæmi sé tekið. Í ár var þemað í takt við verkefni okkar tíma, „Flóttamenn og fjölmenning.“ Ungmennin söfnuðu fötum áður en þau fóru að heiman fyrir flóttafólk og hælisleitendur á Íslandi, í Jórdaníu, Sýrlandi og Líbanon en í síðasttöldu löndunum vinnur lúterska heimssambandið með flóttamannahjálp Sameinuðu þjóðanna og fleirum að hjálparstarfi. Undirbúningur og allt utanumhald þessara landsmóta er til fyrirmyndar í alla staði. Mikil þekking og reynsla hefur orðið til og ég fullyrði að þarna er kirkjan í farabroddi faglegheita og skipulags.

Fyrir nokkrum árum samþykkti kirkjuþing að setja á oddinn vinnu við forvarnir gegn kynferðisofbeldi og öðru ofbeldi. Sú vinna hefur verið í gangi síðan og er nú farin að taka á sig mynd í formi námskeiða, fræðslumyndbands, gæðavottunar og fleira. Um er að ræða samstarfsverkefni fræðslusviðs og fagráðsins sem ber yfirskriftina Verklag í viðkvæmum aðstæðum. Þetta er sístætt verkefni sem stöðugt þarf að halda á lofti og tryggja að lifi til framtíðar. Unnið er að því að allt starfsfólk kirkna landsins fái tiltekna fræðslu og undirriti vilja sinn til þess að vinna samkvæmt þessu verklagi.

Með þessu móti mun kirkjan vera í fararbroddi hér á landi hvað varðar forvarnir gegn kynferðisofbeldi og öðru ofbeldi þar sem byggt er á alþjóðlegum stöðlum og samþykktum. Vinna þessi tengist því óneitanlega gæðastjórnun innan kirkjunnar og vinnustaðamenningu. Stefnt er að því að ýta verkefninu úr vör á haustmánuðum 2017. Þar sem um svo mikilvægt og viðkvæmt verkefni er að ræða er brýnt að tryggja því brautargengi með öllum tiltækum ráðum þannig að það myndist sterk samstaða milli alls starfsfólks, allra sókna og prófastsdæma um þessi vinnubrögð.

Fullyrt er að ef lífsstíll allra jarðarbúa væri eins og Íslendinga þyrftum við um 20 jarðir. Þjóðkirkjan vill vera í fararbroddi og til fyrirmyndar í umhverfismálum. Eftir málþing sem haldið var um efnið í Skálholti fyrir ári var menntamálaráðherra hvattur til að beita sér fyrir stóraukinni fræðslu í menntakerfinu um vistkerfi jarðar. Á Skálholtshátíð í sumar var hafist handa við endurheimt votlendis á Skálholtsjörðinni. Markmið með endurheimt votlendis er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Samningur um aðgerðir í loftslagsmálum sem samþykktur var í París í fyrra hefur tekið gildi á Íslandi en í honum er kveðið á um aðgerðir allra ríkja til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Kirkjan vill taka þátt í því að varðveita jörðina okkar og lífið á henni. Það er eitt af þeim stóru verkefnum sem fylgja þarf eftir innan kirkjunnar. Ég mun beita mér fyrir því að svo megi verða.

Minna má á að kirkjuþing samþykkti umhverfisstefnu Þjóðkirkjunnar árið 2009. Ástæða er til þess að hvetja til þeirra framkvæmda sem þar er getið, eins og t.d. að vinna gegn sóun og ofneyslu. Pappírsleysi á kirkjuþingi er liður í því.

Kirkjuþing kom fyrst saman árið 1958. Það hefur því starfað í hartnær 60 ár. Hlutverk þess hefur breyst eftir lagabreytinguna árið 1997. Hlutverk þess er ærið. Í nýju frumvarpi, sem hér er lagt fram er verkefnum þess fjölgað og hlutverk þess eflt. Það er liður í þeirri lýðræðisvæðingu sem á sér stað um allan hinn vestræna heim. Ég vara við því að ætla þinginu svo ærin verkefni að hinn almenni kirkjumaður eigi þess ekki kost að taka þátt í þingstörfunum. Það er ekki hægt að ætla vinnandi fólki að koma saman í höfuðborginni og afgreiða enn fleiri verkefni en nú þegar liggja fyrir þinginu ár hvert, án þess að gera ráð fyrir annars konar vinnubrögðum. Þau þurfa að vera markvissari, tæknilegri og studd meira utanumhaldi. Það er ekki hægt að ætla fólki að vinna flókna og faglega vinnu í margra manna hópi sem býr víðs vegar á landinu. Málefni kirkjunnar snúast um verkefni sem vinna þarf í skýru umboði en ekki um vald. Við erum saman á þeirri vegferð að byggja upp og viðhalda sterkri kirkju, Guði til dýrðar og náunganum til blessunar. Það gerum við með faglegum vinnubrögðum, aukinni fræðslu, fjölbreyttu helgihaldi, þjónustu í nærsamfélaginu, sérþjónustu og samtali. Með því að hafa skýrt skipulag og boðvald, virða mörk og ákveða og setja víglínur.

Ég vil nota tækifærið og þakka þeim er undirbúið hafa kirkjuþingið, starfsfólki Biskupsstofu og kirkjuráðs, forsætisnefnd og þingfulltrúum. Einnig tónlistarfólki og heimafólki hér í Grensáskirkju fyrir afnot af kirkju og safnaðarheimili.

Það er ekki laust við að vakni hjá manni eftirvænting þegar Borgarleikhúsið býður upp á eitt þekktasta verkið úr smiðju meistarans Ingmars Bergmans og lætur það í hendur landsliðsins í leiklist – Ólafur Egill Egilsson gerir leikgerð og leikstýrir þeim Unni Ösp Stefánsdóttur og Birni Thors í þessum leik sem gerði Bergman frægan í heimalandi sínu – ekki eins og hann hafi ekki verið frægur fyrir, en með sjónvarpsmyndinni “Scener ur ett äktenskap” varð hann alþýðlegur í ofanálag – það er að segja eins alþýðlegur og leikskáld og leikstjóri getur orðið í Svíþjóð, því Bergman var ávallt listamaður hinnar efri millistéttar. Svo skrifaði hann allt í einu verk um hjónabandsvanda þessarar efri millistéttar og varð ekki bara frægur fyrir, heldur meira að segja svo frægur að fólk leitaði til hans um ráðgjöf um hjónaband sitt. Og það má vel segja, að með þessari sýningu stimplar Borgarleikhúsið sig inn svo um munar hjá áhorfendum sínum – efri millistétt fær hér sýningu sem fjallar beinlínis um hana sjálfa og það mátti finna á viðbrögðum áhorfenda: konurnar sýndu viðbrögð og hlógu þar sem þær fundu ástæðu til og karlarnir sýndu viðbrögð og hlógu þar sem þeim fannst það við hæfi – en það var nú reyndar ekki á sömu stöðum í sýningunni. En allir áhorfendur skildu það sem við þá var sagt af sviðinu og er þá ekki leikhúsið í essinu sínu!

Brot úr hjónabandi – það má setja spurningamerki við þetta heiti á verki Ingmars Bergmans, sem á sænsku nefnist “Scener ur ett äktenskap”. Hugtakið “scener” þýðir “atriði”, gæti einnig verið “kafli”, og er hlutlaust og vísar eingöngu til þess sem það þýðir. Orðið “brot” aftur á móti vísar til þess sem getur verið brotið, skemmt eða eyðilagt, og þá er að viti þess sem hér skrifar verið að segja of mikið um það sem koma skal. “Brot úr hjónabandi” vekur með manni grun um að hjónabandið sé brotið, ófullkomið, og þá er stutt í ályktunina að verið sé að horfa á hjónaband sem stenst ekki þær væntingar, sem til þess eru gerðar. En það er nú einmitt einn magnaðasti galdur leikhússins að koma áhorfandanum á óvart.

Upphaf sýningarinnar staðfestir þennan grun. Þau Unnur Ösp og Björn taka á móti áhorfendum á afslappaðan máta, heilsa glaðlega, nokkrir áhorfendur fá það verkefni að leggja spurningar fyrir þau í upphafi leiksins og það skapast huggulegt andrúmsloft. En svo byrjar leikurinn og fyrri helmingur sýningarinnar fyrir hlé er leikinn í frekar hröðu tempói, sem vekur óneitanlega þá tilfinningu að þessi hjón þyrftu kannski að hugsa sinn gang. Hvaða spenna er í gangi? Verkið virðist mér þannig samið, að einmitt þessi kynning aðstæðna, eins og það kallast á fagmáli, sé beinlínis til þess að slá ryki í augu okkar – við eigum að dást að því að hér virðist allt slétt og fellt, rólegt og friðsælt, engar óveðursblikur á lofti. Svo springur sprengjan af sama krafti framan í okkur áhorfendur og Maríönnu þegar Jóhann kemur og segist vilja skilnað. Af því að allt er að!

Þýðing Þórdísar Gísladóttur er vel unnin og fer vel í munni leikenda. Þar sem leitast er við nálgun við nútíma er það smekklega af hendi leyst, hvort sem litið er til málfars eða staðfæringar og þau frávik, sem greina má frá upphaflegum texta Bergmans hljóma eðlilega.

