Mars er alþjóðlegur mánuður endómetríósu og á Íslandi er Vika endómetríósu haldin hátíðleg þetta árið dagana 28. febrúar til 6. mars. Þann tíma verðu Landspítalinn lýstur gulum lit endómetríósu og leitast er við að vekja athygli á málefnum kvenna með endómetríósu.

Aðalfundur Samtaka um endómetríósu var haldinn síðastliðinn laugardag og flutti Halldóra Eyjólfsdóttir sjúkraþjálfari við það tækifæri, fyrirlestur um sjúkraþjálfun fyrir konur með endómetríósu. Næsta laugardag verður kaffihúsahittingur á KEX hostel kl. 13.00 en kaffihúsahittingar eru góður vettvangur til að hitta aðrar konur með endómetríósu, fá svör við þeim spurningum sem á manni brenna og kynnast starfsemi samtakanna.

Helstu einkenni endómetríósu eru eftirfarandi:
Slæmir tíðaverkir
Miklar blæðingar
Sárir egglosverkir og verkir milli blæðinga
Meltingartruflanir og uppþemba
Sársauki við hægðalosun
Sársauki við þvaglát
Sársauki við kynlíf
Síþreyta
Ófrjósemi

Kona með endómetríósu getur verið með eitt eða öll ofangreindra einkenna. Sumar eru einkennalitlar en aðrar glíma við stöðuga slæma verki sem mikil áhrif hafa á lífsgæði og möguleika til þátttöku í lífinu.

Endómetríósa er kvalafullur krónískur móðurlífssjúkdómur. Við endómetríósu er engin lækning en mikilvægt er að fá greiningu og þar með rétta meðhöndlun. Helstu meðferðarleiðir eru skurðaðgerðir og hormónameðferðir sem yfirleitt ná að bæta líðan.

Um 30-40% kvenna með endómetríósu glíma við van- eða ófrjósemi á einhverjum tímapunkti ævinnar. Flestar ná þó að eignast barn á endanum og meirihluti kvenna með endómetríósu á ekki í vandræðum með að verða með barni.

Samtök um endómetríósu hafa það að markmiði að styðja við konur með endómetríósu og aðstandendur þeirra og upplýsa bæði heilbrigðisstarfsfólk og almenning um endómetríósu og mögulegar afleiðingar sjúkdómsins á líf þeirra kvenna sem hann hafa.

Ljósmyndir Studíó Stund

www.endo.is

endo@endo.is

facebook.com/endometriosa

twitter.com/EndoIceland

pinterest.com/endoiceland

instagram.com/endoiceland

Nú styttist í fermingar og páska. Hér er uppskrift að kransakökubitum sem eru sykurlausir.

-100 g hýðislausar möndlur

-1 eggjahvíta

-2 msk. sukrin melis

-6 dropar bragðlaus stevía

-nokkrir möndludropar

Setjið möndlurnar í blandara eða matvinnsluvél og hakkið þær í fíngert möndlumjöl. Setjið í skál og bætið rólega við eggjahvítunni og sætu. Ef eggjahvítan er stór gæti þurft aðeins meira af möndlumjöli.

Þegar búið er að blanda þessu öllu vel saman ertu komin með góða marsipankúlu. Skiptu henni í tvennt og geymdu í kæli með plasti yfir í klukkutíma. Takið út og rúllið marsipaninu í ca 15-20 cm lengjur. Setjið  á bökunarpappír og skerið í ca 2 cm bita. Setjið í ofn sem er 200 gráður og hafið í ca 8 mínútur. Látið kólna áður en sett er glassúr yfir. Ég bý til glassúr með því að blanda saman smá vatn og sukrin melis þar til ég fæ þá þykkt sem ég vil. Hægt er að bragðbæta glassúrinn með stevíu-dropum með bragði ef þið viljið.

Sigurður Sverrir Stephensen, sérfræðingur í hjartasjúkdómum barna, skrifar:

Sigurður Sverrir Stephensen.

Þegar talað er um hjartasjúkdóma hjá fullorðnu fólki er yfirleitt vísað til vandamála sem tengjast kransæðaþrengslum, háum blóðþrýstingi og hjartsláttaróreglu. Hjá börnum er meirihluti hjartasjúkdóma hins vegar meðfæddur. Það þýðir að eitthvað hefur farið úrskeiðis á fósturskeiði þegar hjartað var að mótast og þroskast. Venjulega er talið að u.þ.b. eitt af hverjum hundrað börnum fæðist með einhvers konar hjartagalla, en líkast til er þetta hlutfall hærra þar sem þeir valda oft á tíðum litlum sem engum einkennum og geta lagast af sjálfu sér með tíð og tíma án þess að greinast.

Vissir hjartagallar geta líka verið einkennalausir fram eftir aldri en valdið fyrst einkennum á fullorðinsárum. Hjartagallar geta tengst ákveðnum litningagöllum og verið þannig hluti af heilkenni eða „syndrómi“ en í langflestum tilvikum er ekki hægt að finna neina ákveðna orsök fyrir því að hjartað mótast ekki eðlilega. Mótun hjartans er flókið ferli þar sem lítið má fara úrskeiðis þannig að það má líklega teljast vel sloppið að hjartagallar séu ekki algengari en raun ber vitni.

Algengasta orsökin fyrir greiningu hjartagalla hjá börnum er sú að svokallað „hjartaóhljóð“ heyrist við skoðun. Hjartaóhljóð þarf þó alls ekki að þýða að barnið sé með hjartagalla því meira en helmingur allra barna fær einhvern tímann það sem kallast „saklaust hjartaóhljóð“ og heyrist við eðlilegt blóðflæði frá hjartanu. Í raun er „óhljóð“ alls ekki gott orð því það hljómar neikvætt en hljóðið sjálft er alveg eðlilegt fyrirbæri. Á ensku er þetta kallað „murmur“ eða muldur. Ég get þó ekki sagt að „hjartamuldur“ hljómi neitt sérstaklega vel heldur.

Í stórum dráttum er hjartagöllum oft skipt í þrjá flokka eftir því hvaða áhrif þeir hafa á blóðrásina. Í fyrsta hópi er hjartagallar sem valda því að of mikið blóðflæði verður til lungnanna, eins og t.d. þegar op er í skilvegg á milli tveggja hjartahólfa. Þetta getur valdið vökvasöfnun í lungum sem kemur fram hjá barninu sem mæði og erfiðleikar við að nærast og þyngjast.

Í öðrum hópnum eru hjartagallar sem orsaka þrengsli í blóðflæði frá hjartanu. Dæmi um þetta eru þrengsli í ósæðinni, sem flytur súrefnisríkt blóð til líkamans, eða í lungnaslagæðinni sem flytur súrefnissnautt blóð til lungnanna. Í þriðja hópnum eru svo hjartagallar sem valda lækkun á súrefnishlutfalli í blóði, en þetta gerist ef súrefnissnautt blóð blandast súrefnisríku blóði sem er á leið til líkamans. Þessir gallar koma yfirleitt í ljós fljótlega eftir fæðingu og þarfnast undantekningarlítið viðgerðar.

Einnig má skipta hjartagöllum í saklausa og alvarlega hjartagalla. Mörgum kann að finnast það þversögn að tala um „saklausan hjartagalla“ þar sem við fæðumst bara með eitt hjarta og fólki er skiljanlega nokkuð annt um það. En staðreyndin er sú að stærsti hluti meðfæddra hjartagalla veldur litlum eða engum einkennum og þarfnast ekki sérstakrar meðferðar við. Alvarlegir hjartagallar kallast þeir gallar sem valda sjúklingum svo miklum einkennum að rétt er að gera aðgerð til að bæta líðan þeirra. Öllum aðgerðum eða inngripum fylgir einhver áhætta og eru þær helstu blæðingar, sýkingar og hjartsláttartruflanir. Það fer svo eftir eðli hjartagallans hversu stór aðgerðin eða inngripið er.

Við flókna hjartagalla þarf oftast að gera svokallaða opna hjartaaðgerð þar sem komist er að hjartanu í gegnum bringubein sjúklingsins sem er tengdur við hjarta- og lungnavél meðan á aðgerðinni stendur. Þá er hægt að opna hjartað og komast t.d. að opum á milli slegla sem er svo lokað með bót áður en hjartað er sett af stað aftur. Vissa hjartagalla er líka hægt að laga í hjartaþræðingu án þess að hafa áhrif á starfsemi hjartans á meðan. Þá er leiðari þræddur í gegnum æðar í nára og upp til hjartans og fylgst með legu hans í gegnumlýsingu. Með þessari tækni er t.d. hægt að loka opinni fósturæð eða opi á milli gátta og einnig er hægt að koma fyrir nýrri ósæðarloku og lungnaslagæðarloku á þennan hátt. Ljóst er að hjartaþræðing er mun minna inngrip fyrir sjúklinginn sem er fyrir vikið mun fljótari að ná sér aftur.

Samkvæmt rannsókn á nýgengi meðfæddra hjartagalla hér á landi og birtist í Læknablaðinu árið 2002 kemur fram að tæplega helmingur barna með hjartagalla greindist áður en barnið var útskrifað af fæðingardeild. Þriðjungur barna með hjartagalla þurfti á lyfjameðferð og/eða skurðaðgerð að halda. Í þessari rannsókn kemur einnig fram að horfur barna sem fæðast með hjartagalla á Íslandi eru mjög góðar og að langstærsti hluti þessara barna er einkennalaus.

Undanfarna mánuði hefur hópur fólks unnið að undirbúningi starfs félagasamtakanna Gagnsæi – Samtök gegn spillingu.  Samtökin voru stofnuð formlega 30. desember síðastliðinn. Þau hafa  þann tilgang að uppfræða almenning um spillingarhættur í íslensku samfélagi og vinna með fulltrúum atvinnulífs og stjórnsýslu að því að fyrirbyggja spillingu í öllum grunnstoðum samfélagsins. Þau munu jafnframt sækja um aðild að Transparency International sem landsdeild og er umsóknarferli vel á veg komið.

Transparency International eru alþjóðasamtök, með höfuðstöðvar í Berlín, sem hafa barist gegn spillingu í heiminum frá stofnun samtakanna 1993 (sjá transparency.org). Innan vébanda TI eru starfandi yfir 100 landsdeildir. TI sinnir fræðslu- og kynningarstarfi um skaðleg áhrif spillingar og vinnur með ríkisstjórnum, opinberum stofnunum, fyrirtækjum, félagasamtökum og einstaklingum að því að þróa aðferðir og skipuleggja aðgerðir til að sporna við og uppræta spillingu.

Undirbúningshópurinn gerir sér vonir um að með stofnun samtakanna verði til öflugur vettvangur fyrir umræðu um spillingu í íslensku samfélagi sem geti leitt til vitundarvakningar um leiðir til að bregðast við hættum á og merkjum um spillingu á öllum sviðum samfélagsins.

Gagnsæi hefur boðað til fyrsta opna fundar samtakanna fimmtudaginn 5. mars næstkomandi. Fundurinn fer fram í Háskólanum í Reykjavík. Þar verður starfsemin kynnt en einnig að býðst einstaklingum og félögum að gerast aðilar að samtökunum. Fulltrúar Transparency International taka þátt í fundinum. Sjá nánar um fundinn og dagskrá hans á vefsíðu samtakanna. Guðrún Johnsen er formaður stjórnar félagasamtakanna en eftirtalin skipa stjórnina:

Ásgeir Brynjar Torfason

BA í heimspeki og hagfræði frá Háskóla Íslands MBA frá Norwegian Business School BI í Ósló PhD frá University of Gothenburg – School of Business, Economics and LawÁsgeir er lektor við Háskóla Íslands og kennir fjármál, bókhald og greiningu ársreikninga auk þess að stunda rannsóknir á seðlabönkum og bankarekstri við Gothenburg Research Institute. Hann lauk doktorsprófi frá Gautaborgarháskóla árið 2014 og fjallaði ritgerðin um flæði fjármagns í bankakerfinu en rannsóknin byggði á mismunandi aðferðum og samspili fjármála, peningahagfræði og reikningsskilareglna. Áður stundaði hann bæði rannsóknir á og starfaði við langtíma fjárfestingar í fasteignum. Var svæðistjóri Norðurlanda fyrir alþjóðlega fasteignasjóðinn Prologis sem skráður er á hlutabréfamarkað í New York. Þar á undan var hann skrifstofustjóri rekstrar- og framkvæmdasviðs Háskóla Íslands og fyrsti framkvæmdastjóri Vísindagarða HÍ en á síðustu öld vann hann að álvers- og virkjanaframkvæmdum eftir að hafa verið vinnumaður á sauðfjárbýli í Borgarfirði tíu sumur.

Edda Kristjánsdóttir

J.D., lögfræði, New York University School of Law, 1998 Doktorsnám í þjóðarétti, Amsterdam háskóla síðan 2010Edda er Hafnfirðingur að uppruna en hefur búið og starfað erlendis síðan 1992, aðallega í New York og Hollandi. Hún hóf lögfræðiferil sinn á lögmannsstofu í New York en fékk áhuga á þjóðarétti og fluttist til Hollands, þar sem hún var aðstoðarmaður dómara hjá Alþjóðadómstólnum í Haag og fulltrúi hjá Alþjóðagerðardómnum. Edda hefur einkum sérhæft sig í regluverki fyrir fjöldakröfur fórnarlamba mannréttindabrota. Síðustu ár hefur hún starfað við kennslu og rannsóknir hjá þjóðaréttardeild Amsterdam háskóla, þar sem hún hafði umsjón með gerð gagnagrunns fyrir Oxford University Press, um beitingu þjóðaréttar í landsrétti í yfir 70 löndum. Í gegnum árin hefur Edda lært að spilling er oftast ekki bara undirrót mannréttindabrota heldur stendur hún einnig víða í vegi fyrir réttlæti og umbótum og grefur jafnvel um sig innan alþjóðlegra hjálpar- og þróunarstofnana.

