Samkvæmt nýjustu fregnum er Bjarna Benediktssyni að reynast erfitt að mynda ríkisstjórn með Bjartri Framtíð, Viðreisn og/eða Vinstri grænum. Það þarf ekki að koma á óvart.

Vinstri græn hafa margítrekað útilokað ríkisstjórnarsamstarf við Sjálfstæðisflokkinn, bæði fyrir og eftir kosningar, og það er hvorki upp á núverandi forystu flokksins né grasrót hans að trúa að þau myndu svíkja það svo blákalt og koma höfuðandstæðingi sínum til valda.

Björt Framtíð og Viðreisn hafa vissulega ekki útilokað neitt slíkt, en það væri bæði málefnalega stórskrítið og strategískt glapræði fyrir báða flokka að hoppa beint í bólið með Sjálfstæðisflokknum:

Málefnalega hafa báðir flokkar gefið sig út fyrir að vera flokkar kerfisbreytinga og umbót, gegn spillingu og hefðbundnum stjórnmálum. Fyrir kosningar sagði formaður Viðreisnar „Okkar meg­in­mál eru að koma í gegn rót­tækum kerf­is­breyt­ing­um“, aðrir talsmenn flokksins töluðu á svipuðum nótum og brugðust flest ókvæða við þegar þau voru kennd við Sjálfstæðisflokkinn. Björt Framtíð hefur alltaf talað á sömu nótum – og eiga sennilega sitt pólitíska líf því að þakka að þau kusu, ein þingflokka, gegn nýsamþykktum búvörusamningum á síðasta þingi.

Sjálfstæðisflokkurinn hefur hins vegar alltaf staðið gegn róttækum kerfisbreytingum. Sérstaklega í sjávarútvegi, landbúnaði, gengismálum og aðildarviðræðum við ESB; sem eru helstu málin sem þessir flokkar töluðu fyrir í aðdraganda þessara kosninga. Þessi munur er svo sláandi að Bjarni Ben hóf kosningabaráttu sína á því að segja að flokkurinn myndi fyrst og fremst standa gegn kerfisbreytingum.

Strategískt er nokkuð ljóst að báðir flokkar myndu missa alla sérstöðu sína gagnvart kjósendum, með því að gerast smærri flokkar undir forystu Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn. Viðreisn myndi staðfesta – amk. í hugum flestra kjósenda – þá hugmynd að þau væru fyrst og fremst annar Sjálfstæðisflokkur og báðir flokkar, sérstaklega BF, myndu endanlega missa það umbótasinnaða lausafylgi sem flakkaði milli þeirra, VG og Pírata í aðdraganda kosninga.

En hvað er þá til ráða?

Næsti kostur er líka nokkuð augljós. Væntanlega mun Katrín Jakobsdóttir – hugsanlega Benedikt Jóhannesson – fá stjórnarmyndunarumboðið næst og reyna að mynda stjórn hinna flokkanna á þingi, utan Framsóknar.

Samfylkingin mundi væntanlega verja þá stjórn vantrausti og Píratar hafa boðist til þess sama, en það er líka vel mögulegt að amk. Píratar myndu taka formlega þátt í þeirri ríkisstjórn.

Sú stjórn myndi geta sameinast um flest ef ekki öll ofangreind mál sem og um almennilega endurreisn heilbrigðiskerfisins; í raun voru öll þessi mál helstu kosningamál flestra þessara flokka.

Allir flokkarnir hafa talað fyrir miklu betri stuðningi við velferðarkerfið og gætu staðið við það. Allir flokkarnir hafa talað fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu um áframhald aðildarviðræðna við ESB. Allir flokkarnir hafa talað fyrir róttækum kerfisbreytingum í sjávarútvegi og landbúnaði nema þá helst VG, en fregnir herma að þau séu mun opnari fyrir því heldur en Sjálfstæðisflokkurinn (svo ekki sé talað um Framsókn).

Allir þessir flokkar hafa líka talað skýrt fyrir nýrri stjórnarskrá – þ.e. að heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar verði lokið á kjörtímabilinu á grundvelli tillagna Stjórnlagaráðs. Helst hefur borið á milli Viðreisnar og Pírata í því máli og um það þarf vissulega að semja; Viðreisn hefur sagt að stjórnarskráin sé ekki forgangsmál og talað fyrir því að endurskoða hana í hlutum, á meðan við Píratar höfum lagt höfuðáherslu á að ný stjórnarskrá verði lögfest á þessu kjörtímabili.

Þess vegna er ég með hugmynd!

Samþykkt stefna Pírata kveður á um að Alþingi skuli á komandi kjörtímabili setja nýja stjórnarskrá í forgang, klára hana á eins skömmum tíma og fýsilegt er og að endanleg niðurstaða verði lögð fyrir þjóðaratkvæði til staðfestingar. Sú stefna lokar ekki á að einhverjar breytingar verði gerðar á fyrirliggjandi tillögum Stjórnlagaráðs og stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar  Alþingis (SEN), en kveður skýrt á um að endanlegt frumvarp að „nýrri stjórnarskrá“ (ekki bara breytingum) skuli byggja á þeim grunni og ekki víkja frá anda þeirra tillagna.

Kosningastefna Viðreisnar segir hins vegar: „Ný stjórnarskrá verði til í áföngum. Ná þarf samkomulagi um heildstætt, skýrt og tímasett ferli sem hefur að markmiði að til verði ný stjórnarskrá. Það ferli á að taka mið af tillögum Stjórnlagaráðs og annarri vinnu að breytingum á síðari stigum.“

Ég held að við getum náð markmiðum bæði Pírata og Viðreisnar í stjórnarskrármálinu, með eftirfarandi hætti:

a) Fyrir 30. apríl 2017 verði bráðabirgðaákvæði í núgildandi stjórnarskrá (frá árinu 2013, sjá neðst hér) nýtt til að boða til bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu um breytingu á stjórnarskrá. Sú breyting innleiði sjálf nýtt fyrirkomulag við breytingar á stjórnarskrá, sem geri þinginu kleift að breyta henni frekar á þessu kjörtímabili án þess að rjúfa þing.

b) Samhliða þessari þjóðaratkvæðagreiðslu verði kosið um áframhald aðildarviðræðna við ESB, líkt og allir þessir flokkar hafa lofað. Jafnframt væri mögulega hægt að kjósa um aðskilnað ríkis og kirkju, þar sem núgildandi stjórnarskrá kveður á um bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu ef þingið breytir lögum um kirkjuskipan.

c) Þingið myndi í kjölfarið ráðast í það að snurfusa og innleiða þá kafla nýrrar stjórnarskrár sem mér skilst að mest sátt ríki um; um forseta, ríkisstjórn og dómstóla. Hægt væri að boða til bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu um þær breytingar t.d. samhliða sveitarstjórnarkosningum árið 2018. Í kjölfarið væri hægt að taka ýmis önnur ákvæði í nýju stjórnarskránni, sem mismikill ágreiningur kann að ríkja um, fyrir og t.d. kjósa um þau samhliða forsetakosningum árið 2020. Ef eitthvað stendur út af (t.d. nýr mannréttindakafli) væri síðan hægt að samþykkja þær breytingar við lok kjörtímabilsins, boða til nýrra kosninga og leggja þær í dóm þjóðarinnar.

Ath. að ég er ekki umboðsmaður eða þingmaður Pírata og set þessa tillögu því fram í eigin nafni, til annarra Pírata sem og til Viðreisnar og annarra flokka.

Varðandi a), þá væri t.d. hægt að notast við breytingarákvæði í frumvarpi SEN að nýrri stjórnarskrá; sem kveður á um bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu ef þingið samþykkir breytingar á stjórnarskrá nema þær eigi við um mannréttindi, þá þurfi að rjúfa þing.

Varðandi b), þá eru bæði mál afar mikilvæg í sjálfu sér og með þeim gætum við útkljáð amk. um tíma aldagamlar deilur þjóðarinnar um tvö stór málefni. Til dæmis yrði vinna að nýrri stjórnarskrá einfölduð talsvert ef þjóðin hefði þegar úrskurðað um þjóðkirkjuna í bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er líka mikilvægt að halda a) og b) samhliða, þar sem þátttökuþröskuldurinn í máli a) er svo hár – 40% kosningabærra Íslendinga þurfa að samþykkja þþað – og það mál er ólíklegt til að vekja gríðarlegan áhuga meðal kjósenda, þó um það ætti að ríkja nokkuð almenn sátt. Með því að kjósa samhliða um mikilvægari og umdeildari mál væru mun meiri líkur á því að kjörsóknin verði nægileg.

Með þessu gætum við innleitt nýja stjórnarskrá í hlutum og með góðri yfirlegu, líkt og Viðreisn hefur talað fyrir, en jafnframt verið búin að innleiða nýja stjórnarskrá við lok kjörtímabilsins, eins og við Píratar höfum talað fyrir – að því gefnu að þjóðin samþykki hana (sem er líka fyrirvari Pírata).

Jafnvel væri hægt að fresta gildistöku nýrrar stjórnarskrár og láta mismunandi kafla hennar taka gildi í þrepum; t.d. væri hægt að gefa réttarkerfinu og þinginu ákveðinn (jafnvel mismikinn) aðlögunarfrest við samþykkt hvers hluta, en það er líka útfærsluatriði.

Og hér með er þessi pæling komin út í kosmósið.

LIFI HÆGFARA BYLTINGIN!

Heiðveig María Einarsdóttir skrifar:

Nýafstaðnar kosningar til Alþingis sem knúnar voru fram með mótmælum, starfstjórn við völd þar sem ekki tekst að mynda ríkisstjórn, taktlaus hækkun kjararáðs á launum æðstu embættismanna þjóðarinnar, brotið og bugað heilbrigðiskerfi, kjaramál í uppnámi og verkfall sjómanna: Þetta er staðan í dag. Flestallt framangreint angrar okkur öll en svo líður það hjá, þetta hlýtur að lagast, við höfum lítið um þetta að segja, það er jú lýðræði í landinu og við öll völdum þetta og verðum því að treysta þeim sem við kusum til þess að græja þetta fyrir okkur.

Kjaramál sjómanna eru hins vegar eitthvað sem hefur legið lengi í loftinu að þurfi að leysa, í dag er svo komið að komið er að endastöð. Það er yfirvofandi verkfall sjómanna, jú af því að þeir kusu með miklum meirihluta að grípa til verkfalls næðist ekki að loka og landa samningum við samtök sjávarútvegsfyrirtækja fyrir ákveðinn tíma. Fjölmiðlar hafa lítið fjallað um þetta að undanskildum síðustu dögum og þá í æsifréttastíl. Mörgum finnst þeir bara vera að væla þessir blessuðu sjómenn, þeir hafi nú rosagóð laun! Jú, stundum hafa þeir það en stundum ekki.

Nokkrir punktar til þess að skýra frekar þetta sem fjölmiðlar hafa ekki alveg tekið með í reikninginn:

Meðalvinnuvika háseta er rúmlega 80 klst. Háseti fer ekki heim í bælið sitt að vinnutíma loknum, háseti þarf að borða það sem fyrir hann er lagt, hann þarf að gera ráð fyrir því að vera ræstur (vakinn) sé mikið fiskirí. Háseti deilir klefa (herbergi) með allt að þremur öðrum einstaklingum, háseti deilir oft salerni og sturtuaðstöðu með 10–20 öðrum. Meðaltímakaup háseta er á bilinu 2.000–6.500 krónur, hann sjálfur hefur ekkert um það að segja. Skipstjórinn, útgerð, Hafró, fiskverð á markaði og kvótastaða á hverjum tíma ræður því hvað er fiskað, í hvaða magni og hvert það er selt. Til viðmiðunar er dagvinnukaup sérfræðings hjá ríkinu á bilinu 4–5.000 kr. og er þá átt við sérfræðing með grunnháskólamenntun. Laun hjá ríki eru oftar en ekki talin lægri en á almennum vinnumarkaði.

Réttindamenn og yfirmenn á skipum eru með hærri laun og er það alveg í takt við það sem gerist almennt, enda er hér um almenna viðmiðun að ræða og eru hásetar mikill meirihluti allra sjómanna. Hásetinn mætir í vinnuna og skilar sínu. Háseti rúllar sólahringnum á 6-8 tíma vöktum og hvílist á frívöktum, þá skiptir ekki máli hvort er dagur eða nótt. Ef háseti er veikur um borð þá mætir hann samt yfirleitt í vinnuna. Ný tillaga að kauptryggingu fyrir háseta er 288.168 kr. Háseti fær ekki sumarfrí, ef hann rær einn túr á sjó og einn í frí þá er hann í raun í vaktafríi túrinn sem hann er í „fríi“, fullur mánuður er 173,3 vinnustundir á vinnumarkaði i dag, háseti vinnur rúmlega 320 vinnustundir í einum túr. Aflaverðmæti er háð gengi erlendra gjaldmiðla gagnvart krónunni og því geta laun háseta verið 30-40% lægri á lágu gengi eins og í dag þrátt fyrir að verð á afurðum sé hátt. Það eitt og sér getur ekki kallast afkomuöryggi nema síður sé.

Enn eru samt til karlar og reyndar konur einnig þó í minnihluta séu sem kjósa sér þennan starfsvettvang, ég gerði það og bæði pabbi og maðurinn minn gengu enn lengra og ákváðu að mennta sig til stýrimanns. Þetta er jú ein af okkar elstu og stærstu starfsstéttum í dag.

Á bak við hvern sjómann er yfirleitt fjölskylda, mæður, feður, börn, eiginkonur, eiginmenn, kærastar, kærustur og svo mætti lengi telja. Það er oft erfitt að skilja hvers vegna fólk velur sér þennan vettvang en það er eins og með margt annað, þetta starf er alveg eins gott og mikilvægt og hvert annað og því ættum við ekki að bera virðingu fyrir því? Við veljum sjálf það sem við viljum og það bera að virða.

Stórfjölskyldan. Á myndina vantar manninn minn og bróður sem báðir voru á sjó.

Ég er elst í hópi fjögurra systkina og hef verið alin upp við sjómennsku allt mitt líf. Pabbi minn er alinn upp í sveit en fór snemma að stunda sjóinn og síðar menntaði hann sig til stýrimanns og skipstjóra. Pabbi stundaði sjómennsku fyrstu 20 ár ævi minnar.

Þegar seinna hollið af börnunum í fjölskyldunni fæddust (yngstu tvö) var ekkert sjálfsagðara en að pabbi væri viðstaddur, sem og hann var. Það hittist bara svo heppilega á í þessi skipti að hann var heima á þessum tíma. Upp úr því fór ég sjálf að velta fyrir mér hvort pabbi hefði ekki verið viðstaddur og bar það uppá hann. Hann sagðist nú hafa verið viðstaddur að sjálfsögðu en vildi samt ekkert sérstaklega ræða það. Ég velti þessu ekki mikið meira fyrir mér eftir þetta en viðurkenni þó að þetta hafi blundað aðeins í mér. Síðar kom í ljós að hann var ekki viðstaddur, hann kunni bara ekki við að segja annað og er ég nokkuð viss um að hann hafi innilega viljað vera þarna þegar frumburður hans fæddist.

Ég uppgötvaði þetta þegar ég hitti fyrir mann í samkvæmi í fæðingarbæ mínum sem kynnti sig fyrir mér og ég fyrir honum, þegar ég sagði nafnið mitt þá færðist yfir hann sólskinsbros og hann sagði við mig: þú ert hún! þú ert „stúlkubarn er fætt“! Þessi maður tók á móti skeytinu í túrnum sem pabbi var í þegar ég fæddist og færði honum fréttirnar. Þannig var það nú.

Tíminn leið og allt gekk sinn vanagang. Pabbi var á sjó og mamma rak heimilið af miklum dugnaði, hún menntaði sig og vann úti um tíma. Eftir að yngstu börnin voru fædd vann hún mest heima. Enda var fjölskyldulíf okkar bundið við stöðu föður míns á þessu tímabili, hann var nefnilega stýrimannsmenntaður og sinnti þeirri stöðu á þeim skipum sem hann var á. Oftar en ekki voru þessi skip skráð í litlum bæjarfélögum úti á landi og gerð út þaðan. Því þótti það sanngjörn krafa af hálfu útgerðar að þeir menn sem sinntu yfirmannsstöðum flyttu lögheimili sitt í sveitarfélagið til þess að útsvarið skilaði sér á,„réttan“ stað. Að sjálfsögðu hafði þetta í för með sér að öll fjölskyldan yrði að flytja þvert yfir landið því ekki var heimilt á þessum tíma að hjón hefðu sitt lögheimilið hvort, lögheimili barna fylgir vanalega foreldrum og því gátum við ekki verið í skóla eða fengið þjónustu nema í því bæjarfélagi sem útgerðin óskaði eftir að pabbi væri skráður hjá. Nú er það breytt þökk sé Dorrit og Ólafi Ragnari.

Við systkinin.

Það eru óteljandi hlutir sem að pabbi missti af hjá okkur krökkunum, ég hugsa að hann hafi t.d. náð ca 3ja hverju afmæli hjá okkur krökkunum, eins með afmæli mömmu og brúðkaupsafmæli þeirra. Fermingar, brúðkaup og aðrir samfagnaðir voru oft á tíðum sóttir af okkur mömmu og krökkunum einum, pabbi var að vinna. Flestir í kringum okkur höfðu oftast skilning á því að pabbi ætti ekki heimangengt, sumir ekki.
Ég viðurkenni það að framanaf þá gat ég ekki með nokkru móti skilið hvernig pabbi gat gert okkur þetta, að vera í burtu frá okkur heilu vikurnar og mánuðina og jafnvel allt upp í 100 daga í einu þegar mest var. Á þessum tíma þá var eingöngu hægt að eiga samskipti í gegnum gervihnött sem var svakalega dýrt og nánast ógerlegt. Hvað þá að hann gæti gert eiginkonu sinni þetta! Að skammast ekki til að hjálpa henni við uppeldi og heimili þessara fjögurra krakka sem hann virtist bara hafa búið til og stokkið svo í burtu, gjörsamlega óskiljanlegt. Mamma kláraði þetta allt saman af stöku æðruleysi og sýndi að mínu mati brjálæðislega mikið umburðarlyndi gagnvart þessu. Ég man ekki eftir að hafa heyrt hana kvarta eða vola yfir því að hún væri alltaf ein, ég veit þó að stundum var hún einmana, en hún lét okkur aldrei finna það. Hún sýndi okkur alltaf (og gerir enn) endalausa ást og umhyggju. Það gerði pabbi líka á sinn hátt.

Það var nefnilega þannig að við stækkuðum og þroskuðumst á meðan pabbi var í burtu og því þurftum við alltaf að finna taktinn þegar pabbi kom heim, stundum gekk það mjög vel en stundum mjög brösuglega, sérstaklega á unglingsárunum. Það var eins og pabba fyndist tíminn standa í stað og hélt bara uppeldinu áfram þar sem frá var horfið þegar hann fór út á sjó, einum 80–100 dögum áður. En 80–100 dagar hjá ungling eru heil eilífð. Á þessum tíma fékk ég líka reglulegar martraðir um að pabbi hefði drukknað, ég man þessar martraðir enn í dag og ég veit að dóttir mín fær svona martraðir um pabba sinn í dag og það er sama hvað ég segi henni að allt sé í lagi þá er það samt vont.

