Ólöf Melkorka Laufeyjardóttir skrifar:

Í dag 17. nóvember er alþjóðlegur dagur fyrirbura. Máttur læknavísindanna er mikill og þess vegna lifa mörg börn sem annars áttu enga lífsvon. Það er dásamlegt til þess að vita að flestir fyrirburar sem lifa af án þess að hafa skaðast og margir standa sig vel samfélagslega. Sumir fyrirburar hafa orðið að mikilmönnum (konum). En allir eru ekki jafnheppnir og hafa hlotið skaða sem ekki verður læknaður eða snúið við, sumir fyrirburar deyja eftir að hafa háð erfiða baráttu við fötlun og veikinda.

Ég á litlar dætur, báðar sem hafa safnast til feðra sinna og mæðra, eiga sér stað einhverstaðar í alheiminum. Kannski í faðmi Guðs eða þess kraftar sem skóp heiminn? Ég hreinlega veit það ekki, mitt val er að trúa og ég trúi á engla sem svífa um og eru alltaf nálægir okkur.

Einn engilinn minn fæddist eftir 26 vikna meðgöngu, hlaut heilablæðingu á þriðja degi og barðist við veikindi sem stöfuðu af fötlun hennar. Hún kaus að færa sig á milli heimkynna í lok maí 1995. Það sem hún skildi eftir sig var kærleikur og ást, breitt bros og ljómandi augu. Hún skildi líka eftir sig tómarúm í faðmi mínum og hjarta, en gaf mér um leið töfrasprota til þess að ég gæti fyllt þetta tómarúm reglulega af minningum sem ég orna mér við. Ég lærði að elska það sem við köllum „ófullkomnleika“, en sem fyrir mér var fullkomnun þeirrar elsku sem börnin okkar gefa af sér. Systir hennar fæddist 10 mánuðum eftir brottförina úr jarðheimum, 15 vikum fyrir tímann, veikburða og með lágværan grát.

Ég hafði gert samkomulag við læknana sem önnuðust mig á meðgöngunni að grípa ekki til þeirra aðferða sem læknavísindin hafa til að endurlífga hana, ég leyfði henni að ráða hvoru megin hún kaus að vera. Hún lifði í fjóra tíma á brjóstinu á mér, agnarsmá, köld og grátandi. Ég lá í skelfingu með barnið mitt og hjarta mitt hrópaði – lifðu barn, lifðu. Þetta litla barn mitt átti ekki möguleika á því að lifa eðlilegu lífi, líkami hennar var sýktur, lungun hefðu aldrei orðið starfhæf og hennar hefði beðið sömu örlög og systur hennar, fjölfötlun og þjáning.

Ég sakna en ég er ævinlega þakklát fyrir að hafa fengið að vera mamma, fengið að annast barnið/börnin mín í mislangan tíma.

Ég samgleðst öllum foreldrum sem hafa fengið börnin sín heim af vökudeild heilbrigð. Og þeim foreldrum sem hafa farið með sín börn fötluð eða veik af vökudeild, ég held að ég skilji ykkur, gleðina, sársaukann og tárin þegar ekki er hægt að hugga grátandi kríli.

„Systurnar Laufey Ósk og Selma Rún
Selma fædd 14 vikum fyrir tímann og lifði í þrjú og hálft ár fjölfötluð. Laufey fædd 15 vikum fyrir tímann og lifði í 4 tíma – Ég er bara ein af hundruðum þúsunda kvenna sem hafa fætt fyrir tímann og börnin mín hafa látist. Sem kona á Vesturlöndum hef ég fengið meiri stuðning og skilning er konur í vanþróuðu ríkjunum.“

Það er ögrandi að lesa skáldskap sem reynir á þolrifin. Þegar formið er úthugsað, leikið er með sjónarhorn, tíma og framvindu og innihald og form mynda listræna heild með ýmsum túlkunarmöguleikum. Í Kompu Sigrúnar Pálsdóttur er þetta allt listavel gert.

Allt í rúst

Gersemar eins og gömul handrit (sem hér á landi eru flest læst niðri meðan Hús íslenskra fræða er aðeins hola á Melunum), eru efni í heillandi og fræðilegar rannsóknir sem segja okkur margt um fortíð okkar og menningararf. Aðalpersónan í Kompu, ung kona í doktorsnámi, hefur brotlent harkalega eftir áralanga vinnutörn við gamalt handrit sem hún taldi varpa nýju ljósi á veraldarsöguna. Þegar kenning hennar gengur ekki lengur upp, brotnar hún saman og missir tökin á tilverunni. Hún getur ekki horft framan í nokkurn mann, sjálfsmynd hennar er í molum, virðing hennar sem fræðimanns er í rúst. Hún einangrar sig frá öðru fólki og veruleikinn skríður burt meðan hún glímir við angist, brjálsemi og sjálfskipaða útilokun.

Kynstur af þekkingu hlaðast upp í heiminum og sérfræðingar verja árum og áratugum í að rannsaka, greina og miðla henni. Sá sem er í hlutverki fræðimanns fer í tilteknar stellingar því þekkingin á sér stöðu í þjóðfélaginu og stofnunum þess; fræðimaður þarf að uppfylla væntingar sem gerðar eru til hans og tileinka sér ákveðna orðræðu til að vera gjaldgengur. Hann fórnar drjúgum tíma í þágu vísindanna, jafnvel allri starfsævinni til að fullnægja þekkingarþrá sinni og metnaði, uppskera loks og öðlast viðurkenningu innan fræðasamfélagsins. Það er því mikið áfall fyrir aðalpersónu Kompu að horfast í augu við að kenning hennar stendur á brauðfótum, grúskið unnið fyrir gýg, prófgráðunni teflt í tvísýnu og framavon úti. Ekki gerir það henni auðveldara fyrir að bera byrðina ein og þegja yfir skömminni og vanmættinum sem hellast yfir hana. Að auki hefur hún áður glímt við andleg veikindi sem bætir ekki úr skák.

Hvað er í kompunni?

Kompa snýst ekki um uppruna sögulegra heimilda og tilviljunarkennda varðveislu þeirra, eins og segir á bókarkápu. Hún fjallar um fólk og fjölskyldu, óvæntar tengingar og tengslaleysi; um hugarástand, óra og verki þegar krísa dynur yfir. Um farangurinn á lífsleiðinni og „niðurrifsmanninn“ í okkur öllum (hlakkar kannski í honum á bókarkápunni?) og dimmt skotið, sem er í senn athvarf, öryggi og uppspretta hryllingsins; „that little darkroom where misconceptions are developed“ (137-8). Kompa er margrætt orð sem vísar í ýmsar áttir; minnisbókin sem við trúum fyrir okkar innstu hugrenningum, sérherbergið sem konur þurfa og háaloftið þar sem þær eru geymdar ef þær stíga yfir mörkin.

Þar sem ógn steðjar að eru samtöl persóna og samskipti rakin út frá sjónarhorni þess sem er á varðbergi, tapar sífellt þræðinum og heyrir aðeins orð á stangli. Þegar gömlu vinkonurnar úr menntaskóla koma í heimsókn rennur allt út fyrir aðalpersónunni, hugurinn reikar og nýjar hugmyndir vakna:

…velti fyrir mér hvernig skoðanir fólks verða til, og hvort þeim sé viðhaldið af raunverulegri sannfæringu eða bara fastheldni við einhverja gamla fullvissu sem kannski varð til fyrir tilviljun, óvart eða í vondum félagsskap. Í framhaldinu hugsa ég um mannamót skyldra. Ég hugsa um fortíðina, hversu framandi hún sé og gömul…“ (37).

Frábær kafli gerist í sumarbústað þegar sögumaður liggur andvaka í rúmi sínu í borginni og sviðsetur í huga sér hvað þar hafi gerst (58-68) og þeir atburðir eru sviðsettir á ný seinna í bókinni (115-119).

„Nei, það er heldur ósennilegt að þetta samtal eigi sér stað. Og reyndar finnst mér líklegra að eitthvað þessu líkt sé í uppsiglingu: Ester hefur drukkið mest, Tína fast á hæla hennar en Sigríður A. ekkert því hún keyrir heim fyrir nóttina. Þamb Esterar er líklega þannig til komið að umræðan yfir borðum hefur fljótlega farið að snúast um hana og aðstæður á heimili hennar í Kópavogi. Það hafði nefnilega gerst ekki alls fyrir löngu að eiginmaðurinn, þjálfarinn, hafði ekki mælt orð frá munni í þrjá daga eftir eitthvert tap í einhverri deild, og Tínu þótti slíkt ástand ekki „konu“ bjóðandi. Ester hafði fyrst farið í vörn fyrir mann sinn, en eftir því sem hún drakk meira gaf hún sig og viðurkenndi að þessi helvítis „bolti“ væri að fara með hjónabandið og heimilislífið. Verst væri þetta stöðuga ójafnvægi milli sorgar og botnlausrar gleði. „Er ekki verst hvað þessi sjálfselska fyrrverandi íþróttahetja, sem gat ekki einu sinni verið viðstödd fæðingu yngsta sonar síns vegna boltans, er orðin spikfeit?“ spyr ég sjálfa mig og velti mér yfir á hina hliðina“ (59).

Hryggðarmynd verður til

Í fjölskylduboði horfir aðalpersónan á samskipti gestanna utan frá, treystir engum og býst alltaf við hinu versta. Nánustu aðstandendur, eiginmaðurinn Hans, ljúfmenni og fíngerður snillingur, og mamman, léttsnobbað hörkutól, leika stórt hlutverk í sögunni en af meðvirkri eða misskilinni kurteisi horfa þau aðgerðarlaus á aðalpersónuna tærast upp og breytast í hryggðarmynd, með snjóhvítt andlit, starandi augu og þurrar varir, sem fylgir vart fötum lengur.