Mér þykir athyglisvert að í leikskrá er ekki notast við nöfn þeirra Jóhanns og Maríönnu. Þar er eingöngu talað um þau sem leikendur, Björn og Unni Ösp. Sem leiðir hugann að konsepti sýningarinnar – er kannski verið að leika sér að þeirri staðreynd að Unnur og Björn eru hjón og að sýningin gæti allt eins fjallað um þau – svona uppá spenninginn? Upphafsatriðið getur bent til þess og það er í sjálfu sér bara gaman að því, þótt ég sjái ekki tilganginn í að gera Unni og Björn að Taylor og Burton okkar Íslendinga. En það má sjálfsagt líta á þetta sem dálítinn leikhúsleik, metateater, sem er í ágætu samræmi við upphafið. Og reyndar er það alveg rétt, sem hefur komið fram í viðtölum við leikstjóra í kynningu á verkinu, að það gefur sýningunni sérstakt gildi að leikendurnir eru hjón að leika hjón – samspil þeirra úr einkalífinu smitar af sér á samleikinn á sviðinu og skapar á köflum ákaflega falleg, einlæg, hættuleg andartök. Það er ekki heiglum hent að takast á við hlutverk sín á þessum forsendum – að beinlínis nota einkalíf sitt sem efnivið í leiksýningu – en það minnir reyndar á þá staðreynd, að Ingmar Bergman sjálfur vann einatt með eiginkonum sínum og bestu vinum og það á kannski sinn þátt í því að verk hans hafa lifað eins og raunin er – víst er að hér verður þetta til að auka gæði sýningarinnar og magna spennuna þannig að hún verður á köflum illþolanleg!

Sýningin ber þess merki að höfundur nostrar meira við hlutverk karlmannsins – sem á sér auðvitað forsendu í því að karli ferst betur að skrifa um karl. Reyndar kom þetta mér á óvart í sýningu þeirra Unnar, Börns og Ólafs Egils – Ingmar Bergman hefur einatt verið annálaður fyrir að skilja konur svo mikið betur en flestir karlmenn og það má til sanns vegar færa, að mörg kvenhlutverk í verkum hans eru feykivel gerð – en hér er karlhlutverkið margræðara, flóknara og ekki síst fyndnara en kvenhlutverkið, sem geldur þess auðvitað að vera fórnarlambið og í vörn þegar karlinn kveður upp úr þurru með að hann vilji skilnað af því hjónabandið sé í rusli.

Þessi munur á hlutverkum magnast af því að Unnur Ösp og Björn eru að því leyti ólíkir leikarar, að Unnur þrífst best í átökum, er í sínu albesta og fegursta essi þegar átök eru í aðsigi og fullum gangi, meðan Birni lætur vel að búa til merkingu líka í þau andartök þegar ekkert sérstakt á sér stað. Og í þessari sýningu skilar sér þessi munur á leikstíl Unnar og Björns ákaflega fallega út í salinn. Þegar á líður verkið verður hann hluti af byggingu spennunnar og beinlínis forsenda hins fallega lokaatriðis, þegar ljóst verður að fegurð samúðar og samhygðar getur líka fæðst úr átökum upp á líf og dauða. En áður höfum við horft á Unni berjast upp á líf og dauða eins og kvenhetja úr Íslendingasögu við að tjasla saman leifunum af sambandinu og ætlar sér ekki að gefast upp. Það er auðfundið að sá, sem skrifað hefur hlutverk Unnar er bæði skáld og skilinn – þótt hann skilji karlinn ívið betur – og þau Unnur og Björn skila átakaatriðum verksins eins og þau hafi aldrei verið annað en gift og hvort öðru háð.

Það var merkilegt að skynja, þótt það þurfi í rauninni ekki að koma á óvart, að Brot úr hjónabandi er ákaflega karlægt verk, það byggir algerlega á sjónarmiði karlsins og sýnir okkur inn í hugarheim hans meðan konan er sýnd utanfrá og hlutgerð. Þetta er ekki sagt verki Ingmars eða sýningunni til hnjóðs, þvert á móti – aðeins vakin á því athygli að sá sem vill skilja karlmann sem er að skilja fær ansi mikið meira að bíta í en sá sem vill skilja konu sem ætlar sér að verja hjónaband sitt – og um leið sjálfa sig! – til síðasta andartaks.

Leikmynd Ilmar Stefánsdóttur er tær snilld og magnar fram eilífðina í því spili tilfinninga, átaka og friðar sem birtast í verkinu. Leikmyndin er græn, mjúk og hógvær – tákn gróanda og einfaldleika – sem Jóhann afgreiðir óborganlega í einni spurningu þegar átökin eru í fullum gangi: “Er þetta einhver hönnun?” Já, Jóhann – og allir aðrir karlmenn – auðvitað er þetta”einhver hönnun, allt er “einhver hönnun” og Brot úr hjónabandi sýnir það svo ekki verður um efast, að meira að segja hjónabandið er hönnun, sem þarf stöðugt að hlúa að endurhanna og endurskapa. Í seinni hluta verksins er búið að plasta leikmyndina inn, það er verið að breyta og búa til nýtt líf og er í samræmi við efnið. Hér eiga sér líka stað meginátök sýningarinnar, þegar karlmaðurinn þarf að sætta sig við að hafa misst allt úr höndum sér og sú uppgötvun verður honum um megn – hann tapar ekki einasta öllu sem átt hefur, hann tapar einnig sér!

Og allt í einu gerast þau, umskiptin, þegar maðurinn áttar sig á að það er þegar hann er sem veikastur fyrir sem hann getur orðið sterkur á ný. Þetta er fegursta atriði kvöldsins, þegar hún holdgerist fyrir augum okkar, hin gagnkvæma sátt. Í lokaatriðinu er eins og Unnur Ösp og Björn kallist á við gróandann í upphafi; Ragnarök eru afstaðin, jörð rís aftur upp úr Ægi og í flæðarmálinu rekur tvö tré að landi … Leiklist nær tæpast hærri hæðum!

Borgarleikhúsið: Brot úr hjónabandi
Höfundur: Ingmar Bergman
Þýðing: Þórdís Gísladóttir
Leikgerð: Ólafur Egill Egilsson
Leikstjórn: Ólafur Egill Egilsson
Leikmynd og búningar: Ilmur Stefánsdóttir
Lýsing: Kjartan Þórisson
Tónlist: Barði Jóhannsson
Hljóð: Baldvin Þór Magnússon
Myndband: Elmar Þórarinsson
Leikendur: Unnur Ösp Stefánsdóttir, Björn Thors

Kvennablaðið er þriggja ára í dag. Enn eitt ár að baki og alltaf kemur það ritstjórninni jafn mikið á óvart að blaðið skuli haldi velli. Velgengni blaðsins er því að þakka að lesendur heimsækja vefinn daglega og deila frá okkur efni. Tæplega þriðjungur þjóðarinnar opnar Kvennablaðið.is í viku hverri. Húrra!

Kvennablaðið er umbótaafl, fulltrúi nýs Íslands sem vill brjóta á bak aftur það sem hér hefur verið lenska að fréttaflutningur á Íslandi sé mestanpart kostaður af ríkustu og frekustu hagsmunaöflunum.  Það er hægara sagt en gert að reka fjölmiðil eins og Kvennablaðið því lítt styrkja umbótaöflin óháða fjölmiðlun en grasrótinni og umbótaöflunum finnst hinsvegar eðlilegt og sjálfsagt að fjölmiðlar sinni þeim – af einskærri hugsjón og í sjálfboðavinnu.

Þátttaka almennings í opinberri umræðu skiptir meira máli nú en nokkru sinni fyrr. Þess vegna verður blað eins og Kvennablaðið að vera til. Fyrir venjulegt fólk í landinu sem hefur fáa til að verja sig, hefur margt til málanna að leggja og þarf vettvang til að tjá sig óhikað.

Kvennablaðið hefur aldrei haft útgerðina að baki sér og við getum því ekki leyft okkur – án þess að fara hreinlega á bak við lás og slá – að afskrifa eða skulda tugmilljónir eins og margir miðlar. Það er því þrotlausri vinnusemi og hugsjón margra, frábærum greinarhöfundum, þrautpíndum blaðamönnum og ástinni á óháðri umfjöllun að þakka að Kvennablaðið lifir enn.

Hvað fer í gegnum hugann á þessum tímamótum? – Það er nú eitt og annað. Hvað það er gaman að þetta óþekka en samt borgaralega blað skuli eigi svona marga aðdáendur og dygga lesendur.  Að við verðum að sinna hannyrðunum betur – án gríns. Hvað við eigum greinarhöfundum margt að þakka. Hverju við gætum áorkað ef við hefðum fleira starfsfólk. Hvað það er aðkallandi að uppfæra vefkerfið okkar því það er hreinlega orðið úrelt.  Hvað það reynist erfitt að fá fjármagn til að reka fjölmiðil fyrir konur.

Í aðdraganda kosninganna gerðum við verðandi alþingiskonum sérstaklega skil og urðu einhverjir pirraðir á því að við skyldum ekki sýna karlpeningnum tilhlýðilega virðingu. Þetta var ekkert persónulegt, og þó … Okkur fannst  í blaði sem heitir Kvennablaðið – það hreinlega vera okkar skylda að vekja athygli á þessum kvennafjölda, en í vetur munu fleiri konur sitja á Alþingi en nokkru sinni fyrr. Til hamingju með það!