Guðrún Johnsen

BA-próf í hagfræði frá Háskóla Íslands 1999. MA-próf í hagnýtri hagfræði frá University of Michigan, Ann Arbor í Bandaríkjunum, MA-próf í tölfræði frá University of Michigan, Ann ArborGuðrún er lektor í fjármálum við Viðskiptafræðideild Háskóla Íslands. Frá 2009 til 2010 starfaði Guðrún sem rannsakandi hjá rannsóknarnefnd Alþingis þar sem hún leitaði orsaka og atburða sem leiddu til falls íslenska bankakerfisins árið 2008. Hún var lektor við viðskiptadeild Háskólans í Reykjavík frá 2006 til 2013. Á árunum 2004 til 2006 starfaði Guðrún sem sérfræðingur í fjármálakerfisdeild Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Hún var aðstoðarkennari og aðstoðarmaður í rannsóknum hjá University of Michigan, Ann Arbor frá 2002 til 2003. Guðrún starfaði sem verðbréfamiðlari hjá Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf. (FBA) á árunum 1999 til 2001 og hjá Norræna fjárfestingarbankanum á árunum 1998-1999. Hún hefur setið í stjórn Arion banka frá árinu 2010, sem varaformaður.  Áður sat hún í stjórn Rekstrarfélags MP Fjárfestingarbanka hf.  Guðrún er meðeigandi og stjórnarformaður ÞOR – Þróunar og rannsókna ehf.  Um langt skeið hefur Guðrún hefur haft áhuga á áhrifum heilbrigðra viðskiptahátta, skilvirkni fjármálamarkaða og tengsl þeirra við hagsæld.  Hún hefur m.a. stundað rannsakir á tengsl á viðhorfum til spillingar og viðskiptakostnaðar, hvatakerfum og bankakerfum.  Nýlega kom út bók eftir hana um íslenska bankahrunið, Bringing Down the Banking System, sem gefin var út af Palgrave-Macmillan í Bandaríkjunum. www.bringingdownthebankingsystem.com.  Þá má finna greinar eftir Guðrúnu og meðhöfunda hennar á þessari síðu: http://papers.ssrn.com/sol3/cf_dev/AbsByAuth.cfm?per_id=374383

Jenný Stefanía Jensdóttir

Cand Oecon, Fjármála og Reikningsskilasvið frá Háskóla Íslands Dipl. Investigative Forensic Accounting, University of TorontoJenný hefur starfað sem framkvæmdastjóri  fjármála hjá framleiðslufyrirtæki á Íslandi  ár og í smásölukeðju í Kanada í samtals aldarfjórðung.   Nýlega hóf hún störf  hjá Reykjavíkurborg, í fjármála og rekstrardeild á Velferðarsviði.  Jenný hefur ávallt verið mikil áhugamanneskja um  heilindi í viðskiptum og í stjórnsýslu og ritað ýmsar greinar í blöð og pistla á blogg um málefnið.  Lokaritgerð Jennýjar við Háskólann í Toronto, fjallaði um og lagði mat á heilindavísa í helstu stoðum íslenskrar stjórnsýslu, skv. viðurkenndum aðferðum Global Integrity, sem leggur annars vegar mat á lagalega stöðu í vörnum gegn spillingu og hins vegar á framkvæmdina og hvernig til hefur tekist í vörnum gegn spillingu. World Bank og fleiri stofnanir, þ.m.t Transperency International nota m.a. úttektir Global Integrity um stjórnhætti í ýmsum löndum, til þess að mæla  ýmis konar vísitölur  í tengslum við spillingu og heilindi í viðskiptum og stjórnsýslu.  Jenný hefur mikinn áhuga á að vinna gegn spillingu hvar sem því verður viðkomið, því  hún er þeirrar skoðunar að undirliggjandi ástæða flestra fjármálaáfalla og alvarlegra atburða á sviði viðskipta og stjórnsýslu sé langvarandi og óáreitt spilling.

Jón Ólafsson

Ph.D. í heimspeki (Columbia háskóli, New York, 2000) Prófessor við Hugvísindasvið Háskóla ÍslandsJón var forstöðumaður Hugvísindastofnunar Háskóla Íslands frá 1999 til 2002 og formaður stjórnar ReykjavíkurAkademíunnar 2004 til 2006. Hann var prófessor í heimspeki við Háskólann á Bifröst 2005 til 2014 en gegndi á þeim tíma einnig stöðu forseta félagsvísindadeildar skólans (2006 til 2010) og aðstoðarrektors (2011-2013). Hann tók við núverandi starfi 1. janúar 2015.Jón hefur skrifað um siðfræði og stjórnmálaheimspeki og birt greinar um þau efni hérlendis og erlendis. Hann hefur kennt siðfræði, þar á meðal viðskiptasiðfræði og siðfræði í opinberri stjórnsýslu. Hann var formaður Samhæfingarnefndar um siðferðileg viðmið í stjórnsýslunni sem skipuð var árið 2010. Nefndin stóð að samningu siðareglna fyrir ráðherra og starfsfólk stjórnsýslunnar en slíkar reglur voru ekki áður til hér á landi. Þá stóð nefndin að gerð siðareglna fyrir ríkisstarfsmenn sem tóku gildi vorið 2013.

Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir

BA, Félagsráðgjöf; Diakonhjemmets Socialhögskole, Osló MSc, Stjórnsýslufræði; The London School of Economics and Political Science. PhD, Stjórnsýslufræði; The London School of Economics and Political ScienceSigurbjörg er lektor í opinberri stjórnsýslu við Stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands. Hún lauk námi í félagsráðgjöf í Osló árið 1979 og starfaði í um 10 ár sem almennur félagsráðgjafi m.a. á Ríkisspítölum, í barnaverndarmálum hjá Reykjavíkurborg og í öldrunarmálum hjá Kópavogsbæ. Hún var yfirmaður öldrunarmála hjá Reykjavíkurborg frá 1989 til 1999. Sigurbjörg lauk námi í heilsuhagfræði við Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands 1997. Hún útskrifaðist með meistaragráðu í stjórnsýslufræðum frá London School of Economics and Political Science 1999 og doktorsgráðu í stjórnsýslufræðum frá saman skóla 2005. Doktorsrannsókn Sigurbjargar fjallaði um ákvarðanir stjórnvalda í Bretlandi og á Íslandi um sameiningar háskóla- og kennslusjúkrahúsa í London og í Reykjavík.Sigurbjörg hefur unnið viðamikil verkefni fyrir Alþjóðabankann, Evrópusambandið og European Observatory of Health Systems and Policies og tekið þátt í verkefnum fyrir breska menntamálaráðuneytið og OECD. Þá hefur hún tekið þátt í verkefnum, m.a. undirbúning að setningu laga fyrir utanríkisráðuneytið, heilbrigðisráðuneytið, forsætisráðuneytið og fjármálaráðuneytið. Sigurbjörg stundar kennslu og rannsóknir við Háskóla Íslands og hefur skrifað greinar og bókakafla, einkum á erlendum vettvangi, um stjórnmál og stjórnsýslu á Íslandi í tengslum við fjármálahrunið 2008.

Vilborg G Hansen

BSc í landfræði frá Háskóla Íslands Dipl. Opinber stjórnsýsla Löggiltur fasteignasali Löggiltur leigumiðlariVilborg er eigandi og annar tveggja ritstjóra Umhverfisfrétta og lagði stund á nám í fjölmiðlun til stúdentsprófs.  Vilborg er menntuð sem landfræðingur með áherslu á skipulag ferðamála og hefur látið sig varða umhverfismál út frá skipulagi ferðamála og áhrifum á heilbrigðis- og efnahagsmál sem og almenna umhverfisstjórnun.  Vilborg er eigandi og rekur fyrirtækið LandArt ehf en hefur starfað að útgáfumálum og gaf út meðal annars Ratkort sumarbústaða frá árinu 2000-2004 eða í 5 ár samfleitt.  Vilborg sat í stjórn Neytendasamtakanna 2008-2009, í stjórn Heimsýnar 2009-2014 og situr í nefnd á vegum Félags fasteignasala um vinnubrögð og vinnuumhverfi fasteignasala.  Vilborg er einnig löggiltur fasteignasali og leigumiðlari og starfar sem slíkur.

Grein upphaflega úr Sleggjunni iðnaðarblaði 24. febrúar 2015. Sleggjan er gefið út af Fótsporum ehf. sími: 578-1190. Smellið á myndina til að lesa blaðið í heild.

Hópfjármögnun hefur færst mjög í aukana undanfarið en hópfjármögnun er fjármögnun í gegnum hóp einstaklinga sem hver og einn leggur fram breytilega og oft tiltölulega lága fjárhæð. Hópfjármögnun byggist oft á stóru neti vina, fjölskyldu og samstarfsmanna sem hægt er að ná til í gegnum félagsleg tengsl.

Stundin er nýr fjölmiðill sem hóf göngu sína í febrúar og er fjármagnaður með hópfjármögnun í gegnum Karolina Fund sem stofnað var árið 2012. Karolina Fund er byggt á erlendri fyrirmynd en bandaríska vefsíðan Kickstarter nálgast hópfjármögnun með svipuðum hætti. „Karolina Fund er ætlað að leysa ákveðnar hindranir innan skapandi greina og nýsköpunar á borð við erfiðleika við fjármögnun, skort á trausti, gagnsæi og öryggi. Markmiðið er að auka líkur á árangri verkefna með því að tvinna saman hópfjármögnun við verkefnastjórnunarkerfi sem gerir hugmyndasmiðum, þjónustuveitendum og fjárfestum kleift að starfa saman með árangursríkari hætti en áður. Þrátt fyrir að frumkvöðlarnir á bak við síðuna einblíni fyrst á íslenskan markað þá er ætlunin að koma sér einnig inn á markað í Evrópu á næstu misserum,“ segir á vef Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands um stofnun og tilgang Karolinu.

Undanfarin ár hefur hópfjármögnun vaxið og þroskast erlendis. Frægust er eins og áður segir síðan Kickstarter sem er bandarískur vefur. Í Evrópu hefur Indiegogo náð hvað mestu flugi. Fjármögnun Stundarinnar markar kaflaskil hér heima en Stundin sló flest met í fjölda áheita og upphæð sem safnaðist. Alls söfnuðust rúmlega sex milljónir króna, sem er rúmlega það sem stefnt var að í upphafi. Að auki má ætla að stór hluti þeirra einstaklinga sem styrkja Stundina í upphafi ætli sér áskrift til frambúðar. Þrátt fyrir að upphæðin sé lág markar Stundin, sé miðað við þróun hópfjármögnunar erlendis, kaflaskil í að sýna fram á að hugmyndin virkar á stærri skala.

Kælibox, tölvuleikir og smartúr

Árið 2014 ákvað Ryan Greppert að reyna enn eitt skiptið á hópfjármögnun vegna hugmyndar sem hann vildi þróa. Hann hafði áður reynt að fjármagna þróun og framleiðslu ‘Coolest cooler’ með hópfjármögnun án þess að ná markmiði sínu. Í þetta sinn sló kæliboxið öll met og safnaði 1,7 milljörðum króna frá áhugasömum kaupendum á síðunni Kickstarter. Greppert vinnur nú að framleiðslu vörunnar en þeir einstaklingar sem lögðu fram fé geta átt von á eintaki í júlí á þessu ári en þá er búist við að framleiðslu og þróun ‘Coolest cooler’ verði lokið. Þrautseigjan borgaði sig fyrir Greppert en honum hafði margsinnis misheppnast áður. Saga Kickstarter sýnir að hópfjármögnun fer í gegnum nokkur þrep áður en hún nær þeim hæðum að fjármagna á jafn stórum skala og dæmin sýna í Coolest Cooler. Árið 2012 vantaði tvö lítil tæknifyrirtæki þróunarfé til að komast á framleiðslustig með vöruna sína. Leikjatölvan OUYA og snjallúrið Pebble var útkoman. Bæði fyrirtækin náðu margföldu markmiði sínu. Í tilfelli OUYA var upphaflega óskað eftir tæplega 125 milljónum króna sem árið 2012 þótti brjálæðislegt markmið í hópfjármögnun. Leikjatölvan safnaði að lokum 1.130 milljónum króna eða tíföldu markmiði sínu. Pebble var upphaflega að leita að 13 milljónum en safnaði að lokum 1,3 milljörðum.

Íslenska sprotafyrirtækið RóRó nýtti sér nýlega hópfjármögnun við vöruþróun á dúkkunni Lúllu. Fyrirtækið safnaði um þremur milljónum með hópfjármögnun til framleiðslu á dúkkunni.