Ég hef alltaf verið mjög forvitin, spurul, hvatvís og stunum nett ofvirk. Eitt af því sem mér lék forvitni á að vita var: Hvað var það sem heillaði pabba svona ógurlega við sjómennskuna að hann gat vogað sér að vera svona mikið í burtu frá okkur? Það lá beinast við að fá svar við þeirri spurningu með því að koma mér bara á sjó sjálf. Það beit ég í mig og í kringum tvítugt lét ég verða að því að koma mér í það minnsta eins og einn túr á sjó. Það gat nú ekki verið mikið mál fyrir mig þar sem ég var búin að vinna á öllum stigum fisk- og rækjuvinnslu í landi, þetta var jú það sama sögðu allir! Var það ekki annars?

Ég nefnilega tel mig hafa verið forréttindakrakka, já ég tel það hafa verið forréttindi að hafa fengið það tækifæri að byrja að vinna 13 ára gömul í fiski í frystihúsi. Í bæjarfélaginu sem ég bjó í þá vorum við flestar stelpurnar í bekknum að vinna í frystihúsinu. Á veturna unnum við á laugardögum og á milli kl.16-18 ef það var mikill fiskur sem var nú ætið oft. Við áttum að vera í skólanum til kl 16:15 alla daga en þá daga sem var vinna í frystihúsinu hringdi verkstjórinn í skólann og bað um „leyfi“ fyrir frystihúskrakkana og við vorum látin vita. Þessu tókum við ætið fagnandi og brunuðum heim í fataskipti og vorum mætt í frystihúsið áður en að klukkan hringdi inn kl 16. Í frystihúsinu hefði ég átt að læra stundvísi þar sem að allt gekk út á bjöllu eins og í skólanum. Þegar vinnudagur hófst var hringt inn, þegar það var pása í 7 mínútur fyrir hádegi var hringt inn og út, þegar það var kaffitími fyrir hádegi í 23 mínútur var hringt inn og út, eins í klst. matarhléi og pásum og kaffitímum eftir hádegi. Eins var hringt út að vinnudegi loknum, þarna vogaði maður sér ekki að fara of seint af stað, pásurnar voru notaðar í klósettferðir, létt spil eða 1–2 sígarettur hjá þeim sem reyktu. Lengi vel var sagt að 7 mínútur hefði verið tíminn sem var valinn fyrir pásur þar sem einhver hafði reiknað það út að það tók 7 mínútur að reykja eina sígarettu. Hvort það er satt og rétt hef ég ekki hugmynd um en viðmiðið er ágætt og getur alveg passað.

Ég taldi það nú lítið mál að komast á sjó, ég verandi með alla mína frystihúsreynslu, en það var rangt mat hjá mér. Þrátt fyrir að mannskap vantaði á sjó þá kom ég ekki til greina sem háseti. Ekki af því að ég kynni ekki til verka heldur vegna þess að ég var kona!! Allsstaðar lenti ég á vegg, svörin sem ég fékk voru t.d. skellihlátur: „Ertu eitthvað rugluð?“ „Nei, við ráðum ekki stelpur.“ „Þú getur þetta ekki,“ og þar frameftir götunum. Sumir voru reyndar kurteisir en þurrir á manninn og höfðu ekki fyrir því að taka niður nafnið mitt. Nú voru góð ráð dýr, ég nefnilega elfdist við þetta, ég þurfti ekki bara að prufa að upplifa það sem pabbi hafði fórnað sér fyrir heldur þurfti ég líka að komast á sjó þrátt fyrir að ég væri stelpa.

Ég sagði pabba og öðrum sjómönnum í kringum mig ekki frá þessum fyrirætlunum mínum, því allra síst ætlaði ég að komast að á „klíkuskap“ verandi dóttir skipstjóra, nei ég hélt nú ekki!! Aðferðin sem ég notaði var að safna saman símanúmerum hjá öllum frystitogurum, ísfiskurum, línu- og netabátum sem gerðu út á Íslandsmiðum. Því næst fann ég út hverjir voru skipstjórar og hringdi í þá hvern og einn í skipulagðri röð, yfirleitt alltaf hafði ég samband við útgerðastjórana líka. Ég gekk meira að segja svo langt að skrá lögheimili mitt á Akureyri um tíma til þess að freista þess að komast að hjá stærstu útgerðinni þar í bæ. Þetta tók nokkurn tíma og ég var fljót að sigta út þá sem ekki vildu við mig tala og svöruðu mér líkt og að framan segir. Það sem ég gerði var að ég hringdi alltaf aftur þegar þeir sögðu mér að hringja aftur. Til að gera langa sögu stutta þá komst ég fyrst einn túr á Íslandsmiðum á frystitogara með því að eiginlega að gefa skipstjóranum engan annan kost en að taka mig um borð þar sem einn hásetinn mætti ekki.

Á Flæmska hattinum.

Það var afleysing í einn túr, en ég var komin á bragðið. Vopnuð reynslu af sjó auk frystihúsareynslunnar hélt ég missióninni áfram og fékk loks jákvætt svar, sama daginn meira að segja. Þá stóð mér til boða að fara annaðhvort sem afleysing með möguleika á fleiri túrum á línubát sem gerður var út frá Grindavík, eða að fara sem kokkur á frystitogara sem gerður var út frá Flæmska hattinum á Nýfundnalandi. Á togaranum var skilyrði að ég yrði að vera amk tvo túra þar sem kostnaður útgerðar við að fljúga með mig heim eftir einn túr þótti ekki svara kostnaði. Ég valdi síðari kostinn, sem fyrir tilviljun var rækjufrystitogari sem pabbi minn hafði verið stýrimaður og skipstjóri á 10 árum áður. Þegar þarna var komið sögu hafði pabbi ekki hugmynd um hvað ég var að bralla.

Við tók eitt lærdómsríkasta ferli í mínu lífi og hef ég þó reynt ýmislegt, ég starfaði bæði sem háseti á efra og neðra dekki og kokkur á þessum frystitogara nánast samfleytt í á annað ár. Það var til að byrja með blóð, sviti og tár, aumur líkami og langar og strangar vaktir. En þegar það var afstaðið þá fór ég að skilja pabba, mér fannst þetta algjörlega geggjað og ég meira að segja sakna þess enn þann dag í dag. Þetta var drulluerfitt, einmanalegt og að mörgu leyti skrítið á stundum, en það sem mér fannst verst voru fórnirnar, ég missti af mörgum merkisdögum og samverustundum hjá fjölskyldu og vinum. Ég gat lítið haft samband heim þar sem eingöngu var hægt að hafa samband í gegnum gervihnött. En það sem mér fannst standa uppúr var friðurinn, já friðurinn til þess að mæta bara í vinnunna, vinna hana og fara svo að sofa og að vera í fríi þegar ég var í fríi. Allt áreiti var í algjöru lágmarki og maður eiginlega sónaði aðeins út.

pabbi komin heim.

Ég skildi pabba þó ekki meira en svo að ég gat ekki hugsað mér að vera á sjó eftir að ég eignaðist börnin mín, eflaust er þetta öðruvísi með konur en karla og kannski er það ástæðan fyrir kven- og karlastéttum. Kannski er ég bara sjálfselsk og finnst ég eiga meiri rétt á að vera heima hjá börnunum okkar heldur en maðurinn minn, sem er líka sjómaður. Ég hef oft rætt við manninn minn hvort við ættum að „skipta“ , ég færi á sjó og hann ynni í landi. Í okkar huga er það alveg möguleiki, en í sannleika sagt þá er ég nokkuð viss um að ég myndi guggna þegar á hólminn væri komið. Maðurinn minn hefur rétt eins og pabbi minn misst af mörgum afmælisdögum barna okkar, brúðkaupum, fermingum, skírnum og fæðingu barna sinna, veikindum barna sinna, veikindum foreldra sinna, jarðarförum og svo mætti lengi telja.

Brúðkaupsdagurinn.

Undanfarin 5 ár hefur maðurinn minn og kollegar hans verið án samninga um kjör sín. Það er kapítuli út af fyrir sig að fara út í það hvers vegna menn láta bjóða sér það að vera samningslausir allan þennan tíma, en ég ætla ekki að fara út í það, staðan í dag er þessi: Samningar tókust ekki, sjómenn ákváðu að nýta sér það eina tól og tæki sem þeir hafa til þess að leiðrétta kjör sín, verkfall!

Menn tala um gríðarleg efnahagsleg áhrif á þjóðina, útgerðina og viðskipti við útlönd fari sjómenn í verkfall. Já, það er alveg rétt, það hefur líka áhrif á afkomu sjómannanna sjálfra, þeir eru jú launalausir í verkfalli. Þeir samt sem áður ákveða með miklum meirihluta að nota þetta vopn.
Af fjölmiðlum hefur mér skilist að deilurnar snúist um nokkur stór atriði, fiskverð, nýsmíðiálag, skiptaprósentu, mönnun og þátttöku í kostnaði.

Vígreifir aðilar útgerðarmanna telja rétt og sanngjarnt að óska eftir frestun á verkfalli, sem á að hefjast eftir nokkrar klukkustundir. Hvurslags hrokaþvæla er í gangi. Það er löngu löngu fyrirséð að fara þurfi í þessa vinnu, þ.e. samninga á milli útgerðar og sjómanna og að það standi til að fara í verkfall. Hvers vegna í fjandanum er ekki búið að lenda þessu til þess að koma í veg fyrir að skipafloti landans liggi við bryggju án þess að afla nokkurra tekna vegna einhverrar bölvaðrar frekju í þessum sjómönnum að vilja fá meiri og meiri laun. Málið snýst ekki um hærri laun, málið snýst um samninga sem báðir aðilar geta unað við og unnið eftir. Þrátt fyrir að laun einhvers vélstjóra einn túrinn á stærsta fjölveiðiskipi landsins hafi einhvern tíma einn mánuðinn verið á pari við sjálftöku-forstjóralaun hjá einhverjum af lífeyrissjóðunum eða bönkunum þá er það ekki málið.

Ekki misskilja mig, ég skil útgerðina, þeir eru í bisness og hafa lagt út í gríðarlegar fjárfestingar til þess að geta rekið þessi skip og keyrt þau áfram, útgerðirnar þurfa líka að skila hagnaði til eigenda sinna sem jú lögðu inn fé i upphafi, þeir þurfa að fá svokallaða ávöxtun á eigið fé.

Bilið á milli útgerðar og sjómanna er of breitt. Því þarf að breyta, þá fyrst fara menn að ná saman, það hins vegar gerist ekki á nokkrum klukkutímum kortér í verkfall. Ef útgerðir landsins væru reknar með þjónandi forystu að leiðarljósi værum við ekki á þessum stað í dag. Í dag er iðkuð óttastjórnun eða bara stjórnunarstíllinn „Þetta hefur alltaf verið svona“ hjá allflestum útgerðum í dag.

Enn og aftur þá breytir það því ekki að staðan í dag er yfirvofandi verkfall og ég skil sjómennina mjög vel. Krafa þeirra er m.a. gegnsæi í fiskverði sem skiptaprósentan og þar með launin þeirra byggjast á.
Önnur krafa er afnám nýsmíðiálags. Fyrir þá sem ekki vita þá er það svo í stuttu máli að ef útgerð ákveður að kaupa nýtt skip þá er útgerðinni heimilt að lækka skiptaprósentu skipverja um 10% í 7 ár eftir að nýja skipið kemur. Þegar ég heyrð þetta fyrst þá hélt ég að þetta væri djók, hver samdi þetta, hvernig gerðist þetta og hverjum datt þetta í hug!!! Það má líkja þessu við það að ég hefði í vinnunni minni fengið nýjan skrifborðsstól, tölvu og skrifborð sem atvinnurekandi minn keypti, þá yrðu laun mín 10% lægri næstu x árin!!

Þessar elskur (sjómenn) hafa nú ekki kippt sér mikið upp við það að greiða fyrir olíuna í veiðiferðinni hingað til, en þegar þeir föttuðu að olíugreiðslan sem var til frádráttarværi allt að 3-4 sinnum meiri heldur en fór í veiðiferðina vegna einhverrar undarlegrar formúlu eða hvað svo sem það kallast þá voru menn ekki til í þetta og óska eftir því að þetta verði leiðrétt samhliða kjarasamningum. Enn og aftur: Hverjum datt þetta í hug og hvað gerðist! Hversu flókið excelskjal þarf til þess að finna tölu úr olíureikningi útgerðarinnar til frádráttar?!

Síðan ég man eftir mér hafa mönnunarmál alltaf verið frekar skýr og skilgreind þá eftir stærð, tegund og þess háttar. Er það gert út frá vinnuálagi en fyrst og fremst öryggismálum. Útgerðirnar hafa verið að gambla með þetta með því að krefjast fækkunar á tiltekinni tegund skipa til þess að lækka launakostnaðinn þar sem sjómennirnir vinna víst minna en áður með tilkomu tækninnar. Það getur vel verið og alltaf er gott að hagræða, en gerið þetta þá málefnalega og í samráði við þá sem um ræðir, af þessum sömu skipum er líklega búið að taka af sjómönnunum nýsmíðiálag þar sem þetta á sér mestmegnis stað á nýjum fjölveiðiskipum. Þetta er ekki einstefna útgerðar, sjómenn hafa bara helling um þetta að segja, þeir vinna nú vinnuna og skila henni af sér. Þótt vinnan sé orðin léttari og kannski bara loksins mönnum bjóðandi þá er ekki boðlegt að menn þurfi að standa vaktir í 20-36 tíma hverju sinni þar sem mönnun er í lágmarki og unnið langar vaktir.

Sjómannaafsláttur var afnuminn með einu pennastriki af Steingrími J. Sigfússyni þáverandi fjármálaráðherra, þó í einhverjum málamyndaáföngum. Það þarf ekki að fara yfir rétt sjómanna til sjómannaafsláttar frekar en ríkisstarfsmanna sem þiggja dagpeninga á ferðalögum sínum erlendis vinnu sinnar vegna. Auk þess er sjómannaafsláttur nágrannaríkjanna margfalt hærri en nokkurn tíma hefur verið rætt hér á landi.Þá er ótalið fæðispeningar, hlífðarfatapeningar og fleira í þeim dúr sem er til háborinnar skammar í dag.

Í dag stend ég stolt upp og styð alla sjómenn og fjölskyldur þeirra í baráttunni um leiðrétt kjör. Maðurinn minn valdi það að vera sjómaður, ég valdi það að styðja hann og ég geri það með fullri reisn á sama tíma og ég skora á samningsaðila að leiðrétta þessa óreiðu, girða sig í brók og klára þetta eins og fagmenn og farið að vinna saman.

Hér á við máltakið góða, „Sameinaðir stöndum vér, sundraðir föllum vér!“

Það vilja allir vinna vinnuna sína. Það er allt og sumt.

Heimildarkvikmyndin Aumingja Ísland – Sturlungaöld um aldir alda eftir Ara Alexander Ergis Magnússon Var frumsýnd í Bíó Paradís fimmtudaginn 10. nóvember síðastliðinn en þar leitast Ari Alexander við að skilja íslenskt samfélag og íslensku þjóðina í gegnum atburðarrás Hrunsins en skoðar einnig átakasögu Íslendinga allt aftur á Sturlungaöld.

Stikluna getið þið skoðað hér:

Í fréttatilkynningu um myndina segir:

„Þegar íslensku bankarnir féllu og tóku allt hagkerfið með sér fór Ari Alexander af stað til að mynda atburðina. Hann fylgdist með mótmælunum sem að lokum urðu til þess að hrunstjórnin sagði af sér, hann tók viðtöl við fólk sem vissi ekki sitt rjúkandi ráð, fór á ráðstefnur og málþing þar sem fræðimenn reyndu að átta sig á því sem gerst hefði og myndaði baráttuna um Icesave. Á hverjum degi bárust nýjar fréttir af óráðsíu bankanna, gríðarlegu tapi og flóknum – oft glæpsamlegum – gjörningum fyrirtækja og fjármálamanna í aðdraganda hrunsins. Það virtist engin leið að greiða úr flækjunni, ekki einu sinni með aðstoð Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Almenningur stóð agndofa í þessu gjörningaveðri og öll bjartsýnin og kokhreystin sem einkennt hafði uppgangsárin var á bak og burt. Nýja Ísland hafði brugðist og reyndist hafa verið tóm blekking, svik og prettir.

Smátt og smátt fór Ari að glitta í aðra sögu á bak við atburðina. Hugsanlega mátti lesa gegnum hrunið einhverja stærri sögu um Ísland og Íslendinga. Með Jón Proppé fór hann að kafa dýpra. Þeir skoðuðu heimildarmynd sem faðir Ara, Magnús Jónsson, hafði gert árið 1974 þar sem hann kannaði stöðu og viðhorf Íslendinga árið sem þeir héldu upp á 1100 ára afmæli Íslandsbyggðar. Með aðstoð Benedikts Erlingssonar horfðu þeir síðan lengra aftur, til Sturlungaaldar þegar valdamönnum á Íslandi laust saman í borgarastyrjöld sem varð á endanum til þess að þjóðin tapaði sjálfstæði sínu. Gat hugsast að þetta væri allt sama sagan þegar fjámálafroðunni og blekkingarrykinu væri blásið burt? Höfum við kannski ekkert lært þessar rúmlega ellefu aldir sem við höfum byggt þetta afskekkta land?

Aumingja Ísland er öðru vísi en aðrar myndir og fréttaþættir sem gerð hafa verið um hrunið. Í myndinni er ekki reynt að rekja alla þá atburði og upplýsingar sem við höfum fylgst með í fréttum síðustu átta árin. Í staðinn lýsir hún tilraun Ara og samstarfsfólks hans til að finna í flækjunni einhverja haldbæra þræði sem við gætum notað til að rekja okkur áfram til betri sjálfssskilnings og réttlátara samfélags.“

Miða á heimildarmyndina má nálgast hér:

Ég var að lesa nýjustu ljóðabók Sigurðar Pálssonar sem heitir Ljóð muna rödd og er enn í dálitlum rús, með tárin í augunum. Ég man eftir honum Sigga Páls sem unglingi sem var svo flínkur að yrkja ljóð að við hinir þorðum ekki að sýna okkar, vissum að þau væru út í hött. Hann var líka svo yndislega öðruvísi en við hin í því hvernig hann bar sig að því að vera til. Einu sinni á þessum árum þegar ég var staddur heima hjá honum vestur í bæ sagði hann mér að hann hefði drepið kvígu með því einu að horfa í augun á henni, án þess að segja orð. Ekki man ég hvort hann sagði þessa sögu sem dæmi um kraftinn í ósögðum orðum en hitt er víst að í bókinni nýju breytir hann draumum í orð af slíkum mætti að á hann bítur ekki ljár.