Enginn annar fjölmiðill fjallar jafn mikið um konur og Kvennablaðið, það sýna mælingar, við fjöllum ekki bara um mjóar konur og sætar konur, ekki bara um konur sem kunna að baka og elda mat, við fjöllum um allskonar konur, duglegar konur, reiðar konur, vinnusamar konur, konur í embættismannastétt, konur á refilstigum, konur sem yrkja ljóð, konur sem sauma út, konur sem berjast fyrir mannréttindum, konur sem eru lúbarðar, konur sem klífa fjöll og konur sem bjarga mannslífum og við munum halda áfram að sinna grunnmarkmiðum Bríetar Bjarnhéðinsdóttur sem var að halda úti blaði til handa konum og heimilunum í landinu.

Svo viljum við bara þakka fyrir samfylgdina hingað til og óskum eins og áður eftir því að lesendur láti til sín taka og skrifi áfram um sín hjartans mál í Kvennablaðið. Sendið okkur efni á kvennabladid@kvennbladid.is

Það ber á tímamótum sem þessum að telja til nokkrar vinsælustu greinar afmælisársins og þær eru hér:

Myrkraverk útlendingastofnunnar náðust á myndband og þóttu aðfarirnar ómannúðlegar og óbjóðandi. Fjölskyldu var mokað af landi brott um miðja nótt svo ferðamenn yrðu ekki vitni að því að við neitum örfáum hræðum um hæli meðan Evrópulöndin umhverfis okkur taka á móti flóttamönnum í stríðum staumum.

Skrif Unnsteins Manúel snertu við mörgum:

Það sem ég sá í dag heitir KYNÞÁTTAOFBELDI og á ekki að líðast nokkurntíma, neinstaðar. Ég er jafn dökkur og þetta fólk, en ég er líka svo heppinn að hafa fyrir tilvlijun lent á Íslandi af öllum stöðum í heiminum. Hér er gott að vera. Range Rover og bumba. Ásbyrgi og Sinfó og Nova 2 fyrir 1.

Bryndís Schram skrifaði pistil um þjóðarsálina sem náði alveg ótrúlegum vinsældum. 

Ástarbréf Atla Fanndal til Davíðs Oddssonar var mikið lesið:

„Ég man að skömmu eftir hrun sat ég í herbergi með mörgum blaða- og fréttamönnum sem allir voru að skiptast á sögum af samskiptum við Davíð Oddsson. Ég átti enga sögu af samskiptum við þig. Ég flúði bara land á árunum fyrir hrun. Hataði samfélagið sem þú skapaðir. Menningasnautt, gildislaust og kúgandi.

Samfélag þar sem fólk skiptist á sögum af ofbeldi og gantaðist með það. Hver sagan sýndi þig í verra ljósi en sú fyrri – en veistu hvað, Davíð? Þeir söknuðu þín. Stolt fylgdi því að hafa orðið fyrir bræðikasti Davíðs. Það var sko eldskírn fyrir blaðamenn að vera teknir á teppið hjá ‘kónginum’ sjálfum.  Þetta er auðvitað algjör tjúllun en svona var þetta einu sinni.“

Tobba sagðist vera korter í offitu sem allir sjá að er bull:

Ég þoli ekki vigtina. Mamma sagði alltaf að það væri „þungt“ í mér. Að ég væri kröftug en ekki feit. Samkvæmt BMI (Body Mass Index) stuðli er ég rétt fyrir neðan offitumörk en klárlega í efri mörkum „ofþyngdarflokksins“. Ég er mjög feit samkvæmt þessum stuðli sem var notaður þegar ég var í grunnskóla og var send í vigtun hjá skólahjúkrunarfræðingnum. Ég var vissulega of þung sem barn en skömmin sem helltist yfir mig við að fá útreikninginn teiknaðan í rauðu á spjald sem ég átti að færa mömmu minni, fylgir mér enn. Þessi stuðull er enn víða notaður til að ákvarða ofþyngd.

Fjármálafærni fjölskyldu fjármálaráðherrans Bjarna Benediktssonar vakti mismikla lukku en eftirtekt.

Starri Hauksson minnti okkur á að vera ekki fávitar:

Mig langar til að biðja ykkur um að vera ekki fávitar, ekki labba fram hjá þegar eitthvað slæmt er að gerast þarna úti. Vera næs við krakkana sem eru pínu öðruvísi, það þarf ekki að segja okkur að við séum öðruvísi við vitum það. En ef þið gefið okkur séns þá getum við verið helvíti fín.

Andri Þór Sturluson rassskellti Eurovision svo undan sveið:

„Ef vídeótækið mitt væri ekki komið á haugana þá væri ég að taka þetta upp. Algjörlega ógleymanlegt augnablik í íslenskri sjónvarpssögu. Allir sem koma að þessu gjörsamlega renna á rassgatið nema tæknimennirnir sem koma að útsendingunni. Þeir færa okkur hreint helvíti í háskerpu og ef þeir hefðu staðið sig verr, þá hefði það verið betra.“

Eva Hauksdóttir flutti öryrkjum fagnaðarerindi í pistlinum, Kosturinn að vera öryrki.

„Öryrkjar þurfa heldur ekki að kaupa vetrardekk til að komast í vinnuna. Þeir þurfa ekki einu sinni að eiga bíl og ef þeir eiga bíl þá fá þeir oft klikkaða styrki til þess, alveg bara eins og þeir þurfi að komast eitthvert.“

Allir töldu sig eiga erindi á Bessastaði

Tæplega þriðjungur þjóðarinnar þreytti afar þungt próf Kvennablaðsins þar sem leitað var eftir hæfni viðkomandi til að gegna embætti forseta Íslands. Reyndust allir standast prófið sem kom ekki á óvart.

Hamri var kastað inn um stofuglugga Gunnars Waage, ritstjóra Sandkassans, aðfaranótt mánudags. „Hamarinn fór í gegn um tvöfalt gler og þeyttist fram eftir stofunni. Smávægilegar skemmdir urðu á innanstokksmunum. Talsvert hefur verið um hótanir undanfarna mánuði í garð Sandkassans,“ segir í tilkynningu á vefnum Sandkassinn.

Atburðurinn á sér stað eftir að Arnþrúður Karlsdóttir, eigandi Útvarps Sögu, birti heimilisfang Gunnars á Facebook. Gunnar hefur ítrekað gagnrýnt Arnþrúði og Útvarp Sögu fyrir rasisma og hatursorðræðu gegn minnihlutahópum. Arnþrúður hefur meðal annars brugðist við þessari gagnrýni með því að hringja í vinnuveitanda Gunnars auk þess sem hún hefur auglýst sérstaklega heimilisfang hans á umræðuhópi Íslensku þjóðfylkingarinnar.

Hamarinn sem kastað var inn um glugga Gunnars Waage

Í ágúst kærði hann morðhótun í sinn garð til lögreglu eftir að Facebook-notandi að nafni Jakob Jonsson skrifaði á vegg Arnþrúðar að senda ætti „bara nokkra vaska menn og þagga niður í honum í eitt skipti fyrir öll.“ Lögregla neitaði á sínum tíma aðtaka kæruna gilda. „Mér var að lokum meinað um að kæra þessa morðhótun. Lögreglan sagði textann ekki nægilega afdráttarlausan,“ segir Gunnar við Kvennablaðið.

Á Sandkassanum segir að lögregla hafi verið fengin á vettvang. „Athygli vakti þó hjá heimilisfólki að lögreglan tók ekki hamarinn með sér en á honum gætu vel fundist fingraför sem gætu nýst lögreglu við rannsókn þessa máls. Ekki er vitað hvað vakir fyrir lögreglu að taka ekki sönnunargögnin í málinu með sér af vettvangi, en lögmaður Gunnars, Leifur Runólfsson, segir “þessi vinnubrögð hjá lögreglu óásættanleg“.“

Hamrinum var kastað inn um stofuglugga Gunnars.

Ályktun frá stjórn Hugarafls:

Vegna fréttar mbl.is um lyfjanotkun íslendinga í morgun, 4.11.2016:

Við hjá Hugarafli lítum mjög alvarlegum augum á þá staðreynd að Íslendingar hafi verið að setja Norðurlandamet í lyfjanotkun. Við verðum áþreifanlega vör við þennan vanda daglega í okkar starfi. Mikil lyfjanotkun hefur áhrif á færni og þátttöku einstaklinga í samfélaginu og getur hamlað bata. Okkar reynsla er sú að geðlyf, róandi lyf og svefnlyf séu notuð í of miklu magni og yfir of langan tíma. Einnig teljum við upplýsingaflæði vera ábótavant til neytenda um aukaverkanir og áhrif langtímanotkunar. Sama má segja um fráhvörf þegar lyfjatöku er hætt, þar skortir einnig á upplýsingaflæði og aðstoð. Endurskoðun lyfjameðferðar virðist ekki fara fram reglulega.

Hér teljum við mannréttindi vera brotin og tilgangur með ofnotkun þessara lyfja óljós í lækningaskyni. Læknastéttin ber hér mikla ábyrgð sem ekki er nægjanlegt eftirlit með frá stjórnvöldum að mati Hugarafls.