…Eða horfir Hans spyrjandi á mig, vegna þess að ég birtist hér skyndilega upp úr geymslunni með gamla ljósmynd, í náttkjól, um hálftíma eftir að hann kemur heim úr vinnunni? Eitt augnablik vona ég að hann átti sig, gangi á mig og horfist í augu við það að hegðun mín er ekki tilviljun, og gefi mér þannig færi á  að segja honum hvað í ósköpunum henti mig fyrir um mánuði síðan. En þegar mér finnst sem Hans sé um það bil að opna munninn heyrist brothljóð innan úr stofunni. Svilinn hefur hrokkið upp úr áfengislúrnum og rekið sig í glervasann sem stóð á borðinu við hlið sófans. Kjarkleysi okkar verður allt að vopni, og nú stöndum við bæði inni í stofu“ (83-4).

Brostnar vonir

Stíll Sigrúnar er eftirtektarverður; fágaður og virðist átakalítill á yfirborðinu þar sem lýst er hverdagslegum athöfnum í smáatriðum en hann er í raun útleitinn og súrealískur; hugmyndir þjóta fram og aftur, hrannast upp og tengjast í heildarmyndinni (eða ekki). Ljóðrænu bregður víða fyrir og það er farið fallega með:

„Hversu oft má rifja upp draum þar til atburðarás hans byrjar að slitna í sundur, myndir hans að molna og líftími þeirra verður ekki nema andartakið sem það tekur að kalla þær fram? Ég rís upp af koddanum með mynd af landslagi í höfðinu: klettagili í ógurlegri birtu. Svo leggst ég aftur með undarlegan létti í hjarta án þess að vita í raun af hverju, því nú rennur landslagsmyndin saman við fyrstu hugsun dagsins. Og er þar með að eilífu glötuð“ (67-68).

Í fyrstu skáldsögu Sigrúnar Pálsdóttur sést greinilega að hún býr yfir ríkri andagift og hefur afburða tök á því sem hún er að gera. Textinn flæðir um mörk veruleika, geðveiki og fantasíu, hvikuls ljóðs og fræðilegrar orðræðu. Það er svo ótal margt sem leynist í Kompunni; brostnar vonir og óuppgerðar sakir, missir, höfnun og sorg.

Í síðari hluta bókarinnar, sem er aðeins 15 blaðsíður, er önnur rödd. Þar fer uppgjör fram, hreinsað er úr hillunum og loks skellt í lás. Aðalpersóna sögunnar hafði um stund freistað þess að horfa á tilvist sína „í dýrðarljóma endurlitsins“ en það er vitaskuld dæmt til að mistakast (127). Lífið er meiri myrkrakompa en svo.

Smekkleysa sm ehf, 2016

166 bls.

Fréttatíminn greinir frá því að Skattrannsóknarstjóri hafi nú rannsakað og lagt fram kæru á hendur 57 sjómönnum fyrir skattalagabrot. Allir sjómennirnir sem koma við sögu störfuðu við íslenskar útgerðir erlendis aðallega undan Afríkuströndum. Eru kærurnar lagðar fram vegna Panamaskjalanna svokölluðu en meira en helmingur skattalagabrota sem tengjast Panamaskjölunum tengjast sjómönnum. Í grein Fréttatímans segir:

„Fréttatíminn hefur ekki heimildir fyrir því hjá hvaða útgerðum sjómennirnir 57 störfuðu, fyrir utan að einhverjir þeirra unnu hjá Sjólaskipum í Afríku. Útgerðarrisinn Samherji keypti útgerð Sjólaskipa í Afríku árið 2007 og rak hana til ársins 2013. Rannsóknirnir á málunum snúa að því hvort löglegt hafi verið hjá sjómönnunum að skrá lögheimili sitt erlendis, og vera því skattskyldir þar samkvæmt lögum, en búa svo í reynd á Íslandi. Heimildir Fréttatímans herma að einhverjir af sjómönnunum hafi skráð lögheimili sitt í Máritaníu. Eitt af því sem yfirvöld kanna líka í málunum er þá líka hvort sjómennirnir hafi greitt skatta í löndunum sem þeir voru skráðir í.“

Segjum svo að þú sért einn af þessum óheppnu sem misstu íbúð um og eftir hrun. Þú varst kannski búin að berjast fyrir því að láta hlutina ganga upp í vonlausu umhverfi og á endanum gekk það ekki lengur. Hjá sumum gerðist þetta skömmu eftir hrun hjá sumum gerðist það fyrir ári.

Þú misstir íbúðina á uppboði.

Þú áttir útistandandi skuld eftir uppboðið hjá Íbúðalánasjóði sem hékk yfir þér sem vanskil og þú hringdir í Íbúðalánasjóð (Íls) til að athuga hvað hægt væri að gera í því, því þó þú hefðir misst íbúðina þína þá vildir þú standa við það sem þú gast.

Útistandandi skuld hjá Íls var um 6 milljónir ( uppdiktuð tala) og þér var tjáð að til þess að geta farið að semja um hana þyrftir þú að greiða helming hennar í eingreiðslu og svo mætti semja um rest.
Og þarna stoppaði allt.

Hvernig áttir þú að redda 3 milljónum fyrst þú gast ekki reddað íbúðinni frá uppboði? Lán hjá viðskiptabanka þínum? Líklega varstu í vanskilum hjá þeim banka nú þegar eða erfiðri skuldastöðu vegna erfiðleika síðustu ára.

Svo var þér tjáð að eftir 3 ár gætir þú sótt um niðurfellingu skuldarinnar.

Gott og blessað, það er þó eitthvað. En á þessum þremur árum ertu á íslenskum leigumarkaði þar sem leigan er um það bil 70%, +- einhverjar prósentur, af útborguðum launum þínu. Þar sem lánastofnanir lána tops 90% ef um fyrstu kaup eru að ræða, það teljast víst fyrstu kaup að þessum þremur árum liðnum sem er undarleg röksemdarfærsla en ok, þá þarftu að eigið fé sem því nemur.

Hvernig áttu að leggja fyrir til þess að geta svo keypt að þremur árum liðnum?

Áttu kannski að borga leigu, leggja fyrir – og sleppa því að borða?

Það hlýtur hver einasta manneskja með um það bil kvart hugsun að sjá að þetta getur ekki gengið upp nema fyrir afar takmarkaðan hóp fólks.

Það hlýtur líka hver einasta manneskja með kvart hugsun að gera sér grein fyrir því að ef ekki verður gert eitthvað alvarlegt í leiguhúsnæðismálum – þá verður að gera eitthvað alvarlegt í eignarhúsnæðismálum.

Eins og er – er þetta alveg galið kerfi og galið er ekki gott til lengdar.

Um réttinn til þess að lifa áfram, þegar því verði við komið og takmarkanir á réttinum til þess að vita ekki.

Það er erfitt að fela flest í heimi nútíma tölvutækni nema ef vera skyldi illan vilja og saurugar hugsanir, þótt það reynist líka á stundum breiskum manninum um megn. Ef upplýsingar eru til einhvers staðar á tölvu er fátt sem getur komið í veg fyrir að tæknisnjallir þrjótar komist yfir þær. Þess vegna höfum við lög sem setja skorður við skráningu persónuupplýsinga. Við viljum verja friðhelgi um einkalíf fólks. Lögin byggja að miklu leyti á tilskipun Evrópusambandsins og framkvæmd þeirra er í höndum stofnunar sem heitir Persónuvernd. Ákvörðunum Persónuverndar verður ekki áfrýjað innan kerfisins og stofnunin er óháð pólitísku valdi. Hlutverk Persónuverndar er flókið og vald stofnunarinnar er mikið, vegna þess að flest af því sem við aðhöfumst í daglegu lífi er skráð í tölvur og hefur tilhneigingu til þess að geymast einhvers staðar. Þessi tölvuskráning atferlis er forsenda ýmislegs sem við lítum á sem sjálfsögð þægindi í dag, en rúllugjaldið sem við borgum er sá möguleiki að upplýsingar um okkur séu nýttar bara einhvern veginn, til dæmis í annarlegum tilgangi.

Konur sem bera íslensku stökkbreytinguna í BRCA2 eru með 72% líkur á því að fá brjóstakrabbamein og 86% líkur á því að fá eitthvað krabbamein, illvígt. Þær lifa að meðaltali 12 árum skemur en konur sem bera ekki stökkbreytinguna og eru þrisvar sinnum líklegri til þess að deyja fyrir sjötugt.

Það er því ljóst að ákvarðanir Persónuverndar hafa mikil áhrif og víða og sýnist sitt hverjum um það hversu vel stofnunin hafi höndlað valdið mikla sem henni er fengið að lögum. Eitt er víst að mikið og óskorað vald í höndum búrókrata hefur tilhneigingu til þess að vera erfitt viðureignar og handhafar þess lenda gjarnan í því að vera hvort tveggja í senn, ógnvekjandi og hlægilegir.