Allar götur síðan hann sagði mér þessa sögu hef ég forðast að horfa í augun á kúm af því mér þykir svo væntum þær. Það má sjálfsagt leiða að því rök að þessi varúð sé óþörf af því að augu mín séu bitlaus miðað við hans, skorti allt sem þurfi til þess að meiða nautgripi. Þessi augu, sem eru nú orðin að einu sjáandi, hafa oft brugðist mér á annan máta en þann þegar mér hefur mistekist að deyða spendýr með tillitinu einu saman. Ég man til dæmis þegar ég var í sveit austur í Flóa þegar ég var níu ára að aldri og sleit upp gras af túninu síðla sumars og sagði við Brynjólf bónda: “Þetta gras er ekki grænt heldur blágrænt”. “Bull”, svaraði Brynjólfur, “það er grænt en þegar það lítur svona út er það ljúfengt, safaríkt og fullt af næringu.”

Ég man að ég gaf lítið út á svar bónda af því ég var vissum að hann hefði aldrei lagt sér gras til munns og gæti því ekki vitað hvort það væri ljúffengt eða ekki; ef hann hefði rangt fyrir sér um bragð væri fullt eins líklegt að sama ætti við um lit. Besti vinur minn á bænum lagði það hins vegar í vana sinn að bíta gras. Það var hún Lukka, besta mjólkurkýrin í öllum hreppnum. Við urðum vinir daginn sem færður var frá henni kálfur og hún hágrét, tárin streymdu niður kinnar hennar og hún saug upp í nefið af ekka. Þegar ég sá þetta fór ég líka að gráta ekki bara vegna þess að ég fann til með henni heldur líka vegna þess að ég var einmanna og með heimþrá. Upp frá því vorum við Lukka óaðskiljanleg. Hún hlaut að vita hvort gras sem leit svona út væri ljúffengt. Ég reitti fullt fangið af grasinu og færði Lukku þar sem hún stóð á bás við kvöldmjaltirnar. Hún át það með sömu ró og allt annað grænmeti sem henni var fært. Þegar hún var búin með það spurði ég hana hvort að henni hefði ekki fundist heyið vont. Að vanda var hún fámál þetta kvöldið, horfði bara á mig sínum stóru, fallegu og rómantísku augum og sleikti mig síðan í framan. Þótt tungan á henni Lukku væri býsna hrjúf var hún samt það mýksta sem ég fann fyrir það sumarið. Þögn er sama og samþykki, heyið var ekki ljúffengt og grasið því blágrænt.

Það var bókin hans Sigga sem rótaði þessari sögu upp í hausnum á mér og það var blágræni liturinn sem minnti mig á að búið væri að kjósa til Alþingis en eftir að setja saman ríkisstjórn. Landslagið í íslenkri pólitík er allt annað en það var þegar flokkarnir voru fáir en stórir og sterkir og lítill vandi að sjóða saman tveggja flokka stjórn.

Nú eru þeir margir og litlir og má leiða að því rök að þeir gegni allt annars konar hlutverki í samfélaginu. Kannski er fjöldi og fjölbreytni flokkanna fyrsta skrefið í áttina að beinu lýðræði. Eitt er víst að ef við viljum hlúa að lýðræði í landinu kallar þetta ástand á annars konar ríkisstjórn en þær sem við höfum búið við fram til þessa. Það kallar á að við reynum að mynda ríkisstjórn sem hýsir alls konar skoðanir á ýmsum málum og endurspeglar á þann hátt þjóðarsálina.

Eftir því sem skoðanir í ríkisstjórn endurspegla stærri hluta af skoðanarófi samfélagsins þeim mun meiri líkur eru á friði og sátt sem við þurfum á að halda til þess að geta hlúð hvort að öðru. Þess vegna viljum við hvorki hægri né vinstri ríkisstjórn heldur þá sem er jafnhent. Sú ríkisstjórn verður að hafa innbyrðis tvo stærstu stjórnmálaflokka landsins sem eru á sitthvorum endanum á þeirri línu sem við röðum pólitískri fílósófíu á. Ég er handvissum að það þarf ekki annað en kraftinn sem felst í væntumþykju fyrir íslensku samfélagi til þess að beygja þessa línu í hring þannig að endarnir komi saman.

Það væri með öllu óásættanlegt ef þessir flokkar létu fílósófískan ágreining koma í veg fyrir stjórnarsamstarf vegna þess að á tímum smáflokkanna getur hver einstakur flokkur ekki haft áhrif á stjórn landsins án þess að vinna með þeim sem eru á öndverðum meiði um margt.

Það er hætt við því að sá stjórnmálaflokkur sem þróar ekki með sér viljan og getuna til þessa velkist í erindisleysi uns hans bíða þau örlög Samfylkingarinnar að það er ekki lengur hægt að spila Bridge á þingflokksfundum.

Fréttatilkynning:

Franski framleiðandinn Frozen Frogs mun ásamt íslensku framleiðendunum Tender Lee og Stór&smá standa fyrir gerð kvikmyndar sem verður byggð á skáldsögunni Villisumar eftir Guðmund Óskarsson. Þegar hefur verið ráðið í þrjár lykilstöður: Leikstjóri verður Marteinn Þórsson, handritshöfundar Marteinn Þórsson og Guðmundur Óskarsson og annað aðalhlutverkanna leikið af Ólafi Darra Ólafssyni.

Villisumar kom út hjá Forlaginu nú í haust og vaknaði snemma áhugi á að vinna úr henni kvikmynd. „Sagan gerist að mestu í Frakklandi. Hún fjallar þó um Íslendinga, feðga, og dvöl þeirra í því ágæta landi. Því var alltaf ljóst að við þyrftum franskan framleiðanda með góðan trúverðugleika til að láta kvikmynd verða að veruleika. Nú erum við skrefi nær því,“ segja framleiðendur myndarinnar á Íslandi.

Villisumar er snörp og heillandi saga sem segir frá unglingspilti sem dvelur eitt sumar með föður sínum, þekktum listmálara og erfiðum í umgengni, í suðrænni borg. Dvölin verður afdrifarík fyrir þá báða. Áratugum síðar snýr sonurinn aftur í fylgd uppkominna barna sinna og rifjar upp þetta einkennilega sumar á framandi stað, undir brennandi sól. Sumarið þegar leiðir skildi.

Guðmundur hlaut íslensku bókmenntaverðlaunin 2009 fyrir Bankster.

Ljóð eftir skáldkonu sem kýs að kalla sig Kolbrún

uppgjör?

ég rakst á hann frænda minn,
hann er orðinn kall fyrir löngu,
ansi þykkur
sagðist vera í leið í kæfisvefnsrannsókn

Elsku frænka mín,
hrópaði hann
Gaman að sjá þig

og þú bara alltaf að vinna ha

Ég sagði: ég þarf að tala við þig

Jájá nema hvað. Elsku frænka mín.

Einslega sagði ég.

sonurinn, barnabarnið eða hvað veit ég
– ungi maðurinn sá dró sig í hlé

Úti í horni
fann rödd mína breytast
í þessa rödd þegar við notum
þegar við boðum dauða
alvarleg veikindi
áföll

Ég verð að tala við þig um það sem þú gerðir við mig þegar við vorum krakkar
Ha – sagði frændi minn
feitlaginn,
greinilega ekki með á nótunum
kannske kominn með svona smá vitræna skerðingu

Svo ég stafaði:
ég var ellefu
þú varst sautján
þú káfaðir á mér

ha já elsku frænka, ég lenti í þessu tíu ára
þær voru tvær

Ég: og hvernig fannst þér það
Hann: gott auðvitað, hvað annað

Ég (gefst ekki upp, en andskoti ætlar þetta að verða þungur róður):

heyrðu veistu, mér fannst þetta slæmt
mér leið illa með það
mér líður fjandinn hafi það
illa
með það
þann dag í dag

Hann byrjar aftur að rövla um þessar tvær…
finnst greinilega gaman að rifja upp þessa
„árás að kynfrelsi hans“

Hvern djöfulann er ég að streða þetta?

– Frændi minn, ég var ellefu, þú varst sautján og þú káfaðir á mér
– Ha, káfaði ég á þér? Ég man bara ekkert eftir þessu. Heyrðu, ég var bara sextán þá

(það man hann þó, merkilegt nokk)

– Veistu frænka mín, þær voru tvær, ég lenti líka í þessu

byrjar hann enn

(Frændi ég var bara að hugsa um að segja þér að þetta var ekki góð reynsla fyrir mig
Að hún hefur oft leitað á mig.
Að ég fékk þá hugmynd, ellefu ára, að ég væri ekki í lagi
vegna þess að fingur þínir þeir gældu og nudduðu –
vegna þess að mér fannst það gott
Vegna þess að árum saman styrkti þessi tilfinning mig til að halda að:
ALLIR mættu fara fram HVERJUM DJÖFLINUM sem þeim sýndist við mig
Þessa syndugu telpu
Ellefu ára
og svona slæma)

En auðvitað sagði ég ekkert af þessu
Ekki frekar en þá
(lá kyrr og þóttist vera að lesa í bók
lést ekki vita hvað væri að gerast
vissi
að þetta var rangt
svo rangt)

Þetta er allt öðru vísi fyrir stelpur, frænka mín
Segir þú

Ég segi: þetta var slæmt fyrir mig
Þú gerðir mér slæmt

skilningslaus svipur

Hvað finnst þér um að hafa gert mér illt?

Ó, leiðinlegt elsku frænka

Er eitthvað sem þú vilt segja við mig út af því?

Ó fyrigefðu elsku frænka
og við föðmumst
frændi minn og ég

Af hverju í heita helvíti finnst mér þá að ég hafi aftur verið svívirt með þessu faðmlagi?

hví finnst mér eins og hann gangi nú burt og hugsi:

vá, þessu var ég búin að gleyma
djöfulli var gott að grafa fingurna
í píkunni á henni
henni fannst það ekkert slæmt
skyldi hún vera svona enn

Æ, maður er svosem ekki orðinn til mikils
Með kæfisvefninn og allt
En hver veit, kannske yrði allt öðruvísi
ef ég fengi aftur
að komast í píkuna á henni

og nú er ég meira að segja búin að biðja hana fyrirgefningar
sterk staða

Þetta faðmlag
hví veitti ég það
hvi bar ég ekki frekar rýting
innanklæða
stakk
stakk
stakk
juðaði
sneri
þar til helvítis heimskusvipurinn
máðist burt

þar til öllum faðmlögum lauk

ég geng í burt
hnarreist
með píkuna mína
þurra
harðlokaða

Des. 2014

Að loknum hressandi forleik í anddyri Tjarnarbíós þar sem minnt er á í (næstum impróvíseruðum) söng að heimilisofbeldi sé brot á mannréttindum sem verði að laga, er áhorfendum hleypt inn í reykfylltan salinn; á sviðinu er herbergi, eða búr, byggt upp af hurðarkörmum og dyraspjöldum – leikmyndin vísar í verk frönsku listakonunnar Louise Bourgeois, “Cells”, sem vísar aftur í margslungna merkingu heitisins – klefi, fangelsi, fruma og sú margræðni á vel við hér þar sem heimilisofbeldi er í brennidepli. Leikmynd og búningar eru eftir Þórunni Maríu Jónsdóttur og leikmyndin skapar viðeigandi ramma um þær sögur, sem nú á að fara að segja auk þess sem hún kemur stöðugt á óvart fyrir frumlegar og á köflum fyndnar leiklausnir; búningarnir eru í stíl við leikmyndina og styðja vel við leik hópsins alls; það er unun að sjá svo vandað til verks þrátt fyrir augljós vanefni sem fylgja einatt hinum frjálsu leikhópum. En það er augljóst að leikhópurinn hefur lagt allt undir undir styrkri og hugmyndaríkri leikstjórn Charlottu Bøving. Sannast sem fyrr, að oft er boðskapur betri en budda stinn.

Hvað um það – eftir forleikinn eru áhorfendur komnir í gírinn og sýningin um heimilisofbeldið getur byrjað. Og það má raunar einu gilda, við hverju áhorfandinn býst – honum er svo sannarlega komið á óvart!

Sýningin er samsett úr viðtölum við gerendur og þolendur heimilisofbeldis, aðstandendur þeirra auk þess sem notast er við aðrar heimildir um efnið; allar frásagnir í verkinu eru beinar tilvitnanir úr þessum viðtölum og verkið fær þannig á sig trúverðugan blæ. En leikhópurinn bindur sig ekki við viðtölin sem form eða svipmót sýningarinnar, heldur lætur þær birtast áhorfendum í alls konar tilbrigðum – ljóðrænum leikstíl, trúðleik, commedia dell’arte og ýmsum öðrum afbrigðum, allt eftir því sem hæfir efninu og boðskapnum. Úr verður fjölbreytileg sýning, full af fantasíu og kæti – sem má heita bæði magnað og merkilegt miðað við hversu efnið er alvarlegt og umvafið tabúum.

Sýningin ber reyndar ekki lítið svipmót af því sem í eina tíð var kallað skandínavískt grúppuleikhús og hér er að finna allt það besta sem einkenndi slíkt leikhús: virðing fyrir efninu, mikilvægur boðskapur til samfélagsins, jafnræði meðal leikenda (sem er svo gert stólpagrín að í frábæru atriði undir lokin, þegar eini karlleikarinn rýfur sýninguna – í nafni jafnræðis!), óendanlegt hugarflug í leiklausnum, hröð atburðarás og ómældur húmor. Svo ekki sé minnst á leikgleðina, maður minn!

Það eru endalausar frásagnir gerenda og þolenda sem bera sýninguna uppi. Framlag leikhópsins er að glæða sögurnar lá og látum. Það er gert án nokkurrar tilfinningasemi, sem annars gæti verið freistandi – að breyta öllum í fórnarlömb aðstæðna og ekki myndi skorta réttlætingar ef gripið væri til þeirrar lausnar. Hér eru sögur af alkóhólíseruðum foreldrum, sifjaspelli, niðurlægingu í ýmsum myndum og öllum þeim afbrigðum ofbeldis sem hugsast má. Sýningin sækir í upphafi sjónarhorn sitt í kjör og aðstæður barna í ofbeldisaðstæðum. Það eru börnin, sem verða að finna leið til að brjótast út úr búrinu og það er frá því greint í aragrúa sagna sem fléttast saman. Á köflum verða þessar frásagnir næstum um of – er raunverulega hægt að vera svona vondur við eina manneskju, eina litla manneskju? En það er greinilega hægt. Við getum ekki varið okkur fyrir þessum frásögnum af því leikhópurinn finnur ávallt nýjan flöt á frásögnunum sem kemur á óvart, vekur jafnvel hlátur í miðjum hryllingnum, og það er kannski það versta – því þá þekkjum við ofbeldið úr okkar eigin heimi, okkar eigin heimili, úr skólanum eða vinnustaðnum. Leikhópurinn sýnir okkur áþreifanlega og af miskunnarleysi að sumt ofbeldi er ekki bara ásættanlegt heldur sumum einstaklingum lífsnauðsyn af því ofbeldi er arfgengur andskoti sem valsar óhindrað frá einni kynslóð til annarrar og kippir öllum eðlilegum tilfinningum, samúð og samhygð, úr sambandi. Eftir stendur einstaklingurinn, fjarlægur sjálfum sér, skemmdur á sál og sinni …

Á endanum rýfur sýningin ramma sinn og leitar út í salinn. Það er ekki nema eðlilegt og rökrétt – heimilisofbeldi hefur nægilega lengi verið einangrað á sínu einkasviði og innilokað í öruggri fjarlægð frá afskiftasemi þeirra sem hugsanlega vildu reyna eitthvað til úrbóta. En ofbeldi á ekki að vera og er ekki einkamál einstaklingsins, það er samfélagslegt mein sem smýgur alls staðar hvar sem það kemst, eitrar út frá sér, spillir og eyðir hinu fagra og göfuga. Það er okkar allra að leita það uppi, ráðast gegn því og eyða því! Og til þess dugar ekkert minna en endurfæðing, og hleypa því út sem hefur verið lokað inni í búrinu, þessu svartholi hugans. Lokaatriðið er einstaklega hugvitsamlega og fallega gert.

En hér er kannski komið að því sem er meginvandi þessarar sýningar: hún er náttúrulega leikinn fyrir söfnuðinn sem þegar trúir á boðskapinn. Hver er ekki á móti heimilisofbeldi? Finnst einhverjum það æskilegt eða ákjósanlegt? Auðvitað ekki. Það er því hætt við að hinn fagri boðskapur – eins réttur og hann er – fari fyrir lítið. Af því þetta vissum við fyrir, þetta finnst okkur líka. Við hefðum tæplega farið í leikhúsið ef ekki væri fyrir það, að við erum nákvæmlega sama sinnis og leikhópurinn og sýningin.

Hvað er þá til ráða? Ætti kannski að taka þessa sýningu út úr leikhúsinu og leika hana þar sem hún kemur áhorfendum raunverulega að óvörum? Því hér eru vissulega atriði, sem leita á mann fyrir það hvað þau eru hversdagsleg, nálægt manni sjálfum og sýna hvernig mörkin á milli hins leyfilega og óleyfilega geta þurrkast út á lúmskan hátt: höfum við ekki flest einhvern tímann hækkað röddina til að ná völdum í samræðum? Höfum við ekki flest einhvern tímann talað á niðurlægjandi máta um vinnufélaga? Höfum við ekki flest einhvern tímann lent í aðstæðum sem við höfum ekki talið okkur ráða við og látið ótta og hræðslu ráða viðbrögðum okkar og gerðum?

Höfum við ekki flest þurft einhvern tímann að horfast í augu við okkur sjálf afþví skömmin hefur náð tökum á okkur?

Þarna er kominn hinn sammannlegi hluti ofbeldisfrásagnarinnar og sá hluti sem við verðum að viðurkenna fyrir okkur sjálfum að býr líka í okkur, sjálfu friðsemdarfólkinu, sem aldrei myndi gera flugu mein ef allt væri alltaf í lagi.

Suss! er hvað sem öðru líður falleg sýning, ekki bara vegna þess að hún tekur á heimilisofbeldi (og öðru ofbeldi) af skilningi og samúð, heldur vegna þess hve vel hún er leikin og hversu örugg leikstjórn Charlotte Bøving er og einkennist af næmleik, listfengi og sterkri tilfinningu fyrir hinu fagra, sem sýningin ver af mætti. Ekki verður hjá því komist að nefna tónlist Helga Svavars Helgasonar og lýsingu þeirra Arnars Ingvarssonar og Kristins Ágústssonar; hvorttveggja spilar með í heildarmynd sýningarinnar og bætir í þar sem við á.

Sjáið þessa sýningu. Hún er þess virði. Hún á erindi.

Tjarnarbíó og RaTaTam: Suss!
Höfundur: leikhópurinn
leikstjórn: Charlotta Bøving
Leikmynd og búningar: Þórunn María Jónsdóttir
Tónlist: Helgi Sævar Helgason
Ljósahönnun, tækni: Arnar Ingvarsson og Kristinn Ágústsson
Listræn aðstoð: Heiðríkur á Heygum
Leikarar: Halldóra Rut Baldursdóttir, Hildur Magnúsdóttir, Laufey Elíasdóttir, Guðmundur Ingi Þorvaldsson, Guðrún Bjarnadóttir

Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar:

Ég er amma tveggja barna sem lenda á milli foreldra sinna þar sem þau geta ekki orðið sammála um umgengni, búsetu og framtíð barnanna af ýmsum ástæðum sem verða ekki tíundaðar hér.