Við viljum leggja það til að settur verði á fót vinnuhópur sem stefnir á að minnka lyfjanotkun vegna geðraskana um 50% á næstu fimm árum. Þessi vinnuhópur hefði það að einnig markmiði að setja gæðastaðla vegna ávísun lyfja og að setja starfsreglur læknum sem ávísa lyfjum. Í nýjum starfsreglum ætti að vera skýrt kveðið á um að í hvert sinn sem einstaklingur fær geðlyf, róandi lyf og svefnlyf á að fara fram öflugt upplýsingaflæði um verkan, aukaverkanir og áhrif s.s. eins og hættuna á öðrum sjúkdómum og lífslíkum. Endurskoðun verði gerð reglulega á lyfjameðferð og markmiðið verði ávallt að hafa hana eins takmarkaða og hægt er. Að notandinn hafi val og áhrif á meðferð sína og að hans rödd verði sterk í allri ákvarðanatöku varðandi lyfjameðferð. Hugarafl býður að sjálfsögðu fram einstaklinga í hópinn sem hafa reynslu af lyfjum, verkan þeirra og hvernig lyf geti stutt við bataferli eða haft hamlandi afleiðingar.

Hugarafl bendir á árangur Finna með meðferðarformið „Open dialogue“ sem er ætlað til að mæta einstaklingi í fyrsta geðrofi, í 1/3 tilfella án lyfja. Rannsóknir sýna að árangur þessarar meðferðar er m.a. sá að 82% þeirra sem fara í gegnum þessa meðferð ná bata og fara aftur til fullrar þátttöku í samfélaginu. Hugarafl hefur talað fyrir „Open dialog“ í mörg ár og telur kjörið að Ísland taki aðferðina upp sem valmöguleika við hefðbundna geðheilbrigðisþjónustu.

Hugarafl hefur til margra ára einnig barist fyrir öðrum valmöguleika við hefðbundna þjónustu, þ.e. Skjólshúsi. Í Skjólshúsi getur einstaklingur í andlegri vanlíðan leitað og fengið þjónustu hjá aðilum sem hafa náð bata af geðröskunum, í styðjandi umhverfi sem ekki byggir á stofnana nálgun og sjúkdómsvæðingu.

Því miður hafa stjórnvöld enn ekki tekið nægjanlega undir þessar tvær hugmyndir Hugaraflsmanna að nýjum óhefðbundnum leiðum í okkar geðheilbrigðiskerfi. Það virðist hins vegar liggja ljóst fyrir að „oft var þörf en nú er nauðsyn“ og því viljum við hvetja komandi ríkisstjórn til að taka málin föstum tökum og vinna að bættum leiðum sem byggja á virðingu og réttlæti.

Í lokin vill Hugarafl hvetja til opinnar umræðu um þetta alvarlega málefni og að allir sem eru ábyrgir og láta sig málið varða, taki höndum saman og stuðli að gagngerum breytingum. Hugarafl lýsir sig reiðubúið til að halda utan um þá umræðu.

Donald Trump hefur unnið forsetakosningarnar. CNN greindi frá því núna rétt í þessu að Hillary Clinton er búin að hafa samband við herbúðir Trump og óska verðandi forseta til hamingju með sigurinn. Fjármálmarkaðir eru í uppnámi yfir þessum fréttum af sigri Trump.

Trump kom fram nú rétt áðan og sagði meðal annars að hann myndi sameina þjóðina og að hann yrði forseti allra Bandaríkjamanna. Hann þakkaði Clinton fyrir störf í þágu þjóðarinnar og drengilega kosningabaráttu. Trump ætlar sér að endurvekja ameríska drauminn og segist ætla að leysa úr læðingi hæfileika þjóðarinnar. Hann sagðist vilja eiga í góðu samstarfi við aðrar þjóðir, þær þjóðir sem séu Bandaríkjunum vinveittar.
Hann þakkaði svo að endingu vinum og fjölskyldu fyrir stuðninginn.

Það er ljóst að úrslit kosninganna í Bandaríkjunum í nótt eru strax farin að hafa mikil áhrif og ekki síst er fólk enn að melta þessi vægast sagt óvæntu úrslit sem voru ekki í samræmi við neinar útgönguspár.

Barbara ætlar að flytja!

Það eru þó nokkrar yfirlýsingaglaðar stórstjörnur sem hafa nú þegar gefið það út að þær hyggist flytjast búferlum frá heimalandi sínu nú þegar ljóst er að Trump er orðinn valdamesti maður heims.

Cher segist ekki ætla að vera lengur í USA

Hér er listi yfir nokkur þeirra sem hyggjast yfirgefa föðurlandið Ameríku:

Þáttastjórnandinn Chelsea Handler er búin að kaupa sér hús utan Bandaríkjanna

Cher, Bryan Cranston, Amy Schumer, Chelsea Handler, Barbara Streisand, Lena Dunham, Ne Yo,

Hér má svo sjá viðbrögð stjarnanna á Twitter eftir að úrslitin voru kunngerð.

… leitarðu til mannsins sem þrátt fyrir að vinna gegn hagsmunum þínum er tilbúinn að veita þér móralskan stuðning með því að tala verr um konur, svarta, hinsegin fólk og útlendinga en þig sjálfan.

Kjör Donalds Trump sem forseta Bandaríkjanna er rökrétt afleiðing þróunar síðustu 40 ára í Bandaríkjunum. Síðustu 30 ára í Bretlandi og síðustu 20 ára á Íslandi.

Lífsgæði vinnandi fólks eru að dragast aftur úr. Almenningur á ekki lengur þær stofnanir sem byggðar voru upp af elju og vinnusemi. Flokkarnir þeirra nenna ekki að tala við þau. Stéttarfélögin sinna þeim ekki. Bankarnir lána ekki börnunum þeirra. Fjölmiðlarnir gera lítið úr þeim.

Þeir sem þó tala til þín eru brennimerktir sem popúlistar og skrumarar.

Stjórnmálamennirnir sussa á þig. Álitsgjafarnir gera lítið úr áhyggjum þínum.

Umbótahreyfingarnar ræða róbóta, flatan strúktúr, lífræna ávexti, internetið og lögleiðingu kannabis.

Áhyggjur af lækkandi launum og minnkandi atvinnuöryggi eru gamaldags.

Ósætti við spillingu og frændsemi elítunnar er væl taparans.

Krafan um laun sem hægt er að lifa á verður frekja.

Samneysla verður óraunhæf.

Kall eftir virkri baráttu gegn þróuninni verður róttækni.

Reiði verður ókurteisi.

Þetta er okkar staður í sögunni.

Ingibjörg Haraldsdóttir, skáld og þýðandi, (1942-2016), er í hópi albestu ljóðskálda landsins og hefur haft mikil áhrif á íslenskar bókmenntir. Fyrir andríka ljóðlist hennar og stórvirki heimsbókmenntanna í öndvegisþýðingum verður seint nógsamlega þakkað.

Ingibjörg sendi frá sér fimm ljóðabækur um ævina og tvær safnbækur. Ljóð hennar eru frumleg, persónuleg og gjarnan íronísk og þannig gerð að þau eiga alltaf erindi við mann. Hún hlaut margvíslegar  viðurkenningar fyrir skáldskap sinn, m.a. íslensku bókmenntaverðlaunin 2003 og íslensku þýðingarverðlaunin 2004. Tvisvar var hún tilnefnd til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs; árið 1993 en þá hreppti danski rithöfundurinn Per Hultberg verðlaunin og 2004 en þá var Finninn Kari Hotakainen hinn útvaldi (nú eru allir búnir að gleyma þeim fyrir löngu).

Ingibjörg var eldheitur femínisti; konur, kvenmyndir og staða skáldkvenna í bókmenntaheiminum voru henni hugleikin viðfangsefni. Í fyrirlestri sem hún hélt í Norræna húsinu árið 2005 sagði hún m.a.:

„Á einhvern hátt erum við alltaf byrjendur, hver ný skáldkona er Júlíana Jónsdóttir om igen, stúlka sem passar ekki inn í hefðina af því að þar eru fyrir eintómir karlar. Annað hvort lendir hún utanborðs og reynir bara að gleyma þessu, eða hún setur undir sig hausinn og þráast við, storkar hefðinni, hvort sem hún er þess meðvituð eður ei.“

Og Ingibjörg setti svo sannarlega undir sig hausinn; kannski höfuð konunnar sem hún orti um 1995 og frægt er orðið. Alla tíð stóð hún vörð um jafnrétti, félagslegt réttlæti og frið.

Húm

Með húminu
kemur mýktin

raddirnar fá flauelsáferð
sjáöldrin verða fjólublá

í húminu
er enginn sannleikur
engin trú
ekkert stríð

aðeins þessi mjúki dökki friður
augnanna
aðeins þessi kyrra mjúka dýpt
andartaksins

áður en myrkrið skellur á

(Hvar sem ég verð, 2002)

Mikilvægi þýðinga fyrir grósku og viðgang bókmenntalífs hér á landi er óendanlegt.  Þýðingar Ingibjargar, úr rússnesku og spænsku, eru úr frummáli og með þeim bestu sem gerðar hafa verið á íslensku. Hún þýddi m.a. Meistarann og Margarítu eftir Búlgakov, en sú bók er talin ein af merkustu skáldsögum tuttugustu aldar, og helstu doðranta Dostojevskís, Glæp og refsingu, Djöflana, Karamazov-bræðurna og Fávitann.