Listir, hönnun og menning

Kickstarter hóf starfsemi árið 2009 og hefur frá stofnun verið ráðandi í hópfjármögnun í Bandaríkjunum. Kickstarter starfar nú, auk Bandaríkjanna, í Ástralíu, Nýja-Sjálandi, Bretlandi, Kanada, Hollandi, Danmörku, Noregi, Svíþjóð og Írlandi. Þar sem hópfjármögnun er eins konar smásölufjármögnun segir sig sjálft að vörur sem almenningur hefur meiri áhuga á gengur gjarnan betur. Tækni- og tölvuleikjaþróun hefur þannig átt nokkuð góðu gengi að fagna í hópfjármögnun á meðan aðeins eitt verkefni er varðar erfðabreytingar á plöntum hefur náð fjármögnun. Í rannsókn sem unnin var í Wharton-háskóla í Pennsylvaníu á verkefnum sem ná markmiðum sínum á Kickstarter koma fram ýmsar breytur sem hafa áhrif. 89 prósent verkefna sem valin eru á forsíðu Kickstarter ná tilætluðum árangri í fjármögnun. Þá kemur einnig í ljós að verkefni ná afar mismunandi árangri eftir því í hvaða flokk þau falla og að flokkurinn hefur sömuleiðis áhrif á hversu vel þeim gengur. Þannig kemur í ljós að tvö af hverjum þremur dansverkum sem sóst hafa eftir hópfjármögnun á Kickstarter hafa náð markmiði sínu á meðan aðeins um þriðjungur verkefna við tískuhönnun ná árangri.

Fyrirtækið Heilshugar framleiðir vöruna Millimál sem er heilsusamlegt snakk milli mála. Fyrirtækið sótti stuðning við markaðssetningu og vöruþróun á Karolina Fund.

Reynslan á Íslandi

„Þetta gengur út á það að sá sem ætlar að framkvæma eitthvert verkefni sækir sér peninga ekki til einhvers eins, tveggja eða þriggja fjársterkra aðila heldur til mjög margra,“ sagði Arnar Sigurðsson, einn stofnenda Karolina Fund, á fundi Innovit um hópfjármögnun. „Yfirleitt fá þeir sem leggja til peninga í verkefnið eitthvað að launum fyrir það.“ Karolina Fund er ætlað við fjármögnun á skapandi verkefnum. „Við tökum við skapandi verkefnum. Við skilgreinum það mjög vítt hvað skapandi verkefni er. Hver sem er getur verið að gera skapandi verkefni. Við myndum ekki taka við fjármögnun á kosningabaráttu stjórnmálaflokks en við myndum taka við fjármögnun á bók um stjórnmálastefnu. Við skilgreinum skapandi í þessum skilningi. Það er mjög vítt,“ sagði Arnar um Karolina Fund að loknu prófunartímabili síðunnar.

Snjallúrið Pebble var um tíma eitt best heppnaða hópfjármögnunarverkefni allra tíma. Pebble var um leið eitt af fyrstu snjallúrunum á markaði. Pebble tengist snjallsíma notandans í gegnum Bluetooth og getur þannig sýnt á skjánum hver hringir, minnt notandann á fundi og annað í dagatali símans auk þess sem skjárinn getur birt smáskilaboð á úrinu í stað símans.

Matur, spil og sirkustjald

Þótt Stundin hafi vakið mikla athygli undanfarið fer því fjarri að fjölmiðillinn sé fyrsta íslenska verkefnið sem tekst vel við fjármögnun á með hópfjármögnun. Grænmetispylsurnar Bulsur eru dæmi um vöruþróun sem fjármögnuð var með hópfjármögnun á vef Karolina Fund. „Í apríl 2012 sat Svavar Pétur [Eysteinsson, hugmyndasmiður Bulsa] á skrifstofunni og hugsaði um pulsur. Nokkrum mánuðum áður hafði hann tekið ákvörðun um að hætta að borða kjöt. Hann var mjög ánægður með þá ákvörðun en einn galli var á gjöf Njarðar, Svavar dauðlangaði í pulsu. Eftir nokkra umhugsun og vangaveltur ákvað Svavar að panta fund hjá bæði Matís og Nýsköpunarmiðstöð. Hann sagði þeim frá hugmynd sinni, að búa til nýja gerð af pulsum án dýraafurða,“ segir á vefsíðu Bulsa. „Um svipað leyti komst Svavar í samband við Inga Rafn hjá Karolina Fund sem leiddi til þess að Svavar ákvað að hefja fjáröflun hjá Karolina Fund til að koma verkefninu á koppinn. Fjáröflunin gekk vonum framar og fór langt fram úr væntingum. Margir höfðu trú á verkefninu og lögðu því lið og þeim verður seint fullþakkað.“ Bulsur eru enn í dag framleiddar og eru nú fáanlegar í almennum matvöruverslunum. Bulsur er meðal fyrstu verkefna Karolina sem fjármögnuð voru hér á landi. Verkefnið er um leið gott dæmi um styrk hópfjármögnunar þegar kemur að fjármögnun smærri markmiða og verkefna sem við fyrstu sýn virka ekki líkleg til að ná hefðbundinni fjármögnun. Árið 2013 safnaði Sirkus Ísland fyrir spánnýju sirkustjaldi með hópfjármögnun Karolina Fund. Þótt ekki sé hægt að fullyrða neitt um sirkusáhuga bankamanna má ímynda sér að hópur sirkusfólks geti átt töluvert erfiðara með að sannfæra jakkafataklædda bankamenn um að slíkt tjald sé góð fjárfesting. „Við þurfum að safna 40 þúsund evrum eða um 6,5 milljónum króna. Best væri ef við söfnum meira en lágmarkinu, því allur umfram peningur fer í að kaupa stóla, ljós, hljóðkerfi og flutningskostnað,“ segir á verkefnasíðu hópsins. Fjármögnunin heppnaðist og tjaldið er á landinu.

Persónulegt samband

Svavar Pétur bulsugerðarmaður fór yfir fjármögnun Bulsa á fundi Innovit, Klak og Landsbankans um hópfjármögnun á síðasta ári. Þar sagðist Svavar raunar sakna þeirra persónulegu tengsla við neytendur sem fylgdi hópfjármögnun. Sömu sögu má einmitt segja um Sirkus Ísland en á sama fundi kom fram að pantanir á sýningar hjá þeim hefðu aukist mjög eftir að sirkushópurinn hóf hópfjármögnunarverkefni sitt. Þannig þjónar hópfjármögnun ekki aðeins hlutverki fjármögnunar heldur byggir um leið upp vörumerki og hóp fólks sem hefur áhuga á að sjá vörumerkið styrkjast og halda áfram. Þeir sem fjárfestu í Bulsum Svavars buðust nokkrar upphæðir til fjármögnunar og um leið aukin verðlaun. Með því að leggja 120 þúsund krónur til fjármögnunar fylgdi Bulsuveisla fyrir allt að 20 manns ásamt tónleikum með hljómsveitinni Prins Póló.  Einn einstaklingur lagði þá upphæð til. „Við héldum eitt svona bulsupartí sem var alveg stórkostlega eftirminnilegt. Við fórum til einhvers fólks með bulsur og grill og heila hljómsveit inn í einhvern garð í Vogunum og hentum upp grillpartíi. Þannig komumst við í samband við fólk og hengum með því heila kvöldstund að tjútta. Það sem mér fannst mjög mikilvægt var að vera í persónulegum samskiptum við neytendur, við fólkið sem fjármagnaði verkefnið og kom því á koppinn með mér. Það er kannski það sem ég sakna mest núna eftir að varan hrökk bara í gang.“

Bjarney Kr. Haraldsdóttir skrifar:

Fyrir nokkrum árum síðan fór ég í kviðarholsspeglun og þá kom í ljós að ég
væri með sjúkdóminn legslímuflakk. Ég hugsaði með mér: Hvað er
legslímuflakk? Ljótt nafn á sjúkdómnum. Eftir allan þann tíma sem maður
hafði verið með seiðing, verki, ógleði, bjúg og yfirþyrmandi þreytu, þá
fékk ég loks útskýringu. Þetta var ekki ímyndun í mér!

Hitapokar og verkjalyf

Frá unga aldri var mér talin trú um að verkirnir sem fylgdu mínum blæðingum
væru „eðlilegir“. Þetta væri einfaldlega einn þáttur þess að vera kona.
Þegar ég var 17 ára gömul var mér ráðlagt af kvensjúkdómalækni að verða
þunguð til að losna við þessa óbærilegu verki!

Á þeim tíma upplifði ég að eina lausnin væri að taka verkjatöflur og leyfa
ástandinu að líða hjá. Augljóslega var ekki neitt annað í stöðunni en að
leyfa ástandinu að líða hjá. Taka inn meira paratabs, parkódín, íbúfen,
drekka heitt te, vera með hitapoka, liggja í fósturstellingunni, anda
rólega inn og út.

Fyrr en varði sló þreytan mann út af því orkan var öll
búin. Líkaminn orkaði ekki meira á þessum dögum en á hörkunni einni
staulaðist ég áfram með fulla tösku af verkjalyfjum til að halda mér
gangandi út daginn. Vinnan og námið beið. Með tímanum hækkaði
sársaukaþröskuldurinn án þess að ég gerði mér grein fyrir því. Heppin ég,
að vera komin með háan sársaukaþröskuld, ekki satt? Nei, þvert á móti, of
dýru verði keyptur.

Verður líf mitt svona?

Eitt af því sem ég ákvað strax eftir að ég fékk greininguna eftir áratuga
óvissu, var að láta sjúkdóminn ekki skilgreina mig eða trufla líf mitt, sem
var hægara sagt en gert. Eftir kviðarholsspeglunina kom sá tími þar sem
verkirnir voru vægari en ella en það stóð ekki yfir lengi. Margoft lá ég í
hnipri uppi í rúmi með hitapoka. Ég var byrjuð að taka tímann á hversu
lengi verkirnir stóðu yfir. Í mörgum tilfellum, byrjuðu þeir að nóttu til
og þá var lítið um svefn. Heiftarleg verkjaköst gátu staðið yfir í tvo til
sex tíma (þá tel ég ekki seiðinginn með). Lífið gekk sinn vanagang. Ég
hugsaði í sífellu, verður mitt líf svona?

Í júní 2011, fór ég til kvensjúkdómalæknis, eftir að hafa fengið sáran
sting vinstra megin í leginu. Í ljós kom að ég var með 4 cm súkkulaðiblöðru
(e. chocolate cyst) á vinstri eggjastokknum. Blaðran sem slík truflaði mig
ekki svo mikið, en stingurinn var svo sár að ég gat ekki hunsað hann. Í
nóvember sama ár var ákveðið að ég færi aftur í kviðarholsspeglun. Í raun
og veru vissi ég ekki annað en að það ætti að fjarlægja blöðruna.

Nema hvað, 4 cm súkkulaðiblaðran hafði stækkað í 8 cm súkkulaðiblöðru og önnur
eins kom í ljós bakvið hægri eggjastokkinn. Samgróningar höfðu myndast á
ýmsum stöðum. Það verður að hafa smá fjölbreytni, ekki satt? Hægri
eggjaleiðarinn var samgróinn við hluta af ristlinum og var fjarlægður þar
sem hann var bólginn og illa farinn. Hluti af leginu var samgróið við
þvagblöðruna og hluti af þvagblöðrunni samgróinn við kviðvegginn.
Legslímuflakkið fannst meira og minna um allt kviðarholið, þar á meðal á
þindinni. Þannig að allt heila klabbið var ekki í ástandi.

Á breytingaskeið fyrir aldur fram

Í framhaldinu af aðgerðinni fékk ég sprautuna Zolodex, sem hefur þau áhrif
að bæla niður hormónakerfið. Fyrir aldur fram var ég allt í einu komin á
breytingaskeiðið með tilheyrandi hitakófum og grátköstum (sérstaklega fór
ég að gráta þegar ég sá auglýsinguna „Vertu vinur“ SÍBS). Hitakófin gerðu
mér erfitt um svefn og fleiri aukaverkanir fylgdu. Lyfið sló á verkina og
gaf mér hálft ár án verkja.

Þó að lyfið hafi hjálpað mér líkamlega, þá fannst mér hluti af sjálfri mér
hverfa í smá tíma. Það var erfitt að takast á við en ég er reynslunni ríkari.
Ég gerði mér ekki grein fyrir því hversu mikil áhrif hormónin hafa á skaplyndið.
Hálfu ári síðar byrjuðu áhrifin af lyfinu að dvína og smám saman komu verkirnir aftur.

Breytt mataræði hjálpar

Eftir þessa reynslu ákvað ég að leita mér annarra leiða til að ráða betur
við sjúkdóminn. Ég byrjaði að afla mér upplýsinga um breytingu á mataræði
og með tímanum hefur mér tekist að finna út hvað það er sem espir upp
einkennin og hvað heldur þeim niðri. Ásamt því að breyta mataræðinu, hef
ég lagt áherslu á að stunda líkamsrækt. Eitt af því sem ég hef kynnst
varðandi breytt mataræði, er það að það er hafsjór af upplýsingum á netinu
(t.d. www.endo.is) og ég þarf ekki að finna upp hjólið.