Sonur minn eignast sitt fyrsta barn rétt um tvítugt og annað barn tveimur árum síðar með konu sem er nokkuð eldri en hann. Þau ýmist bjuggu saman eða í sitt hvoru lagi í mörg ár. Þegar þau bjuggu saman var samband þeirra stormasamt, andlegt og líkamlegt ofbeldi á báða bóga. Á stundum var lögreglunni blandað í málið. Sonur minn kærði aldrei ofbeldi á hendur sér því eins og margir karlmenn, honum fannst það ekki passa inn í staðalímynd karlmanna. Konur berja ekki karlmenn.

Þegar þau voru í sitt hvoru lagi þá bjuggu börnin jafnt hjá báðum foreldrum. Sonur minn er með sameiginlega forsjá með eldra barninu en ekki því yngra því þau bjuggu ekki saman þegar það fæðist og móðir ræður hvar forsjáin lendir ef foreldrar búa ekki saman. Á einhverjum tímapunkti nær sonur minn umgengnissamningi við móðurina um viku í senn á báðum börnunum og það var byggt á þeirri forsendu að hann byggi í Grafarvoginum líkt og hún. Af þeim sökum keypti hann íbúð með aðstoð nærri börnunm. Þrátt fyrir að hafa börnin jafnt á við móður, kaupa föt og eiga allt til alls fyrir börnin þarf hann að greiða meðlag með þeim.

Til að gera langa sögu stutta þá tekur móðirin þá ákvöðrun að flytja á afskekktan stað á Vestfjörðum í ágúst síðast liðnum. Hún tekur börnin upp með rótum frá föður þeirra, vinum, fjölskyldu og skólafélögum. Sonur minn hefur ekki séð eða verið með börn sín í margar vikur eftir flutning barnanna og hann saknar þeirra sárt, hann saknar þeirra svo að því má lýsa við sorgarferli.

Hann syrgir að geta ekki hitt þau, hann syrgir að geta ekki tekið þátt í skólagöngu þeirra, láta þau lesa og læra heima. Hann saknar þess að geta ekki sagt góða nótt með kossi og geta lesið fyrir þau áður en svefninn brestur á. Hann saknar þess að geta ekki heimsótt fjölskyldu og vini með börnunum. Hann saknar þess að hafa þau ekki í kringum sig og gera eitt og annað með þeim.

Af hverju sækir hann ekki bara börnin hugsa eflaust margir úr því hann er með samning. Það tekur son minn 9 klst. að sækja börnin og annað eins að skila þeim. Þar sem móðirin býr er ófært með bíl í 3-5 mánuði í meðalári. Ef hann notar flugsamgöngur kostar það gífurlegar fjárhæðir að fljúga á Gjögur. Það ofan á meðlög er ekki fyrir verkamann hvað þá heldur skólanema að borga.

Kerfið hefur brugðist börnunum, kerfið horfir framhjá barnasáttmálanum um að börn hafi rétt á að umgangast báða foreldra sína úr því móðir getur gert eitthvað þessu líkt. Hver getur leiðrétt þá ákvörðun móður að hamla börnum umgengni við föður þeirra á þennan hátt; ALÞINGISMENN!

Mál sem þetta er ekkert einsdæmi, synir margra mæðra syrgja lifandi börn sín.

Þórarinn Einarsson skrifaði eftirfarandi færslu á Facebook og gaf leyfi til birtingar hér:

Sem stjórnleysingja hlakkar auðvitað í mér að Sjálfstæðisflokkurinn þykist ætla að mynda afar veika ríkisstjórn sem mun liggja vel við höggi og nokkuð auðvelt verður að sprengja. Ég vona að þið þarna kratar fyrirgefið mér þótt ég gráti það ekki að þessi ríkisstjórn verði mynduð. Veikar hægri stjórnir mynda frjóan jarðveg fyrir byltinguna og almennt andófsstarf. Mér finnst það þó afar ólíklegt að Bjarni ætli að mynda svo veika stjórn. Ég ætla því að bjóða upp á eftirfarandi stjórnmálaskýringu:

Heldur einhver að Bjarni Ben ætli sér í alvörunni að mynda eins þingmanns meirihluta ríkisstjórn með mikinn fjölda af ótömdum nýliðum? Munið þið eftir stjórnarmynduninni 1995? Þá kom upp mjög svipuð staða eftir að Viðeyjarstjórnin hafði tapað umtalsverðu fylgi og stjórnarflokkarnir, Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokkur, höfðu aðeins eins þingmanns meirihluta (en að vísu með mjög hlýðna og undirgefna liðsmenn). Fyrir og eftir kosningar var rætt um að mynda vinstristjórn A+B+G+V+Þ.

Það sem Davíð Oddsson gerði í þessari stöðu til þess að útiloka myndun vinstri stjórnar var að byrja viðræður við Alþýðuflokkinn um áframhaldandi stjórnarsamstarf með lágmarksmeirihluta. Jón Baldvin beit á agnið og hélt að viðræðurnar væru alvöru. En á meðan þeim leikþætti stóð plataði Davíð Halldór Ásgrímsson, formann Framsóknar, til hliðarviðræðna og gaf einfaldlega í skyn að Viðreisnarstjórnin gæti haldið áfram en að vel kæmi þó til greina að mynda trygga meirihlutastjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknar.

Framsóknarmenn gengu auðvitað að þessum meintu afarkostum og upp úr því slitnaði skyndilega upp úr viðræðum Davíðs við Jón Baldvin (af því að sú stjórn yrði of tæp – sem alltaf var ljóst) og svo varð þessi hörmulega helmingarskiptastjórn mynduð – sem lagði grunninn að Hruninu. Auðvitað ætlaði Davíð aldrei að halda áfram eins þingmanns meirihluta stjórnarsamstarfi við Alþýðuflokkinn. En hann byrjaði viðræðurnar til þess að stöðva strax þann möguleika á að vinstri flokkarnir gætu tekið frumkvæðið í myndun vinstristjórnar.

Nú sýnist mér að Bjarni sé í sama blekkingarleiknum og Davíð var í 1995. Formlegar viðræður eru hafnar um að mynda eins þingmanns meirihlutatjórn sem í raun stendur ekki til að mynda en svo eigi einhvernveginn að sannfæra síðar örvæntingafulla VG-liða á síðustu stundu að hoppa á vagninn eða jafnvel að bjóða VG betri díl með Framsókn. Maður gæti þó alveg eins búist við að VG láti ekki plata sig og Bjarni sitji uppi með það að þurfa að mynda þessa fárveiku stjórn eða slíti viðræðunum (láti þær bara stranda á fámenninu eða ESB) og skili umboðinu með skömm.

Óttarr Proppé og félagar í Bjartri framtíð eru harðlega gagnrýnd)fyrir tvennt. Annars vegar fyrir að renna fyrirstöðulítið saman við Viðreisn og hitt að reyna stjórnarmyndun við sjálfstæðisflokkinn. Þetta er þó bæði skiljanlegt og klókt hjá Óttari og félögum að mínu mati.

Fyrir það fyrsta þá lifði Björt framtíð rétt naumlega af í kosningunum, fékk fjóra þingmenn kjörna. Þeir eru einir og sér ekki líklegir til að hafa mikil áhrif. Það var því í raun bráðnauðsynlegt fyrir flokkinn að finna sér makker eftir kosningarnar til að auka áhrif sín. Við það styrktist staða Bjartrar framtíðar mjög, reyndar svo mikið að flokkurinn er við það að setjast í ríkisstjórn og hafa áhrif sem slíkur.
Ásakanir á hendur Bjartrar framtíðar um svikabrigsl og þjónkun við aðra flokka er bæði ósanngjörn og ótímabær a.m.k. þar til mynduð hefur verið ríkisstjórn.

Kjósendur sendu stjórnmálamönnum þau skilaboð í kosningunum að þeir ættu að ræða sig til lausna. Óttar Proppé og félagar hafa meðtekið þau skilaboð. Stjórnarsáttmáli næstu ríkisstjórnar verður málamiðlun á milli þeirra flokka sem mynda stjórnina. Þannig hefur það alltaf verið og þannig verður það alltaf.

Í því felast engin svik heldur undirstrikar það vilja og getu þeirra sem stýra flokkunum til að miðla málum og hafa áhrif á stjórn landsins. Stjórnmálamenn sem ekki eru reiðubúnir að miðla málum komast aldrei til áhrifa. Þeir láta hinum eftir völdin.

Óttarr Proppé er klókari stjórnmálamaður en ég hélt.

Mynd af heimasíðu Bjartrar framtíðar.

Mark Zuckerberg póstaði langri færslu á Facebook í gær þar sem hann veltir fyrir sér áhrifum Facebook á úrslit forsetakosninganna og hvort eins og haldið hefur verið fram – að það sé Facebook að kenna að Donald Trump varð forseti.

Zuckerberg er hugleikið að koma því á framfæri að 99% efnis á Facebook sé traustsins vert og fyrirtækið leggi mikið á sig til að koma í veg fyrir útbreiðslu rangra og upploginna frétta. Hvernig hann reiknar þetta hlutfall út er án skýringa eða sannanna. Dæmi um gervifréttir í aðdraganda kosninganna var póstur þess efnis að páfinn sjálfur væri búinn að leggja blessun sína yfir framboð Donald Trump. Var þeim pósti dreift í milljónavís.

Það leikur enginn vafi á því að Facebook er gríðarlegur áhrifavaldur í lífi fólks um allan heim og í mörgum tilfellum eini vettvangurinn þar sem fólk les fréttir. En er hægt að kenna Facebook um úrslit kosninganna?

Zuckerberg reynir í póstinum að draga úr fréttaáhrifum Facebook og árettar að samfélagsmiðillinn sé fyrst og fremst vettvangur fólks til samskipta og auðvitað verði alltaf fólk þar að tjá sig um hluti og á vegu sem ekki fellur öllum í geð. Hann segir ennfremur að fyrirtækið verði líka að gæta sín á því að þótt það vilji vera ábyrgt fyrir því að efni Facebook sé áreiðanlegt – geti fyrirtækið ekki sett sig í dómarasæti hvað sjálfan sannleikann varðar.

Hann hreykir sér af því að hafa náð til nýrra kjósenda og komið þeim á kjörstað, fólki sem hefði að öðrum kosti ekki nýtt kosningarétt sinn.

Hér er færsla Zukerberg í heild sinni:

Út er komin hjá bókaútgáfunni Sæmundi skáldsagan Bjargræði eftir Hermann Stefánsson og var haldið útgáfuteiti í kyrrþey í Eldborg, Hörpu á dögunum þar sem höfundur las upp úr bók sinni og kvað kvæði Látra-Bjargar. Ragnheiður Ólafsdóttir söngkona og doktor í rímnahefðinni kvað kvæði eftir Látra-Björgu. Hér má sjá upptöku af viðburðinum:

„Látra-Björg (1716–1784), einhver stórbrotnasti karakter Íslandssögunnar, kraftaskáld á tímum þegar kvæði höfðu sannarlega áhrif á veruleikann og komu góðu eða illu til leiðar, sægarpur hinn mesti og fiskin með eindæmum, grálynd og ögrandi galdrakerling og hin versta grýla sem menn bæði óttuðust og virtu, húskona og eigin húsbóndi við svaðalegar aðstæður á Látrum,flökkukona í móðuharðindunum, brennd af háskalegum ástum samkvæmt þjóðtrúnni. Látra-Björg var sérkennilegt, stórbrotið og kraftmikið skáld og furðu nútímalegt, lét engan eiga neitt inni hjá sér, hitti alltaf í mark í samskiptum við valdsmenn og kyssti ekki vöndinn. Í þessari bók er Björg Einarsdóttir komin til Reykjavíkur í dularfullum erindagjörðum við ókunnugan mann og þótt hún sé fædd fyrir 300 árum hefur hún aldrei verið nær okkur. Hvað vill hún? Hverra erinda gengur hún? Hver er sagan á bak við goðsögnina um Látra-Björgu? Bókina prýðir fjöldi kvæða eftir Látra-Björgu.

Hermann Stefánsson er höfundur fjölda bóka og vakti mikla athygli fyrir síðustu skáldsögu sína Leiðin út í heim sem tilnefnd var til Íslensku bókmenntaverðlaunanna og hlaut einróma lof gagnrýnenda.“

Út kemur í dag Stóra smákökubókin frá Drápu en það eru systurnar Fanney Rut og María Elínardætur sem eiga heiðurinn að henni. Í bókinni eru gamlar og góðar kökur sem hafa lifað með þjóðinni í stílabókum, dagbókum, glósubókum og á lausum blöðum en einnig nýjar og spennandi uppskriftir að ljúffengum smákökum. Þá má ekki gleyma smákökum sem eru án sykurs eða hveitis og eru hreinlega bráðhollar.

Fanney Rut er höfundur metsölubókarinnar „Hvorki meira né minna“ sem kom út árið 2010 og hefur skrifað og eldað fjölda uppskrifta fyrir blöð og tímarit. Fanney er líffræðinemi við HÍ, Nexusnörd og tilraunabakari. Hver síða í bókinni er skreytt með ljósmyndum frá Maríu Elínardóttur ljósmyndara. Hún útskrifaðist með BA gráðu í ljósmyndun frá FAMU í Prag 2013 og vinnur nú að meistargráðu sinni frá sama skóla. Á undanförnum árum hefur María haldið fjöldann allan af einka- og samsýningum um allan heim, t.d. í Tékklandi, Sviss, Frakklandi, Kína og Slóvakíu.

Hér er á ferðinni gullfalleg bók með 55 smákökuuppskrif­tum og Drápa var svo elskuleg að gefa Kvennablaðinu leyfi til að birta tvær girnilegar uppskriftir.

Vínrauðar flauelskökur

Þessar kökur eru einstaklega fallegar fyrir utan það að vera góðar á bragðið.

200 g hveiti
20 g kakó
1 tsk matarsódi
¼ tsk salt
115 g smjör
150 g púðursykur
50 g sykur
1 stk egg
1 msk mjólk
2 tsk vanilludropar
1-1½ msk rauður matarlitur
180 g súkkulaðidropar auk þeirra sem fara á kökurnar eftir bakstur

Uppskriftin gefur um 25-30 kökur.

Blandið saman þurrefnunum; hveiti, kakói, matarsóda og salti í stóra skál.

Hrærið saman smjöri, sykri og púðursykri þar til deigið er rjómakennt. Bætið mjólk, eggi og vanilludropum saman við. Bætið að lokum matarlitnum út í og hrærið þar til liturinn er jafn. Bætið þessu næst þurrefnunum varlega saman við á meðan hrært er, líka súkkulaðidropunum. Hér má bæta við matarlit ef óskað er eftir skærrauðu deigi. Kælið í 1 klst. Að lágmarki. Má vera allt að þrjá daga í ísskáp.

Hitið ofninn í 180°C

Takið um 1½ tsk af deigi og myndið kúlur á milli handanna. Hafið smá bil á milli. Bakið í 9-11 mínútur. Þegar kökurnar eru teknar úr ofninum má þrýsta á þær til að mynda í þeim sprungur. Setjið að lokum súkkulaðidropa ofan á heitar kökurnar. Leyfið kökunum að kólna í nokkrar mínútur á plötunni áður en þær eru teknar af.

Til að gera þessar gullfallegu kökur dálítið jólalegar má sáldra flórsykri yfir þær eftir bakstur. Þá má líka nota hvíta súkkulaðidropa ofan á kökurnar.

Fíkjukökur

Sumum finnst þessar algerlega ómótstæðilegar, sérstaklega lúxusútgáfan með gráðosti. Fíkjukökurnar eru kannski ekki hefðbundnar smákökur en þær eru bara of góðar til þessa að sleppa þeim í bókinni.

Kökudeigið:
110 g smjör
100 g sykur
½ tsk rifinn appelsínubörkur
1 stk eggjahvíta
1 tsk vanilludropar
190 g hveiti

Fíkjufylling: (hægt að svindla með fíkjusultu og söxuðum möndlum)

200 g þurrkaðar fíkjur
350 ml vatn
250 ml eplasafi
50 g sykur, má vera minna
¼ tsk rifinn appelsínubörkur
50 g fínt saxaðar möndlur (má sleppa)

Uppskriftin gefur um 30 kökur.
Fíkjufylling
Grófsaxið fíkjurnar, setjið þær ásamt vatni, eplasafa og sykri í pott og hitið að suðu, lækkið þá hitann og leyfið að malla í 1-2 tíma, eða þar til að þær verða næstum að mauki, það á að vera lítill vökvi eftir. Setjið í matvinnsluvél eða blandara ásamt appelsínuberkinum og blandið þar til alveg slétt. Má vera grófara og er þá hrært í styttri tíma. Bætið hnetunum við alveg í blálokin og hrærið með skeið eða gaffli. Setjið í kæli og leyfið að kólna alveg, má vera yfir nótt.

Kökudeigið: Blandið saman smjöri, sykri og appelsínuberki þar til blandan verður létt í sér, bætið þá við eggjahvítunni og vanilludropunum og hrærið vel. Bætið svo varlega saman
hveitinu þar til deigið kemur saman. Kælið deigið í 2 tíma eða yfir nótt.

Vinnið með ¼ af deiginu í einu. Fletjið út í u.þ.b. 10×30 cm lengju/ferhyrning. Fínt er að vinna með deigið á smjörpappír, annars að sáldra hveiti á eldhúsbekkinn.

Hitið ofninn í 180°C

Takið fíkjumaukið úr kæli og skiptið í 4 jafna hluta. Setjið maukið í miðjuna á deiginu eftir endilöngu og brjótið svo hliðarnar hvora yfir aðra. Best er ef deigið er kalt, annars er hætta á að það rifni. Setjið tilbúna deigið inn í ísskáp á meðan unnið er með hina hlutana. Þegar allt er klárt er allt tekið úr ísskápnum og og hver lengja skorin í 6-8 kökur, eða fleiri.

Skref sem má sleppa – setja bitana aftur í kæli í 10 mín. Eða frysti í 5 mín. áður en þeir eru bakaðir, kemur í veg fyrir að fyllingin leki út við baksturinn.

Bakið í um 12 mínútur eða þar til bitarnir eru orðnir gullbrúnir á köntunum. Samdægurs verða kökurnar stökkar, en daginn eftir verða þær mjúkar, sem mörgum finnst betra.

Lúxusútgáfan af þessum sjúklega góðu kökum er að setja gráðost inn í kökurnar með fíkjumaukinu. Ómótstæðilegt!