Í áðurnefndum fyrirlestri sagðist Ingibjörg hafa í gegnum árin haft skemmtun og ánægju af þýðingarvinnunni„…þetta starf sem er einsog skapað fyrir fólk einsog mig, pedantíska sérvitringa með fullkomnunaráráttu“.

Íslenskir bókmenntaunnendur horfa á eftir skáldi sínu og merkasta þýðanda með hjartað fullt af þakklæti.

Sigling

Ótryggar gerast nú stundirnar:
enginn sem vakir
við stýrið í kolsvartri
nóttinni enginn
sem veit
hvert halda skal
dögunin
óviss djúpið
hlakkandi nærtækt
— í skutnum
skelfingin ein.

TMM 1990

Í ár er víðsvegar fagnað stórafmæli Dadaismans og mun dansflokkurinn taka þátt í þeim fagnaði með því að frumsýna nýtt dansverk eftir Grímuverðlaunahafana Ingu Huld Hákonardóttur og Rósu Ómarsdóttur. Í Da da dans skoða danshöfundarnir mismunandi leiðir Dadaismans og velta fyrir sér hvort þær eigi enn við í dag. Frumsýning á Da da dans 12.nóvember í Borgarleikhúsinu. Auk þess verður verkið sýnt 17. 20. 24. og 27. nóvember.

Miða má nálgast hér.

Inga Huld og Rósa eru rísandi stjörnur í dansheiminum og hlutu Grímuverðlaunin sem Danshöfundar ársins 2016 fyrir verk sitt The Valley sem var sýnt á Reykjavík Dance Festival 2015 við mikinn fögnuð gagnrýnenda og áhorfenda.

Sýningin DaDa Dans hefst á Dada-dansveislu í forsal leikhússins fyrir sýningu. Veislan verður í formi upplestra, dans, gjörninga og skúlptúra. Þá munu dadadraugar á borð við Hugo Ball og Tristan Tzara auk Mary Wigman og Isadoru Duncan jafnvel gera vart við sig í veislunni.

Tryggðu þér miða hér

Hvað er Dadaismi?

Dadaismi spratt upp úr vitfirringu fyrri heimsstyrjaldar og var meginmarkmið hans að skapa fjarstæðukennd verk sem hristu upp í hugmyndum fólks um tilgang og virði listarinnar. Dadaismi boðaði nýtt upphaf með því að rísa upp gegn ríkjandi hefðum í list og lífi.

Dadaistar blönduðu saman hinum ýmsu miðlum, t.d. myndlist, hljóð- og ljóðlist. Ýmsir dansarar voru þar á meðal og flestir þeirra voru konur. Kvenmenn fengu þó ekki mikið vægi í umfjöllun um dadaisma fyrr en nýlega og því er lítið vitað um danshefðir innan hreyfingarinnar. Í dansverkinu Da Da Dans skoða Rósa og Inga Huld áhrif dadaismans á dansinn og þá nánast ósýnilegu arfleið hans á danssöguna. Þær skoða nálgun og aðferðir dada, líkt og hljóðljóð og klippimynda tækni, og spyrja sig hvernig dans væri í dag ef að hinn frægi nútímadansari Isadora Duncan og dadaistinn Sophie Tauber hefðu hist fyrir hundrað árum síðan.

Danshöfundarnir

Inga Huld Hákonardóttir og Rósa Ómarsdóttir eru dansarar og danshöfundar með höfuðstöðvar í Brussel. Þær útskrifuðust báðar frá P.A.R.T.S. í Brussel árið 2014 og hafa unnið saman að fjölda dansverka síðan þá, þ.á.m. Radiodance, Wilhelm Scream og The Valley sem þær hlutu Grímuverðlaunin fyrir sem danshöfundar ársins 2016. Ásamt því að starfa sem öflugt danshöfundateymi hafa þær tekið að sér fjölda annarra verkefna sem dansarar og danshöfundar.

Inga Huld hefur t.a.m. unnið með tónlistarhópunum ICTUS og GAME fyrir Ballet Mekanique í umsjón Tom Pauwels, dansað í verkunum Islands og Radical Light eftir Salva Sanchis og í Meyoucycle eftir Eleanor Bauer sem var frumsýnt á Kunstenfestival Des Artes.

Rósa hefur unnið með danshöfundum á borð við Benjamin Vandewalle og Marten Spangeberg. Hún stýrir einnig viðamiklu  rannsóknarverkefni undir nafninu Secondhand Knowledge sem fer fram í mismunandi löndum í útjaðri Evrópu.

Búningar og leikmunir

Þórdís Erla Zoëga er myndlistarkona búsett á Íslandi með BFA gráðu frá Gerrit Rietveld Academy í Amsterdam. Verk hennar hafa verið sýnd víða, t.a.m. í Amsterdam, Stokkhólmi, Berlín, Basel og Tékklandi. Á Íslandi hafa verk hennar verið til sýnis á Listahátíð í Reykjavík, í Gerðarsafni og D-sal Hafnarhússins. Einnig var hún meðlimur í listahópnum Kunstschlager og hélt uppi víðtækri sýningadagskrá með þeim í Kunstschlagerstofu Hafnarhússins. Þórdís gerir verk á hinum ýmsu miðlum sem eru mikið spunnin út frá nánd, symmetríu og jafnvægi.

Tónlist

Sveinbjörn Thorarensen (Hermigervill) hefur komið víða við í íslensku tónlistarlífi og um árabil verið í fremstu röð framsækinna raftónlistarmanna hérlendis. Hann hefur unnið á bak við tjöldin sem og á sviði með fjölda listamanna, m.a. Retro Stefson, Berndsen, FM Belfast og Kiru Kiru, auk þess sem hann hefur samið tónlist og hljóð fyrir kvikmyndir, sjónvarp, tölvuleiki og aðra miðla. Þetta er í annað sinn sem Hermigervill, Inga og Rósa eiga í samstarfi í dansheiminum, en fyrst unnu þau saman að verkinu „The Valley“ (2015).

Ljósmyndir eru eftir Own Fiene

Hillary Clinton kom fram síðdegis og flutti ræðu en það er í fyrsta sinn sem hún kemur fram eftir að ljóst var að Donald Trump hefði sigrað kosningarnar og því 45. forseti Bandaríkjanna.

Hillary þakkaði stuðningsfólki sínu og sagði frá því að hún hefði boðið Trump krafta sína á kjörtímabilinu. Hillary sagðist vona að Trump yrði góður forseti þótt hún ítrekaði að hún væri vonsvikin og deildi þeim vonbrigðum með skoðanasystkinum og kjósendum sínum.

Hillary beindi orðum sínum til kvenna og sér í lagi ungra kvenna og sagði að ekkert hefði fyllt hana meira stolti en að vera konan sem þær veðjuðu á, en enn væru konum ekki allar dyr opnar í Bandaríkjunum og ósýnilega glerþakið væri þar vissulega enn til staðar.

Hillary sagði stúlkum að þær ættu aldrei að gefa drauma sína upp á bátinn og að einn daginn og vonandi fyrr en okkur grunaði yrði sá dagur að veruleika – að kona yrði forseti Bandaríkjanna.

Ræða Hillary á ensku:

Thank you. Thank you all very much. Thank you so much. A very rowdy group. Thank you, my friends. Thank you. Thank you.

Thank you so very much for being here. I love you all, too. Last night I congratulated Donald Trump and offered to work with him on behalf of our country.

I hope that he will be a successful president for all Americans. This is not the outcome we wanted or we worked so hard for, and I’m sorry we did not win this election for the values we share and the vision we hold for our country.

But I feel pride and gratitude for this wonderful campaign that we built together. This vast, diverse, creative, unruly, energized campaign. You represent the best of America, and being your candidate has been one of the greatest honors of my life.

I know how disappointed you feel, because I feel it too. And so do tens of millions of Americans who invested their hopes and dreams in this effort. This is painful, and it will be for a long time. But I want you to remember this.

Our campaign was never about one person, or even one election. It was about the country we love and building an America that is hopeful, inclusive, and big-hearted. We have seen that our nation is more deeply divided than we thought. But I still believe in America, and I always will. And if you do, then we must accept this result and then look to the future. Donald Trump is going to be our president. We owe him an open mind and the chance to lead. Our constitutional democracy enshrines the peaceful transfer of power.

We don’t just respect that. We cherish it. It also enshrines the rule of law; the principle we are all equal in rights and dignity; freedom of worship and expression. We respect and cherish these values, too, and we must defend them.

Let me add: Our constitutional democracy demands our participation, not just every four years, but all the time. So let’s do all we can to keep advancing the causes and values we all hold dear. Making our economy work for everyone, not just those at the top, protecting our country and protecting our planet.

And breaking down all the barriers that hold any American back from achieving their dreams. We spent a year and a half bringing together millions of people from every corner of our country to say with one voice that we believe that the American dream is big enough for everyone.

For people of all races, and religions, for men and women, for immigrants, for LGBT people, and people with disabilities. For everyone.

I am so grateful to stand with all of you. I want to thank Tim Kaine and Anne Holton for being our partners on this journey.