Slæmir og góðir dagar

Ég hef lært að horfast í augu við það að legslímuflakkið er hluti af mér.
Ég á mína slæmu daga og mína góðu daga. Ég á skilningsríkan mann,
fjölskyldu, vini og vinnufélaga. Stuðningur fjölskyldunnar skiptir miklu
máli. Sjúkdómurinn hefur áhrif á mann á hverjum einasta degi, hann sér til
þess að maður gleymir honum ekki. Með tímanum læri ég að lifa með honum í
blíðu og stríðu. Hann mun ekki buga mig og hann mun ekki taka yfir líf
mitt. Það hefur reynst mér vel að vera Pollýanna og vera með svartan húmor.
Í þeim anda hef ég stundum sagst hafa náttúrulega getnaðarvörn en auðvitað
er hún ekki eitthvað sem ég bað um. Hún er í raun enn eitt verkefnið sem
bætist ofan á það stóra verkefni sem það er að lifa með endómetríósu.

Lesið einnig grein Þóru Jóhannsdóttur, Ég greindi mig sjálf sem líka fjallar um það að lifa með endómetríósu.

Ég er karlmaður. Ég var misnotaður sem barn. Akkúrat á þessari stundu, sem ég er að skrifa þessa grein, er ég búinn að neyta áfengis og sit í þunglyndi. Ég get ekki sofnað því hugurinn ákvað að taka yfir og færa líf mitt yfir til þess tíma er ég var misnotaður.

Ég er 26 ára gamall, það eru átta ár síðan minningarnar byrjuðu að flæða eins og enginn væri morgundagurinn. Ég hef enga hugmynd um hvað það var sem „triggeraði“ þetta flæði. Er ég var á átjánda ári ákvað heilinn í mér að breyta mér úr hefðbundnum unglingi í einhvern sem varð þjakaður af skömm og fylltist ógeði af sjálfum sér, hegðun mín breyttist á örskömmum tíma, ég hvarf.

Þegar fólk lítur á mig þá sér það ekki einstakling sem dregur djöful á bakinu, það sér ósköp eðlilegan mann sem er yfirleitt brosmildur og vill öllum vel. Skömmin tekur öll völd og manni finnst eins og það sé betra að geyma allar tilfinningar, allar endurminningar inni í sér. Gríman sem ég setti upp blekkti foreldra mína, bræður mína og vini mína í átta ár.

Ég ákvað að segja fjölskyldu og vinum frá öllu í maí síðastliðnum og mögulega munu einhverjir þekkja mig út frá þessum lestri.

Ég geymdi misnotkunina á földum stað, djúpt innra með mér, í um það bil 13 ár áður en ég byrjaði að muna eftir henni. Fyrir það er ég mjög þakklátur, barnæskan mín var mjög góð. Ég átti aldrei í neinum vandræðum sem barn, mér gekk vel í skóla og átti marga vini. Allur heimurinn lá fyrir mér og mér leið eins og ég gæti sigrað hann. 18 ára gamall byrja ég að muna, muna eftir hryllingnum sem átti sér stað í kjallaranum. Hræðilegasti staður á Íslandi, fyrir mig, er þessi kjallari.

Ég var nýbyrjaður að djamma, skemmta mér með félögunum, þegar endurupplifanir mínar af atburðinum hófust. Áfengið magnaði upp allar tilfinningar, þá sérstaklega heift og þunglyndi. Ég varð ofbeldisfullur er ég drakk áfengi, tilfinningarnar sveifluðust upp og niður og minnstu tilvik urðu til þess að ég gæti ráðist á einhvern. Ég var hættulegur.

Langflest fyllerí voru samt þannig að ég skemmti mér konunglega og datt svo í þunglyndiskast þegar heim var komið. Þegar minningarnar mögnuðust var mér ljóst að áfengi var ekki nógu sterkur vímuefnagjafi til þess að dempa niður allt ógeðið, allan viðbjóðinn sem ég fann fyrir. Fíkniefni urðu fyrir valinu til þess að deyfa mig, ég vildi ekki muna eftir þessu. Ég ætlaði að grafa þetta eins djúpt og hægt væri … ég meina ég hélt þessu inni í mér nánast alla mína barnæsku án þess að muna eftir þessu, ég gæti gert það aftur.

Enginn tók eftir neinu, allir héldu að ég væri bara ligeglad, frábær gaur og allt í góðu … á meðan var ég að rotna að innan.

Fjögur ár liðu þar sem ég er ónýtur innra með mér, ég gat tengst vinaböndum en ég get ekki hleypt neinum mjög nálægt mér. Ég fór í Háskóla Íslands og ég kláraði fyrsta árið með mjög góðar einkunnir og út frá því ákvað ég að fara í skiptinám. Þar hefjast breytingarnar í mínu lífi.

Sumir velta eflaust fyrir sér hvað það var sem kom fyrir mig … það er eðlilegt. Áður en ég kem að breytingunum í mínu lífi skal ég svala forvitni ykkar og segja ykkur frá kjallaranum.

Þegar ég var um sex ára aldurinn verð ég fyrir kynferðislegu ofbeldi. Ég er neyddur í kjallarann af fjölda drengja sem eru í kringum 15–16 ára gamlir. Þrátt fyrir að hafa upplifað atburðinn aftur og aftur þá er mér fyrirmunað að geta séð hversu margir þeir voru. Það eina sem ég veit er að þeir voru allavega átta, nöfnin eru enn greypt í minni mér.

Þar sem ég er neyddur niður í kjallara þá mynda þeir hring í kringum mig, byrja að ýta mér og hreyta í mig hinum og þessum týpísku orðum, fáviti og skíthæll og þess háttar. Höfuðpaurarnir, sem eru nokkuð þekktir glæpamenn hér á Íslandi, ákveða að það sé ekki nóg að gera bara lítið úr mér á þennan hátt … þeir vilja að ég gyrði niður um mig. Ég vissi ekkert hvað ég átti að gera, ég vildi ekki gyrða niður um mig … svo þeir gera það fyrir mig.

Hópurinn stendur yfir mér, hlæjandi eins og hýenur, þeim finnst þetta fyndið en fyrir höfuðpaurana þá er þetta ekki næg niðurlæging … svo þeir segja mér að ég eigi að rúnka mér. Ég kunni ekki né vissi hvernig ég rúnka mér. Svo þeir gefa mér skipanir um að rúnka mér, segja mér hvernig maður á að fróa sér, og á meðan hlæja þeir að litla drengnum sem stendur grátandi innan um hóp unglinga sem virðast aldrei hafa skemmt sér betur.

Sem betur fer fyrir barnið mig, þá var þessi minning lokuð til 18 ára aldurs, ég fór til sálfræðings eftir á þar sem móður minni grunaði að ég hefði verið misnotaður en hann vildi meina að ég myndi aldrei muna eftir þessu, ég var einfaldlega of ungur … sálfræðingurinn gat ekki haft meira rangt fyrir sér.

Endurtekni draumurinn um þessar sadísku hýenur hlæjandi að mér sem litlum dreng hafa haldið áfram í átta ár og mig grunar að þessi draumur muni aldrei hverfa úr lífi mínu.

Þegar ég er í skiptinámi þá ákveð ég að segja frá því hvað kom fyrir mig, fjórum árum eftir að ég byrja að fá martraðir. Indæl dönsk stúlka varð fyrir valinu þar sem við vorum mjög góðir vinir. Ég fann fyrir nánast algjöru frelsi þegar ég sagði henni frá þessari reynslu. Við grétum saman og hún dæmdi mig ekki, ég var viss um að hún myndi dæma mig.

Það var engin skömm, ég var barn, ég gat ekkert að þessu gert. Þessi reynsla opnaði augun mín að vissu leyti en þetta var einungis fyrsta skref af mörgum.

Ég kem heim úr skiptináminu og mér líður betur en ég er ekki tilbúinn til að segja mínum nánustu frá þessu, ég skammaðist mín. Ég var ekki eins ofbeldisfullur þegar ég hafði vín um hönd er ég kom heim, það hjálpaði að halda sambandi við dönsku vinkonu mína.

Ég féll samt aftur í fíkniefni því á tímum varð þunglyndið mér óbærilegt, á þeim tímum hugsaði ég bara um að zone-a út og falla í gleymsku, mig langaði bara að finna fyrir engu. Þrjú ár líða þar sem mér líður betur, er rólegri en held áfram að dópa þegar ég finn fyrir miklu þunglyndi.

Ástæðan fyrir því að ég ákveð að segja foreldrum mínum og þeim nánustu frá öllu er vegna þess að ég varð stjórnlaus undir áhrifum áfengis og réðst á bróður minn. Tilfinningar innra með mér báru mig ofurliði og ég réðst á bróður minn, sem ég elska heitt. Lögreglan var kölluð út en svo beðin um að koma ekki því ég brotnaði niður fyrir framan bróður minn og mína bestu vini sem urðu vitni að þessu. Ég réð ekkert við mig og það eina sem ég gat gert var að biðjast afsökunar sem bróðir minn tók gilda.

Ég ákvað í kjölfarið að taka annað skrefið í baráttunni minni þegar ég segi mínum nánustu frá öllu … frá því að vera misnotaður, þunglyndinu og fíkniefnunum. Á þeim tíma var ég búinn að vera laus við fíkniefni frá því í nóvember 2013, þ.e. hálft ár.

Frá þessum tíma hef ég verið að fá ráðgjöf frá yndislegum sálfræðingum en ég er langt í frá góður. Ég á enn mjög erfitt með að tengjast nýju fólki almennilega, sérstaklega þegar kemur að nánum samböndum. Af hverju er ég að senda þetta inn?

Ég er akkúrat núna þunglyndur og kannski er þetta þriðja skrefið í minni baráttu, til að reyna fá umræðu um að karlar eru misnotaðir líka.Við viljum ekki láta neinn vita, það er krafa á okkur að vera harðir af okkur og vera ekki einhverjar „kellingar“.

Kannski er þetta líka einhvers konar þerapía fyrir mig en ég hvet alla karlmenn sem hafa orðið fyrir misnotkun að leita sér hjálpar. Ég beið alltof lengi og geri mér núna grein fyrir því. Það er fólk í samfélaginu sem er tilbúið að hjálpa þér, yndislegt fólk.

Ég ætla að komast yfir það að skammast mín og hætta að láta þennan atburð hafa jafnmikil áhrif á líf mitt og hann hefur gert. Ég mun verða betri.

Grein þessa má ekki afrita og birta nema að fengnu leyfi ritstjórnar Kvennablaðsins.

Það er ekki alltaf einfalt að vera með bakstursblogg, þótt ég gjarnan myndi vilja borða allt sjálf sem ég baka þá gengur það magnsins vegna ekki alveg upp. Þess vegna býðst ég oft til að koma með “nesti” með mér þegar ég fer til sumra vina minna og þessi kaka var einmitt slíkt góðgæti. Mæltist afar vel fyrir, en ég hefði þó viljað hafa aðeins meira af hindberjum í henni þannig að ég jók aðeins magnið af þeim.

Brownie með ostaköku og hindberjum

Browniedeig
225 gr smjör
4 egg
4 dl sykur
1,5 dl hveiti
1/4 tsk salt
2 dl kakó
1/2 tsk vanilludropar

Ostukökudeig
300 gr rjómaostur
1/2 dl sykur
1 egg
4 msk hveiti
200 gr fersk eða fryst hindber

Aðferð

Browniedeig

Stillið ofninn á 175 c. Smyrjið ofnfast form, ca. 24×32 cm stórt.

Bræðið smjörið. Þeytið egg og sykur þar til létt og ljóst.

Í annarri skál, blandið saman hveiti, salti, kakó og vanillu. Bætið smjörinu út í eggjablönduna og þeytið þar til slétt og fínt. Sigtið hveitiblönduna út í og blandið saman þar til deigið er orðið slétt, ekki hræra of mikið. Hellið deiginu í ofnfasta formið.

Ostakökudeig

Þeytið saman rjómaosti, sykri, eggi og hveiti í skál.

Setjið doppur af ostakökudeiginu á browniesdeigið. Takið svo gaffal og draglið í gegnum bæði ostaökku- og browniedeigið, til að dreifa vel úr ostakökunni. Stráið hindberjunum yfir deigið.

Bakið í ca 45 mínútur eða þar til prjónn kemur hreinn úr kökunni. Látið kökuna kólna alveg áður en þið berið hana fram.

Ragnheiður Kr. Jóhannesdóttir skrifar:

„Ég veit, elskan mín, þetta lagast þegar þú eignast börn,“ segir mamma við mig áhyggjufull þar sem ég ligg 15 ára í hnipri í rúminu mínu, nýkomin úr sjóðandi heitu baði, búin að gleypa allar þær verkjatöflur sem mér voru skaffaðar af heimilislækninum, með hitapoka í fanginu en engist samt um af kvölum og ógleði.

Svartir og drungalegir verkirnir eru að ganga frá mér. Mér finnst eins og kranabíll sé búinn að krækja í líffærin í kviðarholinu og sé að draga þau upp úr mér hægt og rólega á meðan verið er að berja með voldugri sleggju á mjóbakið á mér. Mér er auk þess óglatt, ég er sveitt og þvöl, með kraftmikinn höfuðverk, sára ristilkrampa og eiginlega bara hálf hrædd við alla þessa verki og hamagang. Getur verið að þetta eigi að vera svona sárt og kvalafullt? Verður þetta alltaf svona vont?