Einu sinn var Íkorni. Hann átti heima í skóginum. Hann dansaði á trjátoppunum og gerði grín að Bjarnadýrinu, sem var svo þunglamalegt og fúllynt og frekt. Svo kom mamma Íkornans og sagði við hann „öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir“. Þá skammaðist Íkorninn sín smá og ákvað að bæta ráð sitt. Hann fór niður úr trjátoppunum og bauð Bjarnadýrinu upp í dans. Og Bjarnadýrið og Íkorninn dönsuðu saman í smá tíma. Svo missteig Bjarnadýrið sig óvart og datt ofan á Íkornann …

Indriði H. Þorláksson skrifar:

Meginástæða til kosninga og myndunar nýrrar stjórnar nú var afhjúpun Panamaskjalanna sem sýndi að hundruð Íslandinga nýttu skattaskjól til að fela starfsemi sína, tekjur og eignir. Þar á meðal eru stjórnmálamenn, ráðherrar og borgarfulltrúar. Nýlegar fréttir frá skattyfirvöldum sýna að stór hluti þessara aðila nýtti sér skattaskjólin til að komast hjá því að greiða skatta til samfélagsins. Þeir gerðust brotlegir gagnvart skattalögum og fjöldi þeirra er grunaður um refsiverðar athafnir sem eru til skoðunar hjá saksóknara. Skattalagabrotin munu ekki verða opinber nema í þeim tilvikum að þau sæti refsimeðferð hjá dómstólum. Aðilar að öðrum skattundanskotsmálum eru verndaðir af trúnaðarskyldu skattyfirvalda.

Þeir sem nú sæta rannsókn skattyfirvalda hafa vafalítið haldið fram sakleysi sínu á einhverju stigi málsins og fullyrt að þeir hafi gert skattyfirvöldum grein fyrir öllu sem skiptir máli. Það er samt ekki þeirra heldur skattyfirvalda að leggja mat á hvort svo sé. Það á líka við um þá opinberu persónur sem uppvísar hafa orðið að skattaskjólsstarfsemi. Engin þeirra hefur sagt eða getað sýnt fram á að skattyfirvöldum hafi í reynd verið staðin skil á lögskyldum upplýsingum svo sem ársreikningum félaga sinna fyrir árin eftir 2010. Löggjafarvaldið og framkvæmdavaldið hafa sýnt einkennilega linkind í þessum málum. Fyrir utan ábendingar og spurningar einstakra þingmanna hefur lítið gerst, enginni rannsókn á vegum þessara aðila hefur verið komið á og þær lagabætur sem gripið var til eru máttlitlar, bæta núverandi framkvæmd en nýtast á engan hátt til að stemma stigu við þessari starfsemi eða upplýsa um hana eins og hún er nú.

Það væru einkennileg skilaboð til kjósenda, m.a. þeirra þúsunda sem risu upp og mótmæltu veru Tortólaliðs í ríkisstjórn landsins, að sjá það leitt á ný til hásætis fyrir tilstilli þeirra sem kynna sig sem fulltrúa nýrra stjórnmála.

Það er merkileg tilhneiging fína fólksins að vera alltaf sussandi á fólk sem það telur ósammála þeim. Nú síðast sér maður stóran hóp fólks æða fram sussandi á alla þá sem tjá vonbrigði sín – að Björt framtíð undir stjórn Óttars Proppé stökkvi beint upp í rúm íhaldsins og hliðarvörumerkisins. Björt framtíð hefur nefnilega árum saman siglt undir fölsku flaggi umbóta. Ný stjórnmál, minni dogmatík, minna vesen og meira pönk.

Flokkurinn hefur stundum unnið smáa sigra en oftast háð ótrúlega smáar og bjánalegar orustur. Alþingi á Twitter, klukkunni breytt og í anda sáttastjórnmála var sett á fót félag jákvæðra á Alþingi – vegna þess að yfirborðskennd jákvæðni og sátt ein og sér skilar … hverju? Sátt er verkfæri til velmegunar en skapar ekki velmegun ein og sér. Stóra baráttumál Bjartrar framtíðar er nefnilega baráttan fyrir eigin félagslegri stöðu. Að geta mætt í þægilega innivinnu, tekið stundum þátt og svarað gagnrýni með yfirlæti um hvað allir aðrir séu leiðinlegir og fullir af frekju og ókurteisi.

Það er eins og þau sjái það ekki sjálf en framlag Bjartrar framtíðar er fyrst og fremst að skapa hreyfingu utan um sussarana. Gáfaða fólkið með MBA-gráður sem skilur og veit allt miklu betur en hinir. Nennir ekki að deila, nennir ekki nöldri almennings og nennir ekki að eiga í samskiptum við leiðinlegu dónana. Þau nenna að sussa á fólkið og nenna að gráta yfir því hvað vinnan þeirra er erfið en þegar einhver annar vill tjá hug sinn þá misskilur hann, er of gamaldags og er leiðinlegur. Þannig er Björt framtíð oft eins og Píratar í tweed-jakka.

Það er erfitt aðgengi í þessa hreyfingu sem viðurkennir ekki stéttastöðu út frá öðrum forsendum en litarhafti, kyni eða kynhneigð. Flokkur sem finnst stéttabaráttan úrelt og nennir ekki að umgangast fólk sem vissulega er óheflað en hefur alla tíð barist og unnið. Þetta venjulega fólk sem hefur alla tíð reynt að bæta sjálft sig með vinnu, hófsemd og sparsemi. Fólkið sem aldrei mun borga þúsundir fyrir kerti eða hönnunarvörur og hefur engan tíma til að setja á svið leikrit fágunar. Fólk sem hjólar og tekur strætó vegna peningaleysis en ekki umhverfisins vegna.

Píratar brenna þó fyrir einhverja hugsjón. Þau nenna að leyfa erfiða og skrítna fólkinu að tjá sig. En Píratar, eins og Björt framtíð, gleyma oft að aðrir hafa verið í pólitík talsvert lengur. Að reynsla er ekki alltaf að vera gamaldags. Vantraust er ekki alltaf fordómar því þar er líka inn í myndinni að dæma út frá reynslu. Píratar eru ekki gallalausir en í kjarnann er þetta flokkur sem býður öllum að taka þátt. Slíkur flokkur hefur í raun ekki verið til á Íslandi árum saman. Björt framtíð sækir uppruna sinn þvert á móti í flokk lokaðrar klíku. Eiginlega ekki einu sinni klíku heldur einkaflipp narsissista. Þannig er Björt framtíð eins konar klúbbur yfirlætis og ímyndar. Þau eru smekklega klædd. Kurteis í framkomu, telja sig laus við kergju og taka sko alls ekki þátt í skítapólitík. Betri en aðrir og lausnamiðuð.

Eða hvað?

Í nýliðnum kosningum var stóra málið spilling og sérstaklega spilling Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins. Þolinmæði fólks fyrir spillingu Sjálfstæðisflokksins er gjörsamlega uppurin og í fyrsta sinn í langan tíma hefur skapast tækifæri til að einangra flokkinn pólitískt. Tækifæri sem Björt framtíð hefur nú hafnað.

Kosningarnar snérust meðal annars um uppgjör við Panamaskjölin. Framsóknarflokkurinn fór tvístraður inn í þá kosningu eftir erfitt uppgjör við formann sinn Sigmund Davíð Gunnlaugsson. Því er ekki lokið en flokkurinn hefur þó allavega hafið uppgjör. Það er í það minnsta vísbending um að innan flokksins sé öflugt fólk sem neitar að sætta sig við skattaskjólsráðherra.

Sjálfstæðisflokkurinn kom til kosninga sameinaður í stuðningi sínum við Bjarna Benediktsson. Trúnaðarmenn flokksins hafa ítrekað talað málið niður og gefið í skyn að mál Bjarna og Ólafar Nordal sé allt annars eðlis en mál Sigmundar. Svörin hafa verið á þá leið að öllu hafi verið svarað og ekkert orki tvímælis. Það er einfaldlega rangt. Þess utan er spurningin ekki hvaða tækniatriði og afsakanir Bjarni Benediktsson, Ólöf Nordal og flokksfélagar hennar geta boðið upp á. Utan sápukúlu Sjálfstæðisflokksins er það einfaldlega svo að fólk telur þátttöku í iðnaði leyndarhyggju, skattaundanskota og eftirlitsleysis ekki standast kröfur um smekksemi og góða siði.

Það var meira að segja síendurtekið af frambjóðendum Bjartar framtíðar. „Skattaskjól standast ekki siðferðilegar kröfur.“ ([1][2][3][4][5][6][7]) Hvers vegna stenst Bjarni Benediktsson þá siðferðislegar kröfur Bjartrar framtíðar? Hvers vegna stenst fólkið í kringum hann siðferðislegar kröfur þeirra?

„Skattaskjól standast ekki siðferðilegar kröfur“ #xA16 #kosningar https://t.co/xxYAUDcOPR @kvennabladid pic.twitter.com/RVDgLbwkjY

— Björt framtíð (@bjortframtid) October 28, 2016

Að telja sér trú um að aukning atkvæða í kosningunum sé einhvers konar syndaaflausn fyrir Bjarna Benediktsson og flokkinn sem stóð með honum lýsir ótrúlegri skammsýni.

Formaður flokksins er í Panamaskjölunum, varaformaðurinn líka, ritara flokksins finnst það sjálfsagt og þingmanni flokksins finnst Panamaskjölin hvítþvo Sjálfstæðisflokkinn. Staðreyndir, mótmæli, reiði, hrun og styttra kjörtímabil náðu ekki að sannfæra flokkinn um að taka til hjá sér. Sjálfstæðismenn skammast sín ekki einu sinni fyrir gjörðir sínar heldur líta svo á að vinstri menn séu hættulegir ríki, efnahag og samfélagi. Þetta er hópfirring og það er ekkert skrítið að fólk telji Óttarr og Bjarta framtíð ekki færa um að „milda Sjálfstæðisflokkinn.“

Viðkvæm lítil blóm í fangi Valhallar

Annars er viðkvæmni Bjartrar framtíðar fyrir gagnrýni merkilegt fyrirbæri. Viðkvæmnin er nefnilega ekki bara fyrir gagnrýni á þeirra verk heldur eins konar óþol fyrir umræðu og átökum. Það er eitthvað ótrúlega þrúgandi við þá samfélagssýn að fólki komi einfaldlega samningaviðræður um myndun ríkisstjórnar ekkert við. Þetta er svo sturluð sýn á pólitík að ég skil ekki hvernig fólki dettur þetta í hug. Enn síður skil ég hvernig þessi hugmynd varð meginstraums meðal fólks sem telur sig ekki bara húsum hæft heldur vera nútímalegra og sniðugra en aðrir.

Ásdís Ólafsdóttir, sem starfaði sem dagskrárgerðarkona á RÚV, gekk svo langt að segja „glatað“ að nýkjörinn þingmaður, sem sér fram á að sitja í stjórnarandstöðu, ætli sér að gera ríkisstjórninni erfitt fyrir. Stjórnarandstaðan er beinlínis til vegna þess að við viljum að til sé mótvægi við meirihlutann. Það er svo yndislega laust við sjálfsvitund eða skilning á hlutverki okkar að taka þátt í þeirri firru að jaðarsetja fólk fyrir að tjá vonbrigði sín og enn síður að ætla stjórnarandstöðunni það hlutverk að vera „liðleg og skemmtileg“ í samstarfi. Það er ótrúlegt að horfa upp á þetta.

Svo spyr fólk sig hvers vegna Trump nær hylli fólks? Ætli það hafi engin áhrif að hópur sem telur sig ofsalega frjálslegan og nútímalegan berji viðstöðulaust á fólki fyrir að tjá skoðanir sínar? Ætli það hafi engin áhrif að jafnvel þegar fólk kynnist því að starfa á fjölmiðli þá sjái það sig frekar í hlutverki sussara en að upphefja rétt fólks til að tjá sig. Finni það sem tilgang sinn að þrengja stöðugt ramma hins leyfilega og finnur ríkari þörf hjá sér að verja tilfinningalíf Óttars en rétt fólks til að tjá skoðanir sínar á gjörðum stjórnmálamanna.

Furðulegast er þó að þeir sem hæst sussa á aðra virðast upp til hópa telja sig ofsalega frjálslynda. Eins og frjálslyndi sé ekki margflókin og merkileg hugmynd alveg eins og lýðræði er flókin og merkileg hugmynd. Já, og fyrst og fremst hugmynd sem þarf að verja. Frjálslyndi snýst nefnilega um svo margt fleira en innflutta osta, tollfrjálsan kjúkling, helgarferðir til Evrópu og áfengi í búðir. Þetta er eitt merkara framlag stjórnmálasögunnar. Núanserað, flókið, margþætt og tilkomumikið. Kjarni málsins er ekki að vera ofsalega kurteis við suma en sussa á aðra. Það er bara yfirlæti, sama hvaða nafn þú gefur því.

Viðkvæmni Bjartrar framtíðar fyrir gagnrýni ætti að vekja ótta í hug og hjarta allra pragmatista. Hvernig ætlar flokkur sem stöðugt barmar sér yfir umræðunni að heyja baráttu gegn sérhagsmunaöflum? Hvernig ætlar flokkur að temja dýrið, ef hann telur það helstu rökin gegn óánægju fólks yfir því að Björt framtíð óski sér fyrst að starfa með Sjálfstæðisflokknum, að Óttarr sé ofsalega fínn gaur? Hvernig ætlar Björt framtíð að koma í gegn umbótum með því að hunsa stærsta umbótamálið? Aðskilnað ríkis og Sjálfstæðisflokks…

Samkrull Sjálfstæðisflokks og ríkis

Benedikt Jóhannsson, formaður Viðreisnar, vitnaði nýlega í texta Leonard Cohen í samhengi við samningstilraunir Sjálfstæðisflokks og Viðreisnar við Bjarta framtíð. Ég segi Sjálfstæðisflokks og Viðreisnar því það blasir við öllum að frá sjónarhorni Viðreisnar kemur ekki annað til greina en að koma Sjálfstæðisflokknum til valda. Benedikt vitnaði í Cohen sem sagði: „They sentenced me to twenty years of boredom. For trying to change the system from within.“

Breyta kerfinu innan frá segir Benedikt og á við Sjálfstæðisflokkinn. Flokkurinn er kerfið og kerfið er flokkurinn. Það sjá nefnilega allir að kerfinu verður ekki breytt nema með því að trosni á milli Sjálfstæðisflokks og ríkis. Þess í stað ætlar Björt framtíð að gerast hækja flokksins og halda honum við völd. Verðlaunin verða vanþakklæti kjósenda flokksins og árangurinn enginn. Þeim verður svo kastað út á gaddinn um leið og Sjálfstæðismenn sjá tækifæri á að gera slíkt.

Það gleymist nefnilega að margir töldu sig hafa unnið stórsigur í kjölfar auðlindaskýrslu forsætisráðuneytisins um síðustu aldamót. Söguleg sátt! Margt umbótafólk lagði allan sinn kraft í að fegra nánasarlega eftirgjöf útgerðarinnar sem stórkostlegan sigur. Innst inni vissu þau að sigurinn var í raun enginn og ekkert var tryggt til langs tíma, kjósendur þeirra sáu það og útgerðin hló. Árangurinn gleymist vegna þess að hann var í raun enginn en svikin gleymast ekki – ekki einu sinni þótt fólk muni ekki í hverju svikin fólust. Fólk man hvernig því leið þegar það fann svikin og það situr í fólki.

Satt að segja er það ólýsanlegur hroki af hálfu Óttars og Bjartrar framtíðar að telja sig fær um það sem öðrum hefur ekki tekist. Margt má segja um Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, fyrrverandi formann Samfylkingarinnar, en hún gekk í fang Sjálfstæðisflokksins með miklu meiri reynslu, stærri flokk og sterkari hreyfingu. Samstarfið eyðilagði hana og hreyfinguna hennar.

Ísland hrundi…

Áður hafði hún í samstarfi vinstri- og félagshyggjuflokka haldið Sjálfstæðisflokknum frá völdum í Reykjavík í þrjú kjörtímabil. Fyrir vikið varð rof milli Sjálfstæðisflokks og borgarkerfisins. Borgarstjórnarflokkur Sjálfstæðisflokksins er enn ekki sjón að sjá vegna þess. Dogmatískir brjálæðingar sem ekkert kunna annað en að endurtaka möntrur og reyna að tromma upp einhver tilgangslaus mál sem menningarstríð. Stríðið gegn bílnum, stríðið gegn rusli, stríðið gegn fólki í miðbænum sem drekkur froðukaffi og craftbjór. Stöðutaka á reiði og hræðslu við breytingar er eina vopnið þeirra.

Umbætur nást ekki nema með því að fjarlægja Sjálfstæðisflokkinn frá völdum. Það er ekki fyrr en hann hefur misst yfirráð yfir ráðuneytum sem hann er ekki fær um að ráða flokkshesta til að skrifa tilgangslausar skýrslur á kostnað skattgreiðenda. Kannski eru þær ekki svo tilgangslausar heldur áróður í boði flokksins en greiddur af þér.

Það er ekki fyrr en hann situr í stjórnarandstöðu sem hægt er að stöðva endalausa einkavinavæðingu í nafni frelsis og það er ekki fyrr en Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið utan ríkisstjórnar í áratug sem valdakerfi hans, sem teygir anga sína um atvinnulíf, stéttarfélög, eftirlitsstofnanir, skóla og fjölmiðla, fer að visna. Það er ekki fyrr en til verður kynslóð sem ekki þekkir þessa djúpstæðu lotningu fyrir Sjálfstæðisflokknum sem umbætur hafa náðst.

Sé R-listinn úrelt dæmi þá má horfa til forsetaframboðs Davíðs Oddssonar. Það er vegna þess að við höfum fengið smjörþefinn af stjórnmálum án hans að við gátum örugg hafnað honum. Vegna þess að við vöndumst því að vera ekki undir þrúgandi tuddaskap mannsins. Davíð Oddsson hefur verið tapari í áratug. Sjálfstæðisflokkurinn þarf að kynnast því sama. Við þurfum að kynnast heimi þar sem tapið er ekki alltaf okkar. Við þurfum að kynnast því að eðlilegar kröfur um að stjórnmálamenn reiði sig ekki á lágskattasvæði og ljúgi um það séu teknar alvarlega. Þetta vitum við, en eins og börn alkóhólista fáum við kvíðahnút og samviskubit í hvert sinn sem við horfumst í augu við að pabbi hættir ekkert að drekka fyrr en honum eru settir afarkostir. Sjálfstæðisflokkurinn hættir ekkert að stela og maka krókinn fyrr en hann er fjarlægður úr aðstæðum þar sem hann getur það.

Það er einfaldlega svo að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir er miklu merkari stjórnmálamaður en Óttarr Proppé. Þegar á reyndi var hún samt ekki sú manneskja sem margir héldu. Henni hefur ekki reynst mögulegt að horfa gagnrýnið á sinn þátt í hruninu og sín mistök en Ingibjörg skilur eftir sig stórar breytingar og umbætur. Fullkomin var hún ekki en merk og sterk var hún.

Ef ríkisstjórn Samfylkingar og VG átti í vandræðum með að „milda Sjálfstæðisflokkinn“ þá er óreyndur smáflokkur í eins manns meirihluta ekkert að fara að gera það.