Nýleg birtingarmynd þessa er í grein eftir forstjóra og stjórnarformann Persónuverndar í Fréttablaðinu á þriðjudaginn í síðustu viku, sem fjallar um réttinn til að vita og vita ekki um stökkbreytingu í BRCA2 erfðavísinum sem eykur mjög líkur á krabbameinum. Þar stíga lögfræðingarnir lærðu út fyrir sérsvið sitt og láta eins og utan þess nægi brjóstvitið eitt saman, þeir þurfi ekki einu sinni að afla sér gagna um málið. Ég finn mig knúinn til þess að gera eftirfarandi athugasemdir við málflutning þeirra:

1. Í upphafi greinarinnar staðhæfa þær að Íslensk erfðagreining telji að það sé brýnt að aflétta dulkóðun á upplýsingum um stökkbreytingu sem auki líkur á krabbameinum. Það má meira að segja lesa það milli línanna að Íslensk erfðagreining eigi hagsmuna að gæta í því að þetta sé gert. Þetta er alrangt. Íslensk erfðagreining hefur aldrei myndað sér skoðun á þessu máli og aldrei tjáð sig um það. Það stríðir beinlínis gegn hagsmunum fyrirtækisins að upplýsingar sem það býr að yrðu notaðar til þess að finna arfberana. Íslensk erfðagreining er fyrirtæki sem vinnur að rannsóknum á tengslum milli fjölbreytileika í röðum níturbasa í erfðamengi mannsins og mannlegs fjölbreytileika og á töluvert undir því að það ríki friður um þá vinnu. Þeim friði gæti steðjað hætta af því að upplýsingar sem fyrirtækið aflaði til rannsókna yrðu notaðar í allt öðrum tilgangi. Það er því óheppilegt að forstjóri og stjórnarformaður Persónuverndar skulu herma þessa skoðun og þennan vilja upp á aðila sem sækir jafnmikið til Persónuverndar og Íslensk erfðagreining hefur gert í tuttugu ár.

Ég, Kári Stefánsson forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, hef hins vegar oft tjáð mig um mikilvægi þess að upplýsingar sem aflað var af Íslenskri erfðagreiningu í rannsóknarskyni yrðu afkóðaðar og notaðar til þess að finna arfberana, í þeim tilgangi að bjarga lífi þeirra. Það sem meira er, ég hef haldið því fram að það sé ómannúðlegt að gera þetta ekki. Með þessu hef ég klárlega gengið gegn hagsmunum fyrirtækis, sem ég stofnaði fyrir 20 árum og þykir býsna væntum. Það er í sjálfu sér ekkert óeðlilegt eða óvanalegt við það. Ég held að við séum flest sammála um að þegar verkefnið er að bjarga fólki úr bráðri lífshættu séu hagsmunir fyrirtækja hjóm eitt, sem er auðvelt að kasta fyrir róða.

2. Lögfræðingarnir segja að staðhæfingarnar sem þær herma upp á Íslenska erfðagreiningu en eru mínar „feli í sér nokkra einföldun.” Nú skulum við skoða hvað það er sem þeim finnst einföldun: Konur sem bera íslensku stökkbreytinguna í BRCA2 eru með 72% líkur á því að fá brjóstakrabbamein og 86% líkur á því að fá eitthvað krabbamein, illvígt. Þær lifa að meðaltali 12 árum skemur en konur sem bera ekki stökkbreytinguna og eru þrisvar sinnum líklegri til þess að deyja fyrir sjötugt. Þar sem stökkbreytingin ver ekki gegn öðrum sjúkdómum er líklegt nokkur hluti þeirra 14% arfbera sem fá ekki krabbamein hefðu fengið það ef þær hefðu ekki dáið af öðrum sökum. Það er því varla djúpt í árina tekið að segja að lífi arfberanna steðji bráð hætta af stökkbreytingunni. Það er hægt að minnka þá hættu á ýmsan máta og koma með því í veg fyrir að arfberarnir deyji af hennar sökum fyrir aldur fram. Það er til dæmis hægt að minnka hættuna á brjóstakrabbameini úr 72% í 5% með fyrirbyggjandi brjóstnámi. Þess vegna hef ég haldið því fram að það sé svo mikilvægt að finna arfberana að okkur beri að nota til þess öll tiltæk ráð, meðal annars afkóðun upplýsinga sem var aflað til vísindarannsókna, sem er ætlað að varpa ljósi á eðli hópsins en ekki áhættu einstakra þátttakenda.

Þeim finnst þetta vera einföldun vegna þess að arfberarnir hafi rétt á því að vita ekki um stökkbreytinguna og hann beri að virða. Skoðun mín á þessu máli byggir ekki á skorti á virðingu fyrir réttinum til þess að vita ekki, sem ég held að sé mikilvægur á köflum, heldur einfaldlega á þeirri staðreynd að þegar hann stangast á við réttinn til lífs hljóti hann að víkja. Það ber að hafa í huga að sú ákvörðun arfbera að vilja ekki vita um stökkbreytinguna væri nokkurs konar jafngildi sjálfsvígs, sem er athöfn sem samfélag okkar leggur ekki blessun sína yfir. Það má því segja að þegar sjálfsákvörðunarréttur einstaklingsins og réttur hans lífs rekast á sé það vilji samfélagsins að sjálfsákvörðunarrétturinn víki, í það minnsta þegar einstaklingurinn vill binda enda á líf sitt.

3. Þær benda á að rétturinn til friðhelgis um einkalíf sé bundinn í stjórnarskrá og gefa í skyn að þess vegna væri vafasamt að bjarga lífi arfberanna án þess að þeir bæðu um það. Þessi afstaða stangast á við hefð í íslensku samfélagi þar sem við erum sífellt að reyna að bjarga lífi fólks án þess að það biðji sérstaklega um það: við reynum að bjarga ósyndum sem dettur í höfnina, við leitum að rjúpnaskyttum sem villast upp á heiði og við upplýsum fólk sem býr við snjóflóðahættu og flytjum það jafnvel nauðungarflutningi. Allt gerum við þetta án þess að láta okkur detta í hug að við þurfum upplýst samþykki fólks fyrir tilraunum okkar til þess að bjarga lífi þess. Það er nefnilega hefð fyrir því í íslensku samfélagi að líta svo á að þótt friðhelgi um einkalíf fólks sé mikilvæg sé hún ekki eins mikilvæg og lífið sjálft. Þess vegna fórnum við stundum því fyrra til þess að bjarga því seinna.

4. Lögfræðingarnir tveir telja sig umkomna þess að segja lesendum sínum hverjar skyldur heilbrigðiskerfisins séu þegar kemur að erfðasjúkdómum: “að veita þeim bestu mögulegu þjónustu sem kjósa að leita upplýsinga …” Það letur þær greinilega ekki til verksins að hvorug þeirra hefur sérþekkingu á sviði heilbrigðisþjónustu eða erfðasjúkdóma. Þær geta hins vegar í krafti þess valds sem Persónuvernd hefur lögum samkvæmt reynt að takmarka getu heilbrigðiskerfisins til þess að bjarga mannslífum. Hlutverk heilbrigðiskerfisins er hins vegar að líkna, lækna og fyrirbyggja, hvort sem um er að ræða erfðasjúkdóma eða aðrar meinsemdir og það er hefð fyrir því að það seilist töluvert inn í líf fólks til þess að ná þeim markmiðum.

Við verðum að leggja land undir fót og finna arfberana og bjarga þeim. Þetta eru mæður okkar og systur, konurnar okkar og dætur. Þær eiga það skilið að við forðum þeim undan því banvæna snjóflóði sem stökkbreyting í BRCA2 er, þótt í einstaka tilfelli krefjist það nauðungarflutnings.

5. Lögfræðingarnir tveir enda grein sína á því að segja okkur hvað þurfi til þess að vernda líf arfberanna:  „Því markmiði að vernda líf og heilsu arfbera alvarlegra sjúkdóma verður best náð með opinskárri umræðu um valkosti sem eru til staðar.” Þá vitum við það. Það er akkúrat þarna sem þær hætta að vera ógnvekjandi í greininni sinni og verða hlægilegar. Við eigum að hemja stökkbreyttan erfðavísi með orðum. En kannski er þetta alls ekki fyndið vegna þess að þetta er ákall um að við höldum áfram að blaðra á meðan fleiri og fleiri konur fá krabbamein sem þær enda á að deyja af frá börnum og buru.

Það hafa verið miklar og opinskáar umræður um þetta mál í mörg ár af hálfu Krabbameinsfélagsins, Siðfræðistofnunar, Læknadeildar, Sjúklingasamtaka, Heilbrigðismálaráðuneytisins og fleiri aðila. Þessar umræður hafa ekki bjargað einu einasta lífi vegna þess að þótt allt verði af orðum fyrst þarf meira til. Það er kominn tími til þess að blása til herferðar og það verður ekki gert með því að gefa þeim sem vilja tækifæri til þess að komast að því hvort þeir séu með stökkbreytinguna. Reynslan sýnir að þannig næst ekki nema í lítinn hluta þeirra sem eru í hættu. Við verðum að leggja land undir fót og finna arfberana og bjarga þeim. Þetta eru mæður okkar og systur, konurnar okkar og dætur. Þær eiga það skilið að við forðum þeim undan því banvæna snjóflóði sem stökkbreyting í BRCA2 er, þótt í einstaka tilfelli krefjist það nauðungarflutnings. Ég er hins vegar nokkuð vissum að það hefur ekki verið ein einasta kona á Íslandi með krabbamein að bíða dauða síns af völdum stökkbreytingar í BRCA2 sem hefði ekki viljað vita af henni fyrir og bregðast við til þess að bjarga sér og sínum.

Hlutverk Persónuverndar er að framfylgja lögum sem voru sett til þess að hlúa að friðhelgi um einkalíf fólks og á þann hátt gera líf þessa sama fólks almennt betra. Friðhelgi um einkalíf fólks er ekki markmið í sjálfu sér heldur eitt af fjölmögum tækjum sem við notum til þess að gera líf fólks betra. Það er því hámark búrókratísks hroka þegar þeir hirðar sem við höfum fengið til þess að gæta friðhelginnar leggjast í víking til þess að reyna að sannfæra þjóðina um að það sé rétt að fórna þeim lífum sem friðhelgi um einkalíf átti að bæta fyrir friðhelgi um einkalíf.

Ég hef það einhvern vegin á tilfinningunni að lögfræðingarnir tveir, forstjóri og stjórnarformaður Persónuverndar, hafi villst inn í söng nokkurn um fáránleikann eftir Bob Dylan sem heitir Hverfi einmannaleikans (Desolation Row) og næst fréttum við að þær séu farnar að mála vegabréfin okkar brún.