It has been a joy get to go know them better and gives me great hope and comfort to know that Tim will remain on the front lines of our democracy representing Virginia in the Senate. [Cheers and applause]

To Barack and Michelle Obama, our country owes you an enormous debt of gratitude.

We thank you for your graceful, determined leadership that has meant so much to so many Americans and people across the world. And to Bill and Chelsea, Mark, Charlotte, Aidan, our brothers and our entire family, my love for you means more than I can ever express.

You crisscrossed this country, even 4-month-old Aidan, who traveled with his mom. I will always be grateful to the talented, dedicated men and women at our headquarters in Brooklyn and across our country.

You poured your hearts into this campaign. To some of you who are veterans, it was a campaign after you had done other campaigns. Some of you, it was your first campaign. I want each of you to know that you were the best campaign anybody could have ever expected or wanted.

And to the millions of volunteers, community leaders, activists and union organizers who knocked on doors, talked to their neighbors, posted on Facebook — even in secret private Facebook sites.

I want everybody coming out from behind that and make sure your voices are heard going forward.

To anyone that sent contributions, even as small as $5, that kept us going, thank you. To all of us, and to the young people in particular, I hope you will hear this — I have, as Tim said, I have spent my entire life fighting for what I believe in.

I’ve had successes and setbacks and sometimes painful ones. Many of you are at the beginning of your professional, public, and political careers — you will have successes and setbacks too.

This loss hurts, but please never stop believing that fighting for what’s right is worth it.

It is, it is worth it.

And so we need — we need you to keep up these fights now and for the rest of your lives. And to all the women, and especially the young women, who put their faith in this campaign and in me: I want you to know that nothing has made me prouder than to be your champion.

Now, I know we have still not shattered that highest and hardest glass ceiling, but someday someone will — and hopefully sooner than we might think right now.

And to all of the little girls who are watching this, never doubt that you are valuable and powerful and deserving of every chance and opportunity in the world to pursue and achieve your own dreams.

Finally, finally, I am so grateful for our country and for all it has given to me.

I count my blessings every single day that I am an American, and I still believe, as deeply as I ever have, that if we stand together and work together with respect for our differences, strengthen our convictions, and love for this nation, our best days are still ahead of us.

Because, you know, I believe we are stronger together and we will go forward together. And you should never, ever regret fighting for that. You know, scripture tells us, let us not grow weary of doing good, for in good season we shall reap. My friends, let us have faith in each other, let us not grow weary and lose heart, for there are more seasons to come and there is more work to do.

I am incredibly honored and grateful to have had this chance to represent all of you in this consequential election. May God bless you and may God bless the United States of America.

Fréttatilkynning:

Forseti Íslands Guðni Th. Jóhannesson hefur í dag, miðvikudaginn 9. nóvember, sent Donald Trump, nýkjörnum forseta Bandaríkjanna, heillaóskir frá sér og íslensku þjóðinni í kjölfar sigurs hans í forsetakosningunum.

Forseti áréttaði í kveðju sinni rótgróna samvinnu og vináttu þjóðanna tveggja og langa sameiginlega sögu sem teygði anga sína allt aftur til þess er sæfarendur frá Íslandi og Grænlandi tóku land í Norður- Ameríku fyrir meira en þúsund árum. Öldum síðar hefðu þúsundir Íslendinga flutt búferlum vestur um haf og leitað nýrra tækifæra sem nýbúar í frjálsum samfélögum.

Enda þótt Bandaríkin væru eitt stærsta lýðræðisríki veraldar en Ísland eitt hið minnsta deildu þjóðirnar mörgum mikilvægum gildum; við styðjum einhuga frelsi til hugsana og tjáningar, jafnrétti kynjanna og höfum í hávegum jafnan rétt allra þegna óháð litarhafti eða trú.

Við búum í samfélagi sem tekur sífelldum breytingum. Stundum gerast breytingar hratt, stundum ekki. Stundum breytist eitthvað til hins betra og stundum til hins verra, sitt sýnis hverjum meira að segja um hvort einhver breyting sé góð eða slæm. Stundum eru breytingarnar meðvitaðar og stundum ekki. Stundum tökum við upplýsta ákvörðun um að breyta einhverju og stundum ekki.

Hverjar sem breytingarnar eru þá viljum við að jafnaði hafa eitthvað um þær að segja. Við viljum almennt séð taka meðvitaða og upplýsta ákvörðun, til dæmis um flokka eða fólk í kosningum. Nýjasta dæmið er augljóslega forsetakosningar í Bandaríkjunum þar sem enginn gagnrýnir að hið óupplýsta og ómeðvitaða hafi sigrað. Áróður, hatur og ótti voru í bílstjórasætinu í kosningabaráttu Trump. Að spila á ótta fólks, þá grunnhvöt lífverunnar að berjast eða flýja (fight or flight), trompar upplýsta ákvarðanatöku. Óttinn nagar og hið ómeðvitaða tekur við.

Eru niðurstöður forsetakosninganna í Bandaríkjunum óvæntar? Ég tel ekki. Þessi niðurstaða er óumflýjanleg afleiðing óttablandinnar stjórnmálaumræðu undanfarinna ára. „Hræðist hið óþekkta“, „varist breytingar“, „vinstrivofan“, … og svo mætti lengi telja. Ef það er alið á fordómum og ótta þá verður niðurstaðan óhjákvæmilega að talsmenn fordóma og ótta sigra. Ábyrgð þess sem notar því slíkan málflutning er því mikil.

Ég skrifaði pistilinn „Að daðra við fordóma“ árið 2014, eftir síðustu sveitarstjórnarkosningar, þegar moskumálið var notað til pólitísks frama. Þar sagði ég meðal annars:

Sama hvað, ef við bregðumst ekki við ótta og fordómum á uppbyggilegan og fræðandi máta – þá endum við sem fórnarlamb óttans

Ferlið er einhvern vegin svona:
Frambjóðandi notar ótta sem tæki til þess að komast til valda en meinar í raun ekki það sem hann segir. Óttinn er bara tæki til þess að sá efa um andstæðinga sína, allt til þess að sigra. Frambjóðandinn sem notaði ótta kemst til valda og ætlar bara að sinna sínu starfi, kosningabaráttan var bara keppni og skipti engu máli. Þeir kjósendur sem völdu þennan frambjóðanda gerðu það, meðal annars, vegna hræðslu. Eftir kosningarnar á viðkomandi frambjóðandi að vernda þau. Þegar sá frambjóðandi sinnir því ekki þá eru þessir kjósendur enn hræddari næst og þá mun einhver frambjóðandi finna hljómgrunn fyrir enn harðlínulegri áróðri … og svo framvegis. Yfirtaka óttans er algjör.

Inn um bréfalúguna á Sauðárkrók datt eftirfarandi bréf

Píratar báru ekki út þetta bréfsnifsi. Fólk sem kaus eitthvað annað en Pírata eru ekki aumingjar.

Þetta er kristaltært dæmi um áróður sem er ætlað að skapa hatur.

Dæmin fyrir kosningar voru einnig mýmörg. Þar áttu Píratar til dæmis að hafa viljað „vinstri stjórn“ sem er áhugavert miðað við að Viðreisn og Björt Framtíð var boðið að vera með, ekki beint „vinstri“ flokkar þar á ferð. Niðurstaðan hefði hæglega geta orðið meirihluti Pírata, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar eftir kosningar. Það hefði bara verið val kjósenda. Eyjan kýs hins vegar að ala á ótta um vinstri stjórn.

Afleiðingar þess að ala á hatri og að skapa ótta eru Trump. Hvort sem hann verður birtingarmynd óttans líka eða hvort hann var bara að nota þetta sem áróðurstæki til þess að sigra í kosningunum á eftir að koma í ljós. Óháð því þá munu þeir stjórnmálamenn sem koma í kjölfar hans eiga auðveldara með að nota hatur og ótta sjálfum sér til framdráttar sem leiðir óhjákvæmilega til aðstæðna þar sem hatur og ótti ráða ríkjum.

Ábyrgð þeirra sem ala á ótta er mikil. Við þurfum breytingar til þess að komast af þeirri leið. Við þurfum að taka meðvitaða ákvörðun um að hafna óttanum. Við þurfum að taka meðvitaða ákvörðun um að nota ekki ótta.

„Mikill þrýstingur mun hafa verið á Katrínu Jakobsdóttur, formann VG, að ljá ekki máls á viðræðum við fráfarandi stjórnarflokka, ekki síst úr ungliðahreyfingu flokksins og grasrót. Birtist það, samkvæmt heimildum blaðsins, í hótunum um afsagnir úr trúnaðarstöðum fyrir flokkinn,“ segir í frétt Morgunblaðsins af stjórnarmyndunarumræðum undanfarinna daga.

Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði í fréttum RÚV í gær að að hann teldi útséð að hægt yrði að hefja viðræður við VG. Hugsanlega yrði hann að skila umboði til stjórnarmyndunar.