Að fyrirgefa pabba en hata mömmu

Umfram annað snúast íslensk stjórnmál nefnilega um lotningu fyrir Sjálfstæðisflokknum. Á yfirborðinu eru efnahagsmál – að draga björg í bú – hryggjarsúlan í íslenskum stjórnmálum, en í rauninni snýst þetta allt um lotningu fyrir flokknum; hverjir bera hana og hverjir ekki. Sjáið Ingibjörgu Sólrúnu, Framsóknarflokkinn, Samfylkinguna og jafnvel verkalýðshreyfinguna. Öll hafa þau tekið að sér að milda Sjálfstæðisflokkinn og öll hafa þau uppskorið fyrirlitningu fyrir.

Landsfundur flokksins árið 2015 sýnir lotninguna svart á hvítu. Til fundar gekk Sjálfstæðisflokkurinn með fylgið í lægstu lægðum og framvarðarsveitina að hrynja undan þunga eigin spillingar. Lotning samfélagsins ásamt vel skipulagðri hvíslherferð og rándýrri þjónustu auglýsingastofu og spunameistara kom því til leiðar að eftir fundinn stóð Sjálfstæðisflokkurinn uppi sem flokkur unga fólksins, umbóta og nýrra tíma. Íslenskt samfélag hefur undanfarin ár lagt allan sinn þunga í að draga Sjálfstæðisflokkinn inn í 21. öldina, að láta hann taka þátt í siðbótinni og viðurkenna þátt sinn í hruninu.

Vegna þess að við erum svo full af lotningu og trúum svo innilega, eins og sjálfstæðismenn sjálfir, að flokkshestar séu til þess réttbornir að stjórna hér og stýra, þá treystum við okkur ekki einu sinni til að krefjast siðbótar í alvörunni. Við leggjum okkur fram við þá sjálfsblekkingu að innst inni sé húsbóndinn góður og aðeins þurfi af vinda ofan af yfirborðinu. Með þolinmæði og hæglæti af okkar hálfu sé vel hægt að lifa með bræðisköstum og frekju húsbóndans. Að flokkurinn skammist sín og fari í almennilega naflaskoðun er ekki krafa sem við raunverulega treystum okkur til að leggja fram. Að flokkurinn sveigi frá dogmatík og skoði af alvöru eigin hugmyndafræði og sögu kemur ekki til greina. Svo heimtufrek og dónaleg erum við ekki. Við krefjumst þess ekki að flokkurinn láti af eineltiskúltúr, svari fyrir njósnir flokks og framvarðarsveitar, hætti að koma fram við sameignir sem sínar eigin eða hætti linnulausum árásum á fjölmiðla og samfélagsstofnanir.

Sjálfstæðisflokkurinn er einfaldlega viðurstyggilegur flokkur með ógeðslega sögu ofsókna, misréttis, mútuþægni, haturs gegn jaðarhópum og einkavinavæðingar. Með skipulögðum hætti hefur flokkurinn sýkt stjórnkerfið, fjölmiðla og atvinnulíf. Sanntrúaðir veigra sér ekki við að taka yfir baráttu annarra með því að koma sínu fólki fyrir í stéttarfélögum, háskólum, í öðrum flokkum eða bara nýjum gerviflokkum. Dómstóla eigna þeir sér, stjórnarskránni ræna þeir og lífsbjörg samfélaga úthluta þeir til eigin fólks.

Með þessu kóar samfélagið og verstir eru pólitískir ‘andstæðingar’ flokksins sem byggja sín stjórnmál á þeirri ‘herkænsku’ að einn daginn – einhvern tímann – og í stutta stund, fái þeir sæti við borðið og geti þá í flýti gripið nokkrar sneiðar fyrir sig og sína. Þess á milli liggja sömu aðilar á hnjánum með galopinn munn í þeirri von að nokkrir dropar af flötu og volgu kampavíni drjúpi úr glösum valdaflokksins í munnvikin á þeim.

Nú hefur Óttarr risið upp og sest við borðið. Þess vegna er fólk reitt. Nægtarborð valdsins hefur nefnilega aldrei verið eins visið og ósmekklegt á að líta. Grátt, veiklulegt, ógeðfellt og spillt. Gljáfægt og pússað yfirborð Óttars sem stjórnmálamanns nýrra tíma er einmitt það sem flokkurinn þurfti. Óttarr féll fyrst í gildruna. Sjálfstæðisflokkurinn er ekki lengur einangraður. Þvert á móti er hann húsum hæfur og getur fengið nýtt blóð.

Enn finnur valdakerfið ódýra og nægjusama til að viðhalda sér. Ef ekki Bjarta framtíð þá einhvern annan flokk. Einangrunin hefur verið rofin. Það hlutverk tók Óttarr að sér.

Hötum Framsókn mest fyrir að krefja Sjálfstæðisflokk um helmingaskipti en ekki brauðmola.

Margt má segja um Framsóknarflokkinn, grútspilltan flokk tækifærissinna, fordóma og eiginhagsmuna, en það verður um leið að segjast að Framsókn hefur þó allavega sjálfstraust til að taka sér stöðu freka vinar Sjálfstæðisflokksins og heimta hlutfallslega stærri sneið af kökunni fyrir sig og sína. Minni flokkur sem samt vill helming. Þess vegna er Framsókn alltaf fyrsta val Sjálfstæðisflokksins. Þeir kosta örlítið meira til skamms tíma en þeir eru jafn spilltir. Þeir eru skuldbundnir helmingaskiptakerfinu en ekki bara hækja við og við.

Framsókn er ekki umbótaflokkur. Þrátt fyrir að vera reglulega dreginn sundur og saman í háði og fyrirlitningu þá lifir flokkurinn af og mótar samfélagið í þágu bestu vina aðal. Það er ekkert aðdáunarvert að vera jafn spilltur og sá spilltasti en það er heldur ekkert aðdáunarvert að taka sér stöðu minni manns. Spila alltaf eftir reglum þess sterka og sætta sig svo við skilyrta tilvist að á endanum tekur Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar, dauða nýrrar stjórnarskrár sjálfviljugur á brjóstið og færir íhaldinu hræið til eldunar á silfurfati.

Ég er ekki að segja að það sé sami rassinn undir þeim öllum. Samfylkingin er öðruvísi flokkur en Sjálfstæðisflokkurinn, Björt framtíð sömuleiðis, Píratar og VG. Þessir flokkar allir eru því miður ólíklegir til að vera raunveruleg umbótaöfl. Þeir búa einfaldlega ekki yfir sjálfstraustinu sem til þarf og fólk úr þeirra röðum er ódýrt og auðvelt þegar á reynir. Þau skilja ekki að þau verða að vinna saman til að eitthvað gerist. Þau geta ekki gengið brotin til samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn milli þess sem þau bíða stillt í röð um að næst komi að þeirra flokki að viðhalda valdi hans með sjálfsblekkinguna að vopni.

Ríkisstjórn Samfylkingar og VG staðfesti óttann og lotninguna rækilega. Margt var gott og þótt það sé orðinn einhvers konar pólitískur rétttrúnaður að segja aldrei hátt og snjallt að vinstri stjórnin sé einfaldlega besta, já sú langsamlega besta ríkisstjórn sem við höfum haft þá brast hana þol. Tortímdi sjálfri sér í átökum, lúffaði alltaf fyrir valdinu og trúði aldrei raunverulega að hún væri við völd. Fyrir vikið sveik stjórnin sín stóru umbótamál. Lénskerfi kvótans stendur enn óhaggað, stjórnarskráin fór í hendur bakherbergjagutta, og umbótahreyfingin sem hefði getað orðið til er í molum – aftur.

Enn eitt skiptið þurfa lýðræðissinnar að koma sér upp nýju farartæki, nú í formi Pírata því hinn bíllinn er stútfullur af líkum. Krafturinn fer í að byggja upp eitthvað nýtt en ekki í að styrkja það sem fyrir var. Píratar, Björt framtíð og Viðreisn, Dögun, Borgarahreyfingin og Hreyfingin. Vald Sjálfstæðisflokksins byggir einmitt á þessu. Á tíu ára fresti verða til nýjar hreyfingar í nafni umbóta. Sumar eru það í raun en aðrar eru vörusvik. Allar eru þær reynslulausar og allar staðsetja þær sig utan „fjórflokksins.“ Þegar á reynir eru þær samt alltaf til í að trúa því að riddari nýrra tíma sé sá sem ríður ránfuglinum. Skilja eftir vantraustið og reynsluna af Valhöll í brunarústum gömlu hreyfinganna en taka með sér lotninguna.

Björt framtíð stökk beint í ból Bjarna. Hann var val númer eitt.

Þess utan er hættan sú að Píratar séu enn einn ventillinn á reiði fólks. Fínt hobbí fyrir áhugamenn um umbætur og stjórnmálaheimspeki en hlutverkið er fyrst og fremst að koma í veg fyrir sprengingu sem rústað getur skiptakerfi valdsins. Merkin má sjá strax. Píratar lýstu yfir byltingu rétt fyrir kosningar og drógu hina flokkana á fúskfundi þar sem ræða átti eitthvað samstarf. Allt var þetta rætt á forsendum Pírata. Píratar héldu fréttamannafund. Píratar settu skilyrðin og Píratar áttu byltinguna. Þegar svo ekkert kom út úr þessu hófu Píratar að hlaupa í allar áttir og endurskilgreina hvað átti að vera í boði. Það voru allavega hinir flokkarnir sem skemmdu.

Útspilið skilaði engu fyrir kjósendur umbóta en leyfðu Sjálfstæðisflokki, Viðreisn og Framsókn að há kosningabaráttuna í andstöðu við vinstristjórn sem ekki var til. Píratar færðu Sjálfstæðisflokknum vopn í hendurnar rétt fyrir kosningar sem snérust um spillingu Sjálfstæðisflokksins. Í stað þess að þurfa að verja verstu ríkisstjórn lýðveldissögunnar gat flokkurinn stillt sér upp í andstöðu við vinstristjórn sem hann sjálfur gat skilgreint og mótað – hún var jú ekki til né í pípunum.

Það er eitt að gera mistök en það sem er verst er að Píratar virðast ekki skilja, eða finnst ósanngjarnt, að framkoma þeirra í málinu gróf undan trausti hinna flokkanna á þeim. Fúskið í kringum þetta útspil ýtti undir hugmyndir um að Píratar séu ólíkindatól með athyglisbrest og skort á því að setja sig í spor annarra. Úrvinnslan á mistökunum hefur svo neglt inn þá hugmynd aftur og aftur og aftur. Í staðinn fyrir að setjast niður og hlusta á hvernig aðrir upplifðu þetta útspil þá hefur flokkurinn haldið áfram að halda því fram að þau hafi bara viljað gefa kjósendum skýran valkost. Það tókst ekki vegna þess að það var ekki þeirra að gefa valkostinn. Það var allra flokkanna að gera það og verkefnið varð að nálgast þannig. Alvarlegast er svo að Píratar halda áfram að spila sóló og án samhengis. Enn dettur þeim ekki í hug að setjast niður, horfa á eigin gjörðir, læra af þeim og bæta sig. Það er nefnilega ekki nóg að segja sorry. Traust byggir á því að fólk telji sig vita hvar það hefur þig.

Meðvirknin með Valhöll

Vinstristjórnin stundaði alla sína pólitík út frá söguskoðun íhaldsins og tókst rækilega að sanna staðalmyndir um vinstrimenn og hinn pólitíska óstöðugleika á tímum sem Sjálfstæðismenn eru ekki við völd. Þau trúðu því einfaldlega aldrei að þau gætu náð meirihluta aftur. Nýja Ísland varð aldrei til vegna þess að valdakerfi gamla Íslands á enn sama tilkall til þess að skilgreina leikreglurnar. Ýmislegt var plástrað, margt var endurbætt og sumt heldur, en hugmyndafræðileg viðspyrna við þá tiltrú að hinir sterkari séu alltaf í rétti var í lágmarki. Hinum valdasjúku og gráðugu var ekki stillt upp við vegg og enn hamast samfélagið við að moka auði í klíkuna. Þeirra sem aldrei munu mettast því allur auður heimsins seður aldrei hungur hinna gráðugu.

Það er voðalega auðvelt að sakast fyrst og fremst við áhrifafólk vinstristjórnarinnar en þau stóðu ekki ein fyrir dekri vð valdið. Stuðningsfólk þeirra varðist sjaldan. Það hafði sömu ónótatilfinningu fyrir þessu öllu og Bjarni. Það var „eitthvað rangt“ við að Sjálfstæðisflokkurinn væri ekki í ríkisstjórn.

Það er í því samhengi sem ‘hinum nýja Sjálfstæðisflokki’ var fagnað eftir landsfundinn 2015. Umbótaaflið með Vafning sem leiðtoga, mútuþega (já, best að það sé bara sagt hér; mútur eru þetta og mútur skal kalla þetta) sem menntaráðherra, flokkshesta á spena, lobbýista stórútgerðarinnar sem heilbrigðisráðherra og fyrrverandi ráðherra sem hraktist af stóli með skömm – þrátt fyrir meðvirkni og vernd flokksins. Hvers vegna? Jú, vegna þess að ung kona úr fjölskyldu innvígðra var nú ritari flokksins.

Vegna ritarastöðunnar var árið 2015 yfirlýst ár ungra kvenna og til eru tíndar konur úr öðrum flokkum því til sönnunar. Þó ekki Pírata þar sem kafteinninn var þá þegar kona, nýjasti þingmaðurinn var 25 ára kona sem fengið hefur greinar birtar í ritrýndum tímaritum og starfað fyrir tjáningarfrelsis- og lýðræðissamtök. Jú… annars eftir að Píratar (í losaralegum skilningi ekki með formlegum hætti) sjálfir bentu ítrekað á fáránleika umfjöllunar um landsfund Sjálfstæðisflokks í samanburði við nálgun fjölmiðla á Pírataflokkinn þá fengu þau jú að vera með. Skraut meðfram Áslaugu. Píratar eru flokkur sem er í borgarstjórnarmeirihluta Reykjavíkur, með öflugan ungan þingflokk, ungt fólk í framkvæmdastjórn, og kannski það sem mestu skiptir, flokk sem samkvæmt öllum mögulegum og ómögulegum mælikvörðum er hin eiginlega pólitíska fjöldahreyfing ungs fólks.

Já, árið 2015 er ár ungra kvenna – ekki árið 2003 þegar 27 ára kona var kjörin varaformaður VG, árið 2009 þegar sama kona varð mennta- og menningarmálaráðherra, 33 ára gömul. Ekki árið 2013 þegar yngsti þingmaður sögunar var kjörin fyrir Framsóknarflokk. Nei, árið sem Sjálfstæðisflokkur fékk nýjan ritara… þá fóru sko hlutir að gerast. Árið 2016 þegar þrír flokkar ætla að mynda nauman meirihluta frjálslyndis er það gert með flokkum karla. Því konur hafa auðvitað ekkert með frjálslynda pólitík að gera. Á hlið umbóta voru þrjár konur í hlutverki leiðtoga sinna flokka. Birgitta Jónsdóttir, Oddný Harðardóttir og Katrín Jakobsdóttir. Oddný sagði starfi sínu lausu umsvifalaust eftir vondan árangur í kosningum.

Nú ræða þrír flokkar saman um að mynda ríkisstjórn frjálslyndis með meirihluta sem hefði 11 konur af 32 þingmönnum. Sem sagt einn þriðja og það eftir að met var slegið í hlutfalli kvenna á þingi. Hvað dregur niður meðaltalið? Sjálfstæðisflokkurinn að sjálfsögðu. Flokkurinn sem aftur og aftur kastar út konum en er hylltur og lofaður í hvert sinn sem hann sýnir svo mikið sem hálfkæringslegan áhuga á konum. Munið að árið 2015 var ár ungra kvenna því þá varð ritari Sjálfstæðisflokksins kona. Árið 2016 er þá væntanlega árið sem konur borguðu margfalt fyrir ritarastöðuna í flokknum sem dró niður meðaltalið á þingi.  Alltaf er það annarra að hysja upp um íhaldið og alltaf skal signa sig og þakka fyrir hverja þá mylsnu sem flokkurinn býður.

Handhafi húsbóndavaldsins

Þetta er auðvitað ekki með öllu óskiljanlegt. Sjálfstæðisflokkurinn er merkilegur flokkur og raunar eini alvöru stjórnmálaflokkur landsins. Skipulagður, öruggur, hugmyndafræðilega sterkur og handhafi húsbóndavaldsins. Við erum einfaldlega svo vön því að lifa undir hnefavaldi flokksins að innst inni langar okkur ekkert meira en að túlka allt á besta veg. Þegar flokkurinn, árið 2015, samþykkir loks að konur geti vissulega gert jafna kröfu til áhrifa og formgerir með því einfaldlega orðinn hlut – þá meginstraumsskoðun að tilvistarréttur kvenna sé jafn heilagur og manna – þá langar okkur auðvitað að fagna. Um leið látum við ekki ‘smáatriði’ eins og sögu flokksins skemma gleðina. Skítt með það þótt samþykktir sama flokksfundar beinlínis gera ráð fyrir að jafnrétti verði sundurtætt og sú samfélagsmynd sem tók alla tuttugustu öldina að berjast fyrir verði beinlínis jöfnuð við jörðu. Framlag eftirstríðsáranna til hugmyndakerfis nútímans skal strokað út og yfir mokað. Nú látum við eins og þetta hafi aldrei gerst.

Kannski er nú samt tími til að fagna smá. Það léttir einfaldlega tilveruna að flokkurinn fáist til að hætta mótbárum sínum gegn jafnrétti kynjanna og kynslóða. Orð eru til alls fyrst og að flokkurinn vilji maka sig merkjum jafnréttis er svo sem einhvers konar hugmyndafræðilegur sigur. Sá sigur heldur samt ekki ef við töpum okkur svo í meðvirkni að flokkurinn geti gagnrýnislaust rænt merkjum jafnréttis á sama tíma og hann tætir i sundur réttarbætur, öryggisnet og menningarstofnanir til að seðja hungri sínu til gjörbreyttrar samfélagsgerðar. Skítt með það þótt ári seinna gangi flokkurinn til kosninga með konur sem punt á lista en ekki sem leiðtoga.

Einkavæðing innviða er næst á dagskrá og það má alveg hampa Óttari svo það geti gerst. Undir örþunnu yfirborði spunans birtist nefnilega önnur og skýrari mynd. Nú skal einkavæða skóla, Námsgagnastofnun, Lánasjóð námsmanna, Skógrækt ríkisins, leik- og grunnskóla, ásamt grunnþjónustu. Minnka ríkið, fletja út skatta, selja ríkisútvarpið, afnema lágmarksútsvar en á sama tíma fjárfesta í innviðum, færa fé til sveitarfélaga og fletja út virðisaukaskatt. Að vanda geta sjálfstæðismenn svo ekki haldið aftur af sér og afhjúpa enn einu sinni fyrirlitningu sinni á menningu og listafólki og vilja hætta að styrkja það pjatt.