Fréttatilkynning af vef Neytendasamtakanna

Neytendasamtökin hafa á síðustu dögum átt í viðræðum við bankastofnanir, fjarskiptafyrirtæki og fyrirtækið Auðkenni vegna gjaldtöku á rafrænum skilríkjum. Að mati Neytendasamtakanna fellur óverulegur kostnaður til hjá fjarskiptafyrirtækjum vegna notkunar neytenda á rafrænum skilríkjum og engar efnislegar forsendur standa til þess að láta neytendur greiða fyrir þá notkun. Notkun rafrænna skilríkja leiðir til verulegs hagræðis hjá fjármálastofnunum, opinberum aðilum og fleiri fyrirtækjum, svo nemur gríðarlegum fjárhæðum og ekki kemur til greina að rukka neytendur fyrir notkun þeirra.

Síminn hefur tilkynnt að ekki standi til að hefja gjaldtöku vegna notkunar neytenda á rafrænum skilríkjum og Vodafone hefur frestað gjaldtöku, sem fyrirhugað var að hefja um næstu mánaðarmót. Neytendasamtökin fagna þeirri ákvörðun og telja eðlilegt að fyrirtækið falli með öllu frá fyrirhugaðri gjaldtöku. Eftir stendur að Nova hefur um skeið innheimt gjald af viðskiptavinum sínum vegna notkunar rafrænna skilríkja og hyggst gera það áfram. Neytendasamtökin telja, sem áður segir, engar efnislegar forsendur vera fyrir þeirri gjaldtöku.

Einhver kostnaður mun hafa fallið á fjarskiptafyrirtæki vegna útskiptingar SIM korta í tengslum við skuldaleiðréttingu ríkisstjórnarinnar á síðasta kjörtímabili en óvarlegt er að telja allan þann kostnað til rafrænna skilríkja þar sem hvort eð er hefði þurft að skipta út SIM kortum á lengri tíma.

Neytendasamtökin leggja áherslu á að það hagræði og sparnaður sem verður til hjá fjármálafyrirtækjum og öðrum þeim fyrirtækjum og stofnunum vegna notkunar rafrænna skilríkja er margfalt á við þann kostnað sem til fellur og því er fráleitt að neytendur séu sérstaklega rukkaðir fyrir notkun þeirra.

Neytendasamtökin fagna því að almennt virðist ríkja skilningur hjá hagsmunaaðilum að mikilvægt er að tryggja gjaldfrelsi neytenda við notkun rafrænna skilríkja. Mikilvægt er að nota tímann nú vel og finna lausn, sem tryggir til frambúðar að rafræn skilríki verði neytendum að kostnaðarlausu. Neytendasamtökin munu beita sér í þeim efnum. Mikilvægt er að öll gjaldtaka af neytendum vegna notkunar rafrænna skilríkja hætti.

Katrín Jakobsdóttir hefur boðað fund með formönnum/fulltrúum Pírata, Viðreisnar, Bjartrar framtíðar og Samfylkingar á morgun sunnudag í forsætisnefndarherbergi Alþingis kl.13.

Birgitta Jónsdóttir virðist hlakka til fundarins en í færslu á Facebook segir hún:

Elsku vinir og vandamenn. Ég fer inn í þennan dag full bjartsýni. Það væri með sanni sögulegt ef fimm flokkar næðu saman með þrjá nýja innanborðs.

Nóvemberblús

Eintómt myrkur, fjúk og frost
fátt er hægt að gera.
Eintómt myrkur, fjúk og frost
fátt er hægt að gera.
Biðji ég um betri kost
býðst mér innivera.

Nánast ekki neitt að ske
nema ég að slæpast.
Nánast ekki neitt að ske
nema ég að slæpast.
Fer í kaffi, fæ mér te.
Fáránleikinn hæpast.

Enginn kemur. Allt er hljótt.
Aldrei hringir síminn.
Enginn kemur. Allt er hljótt.
Aldrei hringir síminn.
Ekki dagur. Ekki nótt.
Ekki líður tíminn.

Vilborg Davíðsdóttir skrifar:

17. nóvember er alþjóðlegur dagur helgaður sorg barna. Um 900 börn á Íslandi sem nú eru á aldrinum 0-18 ára hafa misst foreldri. Sem þýðir að þótt kannski sé ekki syrgjandi barn í bekk barnsins þíns þá eru örugglega fleiri en eitt og fleiri en tvö í leikskóla þess, grunnskólanum og/ eða framhaldsskólanum. Og vitanlega miklu fleiri sem syrgja systkini, stjúpforeldri, afa eða ömmu.

Samfélagið okkar gerir ekkert fyrir þessi börn. Ekkert net grípur þau í velferðarkerfinu, enginn fagaðili bregst við, enginn leiðir þau í gegnum myrkan skóg sorgarinnar aðrir en foreldrið sem eftir lifir og syrgir maka sinn, fallinn frá í blóma lífsins. Í sumum grunnskólum er til einhvers konar áætlun um hvernig á að bregðast við þegar fregnast að foreldri sé dauðvona eða barn hafi misst foreldri, hvernig á að segja bekkjarfélögunum og foreldrum þeirra hörmuleg tíðindi.

Eftir því sem ég kemst næst er þó mikill misbrestur á þessu og eftirfylgni er engin. Barnið mætir í skólann aftur og tekst einsamalt á við heim sem er í rúst. Engin tilboð um viðtöl eða ráðgjöf, engin meðvitund um að foreldramissir í bernsku eykur mjög hættu á alvarlegum kvíða og þunglyndi. Séu erfiðleikar fyrir vegna raskana eins og ofvirkni, kvíða eða einhverfu er öruggt að þeir margfaldast.

Sorgin er eðlilegt ferli en finnist okkur fullorðna fólkinu erfitt að læra að lifa með henni, hvað má þá segja um börnin? Önnur stoðin sem heldur himninum uppi er horfin og nýr veruleiki hrynur yfir þau. Engir sálfræðingar starfa í skólunum með menntun eða innsýn í hvernig má styðja börn í sorg. Í miðju eigin áfalli standa eftirlifandi foreldrar uppi aleinir og ráðþrota um hvernig best er hægt að halda utan um börnin sín og unglingana.

Dauðageigurinn getur heltekið þau, myrkfælni, sterk þörf fyrir sífellda nærveru og vitneskju um ferðir eftirlifandi foreldris, kvíði fyrir einu og öllu því hvenær sem er getur eitthvað skelfilegt komið fyrir. Það sem gat gerst einu sinni og virtist óhugsandi getur alveg eins gerst aftur. „Hvernig veit ég að þú deyir ekki líka?“ er ein af þeim spurningum sem eftirlifandi foreldri þarf að svara barni í sorg. Unglingar sérstaklega geta lokast inni í lamandi þögn, vilja ekki bæta á harm eftirlifandi foreldris með því að treysta því fyrir eigin vanlíðan og valda þannig óafvitandi enn auknum áhyggjum þess fullorðna.

Velferðarkerfið okkar gerir ekki ráð fyrir þessum börnum. Sálfræðiþjónusta er ekki niðurgreidd á Íslandi eins og við vitum öll, andleg heilsa og sjálfsvígshætta er ekki talin þess virði af þeim sem halda um okkar sameiginlegu pyngju. Viðtal hjá sálfræðingi kostar um 15.000 kr. og fjárhagur margra leyfir ekki slík aukaútgjöld, 2-3 í mánuði og meira ef börnin eru fleiri – nema náttúrulega að maður fái laun samkvæmt ákvörðun Kjararáðs.

Framlag ríkisins til barns sem hefur misst foreldri er einfalt meðlag, 29.469 kr. á mánuði, sem er látið heita barnalífeyrir þótt það fylgi meðlaginu upp á krónu. Gild ástæða er fyrir því að ríkið vill ekki kallast meðlagsgreiðandi. Samkvæmt barnalögum má nefnilega úrskurða meðlagsskyldan aðila til greiðslu framlaga vegna skírnar, fermingar, gleraugnakaupa, tannréttinga, sjúkdóms eða greftrunar. Þessi veruleiki skellur sérlega harkalega á foreldrum fermingarbarna. Framundan er stór stund sem ætti að skapa gleði en eftir að hafa greitt fyrir útför sem kostar í kringum eina milljón kr. er oft lítið eftir til að borga fermingarveislu og stórar gjafir einn. Sem er ekki til að bæta úr skák þegar gengið er einsamall með barninu sínu til altaris í fermingarathöfninni. Einstætt foreldri sem misst hefur maka í dauðann hefur ekki rétt á að sækja slíkt framlag því meðlagið með barninu sem missti pabba eða mömmu heitir barnalífeyrir. Tannréttingar kosta 700.000-800.000 kr., sem samsvarar meðlagi, nei, fyrirgefiði, barnalífeyri í 28 mánuði.

Þessi grein átti aðeins að vera stutt færsla á facebook til þess að minna á börnin 900 sem syrgja foreldri sitt. Þótt pabbi hafi dáið þegar skottan hans var átta ára og síðan séu liðin bráðum fjögur ár, þá saknar hún hans ekkert minna nú þegar hún er orðin tólf ára. Það er orðið svo ógnarlangt síðan hún sá hann síðast, heyrði röddina hans, fékk hjá honum faðmlag. Og nýjar spurningar vakna: Af hverju fær fólk krabbamein, verður aldrei hægt að lækna heilaæxli? Ef ég giftist þegar ég verð stór, hver á þá að ganga með mér inn í kirkjuna úr því að pabbi er dáinn?