Engin eins

Engin kona upplifir tíðaverki eins – svo mikið veit ég. Sumar konur finna ekkert til, aðrar finna aðeins verk í bakinu, einhverjar bara í kviðarholinu og aðrar bæði í kviðarholi og baki. Svo eru konur sem finna mikið til. Mikið. Og konur sem eru undirlagðar af verkjum. Undirlagðar frá toppi til táar. Mígreni og höfuðkvalir, ógleði, brjóstsviði, magakrampar, ristilkrampar, iðraólga, vindverkir, tak í þindinni, máttleysi, hitavella, krampar í kviðarholi og sárir stingir, eymsli og verkir í mjóbaki eða rófubeini, verkir við þvaglát eða hægðir, dofi eða taugaverkir niður í fótleggi … Það eru ekki eðlilegir verkir eða eitthvað sem kona á að sætta sig við.

Verð á Vestfjörðum um helgina að bægja frá óveðri

Í sumum menningarheimum til forna var kona sem hafði á klæðum talin heilög og valdamikil, sums staðar var talið að þær hefðu hæfileika til að lækna sjúka og annars staðar að þær gætu fælt í burtu haglél, hvirfilbyli og eldingar. Mannkynssagan hefur að geyma ótrúlegustu sögur, hjátrú og fordóma tengdu þessu náttúrulega ferli kvenlíkamans sem gerir okkur kleift að fjölga mannkyninu. Og í dag hlæjum við að þessum sögum. En það hlæja ekki allar konur. Þær konur sem kveljast í hverjum mánuði af endómetríósu og mæta fordómum og vanþekkingu hjá heilbrigðisstarfsfólki og almenningi er ekki hlátur í huga. Það eru um 10% allra kvenna!

Dýrt spaug

Sjálf kvaldist ég í 27 ár áður en ég fékk greiningu! Samt fór ég mjög reglulega til heimilislæknis og kvensjúkdómalæknis. En það var ekki fyrr en þegar ég, 40 ára gömul, rambaði fyrir slysni inn á vefsíðuna www.endo.is, þar sem ég gat hakað við hvert og eitt einasta einkenni nema ófrjósemi að ég áttaði mig á því að þetta væru sennilega ekki eðlilegar kvalir. Í framhaldi óskaði ég eftir kviðarholsspeglun hjá nýjum kvensjúkdómalækni og fékk staðfestingu á sjúkdómnum.

330 skipti á blæðingum (dreg frá 30 mánuði í meðgöngu tveggja barna og brjóstagjöf). Tæplega 2000 kvalafullir dagar og þar af um 650 dagar þar sem ég var alveg óvinnufær af verkjum og kvölum eða um 2 og 1/2 ár í fullri vinnu! Það er enginn smá kostnaður fyrir þjóðfélagið og atvinnulífið. Þá er ég ekki að telja með dagana í kring þar sem ég var hálf manneskja … verkjuð þó ég væri minna verkjuð, með hitavellu eftir átök líkamans … illa sofin … full af verkjalyfjum … kraftlaus eftir ristilkrampa og uppköst … þá tel ég ekki með tímann og kostnaðinn sem fer í járngjafir upp á Landspítala til að bæta upp fyrir blóðmissinn, eða tímann og kostnaðinn sem fór í að leita sér hjálpar … eða kostnaðinn fyrir þjóðfélagið að halda mér uppi á tímabundinni örorku þar sem ég er núna óvinnufær m.a. vegna endómetríósu (en einnig sjálfsofnæmis- og gigtarsjúkdóma sem eru mögulega afleiðing þess).

Mér er ekki hlátur í huga, ekki einu sinni bros. Og ég vil ekki að dætur mínar þurfi að ganga í gegnum það sem ég gekk í gegnum. Ekki heldur dóttir þín, frænka þín eða systir. Kvalafullar tíðablæðingar eru EKKI eðlilegur partur af því að vera kona.

Hættum þessum fordómum gagnvart þessu eðlilega og fallega ferli kvenlíkamans og tölum jafn hreinskilnislega um endómetríósu og hjartasjúkdóma og heilablóðfall og hlustum á þær konur sem eru að upplifa óeðlilega verki. Með því að grípa fyrr inn í en seinna er mögulegt að spara heilbrigðiskerfinu og atvinnulífinu gríðarlegan tíma og kostnað og koma í veg fyrir þær miklu kvalir sem þær konur líða iðulega af, sem þjást af þessum falda sjúkdómi.

Benedikt Sigurðarson skrifar:

Markviss innleiðsla v-evrópskra viðmiðana í skipulags- og byggingarmálum mun lækka húsnæðiskostnað almennings og draga úr hættu á verðbólum.

Sveitarfélög um alla V-Evrópu setja sér viðmiðanir um samsetningu byggðar í einstökum hverfum og kjörnum. Það hefur færst mjög í vöxt að blöndun íbúða og íbúa sé forgangsmarkmið í skipulagi og þannig sé reynt að koma í veg fyrir að til verði „ghettó“ – ríkra manna annars vegar og fátækra hins vegar.

Víða á EES-svæðinu er gert ráð fyrir að meirihluti almennra íbúða í einstökum hverfum sé í leigu- eða búseturéttarfélögum – kannski upp í 80% (Svíþjóð/Danmörk/Þýskaland).

Leigustarfsemi er skráningarskyld og eftirlitsskyld og í sumum nágrannalöndum er einstaklingum beinlínis bannað „að harka á leigumarkaði“ tímabundið. Þess vegna er íbúðum í eigu einstaklinga og fjárfestingarfélaga gjarna ráðstafað til leigu í umsjón/þjónustu innan stórra félaga sem lúta eftirliti og almennum skilmálum.

Húsnæðissamvinnufélög og leigufélög almennings sem rekin eru án hagnaðarkröfu geta tekist á við þróunarstarf og skapað aukna fjölbreytni í gerð íbúða og þjónustu. Þar verður til svigrúm fyrir samfélagslegar lausnir og þróun gæða sem markaðsdrifnir aðilar hvorki geta né vilja skapa – enda þeirra markmið fyrst og fremst að taka fjármuni út úr rekstrinum.

Í mörgum löndum V-Evrópu er það viðhorf ríkjandi að almenni íbúðamarkaðurinn sé ekki vettvangur til skammtímagróða heldur sé íbúðareign langtímafjárfesting sem heldur verðgildi með takmarkaðri áhættu. Sjálfbær rekstur íbúðar sé því nægilegur til að færa eigandanum ávöxtun þar sem hóf er á öllum kröfum. Rétt er einnig að hafa í huga að stór húsnæðislánafélög eru rekin sem gagnkvæm félög í eigu lántakenda (t.d.í Þýskalandi og víðar) og eru ekki rekin í hagnaðarskyni (Þannig var það einnig í Bretlandi þar til HSBC var einkavæddur).

Hagnaður af fjármögnunarhluta húsnæðis fyrir almenning er þannig ekki fluttur út úr húsnæðisgeiranum í þeim mæli sem við höfum séð gerast hér á landi.

Það sem þó skiptir mestu máli fyrir almennt lægri húsnæðiskostnað venjulegrar fjölskyldu í nágrannalöndum er að stór félög sem rekin eru „not-for-profit“ – í húsnæðissamvinnufélögum eða sjálfseignarfélögum skapa markaðsaðhald og leggja af mörkum til að leysa ávinning af byggingarstarfsemi og hagkvæmum rekstri til þeirra sem kaupa, leigja eða sitja viðkomandi íbúðir.

Félög almennings sem rekin eru án hagnaðarkröfu búa víða við þann starfsramma að sveitarfélögin leggja af mörkum ívilnanir; víkjandi lán eða þróunarstuðning á undirbúningstíma, fá að fresta greiðslu lóða- og gatnagerðargjalda (allt að 25-30 ár) og fá jafnvel langtímalán með milligöngu sveitarfélags sem varpa þannig bestu lánakjörum beint yfir til almennra íbúa. Það er einnig þekkt að slík félög almennings taka við beinum stofnstyrkjum og selji sveitarfélögum búseturétti – en taka að sér í staðinn að þjónustu einstaklinga og hópa fólks sem stendur höllum fæti. Þannig leggja félögin af mörkum með virkum hætti til blöndunar íbúða og íbúa í hverfum og kjörnum.

Með raðsmíði og innkaupasamstarfi stórra félaga og systursamtaka næst verulegt hagræði í byggingum sem lækkar kostnað og veitir aðhald. Slíkur ávinningur kemur notendum/almenningi strax til góða en er ekki drenaður út úr greininnni og beint til fjármálakerfisins og braskara eins og hérlendis.

Reynslan er auðvitað ekki þannig að miðborgarsvæði stórborganna sé án húsnæðisverðbólgu – eða að þar sé alls enginn skortur á húsnæði. Hins vegar þróuðust aðstæður á árunum 2004-2008 þannig að verðbóla sprengdi ekki greiðslugetu almennings í Þýskalandi og Svíþjóð svo dæmi sé tekið. Danmörk hins vegar upplifði eignabólgu á íbúðamarkaði enda voru þar stigin óheillaskref í átt til hagnaðarvæðingar bæði eignamarkaðarins og lánamarkaðarins árin 2003-2008. Nú hins vegar stendur íbúðarkaupendum í Danmörku til boða að endurfjármagna íbúðalán sín með 1,5% föstum vöxtum í 30 ár.

Sveitarfélög á Íslandi hafa lögbundnar skyldur í húsnæðismálum gagvart öllum almenningi – sbr. 13.-14. grein laga nr.44/1998 um húsnæðisnefndir. Frá því að markaðsvæðing húsnæðismarkaðarins hófst fyrir alvöru með innrás einkavæddu bankanna á íbúðalánamakaðinn 2004 hefur almennum hlutverkum sveitarfélaga lítið eða ekki verið sinnt – og þvert á móti hafa sveitarfélögin farið lengra inn á vafasamar brautir við að sprengja upp lóðaverðbólgu og okrað á gatnagerðargjöldum. Þessu er brýnt að snúa við – og feta til baka í átt að því sem best hefur gefist í nágrannalöndum á EES-svæðinu.

Reykjavíkurborg hefur stigið örlítið skref í átt að evrópskum áherslum í skipulagi með því að gera ráð fyrir að 25% af íbúðum í þéttingarhverfum skuli verða leigu- eða búseturéttaríbúðir. Einnig hefur Reykjavíkurborg stigið til samstarfs við Búseta um ráðstöfun íbúða innan þessa skipulagsmarkmiðs – án þess að uppboðsverð sé látið sprengja lóðaverð þeirra íbúða úr öllu hófi.

Þarna þarf að stíga miklu stærri skref – og útfæra almenna skyldu sveitarfélaga til að leggja af mörkum til almenna íbúðamarkaðarins sem rekinn er án hagnaðarkröfu. 50% almennra íbúða ætti að vera leigu- og búseturéttaríbúðir án hagnaðarkröfu – og hærra hlutfall í völdum kjörnum. Tímabært er að gera öllum sveitarfélögum skylt að tryggja að lágmarki 25% íbúðalóða til ráðstöfunar fyrir not-for-profit félög almennings – þar sem opin félög (samvinnufélög/sjálfseignarfélög) geta kallað til sín ívilnandi skilmála um þróunarfjármögnun og frestun á lóða- og gatnagerðargjöldum.

Samhliða þarf að skapa forsendur í skilmálum byggingarreglugerðar til að félög almennings geti nýtt sér meiri sveigjanleika um stærðir og gerð íbúða – þannig að sérnotahluti íbúðar verði ódýrari gegn því að félögin beri ábyrgð á því að tryggja aðgang að þjónustaðri sameign. (Slíkar heimildir eru hérlendis einangraðar við stúdentaíbúðir – en gætu verið almennar fyrir félög neytenda að breyttum reglum.)
Með innleiðingu á v-evrópskum viðmiðunum á byggingamarkaði gætum við vænst þess að húsnæðiskostnaður almennings lækki í grunninn um 20-30% á mjög skömmum tíma. Hvern munar ekki um slíka breytingu á almennum kjörum?

Brotaþoli hefndarkláms segir farir sínar ekki sléttar í samskiptum við lögreglu. Konan, sem er 22 ára, lýsti reynslu sinni, í þættinum Kvennaráð, eftir að nektarmyndum af henni, þrettán ára gamalli, var dreift af fyrrverandi kærasta hennar um netið. Þá lýsir hún því hvernig málið hefur nú tæpum áratug seinna enn áhrif á hennar daglega líf.

Hún lýsir samskiptum sínum við lögregluna sem hún segir hafa talað við hana á þeim nótum að málið væri henni sjálfri að kenna. „Þú getur lifað með þessu,“ hefur konan eftir lögreglukonu í þættinum sem sýndur er á Hringbraut. Hún kom ekki fram undir nafni enda lært af biturri reynslu að geri hún slíkt þá taki dreifing á myndunum kipp upp á við.

 Þú getur lifað með þessu

Hefnd fyrir að hætta með manninum

Konan var þrettán ára gömul þegar hún sendi kærasta sínum nektarmyndir að hans ósk. „Ég er í sambandi með strák sem ég treysti alveg hundrað prósent. Ég var búin að vera með honum lengi. Hann er eldri en ég og biður mig um að senda sér nektarmyndir. Ég sé enga aðra ástæðu en að ég ætti bara að treysta honum,“ segir hún í þættinum. „Allt gengur vel og var í góðu þar til við hættum saman. Þá er hann voðalega illur út í mig. Allt í einu byrjar fullt af ‘random’ mönnum að ‘adda’ mér á MSN og tala við mig eins og ég sé bara hlutur.“

 Allt gengur vel og var í góðu þar til við hættum saman. Þá er hann voðalega illur út í mig.