Spuninn í kringum landsfund náði slíkum hæðum að fáir tóku sér tíma til að skoða samþykktir fundsins í samhengi hvort við aðrar. Þar birtist einfaldlega það sem ekki má segja upphátt; að Sjálfstæðisflokkurinn er einfaldlega bjánalegur flokkur, fullur af hægrirétttrúnaði, mýtum og vitleysu. Þarna kom kirkjan saman og sendi frá sér bunka af samhengislausu rausi sem stangast hvort á við annað. Og hvernig ætti flokkurinn að gera eitthvað annað? Púritanismi flokksins hefur ekki bara áhrif á okkur sem stöndum utan hans. Mestu áhrifin eru auðvitað á áhangendur. Þeirra hugarheimur þrengist og þrengist stöðugt þar til það verður hugsunarglæpur að leyfa sér að nálgast nokkuð mál út frá öðru en kreddum nýfrjálshyggjunar. Þessi sjálfskapaða hugmyndafræðilega innilokunarkennd sýkir svo að ég fæ mígrenistilfinningu við að lesa ályktanir landsfundarins.

Á meðan hinir sanntrúuðu reyna að ganga stöðugt þrengri gang nýfrjálshyggjunar gengur flokkseigendaklíkan hreint til verka og rífur til sín bestu bitana, margtryggir sjálf sig og tappar á olílendur samneyslunnar. Það er sko engin nýfrjálshyggja fyrir Bjarna og fjölskyldu. Það er bara fjarvistasönnun sem ýtt er á hina. Trúarofstæki sem notað er til að stroka út líkn, bræðralag og mannvirðingu fyrir hina. Brauð og leikar eða sultur og skitið ritarastarf…

Gervimaðurinn Ólafur Jón Sívertsen skrifaði um nýju framkvæmdastjórnina eftir landsfund og gerði það af talsverðu innsæi. Í pistlinum er bent á bakgrunn nýju framkvæmdastjórnarinnar.

„Eftir breytinguna er ljóst að forysta flokksins er eins langt frá almenningi í landinu og hugsast getur. Hvað sem um þau tvö sem hurfu á braut má segja, þá eru þau upprunnin úr alþýðustétt þjóðarinnar á sama tíma og núverandi yfirstjórn flokksins er öll afsprengi íslenskrar elítu.“

Þetta skiptir nefnilega talsverðu máli. Guðlaugur Þór Þórðarson og Hanna Birna Kristjánsdóttir eru spilltir stjórnmálamenn og almúgabakgrunnur afsakar slíkt ekki neitt. Það er hins vegar merkilegt að flokknum sé talið það sérstaklega til tekna að þrengja framkvæmdastjórnina enn frekar með því að raða inn fólki sem deilir að takmörkuðu leyti lífsskilyrðum með almenningi. Á hægri væng stjórnmálanna er svona tali oftast svarað með tali um öfund og beiskju, stundum sem stéttarátakapólitík. Þannig fjarlægir valdið alltaf allt flækjustig og smættar allt niður í einfalda frasa. Það að deila lífsskilyrðum með náunganum kennir samkennd, auðmýkt og þolinmæði. Allt saman er þetta mikilvægt fyrir stjórnmálamenn og reyndar bara manneskjur. Það sem hefur angrað mig við umfjöllun um kjörið á Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur er sú hugmynd að allt sé þetta voðalega óvænt og ófyrirsjáanlegt.

Lesa fréttamenn ekki fjölmiðla?

Gríðarlegum krafti hefur verið fjárfest í að gera Áslaugu þjóðþekkta undanfarin ár. Hún er fædd inn í flokkinn og hefur unnið ötullega að framgöngu hans undanfarin ár. Það ætti engum að leynast að Áslaug gengur með stjórnmálamann í maganum. Hún er dugleg og metnaðarfull og kann að koma sér á framfæri. Það er einfaldlega langt síðan hún var gerð að heimilisgesti hjá Íslendingum og hluti af vörumerki Sjálfstæðisflokksins. Áslaug var fréttamaður á Morgunblaðinu meðfram því að að vera formaður Heimdallar, hún var fastur álitsgjafi í þætti Mikaels Torfasonar, Mín skoðun, þáttastjórnandi í hlaðvarpi Kjarnans Hvítvín og kommúnismi (ásamt Frey Rögnvaldssyni, blaðamanni Pressumiðla og eiginmanns Snærósar Sindradóttur, blaðakonu Vísis, höfundar umfjöllunar um ár ungra kvenna) og gestur á Beinni línu DV. Sérrit Viðskiptablaðsins um áhrifakonur innihélt kafla um Áslaugu og hún var gestur Íslandsþáttar The Stream á Al Jazeera með Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, forsætisráðherra. Undanfarin ár hafa fjölmiðlar keppst við að fjalla um allt mögulegt og ómögulegt er varðar Áslaugu hvort sem það eru skórnir hennar, kökuskreytingar eða fótboltaáhugi. Hún hefur prýtt forsíðu Vikunnar og fengið umfjöllun í áramótariti Viðskiptablaðsins. Fjallað var um lokaritgerð hennar frá grunnnámi í Háskóla Íslands í Síðdegisútvarpi Ríkisútvarpsins, áramótaheitin voru til umfjöllunar á Smartlandi, skondnar sögur á Vísi, hún er víst næsti forseti, keypti sína fyrstu íbúð í fyrra og hefur lengi haldið úti þessu naggi um hvað gagnrýni á hana er mikil.

Það er því beinlínis fjarstæðukennt að láta eins og ritaraembættið hafi óvænt fallið af himnum ofan. Áslaug er augljóslega metnaðarfull og ætlar sér hlutverk í flokknum. Furðulegast við þessa ‘óvæntu’ uppákomu sem kosning hennar var víst er svo fyrst og fremst að það er löngu skrásett að áhugi væri innan flokksins fyrir því að lyfta Áslaugu inn í stjórn flokksins. Það fjallaði Vísir einmitt í lok árs 2014. Það er einfaldlega vandræðalegt að fréttafólk dæli út fréttum þar sem ekki er efast eitt andartak um spuna stjórnmálaflokkanna sjálfra. Við búum í verkaskiptingasamfélagi og fréttamenn eiga að koma fram við það hlutverk sitt að skrifa fréttir af virðingu. Flestir lesendur hafa einfaldlega ekki tíma til að setja sig inn í öll mál, lesa allar fréttir og halda glósur. Við blaðamenn eigum að vera þakklát fyrir að okkur sé borgað fyrir einmitt það. Það eru forréttindi að skrifa að atvinnu.

Ég ætla ekki að staldra of lengi við fjölmiðlana og lotninguna fyrir flokknum enda í raun hluti af stærri og lengri sögu. Það er þó ekki annað hægt en að benda lesendum á að það er varla til sá fjölmiðill í landinu sem Sjálfstæðis- og Framsóknarflokkur bendla ekki við vinstrimennsku, krataáróður og kommúnisma. Morgunblaðið sleppur núna – en gerði það ekki undir Styrmi! Viðskiptablaðið fær reyndar aldrei vinstristimpil að mér vitandi. Blaðið er enda málgagn bandarískrar frjálshyggju haldið úti af sanntrúuðum og notað til að skrímslavæða andstæðinga.

Um alla fjölmiðlamenn er hvíslað að þeir séu nú svona og hinsegin þannig að alltaf halli á hægrimenn. Þetta virkar svo auðvitað vegna þess að á því sem næst öllum ritstjórnum er stöðugt verið að hægrijafna til að reyna sætta haukana í flokknum. Þetta heitir sjálfsritskoðun og gegnumsýrir íslenska fjölmiðlun. Þetta þrengir ramma þess sem má segja, þeirra hugsana sem má orða og þeirra spurninga sem má spyrja. Fyrst og fremst er þetta ástæða þess að almenningur treystir okkur frétta- og blaðafólki ekki. Fólk sér alveg hvað fjölmiðlaumfjöllun er grunn, gagnrýnislaus og sprottin upp úr þröngum hugmyndaramma.

Hvers vegna skiptir kjör Áslaugar nokkru máli núna ári síðar? Jú, vegna þess að Áslaug er skýrt dæmi um það hvað lotningin fyrir Sjálfstæðisflokknum er smitandi. Flokkurinn stóð ekki einn í að ala hana upp sem leiðtogaefni heldur var þetta samvinnuverkefni margra. Flesta þurfti ekki einu sinni að biðja um aðstoð. Hin fullkomna lotning felst nefnilega í að þjóna herranum án þess að vera beðinn um það. Kjör Áslaugar Örnu er um leið merkilegt dæmi um hvernig andverðleikasamfélagið viðheldur sér með mismunandi kröfum eftir því úr hvaða ranni fólk kemur.

Áslaugu er hampað út í hið óendanlega, algjörlega án haldbærra raka og framstilling hennar innan flokksins er ótvíræður vitnisburður um það að innan flokksins leynast engar ungar afburðamanneskjur. Er Áslaug framtíðarandlit flokksins? Er endirinn í sjónmáli? Hún hefur haft tækifæri árum saman til að marka sér spor en hefur ekki annað fram að færa en áfengi í búðir og nagg um hvað allir séu dónalegir og tali illa um hana á netinu. Þetta er ekki innihald í neinu samhengi en vegna þess að hún er í réttum flokk þá finna sig margir knúna til að hampa henni. Þeim sem andmæla er jú líka refsað nokkuð harkalega og fá nafn sitt birt á Nútímanum og RÚV sem dónalegt fólk sem kann sig ekki. Fyrir hvað? Jú, að fella gildisdóma um stjórnmálamann sem ætlað er að taka við keflinu og viðhalda kúgandi valdakerfi Valhallar.

Hallærislega og dónalega fólkið

Til samanburðar má benda á að Vísir velti sér ítrekað uppúr því að Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson, ritari Samfylkingarinnar, segi eitthvað gagnrýnið á Twitter. Á örskotsstund varð ritari Samfylkingarinnar óvinur kvenna og hælisleitenda. Unnur Brá varð byltingarleiðtogi í baráttunni gegn meginstraumshatri á opinberri brjóstagjöf og Gillz sló sig til riddara og fékk afsökunarbeiðni fyrir að vera sagt að ‘fokka sér.’ Vísir gerði málinu ítarleg skil([1][2][3][4]) og spurði þáverandi formann flokksins í beinni útsendingu um viðbrögð. Oddný Harðardóttir sagðist ætla að ræða við ritarann dónalega.

Í Pendúlnum var Unni Brá svo lýst sem mikilli baráttukonu fyrir málefnum hælisleitenda. Hún hefði jú tekið slag við Jón Magnússon. Næst var svo sussað á óskilgreint fólk fyrir að ganga of langt. Já, það verður ekki sagt annað en að sussararnir eru áreiðanlegir þegar kemur að því að rugla saman dónaskap og efnislegri gagnrýni. Áslaug Arna hefur byggt stjórnmálaferil sinn á því að tala niður til þeirra sem gagnrýna hana. Það er í lagi, en að segja Gillz að fokka sér – hann byggir feril sinn á að niðurlægja aðra og vera dónalegur. Það er eitthvað furðulegt að slíkt kalli á viðbrögð frá flokknum og örskýringu í Nútímanum og það án þess að nokkuð samhengi sé útskýrt.

Því alveg eins og í fjölskyldu alkans er alkinn ekki vandamálið, heldur allt djöfuls pakkið sem getur ekki haldið friðinn og þagað.

Falson og Wintris

Kannski eru Áslaug og Óskar ekki nægilega skýrt dæmi um mismiklar kröfur eftir því í hvaða flokki fólk er. Berum saman Bjarna Benediktsson og Sigmund Davíð Gunnlaugsson. Bjarni Benediktsson hefur verið þingmaður síðan 2003. Hann stofnaði fyrirtækið Falson á Seychelles-eyjum árið 2006 og starfsemi var í því til allavega ársins 2009. Fjallað hefur verið um tilraunir Bjarna til að fela eignarhald félagsins. Hann neitaði fyrir það opinberlega, sýslaði með fyrirtækið í gegnum tölvupóst Alþingis og reyndi ítrekað að tefja og stöðva rannsókn skattrannsóknarstjóra á eignum Íslendinga erlendis. Í gögnunum er að finna hann, fjölskyldu hans og viðskiptafélaga. Afskiptin áttu sér stað þegar hann var fjármálaráðherra. Bjarni fékk ekki stórt viðtal á SVT þar sem pappírsslóð Falson var skellt framan í hann. Flokksfélagar hans voru ekki hundeltir og krafðir svara af sömu hörku og Framsóknarmenn. Nei, hann og Ólöf fengu að senda inn tilkynningu og vitnað var í gamalt viðtal.

Nú er ég ekki að reyna að verja Sigmund, alls ekki. Ég skil bara ekki hvers vegna Bjarni slapp svona vel. Bjarni er enn formaður, hann er enn ráðherra og í Bjartri framtíð og Viðreisn telst hann enn húsum hæfur. Hann telst stjórntækur. Bjarni stenst siðferðiskröfur að mati sjálfskipaðra umbótaflokka. Flokkurinn hans er enn tekinn alvarlega þrátt fyrir að hafa ekki gert annað en að baða sig í spillingunni og hrósa sér fyrir pólitískan stöðugleika.

Sigmundur Davíð er ekki formaður Framsóknarflokksins lengur, hann missti ráðherrastól og flokkurinn hans er klofinn eftir tilraunir til að takast á við Sigmund Davíð.

Viðreisn setur á svið leikrit þar sem Framsókn er ein gerð ábyrg fyrir því að ríkisstjórnin hafi verið óstarfhæf sökum spillingar. Þetta hefði nú allt verið öðruvísi ef lúðarnir í Framsókn hefðu ekki verið þarna! Framsókn, ekki Sjálfstæðisflokkurinn, er ekki húsum hæf: með eða án Sigmundar. Krafan um að Sjálfstæðisflokkur sé borin út þar til hann lærir að haga sér er samt ólýðræðisleg.

Þegar grillarar merktu niðurrif siðferðis

Furðulegasta dæmið um lotninguna gagnvart Bjarna Benediktssyni og valdastrákunum í Sjálfstæðisflokknum eru viðbrögð góðborgara gagnvart hópi fólks sem fékk nóg af því að horfa á Bjarna hunsa mótmæli fólks. Þau ákváðu að ef Bjarni fengist ekki til að hlusta á þau fyrir framan Alþingi færu mótmælin bara í sápukúluna hans í Garðabæ.

Bjarni er valdamaður með góða stéttarstöðu og í vinnu hjá almenningi. Krafan um að hann hunsi ekki mótmæli og almennt siðferði er hvorki frekja né dæmi um niðurrif borgaralegra gilda. Það er góð og falleg regla að stjórnmálamenn geti átt einhvern griðastað en til þess að slíkur samningur sé í gildi þurfa stjórnmálamenn að undirgangast sjálfir einhvern samning. Lágmarkskrafa er að þeir láti ekki eins og traðkað sé á mannréttindum þeirra þegar ætlast er til þess að þeir víkji til að viðhalda trausti almennings á stofnunum sínum.

Bjarni og félagar hans þurfa aldrei að undirgangast almennt siðferði vegna þess að um leið og einhver vill krefja þá um það vaknar upp vandlætingakór fína fólksins; frjálslynt, vinstri, hægri, gamalt, ungt og sussar á dónana sem ekki ganga um kengbeygðir af lotningu fyrir valdaflokknum. Í dag er staðan sú að dónalegt er að tjá þá skoðun að Óttarr sé svikari fyrir að ætla að leiða gjörspilltan – og hreinlega siðlausan – mann til valda. Um leið ætlar Óttarr að leiða flokk til valda sem vill ekki einu sinni viðurkenna að spilling sé óeðlileg og ekki eftirsóknarverð. Flokk sem leggur allt á sveif þess að tæta í sundur samfélagssáttmála sem flest okkur trúa á. Sanngirni verður heimtufrekja. Tjáning verður dónaskapur. Krafa um virðingu verður að þekkja ekki sinn stað. Að lokum nær sú hugmynd rótum að samkomulag um komandi ríkisstjórn sé einkamál þeirra sem þá fundi sitja. Hinir verði bara að bíða og sjá… þegja!

Þegar samningurinn er svo kominn og ríkisstjórnin mynduð verður sönnunarbyrðin færð til. Þá átti fólk bara að segja hug sinn yfir umræðunum því hvaða innlegg hefur andstaða þeirra núna? Þegar samningurinn verður svo birtur og samþykktur í stofnunum flokkanna verður sönnunarbyrðin enn einu sinni færð. Þá skuldum við nýju ríkisstjórninni jú séns. Svona eru kröfurnar alltaf hækkaðar á almenning en alltaf lækkaðar fyrir Sjálfstæðisflokkinn.

Þorðu ekki í Bjarna

Aðeins nokkrum dögum fyrir kosningar sagði Bjarni Benediktsson það opinberlega að aðeins 30% skattgreiðenda stæðu undir sér með tilliti til tekjuskatts. Fjármálaráðherra greip til varnar fyrir skattastefnu ríkisstjórnar Framsóknar og Sjálfstæðisflokksins á Facebook með því að benda 70% vinnandi fólks á, að það sé baggi á ríkinu að því er varðar tekjuskattskerfið. „Nettótekjur ríkisins af fyrstu 70% framteljanda (raðað eftir tekjum) eru neikvæðar í tekjuskattskerfi einstaklinga að teknu tilliti til útsvarsgreiðslna og vaxta- og barnabóta,“ skrifaði hann á Facebook. Viðbrögðin koma í kjölfar gagnrýni á Bjarna vegna þess að skattbyrði hefur hækkað hjá öllum tekjuhópum nema tekjuefsta fimmtungnum. „Í rauninni eru það aðeins tekjuhæstu 30% framteljenda sem standa undir tekjum ríkissjóðs af tekjuskattskerfinu,“ skrifaði fjármálaráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, þegar aðeins tveir sólarhringar eru í að téð 70% kjósi.

Ummælin minntu óneitanlega á ummæli Mitt Romney, forsetaframbjóðanda Repúblikanaflokksins í Bandaríkjunum árið 2012. Á fundi með ríkum styrktaraðilum framboðsins sagði forsetaframbjóðandinn að 47% landsmanna greiddu ekki tekjuskatt og gaf í skyn að fólkið væru byrði á samfélaginu. Myndband af ummælunum var lekið til fjölmiðla og í kjölfarið hrundi fylgi Romney. Aðeins einn tekjuhópur vildi frekar að Bjarni gegni embætti forsætisráðherra en að Katrín Jakobsdóttir, formaður VG, fari með embættið. Það er fólk með 1,5 milljón eða meira á mánuði. Þetta kemur fram í könnun Gallup sem unnin er fyrir auglýsingastofuna Dynamo dagana 20. til 27. október.

Stuðningur ríkra við Bjarna kemur ef til vill ekki á óvart. Sem fjármálaráðherra hefur hann ýtt skattbyrði frá hálaunafólki yfir á láglaunafólk. Í aðdraganda kosninganna hefur ítrekað verið sýnt fram á þetta.  Aðeins ríkasta 20% hefur notið ávinning skattabreytinga ríkisstjórnarinnar. Aðrir hafa séð skattbyrði sína hækka. Ummælin lét Bjarni falla til að verja þá stefnu sína. Ólíkt Romney sagði hann þau opinberlega og taldi sig ekki þurfa að leyna þeim. Ólíkt Romney voru ummælin röng og ólíkt Romney þurfti hann aldrei að svara fyrir þau. Kvennablaðið eitt fjallaði um þau og pistlahöfundur Stundarinnar benti í kjölfarið á að Bjarni hefði meira að segja rangt fyrir sér. Skattamálaráðherra getur sem sagt ekki stundað viðskipti sín hér á landi, hann getur ekki fyllt út skattaskýrslu án lyga og er ófær um að lesa úr ríkisbókhaldinu. Fjölmiðlar sáu ekki ástæðu til að spyrja hann út í þetta og stjórnarandstaðan ekki heldur.