Þá greindi DV frá því á þriðjudag að lítill áhugi væri meðal trúnaðarmanna í VG að starfa með Sjálfstæðisflokknum í ríkisstjórn. „Kenningar um að áhrifafólk innan Vinstri grænna rói nú að því að byggja brýr milli flokkanna tveggja eru algjörlega úr lausu lofti gripnar. Þær eru aðeins til þess fallnar að styrkja stöðu Bjarna Benediktssonar, formanns Sjálfstæðisflokksins, í stjórnarmyndunarviðræðum hans við Viðreisn og Bjarta framtíð. Þetta herma öruggar heimildir DV úr röðum Vinstri grænna.“

Sjá einnig: Bjarni segir 70% fólks í raun bagga á ríkinu að því er varðar tekjuskatt

Við DV segir Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, þingkona VG, að  órofa samstaða sé í þingflokki VG og standi þingflokkurinn heilshugar á bak við Katrínu formann flokksins. Katrín hafði þá ítrekað lýst yfir litlum sem engum áhuga á því að VG leiddi Sjálfstæðisflokkinn til valda.

„Almennt er það vilji flokksfólks að mynduð verði fimm flokka stjórn til vinstri. Það hljóti að vera stjórnin sem reynt verður að mynda, nái Bjarni Benediktsson ekki að mynda stjórn til hægri og Katrín fái þá stjórnarmyndunarumboðið,“ segir Andrés Ingi Jónsson, nýkjörinn þingmaður VG, við DV af sama tilefni.

Í frétt DV bendir Grétar Þór Eyþórsson, prófessor við stjórnmálafræði við Háskólann á Akureyri, að ef til vill hafi of mikið verið lesið í ummæli Steingríms J. Sigfússonar, fyrrverandi formanns VG, í Morgunblaðinu síðastliðinn mánudag. „Sem ann­ar stærsti flokk­ur lands­ins og ábyrgt stjórn­mála­afl get­um við ekki skellt í lás á fyr­ir fram ákveðna flokka í stjórn­ar­mynd­un­ar­viðræðum.“ Sagðist Steingrímur vera í öllu sam­mála þeim sjón­ar­miðum sem Katrín Jak­obs­dótt­ir hef­ur sett fram eft­ir kosn­ing­ar en Katrín hefur ítrekað sagt að henni hugnist ekki samstarf við Sjálfstæðisflokkinn.

Þau ummæli Steingríms vöktu minni athygli enda þjónuðu þau ef til vill ekki þeim tilgangi að styrkja stöðu Bjarna.

Morgunblaðið greinir einnig frá því að þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafi á fundi í gær rætt kosti og galla þess að reyna stjórnarmyndun með Viðreisn og Bjartri framtíð. Sú stjórn yrði afar veik og hefði aðeins eins atkvæða meirihluta. „Þingmenn Sjálfstæðisflokksins sem rætt var við höfðu litla sem enga trú á því að nokkuð bitastætt kæmi út úr viðræðum við Viðreisn og Bjarta framtíð. Fari það svo að Bjarni meti stöðuna þannig að ekki sé vænlegt til árangurs að taka upp formlegar viðræður á hann þann kost einan að skila umboðinu.“

Sjálfstæðismenn virðast því hafa málað sig út í horn með því að afneita ástæðu þess að kosið var í lok síðasta mánaðar. Ólíkt Framsóknarflokknum sáu trúnaðarmenn flokksins enga ástæðu til að skora Bjarna á hólm vegna aðkomu hans að skattaskjólum og afskipti af kaupum skattrannsóknarstjóra á upplýsingum um eignir Íslendinga erlendis. Í ljós hefur komið að Bjarni og einstaklingar tengdir honum fjölskyldu- og viðskiptaböndum, voru að finna í gögnum sem hann barðist hatramlega opinberlega og óopinberlega gegn kaupum á.

Sjá einnig: Sjálfsagt að ráðherrar Sjálfstæðisflokksins séu í skattaskjóli

Kosningarnar snérust meðal annars um uppgjör við Panamaskjölin. Framsóknarflokkurinn fór tvístraður inn í þá kosningu eftir erfitt uppgjör við formanna sinn Sigmund Davíð Gunnlaugsson. Sjálfstæðisflokkurinn fór til kosninga sameinaður í stuðningi sínum við Bjarna Benediktsson. Trúnaðarmenn flokksins hafa ítrekað talað málið niður og gefið í skyn að mál Bjarna og Ólafar Nordal sé allt annars eðlis en mál Sigmundar. Svörin hafa verið á þá leið að öllu hafi verið svarað og allt hafi verið útskýrt. Það er einfaldlega rangt. Þess utan er spurningin ekki hvaða tækniatriði og afsakanir Bjarni Benediktsson, Ólöf Nordal og flokksfélagar hennar geta boðið upp á.

Utan sápukúlu Sjálfstæðisflokksins er það einfaldlega svo að fólk telur þátttöku í iðnaði leyndarhyggju, skattaundanskota og eftirlitsleysis ekki standast kröfur um smekksemi og siði.

Að telja sér trú um að aukning atkvæða í kosningunum sé einhvers konar syndaaflausn fyrir Bjarna Benediktsson og flokkinn sem stóð með honum lýsir ótrúlegri skammsýni af hálfu Sjálfstæðismanna.

Panamaskjölin eru nefnilega pólitískur smitsjúkdómur sem enginn vill koma nálægt. Það ætti allavega enginn stjórnmálamaður sem hugsar lengra en til næsta launaseðils að gera.

Þess vegna er Sjálfstæðisflokkurinn einangraður gegn flokkum sem auðveldlega geta sameinast um að snerta ekki á samstarfi við flokk sem ekki bara afneitar spillingu, heldur baðar sig í henni og stendur órofinn bak við formann í skattaskjóli.

Opið bréf til sýslumannsembættis:

Ég heiti Jón Hjörtur Sigurðarson og er tveggja barna faðir. Ég hef nokkrum sinnum þurft að senda inn beiðnir til embættisins vegna barnanna minna. Í þeim beiðnum hef ég þurft að breyta umgengni, staðfesta nýjan samning eða óska eftir breytingu á lögheimili. Beiðni um lögheimilisflutning og forsjárbreytingu er eimmit síðasta beiðnin sem ég sendi inn. Ég sendi beiðnina inn þar sem ég tel barnsmóður mína ekki bera hag barna okkar fyrir brjósti í sumum af þeim ákvörðunum sem hún tekur, þær taka mið af hennar eigin þörfum sem bitnar svo oft á börnunum.

Forsagan er að ég hef verið oft og reglulega verið með börnin frá fæðingu þeirra beggja. Á síðasta ári bjuggu þau bæði hjá mér í 6 mánuði vegna afskipta barnaverndar, auk þess sem umgengnissamningur er vika í senn hjá hvoru foreldri því við bjuggum í sama hverfi. Á síðasta ári var ég með börnin í 8 mánuði af tólf. Í dag er staðan önnur, nú þarf ég að hafa mikið fyrir því að fá umgengni. Þegar ég hafði börnin mín síðast höfðu liðið 6 vikur án þess að ég sæi þau. Ástæða þess er að móðirin er lögheimilshafinn og sem slíkur má hún flytja hvert sem er innanlands og taka börnin með, sameiginlegt forræði hindrar eingöngu flutning til útlanda.

Til að geta lagt fram stefnu um forræðið á börnunum þarf ég samkvæmt lögum að fá sáttarvottorð frá embættinu. Til að fá sáttarvottorð verð ég að senda inn beiðni sem þið þurfið að úthluta á fulltrúa, boða móður í viðtal og svo þurfum við að fara í sáttarmeðferð. Ferlið eitt og sér er í lagi, en alltof seinlegt.

Ég lagði inn beiðni til sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu 15. júní 2016, barnsmóðir mín flytur út á land í ágúst sama ár með bæði börnin að mér forspurðum. Ég hafði samband við sýslumann á höfuðborgarsvæðinu til að vita hvernig málið verði unnið og þá hvort senda megi beiðnina strax á Vestfirði þangað sem lögheimilið hafði verið flutt. Þann 31. ágúst gafst ég upp á biðinni, ég heyrði ekkert frá embættinu og sendi beiðni beint til sýslumannsins á Vestfjörðum. Tæpum 5 mánuðum eftir að beiðnin fór inn hefur málið ekki verið sent á Vestfirðina. Enn sem komið er hefur embættið ekki klárað forvinnuna og sáttarmeðferð er ekki einu sinni hafin.

Ég leyfi mér að benda á stóra galla í þessu fyrirkomulagi. Í fyrsta lagi tel ég þennan langa tíma vera að öllu leyti óásættanlegan. Að það skuli taki mig meira en hálft ár að fá sáttarvorð er óviðunandi, sér í lagi þegar engin sátt er á milli foreldra.

Þetta er mjög slæmt fyrir börnin, foreldrana og aðstendur þeirra. Í öðru lagi er með öllu óeðlilegt að mál af þessum toga séu ekki send á milli embætta til að stytta tímann sem tekur að greiða úr forsjármálum, börnunum til heilla.

Fyrirkomulag vinnunnar er ekki ásættanlegt á þeirri tækniöld sem við lifum í í dag né heldur miðað við fjölda íbúa á landinu. Frá því að ég ýti á senda í tölvunni og þar til hægt er að lesa það sem ég skrifaði, hvar sem er í heiminum, líður innan við mínúta en það tekur embætti ykkar nokkrar vikur að senda mál á milli embætta.