Áhrifin eru mikil áratug seinna

Þrátt fyrir að tæpur áratugur sé liðinn frá því að myndirnar af konunni fóru í dreifingu býr hún enn þann dag í dag við talsverða röskun á sínu daglega lífi. Ásamt því að setja myndir af henni í dreifingu setti maðurinn persónulegar upplýsingar um hana með myndunum á netið. Þær eru þannig merktar með fullu nafni, símanúmeri, heimilisfangi, msn-einkenni og álíka upplýsingum. „Ég er 22 ára í dag og þetta er enn þá inni á netinu. Ég fæ skilaboð á hverjum einasta degi. Eitthvað nýtt; alltaf. Þetta er úti um allan heim á mörgum síðum. Líkami minn, þar sem allir geta fengið að sjá.“

Hún segist af þessum sökum ekki hafa neinar upplýsingar um sig á netinu. Hún er til að mynda ekki skráð undir réttu nafni á Facebook, gefur ekki upp símanúmerið sitt og er ekki með rétta skráningu í þjóðskrá. „Ég er þrettán ára gömul [ þegar myndirnar eru teknar]. Ég er bara barn. Þegar ég fer síðan í skólann eru allir krakkarnir með þetta í símunum sínum. Deila þeim sín á milli, gera grín og koma með ljót skot. Ég missi alla vini mína og er lögð í einelti fyrir þetta. Fólk lítur mjög niður til mín og ég varð ein. Ég varð eiginlega bara ein. Það eina sem ég gerði var að ég fór heim eftir skóla og ég grét og grét.“

 Einn maður kom alla leið frá útlöndum til þess bara að mæta á vinnustaðinn minn. Hann ætlaði sér bara að vera með mér.

Eltihrellir mætti í vinnuna

Í þættinum lýsir hún atviki þar sem maður hafði ferðast erlendis frá með ranghugmyndir um að þau myndu byrja saman. Maðurinn mætti í vinnuna hennar eftir að hafa áður sent tölvupósta með ógeðfelldum lýsingum á því hvað hann hygðist gera við hana. „Ég er enn þá hrædd í dag og það er alveg skiljanlegt. Ég hef tvisvar sinnum lent í því að vera á vinnustað þar sem menn koma. Einn maður kom alla leið frá útlöndum til þess bara að mæta á vinnustaðinn minn. Hann ætlaði sér bara að vera með mér. Hann ætlaði að gera hluti við mig sem hann var búinn að senda mér. Búinn að senda mér í ógeðfelldum skilaboðum. Ég var svo hrædd eftir það að ég skipti um vinnu og flutti landshorna á milli. Hann lætur mig ekki í friði.“

 Ég var svo hrædd eftir það að ég skipti um vinnu og flutti landshorna á milli

Hélt að þetta tæki enda

Fyrst um sinn trúði hún að málinu myndi ljúka og myndirnar að lokum gleymast. Svo fór þó ekki heldur héldu myndirnar áfram í dreifingu. „Þegar ég fer að kíkja á þetta aftur og reyna að sjá hvort þetta sé eitthvað að hverfa þá kemur í ljós að það er búið að setja myndir af útlenskum stelpum á mjög grófum nektarmyndum – sjálfsfróun, þær að putta sig og með alls konar aðskotahluti uppi í klofinu á sér – og verið er að segja að þetta sé ég. Þá trúir mér enginn þegar ég segi að þetta sé ekki ég. Það segja allir bara; þú ert bara búin að brjóta traustið þitt. Þetta bara hlýtur að vera þú.“

Lýjandi að vera kennt um ofbeldið

Í þættinum segir konan að margir virðist telja að hún geti sjálfri sér um kennt. Hún hefði bara aldrei átt að taka eða senda slíkar myndir af sér. Það sé mjög lýjandi upplifun. Fyrst um sinn hafi hún reynt að leysa málið ein og vonað að það tæki enda en að lokum hafi hún brotnað niður. „Ég er bara fjórtán ára gömul stelpa og veit ekkert hvað ég á að gera og ég reyni hvað sem er til að reyna að hreinsa orðsporið mitt. Það er bara ekki hægt,“ sagði hún í Kvennaráðum. „Eitt kvöld er ég hágrátandi inni í herbergi og mamma kemur inn. Hún veit náttúrlega alveg að það er eitthvað að. Ég ákveð að segja henni bara allt af létta. Ég útskýri fyrir henni hvað gerðist og hún brást alveg hárrétt við. Þetta er ekki mér að kenna. Þetta er algjörlega stráknum að kenna og hún stóð alltaf við bakið á mér. Það var gott að vita það; að ég hafði hennar stuðning. Því það skipti miklum sköpum fyrir mig að vita að það væri allavega ein manneskja sem trúir mér. Það var mjög fínt og mjög þægilegt að fá það.“

Þetta er ekki mér að kenna.

Viðurkenningin breytti öllu

Hún lýsir reynslu sinni af lögreglunni en hún leitaði þangað í von um aðstoð. „Ég fór með allar upplýsingar, allar sannanir, allt saman; bréf um hvað þeir ætluðu að gera við mig. Bloggsíður um mig þar sem persónulegar upplýsingar eru. Bara allt sem þeir geta fundið. Ég fer með þetta og sýni lögreglunni. Ég sýni þeim; þeir eru með myndir hérna og ég er þrettán ára gömul. Þetta er barnaklám. Þetta er ekki í lagi. Hún [lögreglukonan] segir bara; þá hefðir þú átt að hugsa þig betur um þegar þú varst yngri. Þú ákvaðst þetta á þessu tímabili. Þrettán ára gömul! Ég er bara barn.“

Þeir eru með myndir hérna og ég er þrettán ára gömul. Þetta er barnaklám.

Einn af mönnunum sem dreift hafa myndum af konunni var dæmdur. Hann hélt úti bloggsíðu þar sem myndirnar voru hýstar. „Já, reyndar var það þannig að hann var að reyna að hóta mér að ef ég myndi ekki veita honum fleiri nektarmyndir þá myndi hann setja þær aftur í dreifingu.“

Hún segir það hafa skipt sig miklu máli að maðurinn var dæmdur. Í því hafi falist sú viðurkenning að málið væri ekki henni að kenna. „Hann var kærður og fékk dóm fyrir það. Það var tekin af honum tölvan og hann fékk ekki að nota netið í ár. Hann fór á sakaskrá. Ég fór aldrei fram á neinar bætur eða þannig enda var það ekki það sem ég var að sækjast eftir. Ég vildi bara fá að vita að ég hafði einhvern rétt.“ - Hverju breytti það fyrir þig?  „Öllu, ég vissi þá að ég gæti í raun sigrað. Þeir ættu að vera hræddir og að þetta væri þeim að kenna, ekki mér. Það er ástæða fyrir því að þeir eru dæmdir en ekki ég. Vegna þess að þetta er ekki mér að kenna. Jú, jú, ég tók myndirnar en það er ekki það sem er bannað. Það er bannað að dreifa þeim.“

Hér má sjá þáttinn Kvennaráð í heild sinni. Viðtalið við konuna hefst á annarri mínútu.

Mikið úrval er til af heilnæmum og ljúffengum matarolíum. En hvenær á að nota hvaða olíu? Hér eru nokkrar einfaldar upplýsingar sem geta komið að gagni.

Graskerskjarnaolía á langa hefð í austurrískri matargerð. Afar sérstakur sterkur hnetukeimur einkennir þessa olíu, sem er græn til dökkbrún á litinn. Hún er notuð bæði á salöt og í margvíslega matargerð. Hún er auðug af ómettuðum fitusýrum.

Heslihnetuolía hefur einstaklega ljúffengt milt heslihnetubragð og er einkum notuð á salöt og í salatsósur og með öðru hrámeti, en einnig í kryddlegi og sérstaklega í eftirrétti. Hún er afar auðug af einómettuðum fitusýrum.

Jarðhnetuolía bragðlítil með örlítið milt hnetubragð og má nota í salatsósur og með hrámeti, en er einkum notuð í austurlenska matargerð. Hún hefur hátt brennslumark og er því góð til steikingar og djúpsteikingar.

Línolía eða Flaxseed olía hefur þá sérstöðu í heimi jurtaolía að vera afar auðug af alfa-línólsýru (ómega 3 fitusýrum). Hún hefur mildan örlítið beiskan keim og er aðallega notuð í kaldri matargerð. Margir taka olíuna inn til að fá ómega 3 fitusýrurnar, sem við fáum annars aðallega úr lýsi og öðrum fiskolíum.

Maísolía (enska: corn oil) hefur milt en sérstakt bragð og hentar einkum með réttum úr korni alls konar.

Ólífuolía er orðin ein vinsælasta olían í matargerð á vesturhveli, ekki síst fyrir það hve ljúffeng hún er og holl. Hún hefur flesta kosti góðrar matarolíu. Hún er auðug af einómettuðum fitusýrum (um 80%) sem gerir hana einstaklega holla, veitir vernd fyrir hjartað og svo er hún talin draga úr hættu á svonefndum menningarsjúkdómum eins og sykursýki og jafnvel krabbameini. Vegna þess hve auðug hún er af einómettuðum fitusýrum, hentar hún vel til steikingar. Hún geymist ágætlega í stofuhita, þó best sé að geyma hana á köldum stað ef hún á að geymast lengi. Í kæli stífnar hún, verður eins og gruggug að sjá. Jómfrúarolífuolía er einstaklega bragðgóð, bæði ein og sér í salöt eða á soðið grænmeti með örlitlu Maldon salti eða Herbamare kryddsalti, einnig í salatsósur t.d. með Balsam-ediki, Herbamare og svörtum pipar úr kvörn.

Repjuolía (enska: canola oil) er einstaklega bragðmild og mjög hitaþolin, því góð til steikingar og djúpsteikingar. Sérstaklega er mælt með henni í kartöflurétti.

Sesamolía hefur afar mildan hnetukeim, en sé hún ristuð er bragðið mjög afgerandi og þannig er hún mikið notuð í austurlenskri matargerð, raunverulega bæði sem olía og sem krydd. Hún er auðug af náttúrulegum andoxunarefnum og geymist því mjög vel.

Sojaolía er einstaklega auðug af lesitíni, sem reyndar yfirleitt er unnið úr sojaolíu. Hún er einkum notuð í austurlenskri matargerð.

Sólblómaolía hefur mildan hnetukeim. Heppileg í salöt, með hrámeti, í snöggsteikingu og aðra eldun. Inniheldur hátt hlutfall af fjölómettuðum fitusýrum, einnig eitthvað af E-vítamíni.

Valhnetuolía hefur fínlegt hnetubragð og er notuð í salöt og með öðru hrámeti, en jafnvel meira í sæta eftirrétti, bakstur og kremfyllingar.

Þistilolía (e: safflower oil) er bragðlítil, allt að því bragðlaus. Hún hentar því vel í salöt, með hráu grænmeti, til mæjonesgerðar, snöggsteikingar og í aðra eldamennsku. Kjörin til að gera kryddolíu, t.d. hvítlauksolíu. Einstaklega auðug af fjölómettuðum fitusýrum.

Þrúgukjarnaolía er svo til bragðlaus og hentar vel til að útbúa kryddolíur og í mæjonesgerð. Einstaklega auðug af fjölómettuðum fitusýrum.

Birt með leyfi Heilsuhússins.

Þóra Steingrímsdóttir prófessor í fæðinga- og kvensjúkdómalækningum við læknadeild Háskóla Íslands og kvennadeild Landspítala skrifar. Grein birtist fyrst í Læknablaðinu í 03. tbl. 101. árg. 2015 og er birt hér að fengnu leyfi.

Sjötta febrúar ár hvert helga Sameinuðu þjóðirnar baráttu gegn umskurði á kynfærum kvenna og nefna daginn International day of Zero Tolerance for Female Genital Mutilation.¹

Ekki fór mikið fyrir baráttuaðgerðum hér á landi í þessum anda í ár. Það er skiljanlegt og jafnvel afsakanlegt, þar sem þessi heilbrigðisvandi virðist ekki sérlega umfangsmikill hjá íbúum og nýbúum á Íslandi. Engin rannsókn hefur verið gerð á útbreiðslu umskurðar meðal innflytjenda á Íslandi, en ljósmæður og fæðingalæknar geta vitnað um að fáar konur sem hér fæða hafa orðið svo illa úti að þess verði vart í fæðingu. Hugsanlegt er þó að konur sem við aðstoðum í fæðingu hafi verið beittar umskurði af minna umfangi, svo líkamleg ör séu lítt sýnileg.

Árið 2005 samþykkti Alþingi einróma lagabreytingu við almenn hegningarlög, sem formenn allra þingflokka stóðu að baki, og bannaði með því umskurð kvenna á Íslandi. Viðbótarákvæðið við 218. grein laganna hljóðar svo: „Hver sem með líkamsárás veldur tjóni á líkama eða heilsu stúlkubarns eða konu með því að fjarlægja kynfæri hennar að hluta eða öllu leyti skal sæta fangelsi allt að 6 árum. Nú hefur árás í för með sér stórfellt líkams- eða heilsutjón eða bani hlýst af, eða hún telst sérstaklega vítaverð vegna þeirrar aðferðar sem notuð er, og varðar brot þá fangelsi allt að 16 árum.“²

Mörg ríki heims hafa í lögum sínum ákvæði sem banna umskurð, einnig mörg þeirra ríkja þar sem hann er stundaður hvað mest.³ Súdan varð fyrsta land í heimi til þess að samþykkja lög sem bönnuðu umskurð. Það var árið 1946 en nú 70 árum síðar er mikill meirihluti súdanskra kvenna enn umskorinn.⁴ Svo þungur er þessi róður.