Erfiðar minningar um veikindi, sjúkrabíla, grátandi ástvini gufa ekki upp með tímanum úr minni barnsins, líklegra að þær meitlist þar um aldur og eilífð. Mörg þurfa á faglegri aðstoð að halda, jafnvel þótt þau eigi eftirlifandi foreldri sem vinnur vel úr eigin sorg.

Ég botna þessi skrif með einlægri ósk um að nýkjörið alþingi tryggi í gegnum skólakerfið sálfræðiaðstoð við börn sem hafa misst foreldri og einnig að staðið verði við Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna á Íslandi en samkvæmt honum eiga öll börn að vera jöfn fyrir lögum. Börn sem hafa misst foreldri eiga að njóta sama réttar og börn annarra einstæðra foreldra. Til þess þurfa þingmenn að breyta lögum þannig að barnalífeyrir vegna foreldramissis verði réttilega nefndur meðlag og þar með megi sækja um framlag vegna hárra útgjalda til meðlagsskylda aðilans, ríkissjóðs.

Því næst gætum við svo kannski farið að ræða um nauðsyn þess að fræða börnin okkar um sorgina og dauðann sem kemur til okkar allra á endanum, áður en þau þurfa að horfast í augu við þann veruleika í eigin lífi, rétt eins og okkur finnst rétt að fræða þau um kynlíf og getnaðarvarnir, algebru og danska málfræði. En þetta er víst nóg að sinni.

-Vilborg Davíðsdóttir
ekkja og móðir

Er þessi fimm flokka stjórn ekki í raun þriggja flokka? Vinstri hreyfingin – Grænt framboð/Samfó + Björt framtíð/Viðreisn og svo Píratar? Munurinn á flokkunum er svo lítill hugmyndafræðilega.

Hvernig sem þetta fer getum við ekki öll verið sammála um að byggja þarf upp einhverja hreyfingu í kringum umbætur. Nýtt Ísland er fengið með því að yfirgefa sjálfsritskoðun og suss og leyfa fólki svolítið að finna á sig hlustað. Fjölflokka stjórn er fær um að gefa fólki eign í ríkisstjórninni sinni. Vinna saman og ganga þétt til þess verks að aðskilja Engeyjarættina og ríkissjóð. Þó ekki alveg en Benedikt getur tekið þátt í þessu efnislega þrátt fyrir ættartengsl. Það eitt og sér er gott verkefni.

Píratar ættu líka að gera allt mögulegt til að koma þessari ríkisstjórn á. Slagurinn fyrir nýrri stjórnarskrá krefst þess af Pírötum að þeir viðurkenni að Samfylkingin er ekki óvinurinn heldur er ný stjórnarskrá beinlínis málefni Samfylkingarinnar og Jóhönnu Sigurðardóttur. Nú er enginn Árni Páll, Össur eða Ásta Ragnheiður til að eyðileggja.

Slagurinn krefst þess að Framsókn sé máluð út í horn fyrir svik þeirra við nýja stjórnarskrá – sem þeir gerðu að sínu aðal kosningamáli árið 2009 og sviku gjörsamlega – og að þeir sem þó styðja nýja stjórnarskrá fái tækifæri til að sýna í verki að það var ekki bara fagurgali. Þrátt fyrir fyrri uppgjöf.

Ég óttast ekki að Píratar skemmi þessa ríkisstjórn. Ég held satt að segja að Viðreisn sé vandamálið en vilji að hætti hægrisins – mála Pírata sem upplausnaraflið.

Ég á enn eftir að sjá Viðreisn sýna að þau séu raunverulega tilbúin að vinna til vinstri þar sem skattar eru ekki ofbeldi, þar sem einkavæðing er ekki hugmyndafræðileg töfralausn, þar sem einfalt skattakerfi er ekki álitið markmið í sjálfu sér enda þarf stundum flókin tól til einfaldra lausna og þar sem krafa almennings um eðlileg laun er ekki séð sem óábyrg krafa frá andstæðingum þess sem greiðir launin þín.

Í mínum huga er það Viðreisn sem er vafamálið hér enda er það flokkurinn sem kom málaliðum sérhagsmuna á þing, flokkurinn sem upphaflega vildi ekki spjalla til vinstri, flokkur sem ber hægrimennsku sem eitthvað stolt og flokkur sem forðaðist út i hið óendanlega að gagnrýna Sjálfstæðisflokkinn. Orð eru til alls fyrst en gjörðir trompa orð.

Gangi Viðreisn í fang umbóta og taki sér þannig stöðu gegn grútspilltum flokk siðleysis og Orwelísks niðurrifs á siðferðisviðmiðum og trausti þá skal ég éta allt það sem ég hef sagt um Viðreisn ofan í mig. Raunar er ég þegar með slíkt loforð í gangi. Ég hef lofað ungum Viðreisnarmanni að éta hattinn minn (köku í laginu eins og hatt) ef flokkurinn tekur þátt í því þjóðþrifaverki að halda Valhöll utan ríkisstjórnar.

Sjáum hvað setur. Umbætur er stóra loforð allra þessa flokka. Stærsta umbótamálið er að einangra siðleysingjana í Sjálfstæðisflokknum sem telja skattaskjól sjálfsögð og að gagnrýni á þau sé bara eitthvað leiðindatuð í öfundsjúkum almenningi.

Þórhallur Guðmundsson skrifar:
Stuttu eftir að ég byrjaði að vinna sem sjúkraþjálfari komst ég að því að konur eru margfalt harðari af sér en karlmenn. Þegar ég bora olnbogunum djúpt niður í rassvöðva byrja karlarnir strax að barma sér á meðan að maður þarf að spyrja eftir því hvort maður sé að ganga fram af kvenmanninum, sem svarar þá yfirleitt: „Þetta er allt í lagi, haltu bara áfram.“

Ég gerði auðvitað ráð fyrir því að ég væri sjálfur undantekningin fráþessari reglu. Ég er nefnilega eitilharður. Ég sleppi alltaf deyfingunni þegar ég fer til tannlæknis, nema þegar endajaxlarnir voru teknir. Tannlæknirinn var ekki fáanlegur til að gera það án deyfingar. Ég fer í köld böð, lyfti lóðum, tem og járna hesta sem bíta og slá og ef ég fer út að hlaupa sný ég ekki við fyrr en ég er kominn með nokkrar blóðblöðrur á tærnar.

Núna í dag þurfti ég að endurskoða þessa hugmynd um sjálfan mig. Ég er nefnilega að reyna að komast í 330 km hundasleðaferð til Norður-Noregs og til þess að komast í hana þarf ég að vinna kosningu á netinu. Til þess að smala atkvæðum tilkynnti ég það, að ef ég fengi 200 atkvæði fyrir ákveðinn dag þá skyldi ég fara í vaxmeðferð á bakinu. Ég fékk atkvæðin og pantaði mér tíma.

Þetta leit allt saman mjög vel út; vaxið var notalega heitt og snyrtifræðingurinn róaði mig og sagði að þetta væri nú svo lítið að ég myndi ekkert finna fyrir þessu. Svo var rykkt. Ég ætla ekkert að fjölyrða um það hver upplifunin var; ég læt nægja að segja að ég tognaði í náranum þegar einn strimillinn var tekinn, svo harkalega kipptist ég til. Ég hefði hæglega getað brotið valhnetur milli rasskinnanna á mér.

Þegar ég kom heim bað konan mín um að fá að sjá á mér bakið. Ég fór úr að ofan og hún greip andann á lofti og sagði: „SHIT hvað þú ert rauður.“  „Í alvörunni“, jóðlaði ég og hljóp inn á baðherbergi til að virða stoltur fyrir mér ummerkin. Konan mín, andstyggileg sem hún getur verið, sprakk úr hlátri og svaraði: „Nei, þú ert ekkert rauður”. Sem var rétt, ég var sléttur og hvítur og það var ekkert að sjá.

Andsk … engin rokkstig hér og þetta var einungis bakið á mér. Kvenfólk fer og lætur taka nára, handarkrika og fótleggi án þess að það heyrist í þeim múkk. Það þurfti að sussa á mig eins og óþægan krakka.

Það er reynsla mín úr skóla og atvinnulífi að konur eru metnaðarfyllri, duglegri, samviskusamari og eins og að framan greinir meiri naglar er karlar. Samt fæ ég meira borgað en konur með svipaða menntun í sambærilegu starfi. Það er tekið meira mark á mér en konu þegar ég opna á mér munninn og ég er líklegri til þess að fá vinnu ef valið stendur milli mín og jafn hæfrar konu.

Í anda þess hef ég ákveðið að biðla til kvenna að styðja mig og kjósa í atkvæðagreiðslunni. Vegna þess að ef karlmaður kemur einhverju merkilegu í verk er það að öllum líkindum vegna þess að hann hefur fengið hjálp hjá góðhjartaðri konu.

”Please Obi-Woman-Kenobi, you are my only hope.”

Kosningunni lýkur 15. Nóv 2016 og hægt er að kjósa mig hér.

Það kann að vera að eitthvert ykkar hafi einhvern tíma veitt mér athygli þar sem ég hef setið út í kyrrstæðum bíl framan við Bónus í Naustahverfi eins og óþekkur krakki sem fær ekki að koma með í búðina, svolítið skömmustuleg á svip. Ég vona þó að eiginmaðurinn sé ekki að fá baneitrað augnaráð frá samferðafólki mínu sem heldur að nú sé hann með frúna í harkalegri atferlismótun til að venja hana af stjórnlausum frekjuköstum yfir að fá ekki að kaupa Oreo kex og snakk í hverri búðarferð.

Nei sannleikurinn er sá að stundum er ég búin að umgangast svo margt fólk yfir daginn að ég get ekki meir, kemst hreinlega ekki inn í búðina og sit því með skömmustulegan svip út í bíl og hlusta á útvarpið meðan eiginmaðurinn kaupir í matinn. En bíddu samt hæg/ur ekki að fara að vorkenna mér, þetta er algjört sjálfskaparvíti og hefur ekkert með annað fólk að gera.