Formaður stærsta flokks landsins opinberar nokkrum dögum fyrir kosningar að hann telur kennara, lögreglufólk, blaðafólk, rithöfunda, ræstitækna, stofnendur lítilla fyrirtækja, afgreiðslufólk og hjúkrunarkonur ekki standa undir rekstri samfélagsins. Bara fjárfestar, forstjórar og erfingjar auðæfa. Hann segir á Facebook af öllum stöðum að við séum baggi á vinum hans útgerðarinni, stóriðjunni og fína fólkinu sem á hús í Flórída þar sem það getur flippað á Ashley Madison. En ástæðulaust er að spyrja hann út í ummælin því það væri jú svo dónalegt.

Björt framtíð er búin að stilla upp fyrir sjálfsmorð sitt. Þau hafa afhjúpað sig sem fólk sem ekki er hægt að treysta. Jafnvel þegar valdaflokkurinn er sem veikastur þrá þau ekkert annað en klístrað hrós tuddans. Það skiptir engu hvað þau gráta gagnrýnina eða hvað þeim finnst þægilegt að hafa Sjálfstæðisflokkinn og Viðreisn með sér í þeim söng.

Fyrirlitning er það eina sem þau eiga skilið að uppskera.

Fréttatilkynning frá Borgarsögusafni:

Sunnudaginn 20. nóvember kl. 13:30 mun Margrét Sigfúsdóttir, skólastýra Hússtjórnarskólans í Reykjavík, kenna gestum kúnstina að skera út laufabrauð. Útskorin brauðin verða svo steikt í eldhúsinu og allir fara heim með gómsæt listaverk í öskjum.

Jólaeyjan Viðey / Christmas Island Viðey

Við hvetjum fólk til þess að gera sér ferð út í eyju og eiga þar góða stund saman og gaman væri ef vanir útskurðsmeistarar myndu mæta til að miðla af reynslu sinni. Svo er aldrei að vita nema jólasveinninn renni á steikarlyktina og kíki í heimsókn. Tíu laufabrauð í öskju kosta 2.000 krónur. 

Gestir eru hvattir til þess að taka með sér laufabrauðsjárn og hnífa til útskurðar en einhver áhöld verða einnig á staðnum. Í Viðeyjarstofu verður hægt að kaupa gómsætar veitingar við allra hæfi.
Vinsamlegast sendið okkur skráningu á videyjarstofa@videyjarstofa.is.

Ferjan – áætlun og verð

Ferjan siglir til Viðeyjar frá Skarfabakka klukkan 13:15, 14:15, 15:15.
Ferjukostnaður:
Fullorðnir 16 ára og eldir: 1.200 kr.
Börn 7-15 ára 600 kr.
Eldri borgarar og öryrkjar 1.000 kr.

Verið velkomin!

ADHD samtökin, hafa í samvinnu við sjö önnur félagasamtök, hrint af stað undirskriftasöfnun þar sem stjórnvöld eru hvött til að fella sálfræðiþjónustu nú þegar undir greiðsluþátttökukerfi Sjúkratrygginga Íslands.

Með undirskrift tekur einstaklingur undir þá kröfu að sálfræðiþjónusta verði veitt á sömu forsendum og önnur heilbrigðisþjónusta. Auk ADHD samtakanna standa að undirskriftasöfnuninni, Barnaheill – Save the Children á Íslandi, Einhverfusamtökin, Einstök Börn, Landssamtökin Þroskahjálp, Sjónarhóll – ráðgjafarmiðstöð, Tourette-samtökin á Íslandi og Umhyggja – félag langveikra barna.

Sálfræðiþjónusta er í dag undanskilin almennri greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga. Vaxandi fjöldi fólks er með geðraskanir eða greinist með önnur andleg veikindi en aðgengi að þjónustu fyrir þennan hóp er takmarkað og kostnaður vegna hennar mörgum ofviða. Þetta hefur margvíslegar alvarlegar afleiðingar, bæði fyrir einstaklinga og samfélagið allt.

„Sálfræðiþjónusta er undanskilin almennri greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga. Vaxandi fjöldi fólks er með geðraskanir eða greinist með önnur andleg veikindi en aðgengi að þjónustu fyrir þennan hóp er takmarkað og kostnaður vegna hennar mörgum ofviða. Þetta hefur margvíslegar alvarlegar afleiðingar, bæði fyrir einstaklinga og samfélagið allt.

Samkvæmt lögum nr. 74 frá 1997 um réttindi sjúklinga, er óheimilt að mismuna sjúklingum á grundvelli efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti. Í sömu lögum segir að sjúklingur eigi rétt á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma er völ á að veita. Sömuleiðis á sjúklingur rétt á þjónustu sem miðast við ástand hans og horfur á hverjum tíma og bestu þekkingu sem völ er á.

• Sálfræðiþjónusta er veitt af sálfræðingum sem starfa sjálfstætt og á sjúkrahúsum og heilsugæslustöðvum auk þess sem sálfræðingar eru starfandi á vegum skóla og fleiri aðila.
• Aðgengi að sálfræðingum sem starfa innan opinbera heilbrigðiskerfisins er takmarkað og biðtími eftir þjónustu nokkuð langur, þó bráðatilvikum sé yfirleitt sinnt strax.
• Einstaklingar sem þurfa á þjónustu sálfræðings að halda þurfa því oftast að leita til sjálfstætt starfandi sálfræðinga og standa straum af þeim kostnaði sjálfir.
• Sjúkratryggingar taka almennt ekki þátt í kostnaði vegna sálfræðiþjónustu hjá sjálfstætt starfandi sálfræðingum og greiða sjúklingar þá þjónustu að fullu.

Forsenda niðurgreiðslu Sjúkratrygginga er að fyrir liggi tilvísun þverfaglegs greiningarteymis heilbrigðisstarfsmanna sem gert hefur samning um slíkar greiningar við velferðarráðuneytið og að sálfræðiþjónustan sé veitt af sálfræðingi sem er aðili að rammasamningi við Sjúkratryggingar. Einungis eru fimm sálfræðingar á landinu aðilar að fyrrgreindum samningi.

Greiðsluþátttaka Sjúkratrygginga nær að þessu gefnu til tíu meðferðartíma, að hámarki, á grundvelli hverrar tilvísunar og gildir í sex mánuði frá útgáfudegi.

Algengt er að meðferðartími hjá sálfræðingi kosti á bilinu 12.000-15.000 krónur. Þá er algengt að einstaklingur með kvíða og þunglyndi þurfi að gera ráð fyrir um 10-15 meðferðartímum hjá sálfræðingi til að byrja með. Bein útgjöld hans vegna meðferðarinnar eru því á bilinu 120.000-220.000 krónur.

Inntar greiðslur vegna sálfræðiþjónustu veita ekki rétt á afsláttarkorti sem sjúklingar geta fengið þegar tiltekinni upphæð kostnaðar vegna heilbrigðisþjónustu er náð.

Eðlilegt og sanngjarnt er að veita sálfræðiþjónustu á sömu forsendum og aðra heilbrigðisþjónustu, þ.m.t. að fella þjónustuna undir greiðsluþátttökukerfi heilbrigðisþjónustu SÍ.

Núverandi fyrirkomulag felur í sér mismunun á grundvelli fötlunar, sjúkdóma eða raskana. Fjöldi einstaklinga þarf á degi hverjum að neita sér um þessa lífsnauðsynlegu þjónustu. Það leiðir oftar en ekki til þess að vandinn verður umfangsmeiri og sjúklingar þurfa aðstoð í mun dýrari úrræðum innan heilbrigðiskerfisins.“

Með undirskrift minni hvet ég stjórnvöld til að gera þær breytingar sem nauðsynlegar kunna að reynast til að bæta nú þegar úr og sjá til þess að þjónustan falli undir greiðsluþátttökukerfi Sjúkratrygginga Íslands.

Skrifum undir hér

Fréttatilkynning frá Rannsóknarsetri verslunarinnar:

Velta í fata- og skóverslun dróst saman í október síðastliðnum í frá sama mánuði í fyrra þó svo að verð á fötum hafi verið 5,9% lægra en fyrir ári. Ef borin er saman velta í fataverslun síðustu þrjá mánuði við sömu þrjá mánuði í fyrra sést að nánast engin breyting var á veltunni á milli ára. Vert er að minnast þess að um síðustu áramót voru felldir niður tollar af fötum sem hvati til aukinnar sölu á fötum hér innanlands. Þannig var ætlunin að sporna gegn þeirri þróun að Íslendingar sem ferðist til annarra landa kaupi í miklu magni föt í útlöndum og fataverslunin flyttist heim í staðinn.

Á þessu ári hefur gengi íslensku krónunnar styrkst verulega og þar með er hagstæðara fyrir landsmenn að versla erlendis núna en í fyrra. Enda var greiðslukortavelta Íslendinga erlendis í október síðastliðnum 19% meiri en í október í fyrra, sem gefur vísbendingu um að aukning hafi verið innkaupum landsmanna erlendis. Líklega eru fatakaup þar innifalin.

Dagvara og heimili

Áframhaldandi aukning var í sölu annarra vöruflokka í október. Þannig jókst sala í dagvöruverslun um 4,3% frá október í fyrra. Sala dagvöru síðastliðna þrjá mánuði var 7,3% meiri en á sama tímabili í fyrra.

Heimilin endurnýja húsgögnin fyrir jólin. Í október jókst sala húsgagna um 19,2% frá sama mánuði og í fyrra. Þar af jókst velta sérverslana með rúm um 23,5% frá því í fyrra. Þegar borin er saman velta húsgagna síðustu þriggja mánaða við sömu mánuði í fyrra jókst veltan um 26%. Sór heimilistæki, líkt og kæliskápar og þvottavélar, njóta einnig aukinna vinsælda í aðdraganda jóla. Sala á slíkum tækjum jókst um 13,5% frá október í fyrra.

Gólfefni

Nú er í fyrsta sinn birt veltuvísitala gólfefna. Vísitalan byggir á veltutölum frá flestum sérverslunum í landinu með gólfefni, auk byggingavöruverslana og annarra sem verslana sem selja gólfefni. Velta gólfefna jókst um 33,8% í október í samanburði við sama mánuð í fyrra á breytilegu verðlagi. Þegar leiðrétt hefur verið fyrir verðlagsbreytingum reiknast aukningin á milli ára vera 32,5%.
Stefnt er að því að bæta við enn fleiri flokkum byggingavöru á næstunni. Í töflunni sem hér fylgir er gólfefni undirflokkur byggingarvara.

Erlend kortavelta

Íslensk verslun nýtur góðs af auknum kaupmætti og vaxandi einkaneyslu. Jafnframt er ljóst að aukinn straumur erlendra ferðamanna hefur nokkur áhrif á verslun. Í október síðastliðnum var heildargreiðslukortavelta erlendra ferðamanna 17,5 milljarðar króna sem er 67,1% hærri upphæð en í október í fyrra.

Veltuvísitala eftir vöruflokkum

Velta í dagvöruverslun jókst um 4,3% á breytilegu verðlagi í október miðað við sama mánuð í fyrra og jókst um 4,7% á föstu verðlagi. Leiðrétt fyrir vikudaga- og árstíðabundnum þáttum jókst velta dagvöruverslana í október um 6,9% frá sama mánuði í fyrra. Verð á dagvöru lækkaði um 0,4% á síðastliðnum 12 mánuðum og var í október 0,9% lægra en í mánuðinum á undan.

Sala áfengis jókst um 11,4% á breytilegu verðlagi í október miðað við sama mánuð í fyrra og jókst um 10,9% á föstu verðlagi. Verð á áfengi var 0,5% hærra í október síðastliðnum og 0% lægra en í mánuðinum á undan. Þess ber að geta að 1. janúar 2016 var áfengi fært í neðra þrep VSK en áfengisgjald hækkað. Í gögnum sem hér er stuðst við eru sýndar breytingar á veltu án VSK og þarf því að túlka tölur með tilliti til þessarar kerfisbreytingar

Fataverslun dróst saman um 7,1% í október miðað við sama mánuð í fyrra á breytilegu verðlagi og dróst saman um 1,3% á milli ára á föstu verðlagi. Verð á fötum var 5,9% lægra í október síðastliðnum en í sama mánuði í fyrra.

Velta skóverslunar minnkaði um 8,6% í október á breytilegu verðlagi og minnkaði um 4,9% á föstu verðlagi miðað við sama mánuð í fyrra. Leiðrétt fyrir árstíðabundnum þáttum minnkaði skósala um -5,6% frá sama mánuði í fyrra á föstu verðlagi. Verð á skóm lækkaði í október um 3,9% frá október í fyrra.

Velta húsgagnaverslana var 19,2% meiri í október en í sama mánuð í fyrra á breytilegu verðlagi og jókst um 17% á föstu verðlagi. Velta sérverslana með rúm jókst um 23,5% frá því í fyrra á breytilegu verðlagi. Velta sérverslana með skrifstofuhúsgögn jókst um 16,5% á breytilegu verðlagi. Verð á húsgögnum hefur hækkað um 1,9% á síðustu 12 mánuðum.

Verslun með byggingavörur jókst í október um 12,2% á breytilegu verðlagi og jókst um 11,9% á föstu verðlagi. Verð á byggingavöru er 0,3% hærra en fyrir tólf mánuðum síðan.

Velta í sölu á tölvum minnkaði í október um 2,8% á breytilegu verðlagi miðað við sama mánuð í fyrra og farsímasala dróst saman um 34,3%. Sala minni raftækja, svokallaðra brúnvara, jókst um 4,7% á breytilegu verðlagi en sala stærri raftækja, svokallaðra hvítvara, jókst um 13,5% á milli ára.

Öndvegissúlur Ingólfs rak á land í Reykjavík og þar með hófst landnám Íslands. Frelsisþráin rak göfugustu menn Noregs til þess að sigla til eyjarinnar bláu í norðrinu og nema þar land. Þræla höfðu þeir vitaskuld og þá helst írska, en þeir fengu nú fljótt frelsi, í það minnsta fer litlum sögum af þrælahaldi nema hjá fyrstu kynslóð í landinu. Og höfðingjarnir stofnuðu Alþingi og fóru í víking og ortu drápur á milli þess sem þeir dunduðu sér við að höggva nágranna sína í herðar niður, ekki síst að undirlagi kvenskörunga, skráðu sögur og fræði á kálfskinn og urðu þjóð.

Eða var þetta kannski ekki alveg svona?

Fornleifafundir benda til þess að á Íslandi hafi menn haft fasta búsetu nokkru áður en Ingólfur og félagar settust þar að en við vitum ekki nákvæmlega hvenær þeir fyrstu námu land á Íslandi. Hvað fólk var eiginlega að vilja til Íslands er ekki síður ráðgáta. En kannski er það að skýrast. Bergsveinn Birgisson, hefur eftir meira en 20 ára rannsóknir á sögu landnámsmannsins Geirmundar heljarskinns, komist að þeirri niðurstöðu að fyrstu landnámsmenn á Íslandi hafi verið rostungaveiðimenn, fremur en bændur, kaupmenn fremur en hermenn, kapítalistar fremur en frelsishetjur.

Hver var þessi Geirmundur heljarskinn? Við þekkjum nafnið en fæst okkar vita neitt um hann. Samt er saga hans er áhugaverðari en saga flestra annarra víkinga.

Geirmundur og tvíburabróðir hans, Hámundur heljarskinn, voru konungssynir, fæddir í Rogalandi í Noregi. Móðir þeirra, Ljúfvina drottning, var af asískum uppruna en faðir þeirra, Hjör konungur hafði tekið hana sér að eiginkonu til þess að treysta viðskiptasambönd sín við veiðimenn á Norðurslóðum. Þegar Ljúfvina sá drengina óttaðist hún að konungi myndi ekki líka útlit þeirra, svo hún skipti við hvíta ambátt sína, fékk henni drengina til fósturs en ól sjálf upp hvítan son ambáttar sinnar sem sinn eigin.

Þannig hófst líf svarta víkingsins. Drengs af mongólskum uppruna sem síðar var tekinn inn í konungsfjölskylduna, dvaldi um tíma meðal frumbyggja á Bjarmalandi og lærði þar rostungaveiðar og fór löngu síðar fyrir fyrsta leiðangri rostungsveiðimanna til Íslands.

Ótrúleg saga? Já, hún er ótrúleg. En eftir að hafa lesið bók Bergsveins Birgissonar um leit hans að svarta víkingnum, finnst mér það hreint ekki ótrúlegra en að norskir höfðingjar hafi, af einskærri frelsisþrá, dembt börnum sínum og búsmala upp í opin tréskip og yfirgefið jarðir sínar í Noregi, til þess að gerast bændur á þessu óbyggilega grjótskeri. Það hlýtur að hafa verið eitthvað meira en vonin um sjálfstæði sem togaði í þá og reyndar ótrúlegt að þeir hefðu komið stórum bústofni fyrir á skipunum. Kannski var það gróðavonin, ásókn í dýrmæta auðlind, sem rak þá af stað.  Kannski voru landnemarnir norskir útrásarvíkingar, sem rétt eins og auðmenn nútímans voru frumkvöðlar sem byggðu veldi sitt á útsjónarsemi og þekkingu sem aðeins fáir höfðu yfir að ráða, en um leið á pólitískum tengslum, misneytingu valds og gegndarlausri rányrkju.

Myndskeið sem notað var til kynningar á sýningu um sögu Geirmundar
sem sett var upp á Ögvaldsnesi í Rogalandi eftir útkomu bókarinnar í Noregi.

Leitin að svarta víkingnum er komin í búðir. Bókin er afrakstur áratuga rannsókna, ekki aðeins á sviði fornbókmennta og sagnfræði heldur styðst höfundur einnig við rannsóknir á sviði fornleifa, erfðafræði og málfræði svo nokkuð sé nefnt. Við fáum innsýn í hugarheim dróttskáldsins, smíði víkingaskipa, uppeldi höfðingjasona á víkingaöld, líf frumbyggja á Norðurslóðum, pólitísk átök í kringum þrælasöluna í Dyflinni, lýsisgerð, rostungaveiði og ekki síst – mun áhugaverðari kenningu um landnám Íslands en þá sem enn er kennd í grunnskólum landsins. Þetta er einstök bók, sem brúar bilið milli fræðirits og skáldsögu, fræðibók sem er svo létt og skemmtilega framsett að hún hentar leikmönnum sem yndislestur. Leitin að svarta víkingnum hefur farið sigurför um Noreg og er nú loksins komin út í íslenskri þýðingu.