Siðvenjan er svæðabundin í heiminum, en ekki eins tengd trúarbrögðum og margir halda. Egyptaland, Sómalía og Súdan eru gjarnan tekin sem dæmi um lönd þar sem verknaðurinn er mikið stundaður, og það á við um flest önnur lönd í norðausturhorni Afríku en einnig svæði í suðaustur Asíu og í Miðausturlöndum. Svo vill til að lítið er um innflytjendur á Íslandi frá þessum svæðum.

Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hefur skorið upp herör gegn umskurði kvenna og skilgreint hann sem ofbeldi og brot á mannréttindum. Þar hefur umfang umskurðar verið flokkað á eftirfarandi hátt:

1.    flokkur: Snípur fjarlægður að hluta eða að öllu leyti.

2.    flokkur: Snípur og skapabarmar fjarlægð að hluta eða að öllu leyti.

3.    flokkur: Leggangaop þrengt og það hulið með samgrónum skapabörmum (infibulation).

4.    flokkur: Hvers konar annað skaðlegt inngrip á kynfærum kvenna án læknisfræðilegs tilgangs, til dæmis götun (piercing), stungur (pricking), skurður (incision), skröpun (scraping) og brennsla (cauterization).³

Afleiðingar umskurðar í bráð og lengd eru vel kunnar og margar lífshættulegar: blæðingar, sýkingar (bakteríur, HIV, hepatitis, tetanus), þvagleki, þvagteppa, sársauki, ófrjósemi og erfiðar barnsfæðingar, að ógleymdu sársaukafullu eða skynlausu kynlífi. Það kann að hljóma kaldhæðnislega að hið síðastnefnda er ekki fylgikvilli, heldur tilgangur aðgerðarinnar, að ræna konuna góðri kynlífsupplifun. Að öðru leyti er tilgangur umskurðar óljós en hann er víðast inngróin samfélagsvenja sem styrkist af hjátrú og talinn nauðsynlegur til að kona verði fullgild og virðingarverð.³

Alþjóðaheilbrigðisstofnunin telur það mikilvægan hlekk í baráttunni að hindra „medikaliseringu“ umskurðarins. Það þekkist að foreldrar leiti til lækna eða annarra heilbrigðismenntaðra með dætur sínar til umskurðar og í fljótu bragði mætti ætla að það væri skömminni skárra en að aðgerðin væri gerð við frumstæðar aðstæður og bágborið hreinlæti án deyfingar. En í því felst viðurkenning á verknaðinum og þá viðurkenningu vill stofnunin ekki að við heilbrigðisstarfsmenn veitum. Það vegur þyngra en að bæta aðstæðurnar fyrir hverja og eina konu.

Lítum okkur nær. Þótt umskurður sé ekki daglegt vandamál á Íslandi höfum við náskyldan alvarlegan vanda að kljást við en það eru lýtaaðgerðir á kynfærum kvenna. Augljóst er að aðgerðir eins og húðflúr og minnkun skapabarma í útlitsbætandi tilgangi fellur í fjórða flokk umskurðar sem greint er frá hér að ofan. En þá orkar læknisfræðilegur tilgangur tvímælis. Læknisfræðileg ábending verður að vera fyrir hendi fyrir sérhverja aðgerð. Við getum ekki skellt skuldinni á konurnar og sagt að þær vilji þetta sjálfar. Flestar myndu stúlkurnar í Afríku líka segja að þær vildu umskurðinn, annars verða þær ekki viðurkenndar í samfélaginu og útskúfunin ein er vís. Trúin og hefðin eru harðir húsbændur og tískan er það líka á mjög svipaðan hátt. Við megum ekki hlaupa til og gera óþarfar og heilsuspillandi aðgerðir á konum (eða körlum) sem sækjast eftir þeim, ef ekki er ástæða til samkvæmt okkar fræðum og bestu faglegu samvisku. Þetta á við um umskurð, aðrar aðgerðir á kynfærum og brjóstum, keisaraskurði og raunar allar aðgerðir. Hér á forsjárhyggjan rétt á sér. Við eigum að standa á bremsunni eins og framast er kostur. Ákvörðunin er okkar.

Heimildir

1. International Day of Zero Tolerance for Female Genital Mutilation 6 Februaryun.org/en/events/femalegenitalmutilationday/ – febrúar 2015.
2. Lagasafn. Lög um breytingar á almennum hegningarlögum, nr. 19/1940, með síðari breytingum (bann við limlestingu á kynfærum kvenna). Samþykkt á Alþingi 11. maí 2005.althingi.is/altext/131/s/pdf/1483.pdf – febrúar 2015.
3. Global strategy to stop health-care providers from performing female genital mutilation. World Health Organization 2010. whqlibdoc.who.int/hq/2010/WHO_RHR_10.9_eng.pdf – febrúar 2015.
4. Berggren V. kristianstadsbladet.se/kristianstad/i-sudan-ar-kvinnlig-konsstympning-accepterad-i-en-social-gemenskap/ – febrúar 2015.

Dourthe vínhúsið var stofnað árið 1840 af Pierre Dourthe og hefur frá fyrstu tíð sett sér að viðhalda gömlum hefðum og búa til gæðavín. Með alúð gagnvart jarðveginum, sögunni og ávallt með nýjustu tækni hefur þeim tekist að búa til toppvín og afar viðráðanlegu verði. Dourthe N°1 hvítvínið var fyrst búið til árið 1988 og fimm árum síðar leit rauðvínið frá þeim dagsins ljós.

Dourthe N°1 náði fljótlega að skipa sér sess sem skínandi dæmi um gæðavín frá þessu virtasta vínsvæði heims, Bordeaux.

Þrúgurnar sem notaðar eru í Dourthe N°1 eru eingöngu tíndar af besta vínviðnum og passað er upp á að notaðar séu óaðfinnanlegar þrúgur og ströngustu kröfur og nýjasta tækni víngerðar notaðar til að búa til vín í háum gæðum.

Dourthe N°1 Blanc hefur um nokkurt skeið verið mest selda hvíta bordeaux vínið í Frakklandi og nýlega fékk Dourthe N°1 Rouge Coupe De Coeur verðlaun í Guide Hachette de Vins 2012 svo dæmi sé tekið.

Dourthe N°1 Blanc 2013

Dourthe N°1 2013 nær enn eitt árið að fanga hinn einstaka karakter Sauvignon Blanc frá Bordeaux. Með flóknum dásamlegum ilmi af ferskum tómatlaufum, þéttum sítrustónum og ljúfum suðrænum ávöxtum. Þessi karakter heldur svo áfram í munninum, studdur af góðu jafnvægi á milli sýru og áfengis, mikilli fyllingu og glæsileika. Spriklandi ferskleiki tryggir langt og gott eftirbragð.

Passar vel með öllu sjávarfangi, sérstaklega skelfiski eins og humri, rækjum, kræklingi og ostrum. Fiskiforréttum eins og gröfnum eða reyktum laxi, fiskiterrine eða ceviche. Gott með grilluðum fiski og austurlenskum réttum og ostum, sérstaklega geitaosti.

Þetta frábæra hvítvín er búið að fá afar góða dóma hjá vínskríbentum hér á landi m.a. fengið 4 stjörnur af 5 bæði hjá Steingrími Sigurgeirs og Þorra Hrings.

Þetta frábæra vín er á góðu verði, kostar kr. 2.271 í vínbúðinni.

Dourthe N°1 Rouge 2011

Dourthe N°1 Rouge 2011 hefur djúpan granatrauðan lit. Það hefur áberandi ilm af rauðum ávöxtum og kryddum og fínlegum ristuðum tónum sem ljær því mikla töfra, sem rata áfram í bragðið þegar það kemur í munninn. Vínið er höfugt, ilmríkt og kryddað með þéttan strúktúr með vel sýnilegum rúnnuðum tannínum og ferskleika sem bæta mikilli dýpt í vínið. Mikill ávöxtur blandast fallega við ljúfa eikartóna sem endar í löngu og þægilegu eftirbragði. Frábært Bordeaux vín sem er stolt af uppruna sínum.
Dourthe N°1 Rouge hentar vel með bæði hvítu og rauðu kjöti eins og nautasteik, entrecote, bufftartar lambalæri eða bóg, önd eða villibráð. Hentar einnig vel með flestum grænmetisréttum og ostum. Þrúgur: Merlot, Cabernet Sauvignon, Petit Verdot.

Það sama má segja um dóma þeirra Steingríms og Þorra fyrir rauðvínið, 4 stjörnur af 5 mögulegum fyrir þetta vín.

Vínið er á góðu verði í Vínbúðinni en það kostar kr. 2.469

Það fást líka 2 aðrar ódýrari tegundir af vínum frá Dourthe sem einnig hafa fengið fína dóma hér á landi eða 3,5 stjörnur hjá Steingrími og Þorra:

Dourthe Grands Terroirs Blanc sem er blanda af semilion og sauvignon blanc og kostar ekki nema
Kr. 1.867.

Dourthe Grands Terroirs Rouge sem er hefbundin bordeaux blanda, cabernet sauvignon og merlot.
Kr. 1.967

Það þarf sem sagt ekki að kafa djúpt ofan í vasana til að fá sér góðan bordeaux!

Eymundur L.Eymundsson skrifar:

Grófin – geðverndarmiðstöð

Mig langar að fjalla aðeins um okkar starf í Grófinni geðverndarmiðstöð og hvað það getur hjálpað fólki að eflast og fá von um bata af sínum geðröskunum. Það að rjúfa einangrun og komast í virkni á sínum hraða gefur fólki tækifæri á betri lífsgæðum.

Grófin geðverndarmiðstöð var stofnuð þann 10. október 2013 af grasrót fagmanna og notenda með hugmyndafræði valdeflingar að leiðarljósi. Valdefling felur í sér að ná tökum á eigin lífi með því að efla sjálfan sig með öðrum notendum og fagmönnum á jafningjagrunni. Við höfðum opið fyrsta árið alla virka daga frá kl. 13.00–16.00 og komum á hópastarfi sem hefur svo eflst með tímanum. Höfum við verið dugleg að opna okkur í fjölmiðlum til að auka þekkingu og skilning á geðröskunum.

Forvarnir og fræðsla

Við höfum farið í skóla með geðfræðslu þar sem tveir tala í 10–15 mínútur um sínar geðraskanir, hvað sé að hjálpa þeim og benda á úrræði sem hægt væri að nýta. Þetta er nauðsynlegt vopn til að fræða og sögðu sumir kennarar sem hlýddu á fræðsluna að þeir sjálfir hefðu uppgötvað nýja hluti um geðraskanir. Þeir sögðu einnig að þessari fræðslu þyrfti að koma almennt á í skólum og samfélaginu til að vinna gegn fordómum og auka þekkingu fólks á geðröskunum. Ef ég sjálfur væri í 9.–10. bekk í dag myndi ég geta séð hvað ég væri að glíma við í stað þess að þjást fyrst í 25 ár. Ég gæti þá talað við námsráðgjafa, hjúkrunarfræðing, heimilislækni eða sálfræðing í skólanum og fengið hjálp.

Samvinna með forvarnarfulltrúum Akureyrarbæjar og Grófarinnar er orðið að veruleika. Þar munu notendur deila sinni reynslu af sínum geðröskunum til að auka þekkingu og minnka fordóma. Með því að virkja og viðurkenna þessar forvarnir og veita fræðslu hefur tekist að hjálpa mörgum til að leita sér aðstoðar. Með stuðningi Akureyrarbæjar og nærsveitarfélaga er hægt að efla þekkingu enn meira með því að virkja fræðslu og forvarnir frá notendum og fagmönnum á jafningjagrunni.

Vímuefni

Ég notaði vímuefni til að drekka í mig kjark eða deyfa mig og endaði oftast í minnisleysi öll þessi ár. Ég þarf þess ekki í dag og þarf ekki lengur að láta reiðina inni í mér stjórna minni líðan. Ég hef nýtt mér hjálpina með jákvæðni og opnum huga og þótt þetta geti enn þá verið mjög erfitt þá er þetta ekki að stjórna mínu lífi eins og kvíðinn, félagsfælnin og þunglyndið gerðu áður. Einnig er mikilvægt að foreldrar og vinir styðji við unglinginn og bakk hann upp en ekki gera lítið úr hlutunum. Ef við viljum ekki að unglingar leiti í neyslu þá er þessi stuðningur mikilvægur þáttur í að efla skilning og vinna gegn fordómum.

Fræðsludagar og aðstandendur

Við höfum átt gott samstarf við Hugarafl sem vinnur eftir hugmyndafræði valdeflingar og í samvinnu við Hugarafl hélt Grófin fræðsludaga 17. og 18. janúar 2014 hér á Akureyri. Var annar þeirra ætlaður aðstandendum. Óhætt er að segja að þessir dagar heppnuðust mjög vel og voru vel sóttir – um 100 manns mættu þessa tvo daga. Á seinni deginum var komið á fót aðstandendahópi sem hittist einu sinni í viku fram á vorið og mættu frá sjö til 15 manns viku hverja. Það er nefnilega ekki síður mikilvægt fyrir aðstandendur að hittast og deila sinni reynslu og fá speglun frá öðrum. Þann 1. október síðastliðinn réðum við svo sálfræðing til okkar sem heldur utan um aðstandendahópinn en hann hittist annan og fjórða hvern þriðjudag í mánuði frá 20.00–21.30 og skorum við á þau sem eru í vafa að taka skrefið og gefa þessu tækifæri með opnum huga.