Þetta er því miður ekkert einsdæmi. Það sem einkennir embættið er seinagangur og hægagangur í vinnslu mála. Börnin verða fyrir barðinu á deilum foreldra og seinagangi embætta. Að ferlið skuli taka þrjá til sex mánuði, og halda öllum viðkomandi á tánum, er ekki að neinu leyti ásættanlegt.

Það er von mín að tímabært sé orðið að endurskoða vinnulag sýslumanns í málum sem snerta börn og þá sérstaklega áhersluna á tímaramann sem gefin er í þá vinnu.

Með bestu kveðju,
Jón Hjörtur Sigurðarson

Bryndís Bjarnadóttir herferðastjóri Íslandsdeildar Amnesty International skrifar:

Þetta eru orð Moses Akatugba, ungs manns frá Nígeríu sem dæmdur var til dauða með hengingu árið 2013 eftir tíu ár í fangelsi, þar af tvö á dauðadeild. Fyrir hvaða sakir? Jú, vegna meints stuldar á þremur farsímum og öðrum samskiptabúnaði, ásakanir sem hann hefur alla tíð staðfastlega neitað.

Moses var ekkert öðruvísi en önnur börn. Hann átti sér drauma og þrár um farsæla framtíð og var kappsfullur drengur sem ætlaði sér í læknanám. Hann beið eftir niðurstöðum úr prófum í grunnskóla þegar líf hans tók hamskiptum. Nígeríski herinn handtók Moses í nóvember árið 2005 þegar hann var aðeins 16 ára gamall. Moses lýsti því hvernig hermaður skaut hann í höndina við handtöku og annar barði hann í höfuðið og bakið. Honum var upphaflega haldið í hermannaskála þar sem hann var beðinn um að auðkenna lík. Þegar Moses gat það ekki var hann barinn á nýjan leik. Eftir að hann var fluttur á lögreglustöð sætti hann frekari pyndingum og illri meðferð.

Moses greindi frá því að lögreglan hefði barið hann mjög illa með bareflum. Hann var bundinn á fótum og látinn hanga á hvolfi í margar klukkustundir í yfirheyrsluherbergi og töng notuð til að draga neglur af fingrum hans og tám í þeim tilgangi að þvinga hann til að játa á sig glæp. Réttað var yfir Moses í Effurum í Delta-ríki. Rannsóknarfulltrúinn mætti ekki til réttarhaldanna og sakfellingin gegn Moses byggði á mótsagnakenndum vitnisburði og játningum sem þvingaðar voru fram með pyndingum. Hann fékk aldrei tækifæri til að bera vitni fyrir réttinum um þá illu meðferð og pyndingar sem hann sætti.

Moses fékk aðeins að hitta fjölskyldu sína tvisvar í mánuði á meðan hann sat á bak við lás og slá. Í febrúar árið 2014 lét Moses eftirfarandi orð falla: „Sársaukinn sem ég þurfti að þola við pyndingarnar var óbærilegur. Ég hélt ég myndi aldrei lifa til dagsins í dag.“ Mál Moses var tekið fyrir á Bréfamaraþoni Amnesty International árið 2014 og þrýstu rúmlega 300 þúsund manns um heim allan á fylkisstjórann á óseyrum Nígerfljóts að náða Moses. Alls bárust 16 þúsund bréf og kort frá Íslandi. Í maí 2015 lét fylkisstjórinn undan og Moses er nú frjáls maður.

Þegar ljóst varð í maí 2015 að Moses yrði náðaður sagðist hann djúpt snortinn. „Ég þakka Amnesty International og aðgerðasinnum fyrir stórkostlegan stuðning sem gerði mig að sigurvegara í þessum aðstæðum. Þið eruð hetjurnar mínar. Án þeirra þúsunda bréfa og undirskrifta sem send voru til stuðnings máli mínu hefði ég mögulega aldrei hlotið frelsi. Ég er sönnun þess að Bréfamaraþonið virkar í reynd. Þið hafið blásið mér í brjóst löngunina til að gerast aðgerðasinni sjálfur – að berjast fyrir aðra. Viltu ganga til liðs við mig? Viltu berjast fyrir frelsi annarra sem eru ranglega fangelsaðir, með þátttöku í Bréfamaraþoni Amnesty? Vinsamlegast, taktu þátt í að bjarga lífi. Aðgerðir þínar eru ekkert minna en kraftaverk.“

Taktu undir ákall þessa einstaka pilts og leggðu þitt lóð á vogarskálarnar í baráttunni fyrir frelsi og réttlæti til handa einstaklingum sem sætt hafa grófum mannréttindabrotum um heim allan. Þú getur brugðist við ellefu aðkallandi málum einstaklinga sem allir þurfa sárlega á aðstoð þinni að halda. Meðal þeirra mála sem tekin verða fyrir á Bréfamaraþoninu 2016 er mál Edwards Snowden sem afhjúpaði leynilegt og yfirgripsmikið geðþóttaeftirlit stjórnvalda víða um heim með síma- og netnotkun í 193 löndum.

Aðgerðir Snowden komu af stað miklum umræðum á alþjóðavettvangi sem urðu til þess að lögum um persónuvernd var víða breytt. Engu að síður neyðist Edward Snowdens til að lifa í útlegð og á yfir höfði sér áratugalangan fangelsisdóm. Hægt er að taka þátt í Bréfamaraþoninu á fjölmörgum almenningsbókasöfnum og öðrum stöðum um land allt. Dagskráin er auglýst á heimasíðu samtakanna. Þá er jafnframt hægt að grípa til aðgerða á einfaldan en áhrifaríkan hátt á síðunni www.amnesty.is/bref-til-bjargar-lifi sem fyrst fór í loftið á síðasta ári og hlaut Íslensku vefverðlaunin.

Mannréttindahetjan Moses Akatugba verður gestur Íslandsdeildar Amnesty International dagana 14. til 17. nóvember næstkomandi, ásamt Damian Ugwu yfirmanni rannsóknastarfs hjá Amnesty International í Nígeríu. Þeir munu halda erindi í Norræna húsinu miðvikudaginn 16. nóvember frá kl. 12 til 13.

Moses mun fjalla um reynslu sína sem þolandi grófra pyndinga af hálfu lögreglu og hers í Nígeríu, áratuginn sem hann sat á bak við lás og slá, tíma sinn á dauðadeild, langþráða náðun á síðasta ári í kjölfar Bréfamaraþons Amnesty International 2014 og mikilvægi þess að berjast fyrir réttindum annarra þolenda mannréttindabrota. Frá Íslandi bárust 16.000 bréf, sms-aðgerðir og póstkort í Bréfamaraþoninu til stuðnings Moses.

Damian Ugwu mun greina frá rannsóknum sínum á kerfisbundnum pyndingum af hálfu lögreglu og hers í Nígeríu.

Fyrirlestrarnir eru öllum opnir og haldnir í samstarfi við MARK – Miðstöð margbreytileika- og kynjarannsókna við Háskóla Íslands.

Leonard Cohen er látinn 82 ára að aldri. Hann lést á heimili sínu í Los Angeles og í yfirlýsingu sonar hans lést Cohen sáttur við það að hafa lokið upptökum á sinni bestu plötu að eigin mati.

Í yfirlýsingu Sony Music Canada sem fluttu andlátsfregnina á Facebooksíðu skáldsins sagði meðal annars:

„það er með djúpum söknuði sem við tilkynnum að hið víðfræga skáld, lagahöfundur og listamaðurinn Leonard Cohen er fallinn frá. Við höfum nú séð á eftir einhverjum virtasta og hæfasta hugsjónamanni sem starfaði innan tónlistarinnar. Útförin mun fara fram í Los Angeles og verður auglýst síðar.“

Cohen lauk mögnuðu tónleikaferðalagi ekki alls fyrir löngu en veiktist í kjölfarið. Það kom ekki í veg fyrir að hann semdi og tæki upp enn eitt magnað tónlistarverkið.

Sonur hans Adam sagði að faðir hans hefði verið við lagasmíðar fram á síðasta dag og að hans einstaka skopskyn hefði aldrei verið langt undan.

Í aðdraganda kosninganna var maður undir manns hönd innan herbúða Trump að reyna að koma í veg fyrir að frambjóðandinn skandaliseraði á Twitter en nú virðast honum engin bönd halda.

Trump byrjaði nú frekar vel þegar hann sagði frá fundi sínum og Obama eftir kosningar.

„ Frábær dagur í D.C. Hitti Obama í fyrsta sinn. Mjög góður fundur, náðum vel saman. Melania fílaði Mrs. O í botn!

A fantastic day in D.C. Met with President Obama for first time. Really good meeting, great chemistry. Melania liked Mrs. O a lot!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) November 11, 2016

Fjöldamótmæli hafa brotist út í öllum ríkjum Bandaríkjanna eftir að ljóst var að Trump hefði borið sigur úr býtum. Ekki líkar nýkjörnum forseta það og finnst ástæða til að hirta fólk og fjölmiðla fyrir að nýta stjórnarskrárbundin rétt sinn. Það vottar fyrir særindum og beiskleika í orðum nýbakaðs forseta:

„Ég sigraði kosningar eftir sanngjarna og opna kosningabaráttu. Nú eru atvinnumótmælendur fyrir tilstuðlan fjölmiðla að mótmæla. Mjög ósanngjarnt!“

Just had a very open and successful presidential election. Now professional protesters, incited by the media, are protesting. Very unfair!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) November 11, 2016