Það er ekki eins og Hagi hafi ráðið mig til að vera með grínuppistand í mjólkurkælinum í Bónus í hvert sinn sem ég stíg þangað inn. Ég man heldur ekki til þess að hafa verið beðin um eiginhandaráritun við dömubindarekkann eða spurð hvort ég geti sagt börnunum Biblíusögu í sælgætisdeildinni.

Nei, ástæðan fyrir því að ég sit út í bíl er sú að ég er þreytt eftir að hafa gefið af mér yfir daginn og finnst ég ekki geta farið inn í búðina án þess að vera upp á mitt besta, ég verði alltaf að halda andliti, vera glöð og gefandi, elskuleg og umvefjandi og þess vegna vel ég frekar að fara ekki inn í aðstæðurnar heldur sit út í bíl eins og gamalmenni sem gleymt hefur göngugrindinni sinni og kemst því ekki leiðar sinnar. Eru þetta skynsamleg viðbrögð hjá mér? Stutta svarið er…nei.

Þetta er hins vegar algengara en þig grunar, ekki síst hjá fólki sem gegnir einhverjum opinberum störfum, þetta er einfaldlega sjálfssköpuð streita, eins og reyndar streitan er oft, sjálfsköpuð, vakin og fóðruð á tilætlunarsemi og dómhörku okkar í eigin garð. Það eru nefnilega við sjálf sem setjum okkur þessar skorður eða markmið eins og þeir jákvæðu myndu kannski orða það og hættum ekki fyrr en skorðurnar eða markmiðin eða viðmiðin eru farin að flengja okkur með vendi svo blæðir undan í taugakerfinu.

Hverjum er ekki sama þótt ég fari þreytt og illa upplögð inn í Bónus eða jafnvel á jólabasar í Hofi? Jú nákvæmlega öllum, nema mér með mín óraunhæfu viðmið um að eiga alltaf að vera upp á mitt besta. Kannastu við þetta? Já ég hélt það nefnilega, þess vegna áræddi ég að játa vanmátt minn, jú svona eina ferðina enn.

Talandi um streitu, þekkirðu fólk sem fer alltaf að tala um hvað það hafi mikið að gera hvar og hvenær sem þú hittir það, jafnvel þótt þú sért ekkert að spyrja út í vinnuna heldur langar bara til að eiga skemmtilegt samtal um uppbyggjandi hluti eða það sem er að eiga sér stað þá stundina, þið eruð kannski stödd á dásamlegum tónleikum og hlénu langar þig að tjá aðdáun þína á tónlistinni þegar viðkomandi fer að tala um hvað hann sé alltaf brjálæðislega bissí. Segðu mér… ef þú kafar nú djúpt inn í innsta kima sálar þinnar þar sem einlægnin býr og sinnir hjálparstarfi með óeigingjörnum hætti, myndirðu þá telja að sá fjöldi vinnustunda sem náungi þinn ynnir af hendi í viku hverri væri þér uppspretta undrunar og djúprar íhugunar þegar heim er komið? Nei ég hélt ekki, er ekki sannleikurinn einmitt sá að þér gæti ekki verið meira sama vegna þess að það er ekkert sem þú getur gert í málinu nema kannski benda aðilanum á að skipta um starfsvettvang eða fara í 12 sporin, innst inni veistu hins vegar að samtalið snýst ekki um það? Í besta falli eru þetta einstaklega óspennandi umræður í versta falli kemur þetta til af því að fólk getur ekki sett sér mörk eða er knúið áfram af bernskri sektarkennd og ótta um að vera ekki elskuvert án þess að gera eitthvað, vinna, sinna, hamast og loks amast. Sú árátta að tala stanslaust um hversu mikið maður hafi að gera er nefnilega oft sjálfsprottin streita líkt og Bónusbömmerinn sem ég játaði hér á undan.

Streita er auðvitað líka fylgifiskur ýmissa áfalla í lífinu, ástvinamissis og atvinnumissis, skilnaðar og veikinda og þá er hún auðvitað ekki sjálfsprottin og þar af leiðandi efni í allt annan pistil sem gæti fjallað um áfallastreituröskun sem er mjög erfitt ástand og ég hef gríðarlega samúð með. Sem betur fer eru áföll frekar undantekning en regla í lífi flestra svo ég held að mér sé óhætt að fullyrða að hin daglega streita sem ég, þú og restin af þjóðinni er að fást við sé að mestu leyti okkar eigið sjálfskaparvíti, við erum sjálfum okkur verst, sem er auðvitað gömul saga og glæný. Og af því að nú er vinsælt að tala um þátt samfélagsmiðla í aukinni streitunútímamannsins þá held ég að þar séum við líka farin að kenna egginu um að hænan hafi verpt á flísarnar og það brotnað. Það er auðvitað ekki Facebook að kenna ef þér finnst ekki nógu fínt heima hjá þér eða þú ekki nógu lífræn í matarræðinu eða ættir samkvæmt sektarkenndinni að vera búin að ljúka MA námi í öllum greinum sem í boði eru við Háskólann á Akureyri, Hólaskóla og Bifröst, heldur þinni eigin órafrænu sjálfsandúð.

Og lýkur þá skömmum og við tekur uppbyggingarstarfsemi eins og vera ber þegar tilfinningar fólks eru í húfi.

Elsku þú, veistu að þegar þú fæddist, slímugur, grenjandi og nakinn og jafnvel búinn að kúka í legvatnið, þá varstu elskaður og elskuð, ekki bara af foreldrum þínum heldur öðru fólki sem beið þess að þú kæmir í heiminn svo það gæti umfaðmað þig og svo auðvitað af Guði sem mun alltaf sjá þig sem þetta slímuga, grenjandi barn þegar hann horfir á þig og verkjar í hverja frumu af ást til þín. Þá skiptir ekki máli hvað þú heitir eða gerir. Jesú verkjar í hjartað af ást á meðan þér finnst þú ekki vera nóg, er það ekki skrýtið? En ef þú varst ekki nóg þegar þú fæddist hvenær heldurðu þá að komi að því kæri vinur? Nei ég spyr bara vegna þess að fram til þinnar hinstu stundar hér á jörðu muntu alltaf geta fundið eitthvað til að valda þér vonbrigðum, eitthvað sem spennir streitubogann örlítið hærra, þetta er bara spurning um í hvað þú vilt eyða tíma þínum af því að það er enginn að biðja þig um þetta og allra síst þeir sem elska þig af öllu hjarta, allt til enda veraldar.

Björt framtíð, Píratar, Samfylking, Viðreisn og Vinstrihreyfingin – Grænt framboð hafa ákveðið að hefja formlegar stjórnarmyndunarviðræður. Málefnahópar flokkanna munu á næstu dögum vinna að því að fara yfir málefnagrundvöll hugsanlegs stjórnarsamstarfs þessara flokka. Mun sú vinna hefjast í dag, mánudag, og munu hóparnir funda á nefndasviði Alþingis. Ef til tekst við þessar viðræður má vænta þess að ný ríkisstjórn verði skipuð konum í lykilhlutverkum.

Margir velta vöngum yfir ríkisstjórn þeirri sem nú er í smíðum og hér má sjá hugleiðingar þekktra álitsgjafa:

Gunnar Smári Egilsson ritstjóri Fréttatímans segir á Facebook:

Helga Völundardóttir  segir á Facebook:

Þá segir fjölmiðlamógúllinn Björn Ingi Hrafnsson einnig á Facebook:

Kristín Vala Ragnarsdóttir segir:

Hannes Hólmsteinn Gissurarson er ekki trúaður á slíka stjórn:

„Guð minn góður. Story of my life,“ sagði vinkona mín, búsett á höfuðborgarsvæðinu, við mig og beindi mér inn á snjallforritið Snapchat þar sem hún lýsir í vídeómyndskeiði seinniparti dags í sínu lífi þar sem hún var í fullu starfi „leigubílstjóra“ eigin heimilis.

Ég er fædd og uppalin hér fyrir austan, bjó svo í Reykjavík um 13 ára skeið og kom svo aftur heim. Ég væri að ljúga því að ég hefði verið spennt fyrir því á sínum tíma að koma aftur til baka enda varð ég borgarbarn á einni nóttu og leið mjög vel fyrir sunnan þessi ár.

Enn blundar í mér að færa mig um set, fara í eitthvað stærra. Þessar dillur tek ég reglulega en þær enda yfirleitt á sama hátt – ég rökræði við sjálfa mig og kemst að sömu niðurstöðu: Ekki núna, bara seinna. Þegar þú ert orðin stór. Og með færri börn til þess að halda utan um.

Það er margt sem ég sakna frá Reykjavík, til dæmis kaffihúsanna, miðbæjarins og almennrar þjónustu. Já, líka vina og vandamanna. Mér þætti frábært að geta sest inn á Eymundsson, pantað mér Chai latté, sótt mér fullt af blöðum og bókum og gleymt mér. Besta núvitundaræfing í heimi. Vera bara og njóta. Eða taka Laugarvegsrölt á köldum desemberdegi. Einnig beinum aðgangi að barnafataverslunum. Og allt hitt þið vitið. En umferðarinnar, vegalengdanna og streitunnar sem því fylgir sakna ég ekki.

Vinkona mín er margra barna móðir, rétt eins og ég. Nema hún á enn fleiri. Þennan dag var hún stanslaust að skutla og sækja þessar elskur í íþróttir og aðrar tómstundir. Rúnturinn hófst klukkan hálf fjögur og þau voru komin heim klukkan korter í sjö. Örmagna. Þarna var hún ekki að lýsa einhverjum einstökum seinniparti, heldur bara eins og þeir eru flestir virka daga.

Mín seinnipartssaga er á þessa leið: Ég hendist í búð áður en ég sæki barnið. Þar er ég ekki meira en í tíu mínútur. Er komin á leikskólann fimm mínútur í fjögur og heim klukkan fimm mínútur yfir fjögur. Á milli fjögur og sex er gæðastund. Já, ég sagði það. Ok, kannski með „úlfatíma-ívafi“, en svo klárlega gæðastund miðað við það sem margar vinkonur mínar upplifa í Reykjavík á sama tíma.

Við græðum þrjá tíma á dag og það er algerlega ómetanlegt. Ég sest niður með mínum tveggja og hálfs árs gamla dreng og við bara „tjillum“. Hitum „okkur“ kaffi, borðum epli, horfum á ÚmíSúmí og ræðum málin sem að mestu snúast um að ég set kerruna aftur og aftur á dráttarvélina hans og finn fyrir hann bangsann. Oft fáum við líka gesti, annaðhvort fjölskylduna eða vinkonur mínar með börn. Það er best.

Eldri börnin hlaupa inn og út og oftar en ekki með vini sína með sér. Þau koma sér sjálf á allar sínar æfingar og tómstundir enda allt við bæjardyrnar. Auðvitað hafa þau ekki sama val og jafnaldrar þeirra á stærri stöðum en einfaldleikinn kemur á móti.

Ég er ekki að dæma að það sé verra eða betra að búa hér eða þar enda talsmaður þess að enginn staður sé öðrum fremri, fer bara eftir því hvar þér og fjölskyldunni líður best og hvað hentar. Átti bara svo mikið „ahhh, þetta er ástæðan fyrir því að mér líður vel fyrir austan“ andartak þarna um daginn þegar ég fékk skilaboðin úr borginni.

Áður birt í Austurfrétt.

Á dögunum tryggði forlagið Edda USA sér enskan útgáfurétt á Flökkusögu, ríkulega myndskreyttri bók fyrir börn á aldrinum 3 og 7 ára, eftir Láru Garðarsdóttur. Verður bókin gefin út í Bandaríkjunum á vordögum 2017, undir titlinum Bear with me.

Flökkusaga var gefin út á Íslandi um miðjan október síðastliðinn og hafa móttökurnar verið framúrskarandi. Bókin er frumraun Láru Garðarsdóttur í hlutverki rithöfundar. Lára á að baki drjúga reynslu sem myndskreytir og kvikari (animator) og hefur um árabil unnið við teiknimyndagerð og myndskreytt ótal bækur.

Flökkusaga er hugljúf bók sem lætur engan ósnortinn. Sagan greinir frá mæðgum af ísbjarnakyni, Ísold litlu og móður hennar. Í kjölfar róttækra breytinga í heimahögum, eru birnurnar nauðbeygðar til að flýja. Þær leggja í langt sund, í leit að nýjum heimkynnum, en er þær loksins nema land handan við hafið, mæta þeim óvæntir erfiðleikar.

Sagan felur í sér fallega framsettan boðskap, er greinir á litríkan, spennandi og einlægan hátt frá ýmsum knýjandi samfélagslegum meinum, sem við þekkjum úr samtíma okkar.

Munu brúnu birnirnir taka hvítu birnurnar í sátt?

Hér er á ferðinni átakamikil saga sem á sannarlega brýnt erindi við lesendur á öllum aldri. Hún sýnir okkur á hjartnæman hátt hversu mikilvægt er að eiga góða að, þegar tekist er á við fordóma og söknuð í kjölfar breytinga á högum einstaklinga, sem þurfa að læra að fóta sig í nýju umhverfi. Edda USA er íslenskt útgáfufyrirtæki sem framleiðir og gefur út bækur í norður Ameríku undir merkjum Disney, DreamWorks, Nickelodeon, Hasbro og Mattel. Útgáfum Edda USA er dreift í Bandaríkjunum og Canada af Macmillan, sem er eitt stærsta dreifingar- og útgáfufyrirtæki heims. Lára Garðarsdóttir er á Facebook.

Mynd: Við undirritun samnings. T.v. Tinna Hrönn Proppé fyrir Edda USA. T.h. Lára Garðarsdóttir

Það eru víst að koma jól skilst mér og gamla fólkið vill helst ekki deyja svona rétt fyrir jólin skilst mér líka, það síðasta sem það vill sjá áður en það deyr eru jólaljósin. Ég hef þetta eftir áreiðanlegum heimildum, eftir manneskju sem er með áralanga reynslu af umönnun aldraðra. Hún þekkir hvernig hjartað slær í gömlu fólki sérstaklega því sem er inni á stofnunum og hún veit að núna bíða 220 manns eftir hjúkrunarrými á Reykjavíkursvæðinu.

Fyrir nokkrum árum voru það 90 manns, þjóðin lifir lengur, vill sjá jólaljósin oftar, tímir ekki að deyja alveg strax, frestar ferðinni yfrum og heldur í plássin sín á elliheimilunum. Biðröðin lengist og ein af þeim sem er í biðröðinni er móðir mín. Eftir þriggja ára umsóknarferli um svokallað vistunarmat hjá Færni- og heilsumatsnefnd og þrjár synjanir, fékk hún loks langþráð skírteinið. Hún komst í röðina. Heppin. Hún er búin að standa í röðinni í heilt ár en það vilja allir sjá jólaljósin aftur, svo það losna engin pláss og samkvæmt reglugerð ráðuneytisins þarf hún sækja um vistunarmatið aftur að tólf mánuðum liðnum, hafi hún ekki fengið pláss á þeim tíma.

Kerfið sér um sína og nærist á sjálfu sér en byggir ekki fleiri hjúkrunarrými, stjórnvöld svíkja öll loforð um að tryggja öldruðum áhyggjulaust ævikvöld og hvað þetta heitir allt saman.

Það þýðir lítið að byggja fleiri hjúkrunarrými segir sú sem hefur reynslu af kerfinu ef ekkert framboð er á starfsfólki. Hjúkrunarfræðingarnir fá betur borgað í ferðaþjónustunni.

Ég er ein af sex systkinum og við erum öll að nálgast svokallaðan eftirlaunaaldur sem er náttúrulega brandari út af fyrir sig. Ekki aldurinn sjálfur, heldur orðið og einkum eftirlaunahluti þess. Ekki beint aðlaðandi þessi eftirlaunaaldur, að lenda í honum, en við viljum samt sjá jólaljósin þegar við erum orðin 67, kannski í eitt sinn eða tvö. Það nægir líklega, best að deyja svona um sjötugt því fátt er dapurlegra en að eldast á Íslandi höfum við nú reynt. Og enn verra ef sá aldraði getur ekki lengur hengt upp jólaseríuna sjálfur eða kveikt á aðventukransinum án þess að kveikja í húsinu um leið. En semsagt, það eru víst að koma jól og við systkinin sem erum að eldast héldum að móðir okkar háöldruð væri komin í heila höfn með alla sína kvilla og lyfjaskammta, heyrnarleysi, sykursýki, þvagfærasýkingar, höfuðverk, mjaðmabrot og allt hitt sem ég nenni ekki að telja upp. En nei, hún þarf að staulast á göngugrindinni í enn eitt vistunarmatið hjá kerfinu með okkar aðstoð, úthringingum í nefndir og ráð, læknabréfum og öðru svona skemmtilegu kerfisdóti.

Hlakkiði ekki til að eldast, að eiga áhyggjulaust ævikvöld? Og hvað með ykkur sem eigið engin börn sem annars standa í þessari fjölskylduvænu einareknu öldrunarþjónustu. Langar ykkur til að sjá jólaljósin um alla eilífð eða nægja stjörnurnar á himninum þegar þið loksins komist þangað?

Þakkir frá Stígamótum

Það söfnuðust 60.386.000 krónur

Þann 18. nóvember sl. létum við á það reyna hvort almenningur, fyrirtæki og stofnanir vildu leggjast á eitt með okkur við að bæta og auka þjónustu Stígamóta. Margir tóku við sér og það söfnuðust 60.386.000 krónur. Hver króna fer í að bæta þjónustuna og við erum þegar farin að undirbúa þau brýnu verkefni sem ráðist verður í.

Fjöldi fólks kom að átakinu. Listafólk gaf vinnu sína og Stígamótafólk deildi sögunum sínum. Sjálfboðaliðar mönnuðu símaverið. Auglýsingastofan Pipar vann þrekvirki og samstarfið við starfsfólk 365 miðla gekk mjög vel.

Bindi og sokkapar frá forseta Íslands voru seld á uppboði. Dregnir voru út ferðavinningar og fleiri vinningar og eru vinningshafar listaðir upp á heimasíðu Stígamóta www.stigamot.is og á Facebook síðunni okkar.
Í tengslum við söfnunina átti sér stað mikil vitundarvakning og fjöldi þeirra sem hafa leitað sér hjálpar síðustu vikur er mun meiri en í meðal árferði.

Við erum hrærð og óendanlega þakklát fyrir stuðning ykkar sem gerir okkur kleift að ná til fleiri hópa, þjónusta fleiri staði og auka fræðslu og vitundarvakningu.

Takk fyrir stuðninginn
Starfsfólk Stígamóta

Heiðdís Dögg Eiríksdóttir formaður Félags heyrnarlausra skrifar:

„Er erfitt að vera döff?”

Ástæðurnar fyrir því að fólk spyr að þessu eru í lang flestum tilfellum tvær.

1. Viðkomandi er bara fróðleiksfús og forvitinn og vill vita ef mér finnst erfitt að vera döff, og hlustar á mig þegar ég svara.
2. Viðkomandi er búinn að ákveða hvernig mér á og eigi að líða sem döff persónu. Gerir lítið úr svörum mínum, mótmælir, hristir höfuðið og reynir að sannfæra mig um annað.

Í raun er ekki og ætti ekki að vera erfitt að svara svona einfaldri spurningu, það væri alltaf auðvelt ef ástæðan væri eingöngu fróðleiksfýsni og áhugi. Síðari ástæða þess að fólk spyr á þó við mun oftar en við vildum.

Munurinn á milli þess að svara 1 og 2 er nánast svartur og hvítur. Það verður erfitt um leið og spyrjandinn ákveður að vera ekki með opinn huga, tekur ekki mark á né hlustar á mann, segist svo vita betur og jafnvel með hneykslunarsvip gefur í skyn að ég hljóti að vera með óráði.

Hvernig dettur fólki í hug að véfengja það þegar og ég segi að mér finnst ekkert erfitt að vera döff og að ég sé ánægð eins og ég er í dag og gerir lítið úr upplifun minni. Sumir ganga svo langt í sannfæringu sinni að slengja þeirri fullyrðingu beint í opið geðið á mér. “Það er alveg ferlegt, hræðilega erfitt og jafnvel ómögulegt að vera döff.” Ekki bara það heldur eru sumir handvissir um að lífsgæðin mín væru betri ef ég hefði þetta auka skilningarvit. Þeir gera þá allt til að sannfæra mig “Þetta er ekki rétt hjá þér, þér líður ekkert vel með að vera döff, ert bara örugglega að misskilja þessar tilfinningar þínar. Þú ert virkilega óhamingjusöm “svona”!”.

Þetta gerir það því að verkum að um leið og spurningu er skellt fram þá verð ég vör um mig og íhuga hvaða valkosti ég hef. Einstaka sinnum svamla ég strax í hafsjó tilfinninga sem spanna allan skalann, allt frá því að vera lúmskt skemmt og reyna að halda inni í mér hlátrinum, eða verða svo sár og móðguð að finna tárin renna hratt inn augnkrókanna og yfir í svo sjúklega löngun til að strunsa í burtu og skella á eftir hurðinni brjáluð af reiði.

Það er því misjafnt þá og þá stundina hvort ég er í stuði til að standa frammi fyrir þeirri gríðalegu áskorun að ræða þetta eitthvað frekar að svo komnu máli.  Einstaka sinnum velti ég því fyrir mér og reyni að meta hversu líklegt það sé að ná að skýra mál mitt þannig að það beri árangur án þess að ég verði berskjölduð eða niðurlægð. Stundum met ég það út frá því hvort börnin mín eru með í för eða ekki.

Nú er ég alls engin bómullarmamma, heldur frekar hið gagnstæða. Þau fá því að kynnast og upplifa bæði góðum og slæmum hlutum, sem skora á þau á félagslega, líkamlega og á andlega á margvíslegan hátt. Þegar ég met það svo að í þetta sinn sé ekki hægt að svara viðkomandi eða eiga frekari samskipti án þess að það bitni á börnunum mínum þá get ég valið um að ýmist leiða spurninguna hjá mér og snúa talinu að öðru eða fara og þannig gulltryggja að eftirfarandi eigi sér ekki stað, því orðræðan í svona fullyrðingum getur haft ýmis neikvæð áhrif.

1. Fólkið, sáir efasemdarfræjum í huga barnanna minna um að lífsgæði bæði hjá eigin fjölskyldu og döff séu góð.
2. Gert er lítið úr reynslu allrar fjölskyldunnar. Börnin eru það ung ennþá að þau eru ekki farin að gera greinarmun á því hvort viðkomandi þekki nægilega til döffernis eða táknmáls til að vera fær um að meta það hvor viðkomandi hafi rétt fyrir sér og lítur á það sem skelfileg örlög að vera döff.
3. Börnin eru svipt þeim mikilvæga rétti að fá ekki að ráða því sjálf hvernig þau upplifa þá hluti að eiga döff foreldra eða lifa og hrærast í döff veröld dags daglega.
4. Það sem þó er sárast og stingur hvað mest eru þau lúmsku skilaboð sem orðræðan sendir þeim. Viðkomandi er í raun að mínu mati að segja börnunum með sínum fáránlegu fullyrðingum að dómgreind okkar foreldranna og upplifun sem við metum út frá þeirri lífsreynslu af að vera döff sé ekki treystandi.

Ég er að eðlisfari mjög jákvæð, bjartsýn og úrræðagóð ásamt því að vera seinþreytt til vandræða enda mjög þolinmóð. Stundum vel ég bara svara ekki. Ég á nefnilega vondan dag stundum svo ekki verða hissa þó ég fussi og frussi í stað þess að mynda svar sem þú skilur. Dagurinn þyrfti þó að vera ótrúlega slæmur. Verulega vondur dagur væri þá til dæmis að ég sé þreytt, pirruð og ergileg eftir langa erfiða viku, stödd í miðri búðarferð, á hraðferð að multitaska í huganum öll verkefnin sem biða mín næstu daga, ásamt því í ofanálag vera að reyna að klára innkaup á methraða með þrjú ergileg börn í eftirdragi. Þá má ég og á fullan rétt á að vera ekki skælbrosandi, alveg æst af spenningi að svara misgáfulegum spurningum.

Hamingja og lífsgæði nefnilega fara ekki eftir því hversu mörg virk skilningarvit, flottan kropp, nýjan bíl eða fullkomna heyrn við höfum. Að því sögðu þá ætla ég að nefna það eina ferðina enn hversu vænt mér þykir um íslenska táknmálið, og íslenskuna. Ég upplifi mig og börnin mjög lukkuleg að geta sagst vera tvítyngd því það er eins og að hafa risa stórt tromp í erminni á öllum sviðum lífsins. Þannig að svarið er nei, það er ekki erfitt að vera með hjartatromp til að spila út hvar og hvenær sem er.

Katrín Jakobsdóttir birti eftirfarandi færslu á Facebook í dag í kjölfar háværrar umræðu í fjölmiðlum í dag um skattastefnu Vinstrihreyfingarinnar – Græns framboðs:

„Einhverjir eru núna að missa sig vegna umræðna um skattamál. Því er rétt að benda á að Vinstri græn hafa lagt þunga áherslu á það að farið verði í kerfisbreytingar sem miða að því að auka jöfnuð og draga úr misskiptingu í samfélaginu.

Í því felst að sótt verði fram í heilbrigðis-, mennta- og velferðarmálum samhliða umbótum í skattamálum sem annars vegar miða að því að fjármagna þessa sókn og hins vegar að því að velta skattbyrði af lág- og millitekjuhópum yfir á hátekjuhópa.

Til þess að við getum ráðist í nauðsynlegar aðgerðir í heilbrgigðismálum, menntamálum og til þess að leiðrétta kjör aldraðra og öryrkja þarf ríkissjóður auknar tekjur. Þessar tekjur viljum við tryggja með því að taka á skattsvikum sem varlega eru áætluð um 80 milljarðar á ári, með því að tryggja auknar tekjur af nýtingu sameiginlegra auðlinda þjóðarinnar og kanna möguleika á því að skattleggja fjármagnið sem þar er að finna.

Þetta þýðir kerfisbreytingar í skattamálum sem færa skattbyrði af lág- og millitekjuhópum yfir á hátekjuhópa. Þannig aukum við jöfnuð og tryggjum að allir njóti þeirrar uppsveiflu sem er í efnahagslífinu.

Þessar áherslur Vinstri grænna ættu ekki að koma neinum á óvart. Við lofum nefnilega ekki auknum útgjöldum í heilbrigðisþjónustu og skólamálum (sem allir segjast vilja) nema við teljum að við getum aflað tekna á móti og að þeirra tekna sé aflað með réttlátum hætti.

Að sjálfsögðu er þetta vinstrisinnuð stefna en það er nú ekki hægt að saka okkur um að hafa siglt undir fölsku flaggi í þeim efnum.“

Guðrún Snæfríður Gísladóttir skrifar:

Fáa vissi ég barnbetri menn en Gunnar Eyjólfsson. Sat í kjöltu hanns löngum á holóttum vegum landsins, þar sem Þjóðleikhúsið fetaði sig áfram um allt land á leið sinni til áhorfenda, og pabbi keyrði svo allt var öruggt og ég ekkert bílhrædd. Við vorum mikið í leiknum „Að kveðast á“, þá fer einn með vísu og næsti verður að byrja strax á annarri sem byrjar á sama staf og sú siðasta endaði á. Og auðvitað vann ég alltaf.

Ég fékk að labba yfir sviðið úti á landsbyggðinni í englabúningi og leiddi annan engil sem endaði svo sem guðfræðiprófessor, og segið svo að búningar hafi ekki áhrif. Þetta var leikritið Andorra eftir Max Frisch og hefur haft áhrif á undirlífið í mér alla tíð síðan, enda ekki færri hér á landi rangfeðraðir en í smáríkinu Andorra.

Ég hvítta ég hvítta, sagði Krissa. En langar þig ekki að verða leikari, spurði hann, jú jú, svosem alveg eins. Gott, þá innrita ég þig bara strax í skólann Gunna mín, og þú mátt byrja þegar þú verður orðin tólf ára. Og þessu trúði ég langt yfir fermingaaldur.

Gunnar talaði við börn eins og alvöru manneskjur, tók eftir þeim, heilsaði, spurði að nafni og heilsaði með virktum. Og hann heilsaði líka starfi sínu með virktum alla tíð, bæði var og leit á sig sem listamann. Því af hverju í andskotanum ættum við annars að vera að þessu?

Sjaldnast vorum við sammála, en alltaf fjör að vinna. Því löngu löngu seinna fékk ég að leika á móti honum bæði óvini og vini, og meir að segja eiginkonu og það var nú ekki leiðinlegt, skal ég segja ykkur.

Ég vil þakka honum samveruna alla, og sendi stelpunum hans og barnabörnum og henni Gullu mínar þakklætiskveðjur as well.