Sálfræðingur og notendur

Eftir að sálfræðingurinn kom lengdum við opnunartímann í 10–16 virka daga og bættum í dagskrána fræðslu og hópastarfi á morgnana. Grófin hóf samvinnu við Háskólann á Akureyri síðastliðinn vetur sem fólst í því að iðjuþjálfanemar fengu að spreyta sig í að vera með hópastarf. Þetta virkaði vel, notendur Grófar fengu þannig kost á uppbyggilegu hópastarfi og nemarnir fengu reynslu af því að vinna með notendum.

Alltaf eru einhverjar nýjungar að bætast við starfið enda um 15–20 manns sem mæta daglega. Unghugarnir okkar eru líka að eflast og eru að gera góða hluti. Með stuðningi Akureyrarbæjar og nærsveitarfélaga er hægt að efla þekkingu enn meira með því að virkja fræðslu og forvarnir frá notendum og fagmönnum á jafningjagrunni.

Næst á dagskrá:

Fræðsludagur fyrir aðstandendur laugardaginn 7. mars frá 11.00–14.30 með smá hléi.

Auður Axelsdóttir iðjuþjálfi fjallar um valdeflingu, Benedikt Þór Guðmundsson aðstandandi fjallar um sjálfsvíg og sjálfsvígsforvarnir, Kristján Jósteinsson félagsráðgjafi fjallar um batamódelið. Opið öllum meðan húsrúm leyfir og enginn aðgangseyrir. Nánari upplýsingar í síma 462-3400.

netfang: grofin@outlook.com   Heimasíðuna okkar má skoða hér.

Grófin er staðsett í Hafnarstræti 95., 4. hæð, Akureyri, fyrir ofan Apótekarann í göngugötunni. Opnunartími er alla virka daga frá 10.00–16.00.

Júlíus Blómkvist Friðriksson skrifar:

Í síðustu grein stiklaði ég frekar á stóru yfir mína reynslu með geðsjúkdóminn sem geðhvörf er. Rétt eins og einhverfa hefur svokallað einhverfuróf þá hafa geðhvörf sitt róf.

Upprunalega hélt ég að það væri bara ein „geðhvarfasýki“, en ekki að í rauninni væru nokkrar gerðir.

Geðhvörf 1 (Bipolar I) Líklega eitt þekktasta form geðhvarfasýki. Felur í sér tímabil þar sem skapið sveiflast upp í geðhæð (maníu) eða ofan í geðlægð (þunglyndi)

Geðhvörf 2 (Bipolar II) Mildari geðhæðir, sem felur í sér léttari hýpómanískum lotum sem breytast yfir í alvarleg þunglyndistímabil.

Hypomanía: Hypomanía er ekki eins alvarleg og djúpsteikingin sem hrein maníulota er. Hypomanískir einstaklingar geta virst viðkunnanlegir, fullir af þrótti og verulega virkir. Þó svo að rosaleg gleði hljómi ekkert sérstaklega ógnandi eða hættuleg þá getur þetta ástand stigmagnast og leitt til áhættusamra ákvarðana og ferð yfir í maníu.

Ekki annað tilgreint (Not otherwise specified): Einkenni allt of óljós til þess að hægt sé að staðfesta greiningu.

Cyclothymia: Krónískt, milt form af geðhvörfum sem einkennist af hýpómanískum og þunglyndislotum sem vara í allavega tvö ár.

Blandaðar lotur (Mixed Episodes) Þegar að manía og þunglyndi gerir vart við sig á sama tíma. Viðkomandi gæti upplifað sig algerlega vonlausan og þunglyndan, en samt fundið til orku til þess að koma sér út í eitthvað áhættusamt.

Hrað-sveiflur (Rapid-cycling) Aðili með geðhvarfasýki sem upplifir fjórar eða fleiri maníu- og/eða þunglyndis ári innan eins árs.

Þessi listi er frekar léttur og ég bætti við ensku nöfnunum svo væri auðvelt að gúggla þau upp á frekari lesningu.

Manía

Í þessum pistli vil ég fara sérstaklega yfir jákvæðu þætti geðhvarfa þannig að til þess að gera það verð ég að segja frá því dásemdareitri sem manía er.

Manía hefur nokkra einkennandi þætti svo sem …

• Maður hefur það á tilfinningunni að maður eigi eftir að springa úr ánægju, fullnægð, geðhæð, viðkvæmni fyrir áreiti og jafnvel styttra í reiði.

• Hvatvís, áhættusöm hegðun sem getur innifalið að kaupa mikið af dóti og vera gjörsamlega sama um afleiðingarnar, svo sem tómt kreditkort og síðast en ekki síst kynferðisleg ævintýragirni.

• Árásagjörn hegðun.

• Aukin orka og hraður talandi.

• Svífandi, jafnvel mikilfenglegar hugmyndir sem eiga sér litla ef einhverja stoð í raunveruleikanum.

• Minni svefnþörf (LANA meira, sofa minna. Í grófum dráttum þá duga allt í einu 3 klukkutímar í stað hefðbunda 8.

• Minnkuð/aukin matarlyst.

• Erfiðleikar með einbeitingu; hugurinn á fullu, hugmyndir óskipulagðar.

Útblásið sjálfsálit.

• Ranghugmyndir og ofskynjanir þegar ástandið er orðið virkilega alvarlegt.

Til þess að halda fótunum svona nokkurn veginn á jörðinni þá hef ég lesið mér til eins mikið og ég get vegna þess að ég hef ekki hugmynd um hvar „ég“ byrja og „sýkin“ endar. Þetta er eilífðartogstreita með andlegan tékklista yfir atriði eins og daglega spurningin. „Er ég að bregðast of hart/veikt við?“ við erum eitt, skrýtni heilinn minn og ég.

Mér hefur t.d. liðið eins og ég sé almáttugur og alvitur, ódauðlegur, ósnertanlegur og svo fullur af orku að mér fannst ég geta hlaupið mörg maraþon, vakið heilu dagana á meðan heilinn einfaldlega var í algerri yfirvinnu að viðhalda raunveruleikanum, sama í hvaða formi hann mótaðist í hverju sinni.

Að elska af áfergju, að horfa á eftir kvenfólki breytast í bráð, ég verð ljón að elta gasellur; bíðandi átekta, pælandi í viðbragðsstöðu til þess að taka stökkið. Ástin brennir, metnaðurinn gleypir, hugmyndirnar algerar og eilífar.

Ég hef því alltaf haldið fast í að vera eftir bestu getu heiðarlegur og trúr minni konu hverju sinni. Það er nauðsynlegt vegna þess að ofvirk kynorka og lostafengnar hugsanir eru einmitt fylgifiskur maníunnar og geðhvarfasýki yfirhöfuð. Öll þessi ákefð vissulega hefur áhrif á matarlyst og kaloríuþörf. 3000–6000 kaloríur á dag er mér ekkert óeðlilegt í hypo- eða manískum sveiflum.

Fyrst þegar ég upplifði það sem kallast hypersexuality, ofvirkt mojo þá fannst mér ég vera einfaldlega ógeðslegur, leið illa og hélt mig frá kvenfólki vegna þess að hugsanir um kynlíf, káf og alls kyns snertingu flöktaði fyrir augum mér eins og strobe-ljós, meðan Du Riechst So Gut með Rammstein þrumaði í huga mér.

Með tímanum tókst mér að lifa betur með þessu, tileinka mér visst form af stóískri ró sem hjálpaði mikið til. Við erum hins vegar ekki öll svo heppin að geta leiðbeint hvötunum á viðeigandi slóðir.

Þessar sveiflur milli andstæðna hefur það í för með sér að við erum líklegri til þess að ánetjast fíkniefnum af einhverju tagi. Hvort sem það eru sígarettur, áfengi, gras, hass, ecstacy … Sömuleiðis erum við líklegri með að halda framhjá vegna sveiflna í kynhvötum.

Þrátt fyrir þetta get ég tekið kómískt viðhorf til þessa og grínast með það á þann hátt að ég gæti t.d. borað gat í múrsteinsveggi með sveiflandi standpínunni einni saman. Hvernig myndi ég lýsa því annars í samhengi daglegs amsturs, svona til þess að ganga úr skugga um að þetta sé ekki einhver annars flokks 50 Shades of Grey eftirhermu? Hmmm …

Dæmi um kynferðislega örvaðan hypomanískan dag:

06:40 – Vakna „Hmmm djöfull er ég eitthvað hress og mig langar hreinlega rosalega í drátt einmitt núna. Okei *anda rólega*.

07:20 – Skelli mér í sturtu og fæ mér að borða. „Shiiiitt þessi standpína er ekkert að fara að hverfa bráðlega. Djöfull væri pínlegt ef það endar á því að ég þurfi að teipa hann niður.”

08:00 dagurinn hefst og það skiptir ekki hreinlega máli hvert ég er að fara eða hvað ég er að gera. Kynferðislegar hugsanir elta mig liðlangan daginn. Búðin, skólinn, vinna og sífelldur gátlisti sem þarf að merkja við hina og þessa þætti.

„Vááá, djöfull er þessi með falleg augu, rosalegur rass og brjóst og þessari, þessi er helvíti áhugaverð hmm. ..”, “Ókei, nei þessi er í sambandi, þessi er gift, ein er lesbísk og ein aðeins í eldri kantinum. Shit þessi er 20 árum eldri en ég.”

Svo koma pælingar eins og varðandi konu sem ég hef bara séð rétt einu sinni og ég er farinn út í gönur að plana utanlandsferð, framtíðina, börn og íbúðarkaup. Hvernig mig langaði bara til þess að fara með henni til Kanada, leigja mótelherbergi góða kvöldstund, nostra við hana og nudda með bestu nuddolíum, horfa á góða mynd undir ljúfum undirtón rauðra kertaljósa …

Svo átta ég mig á því hvað á sér stað og ákveð því hreinlega að segja bara „Hæ! eða Halló!” og geng svo mína leið. Því þrátt fyrir að vera svolítið geggjaður þá virkar kjaftæðisradarinn og sjálfsgagnrýnin álíka vel og hjá óþjáðum, hversu heppnir þeir kunna að vera!

Heimildir:http://www.dualdiagnosis.org/bipolar-disorder-and-addiction/ sótt 28.2.15

http://www.everydayhealth.com/bipolar-disorder/bipolar-disorder-and-sex.aspx

Sótt 28.2.15

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_people_with_bipolar_disorder sótt 28.2.15

http://www.nimh.nih.gov/health/publications/bipolar-disorder-in-adults/index.shtml?rf= sótt 28.2.15

Þingflokkur pírata vinnur nú að lagafrumvarpi sem ætlað er að auka skilvirkni þingsins og draga úr líkunum á því að mál dagi uppi.

Sjálfsagt hafa flestir tekið eftir því mikla álagi sem er á þinginu síðustu daga fyrir þinglok, þegar fundir standa oft fram á nótt og margir hafa áhyggjur af því að ekki náist að koma þessu eða hinu málinu í gegnum þingið. En í hverju er vandamálið fólgið? Af hverju fer fólkið ekki bara heim að sofa og tekur svo málin upp þegar þing kemur saman á ný?

Birgitta Jónsdóttir lýsti ástæðunni í eldússdagsumræðum í fyrra. Gefum Birgittu orðið:

Það kann að vera ruglingslegt fyrir þá sem eru ekki vel inni í störfum okkar [þingmanna], að það sé talað um þinglok þó að kjörtímabilinu sé ekki lokið.

Hvert kjörtímabil samanstendur af fjórum þingum. Þegar hverju þingi lýkur er skorið á svokallaðan þingmálahala. Þess vegna afgreiðum við svona mörg mál í belg og biðu við lok hvers þings. Þingmálahalinn sem skorið er á samanstendur af öllum þingmálum og lögunum sem við náum ekki að ljúka á næstu dögum.

Mér finnst það rosalega furðulegt verklag og hef nöldrað yfir því í fimm ár án árangurs. Það þýðir nefnilega að þau mál sem við erum næstum því búin að afgreiða þarf að endurflytja, við þurfum að fá aftur sömu umsagnirnar frá almenningi og hagsmunaaðilum og aftur sömu gestina til að ræða aftur um sama óbreytta frumvarpið eða ályktunina. Sum mál hafa farið í gegnum þetta ferli í fjögur til fimm skipti, mál sem samstaða er um og hvorki málefnalegur né pólitískur ágreiningur um.

Það hlýtur að vera bæði þingi og þjóð til hagsbóta að þessu verði breytt. En mun frumvarpið verða afgreitt fyrir þinglok eða lendir það ásamt fjölda annarra í halaklippingu?

Til eru bæði góðar fréttir og vondar fréttir, en af því að lífið er fremur flókið fyrirbæri eru einnig til fréttir sem eru í senn bæði góðar og vondar.

Dæmi um góðvonda eða vondgóða frétt er til dæmis að í gær hringdi í mig starfsmaður úr viðskiptabanka mínum, ófreskjunni Arionbanka, og sagði að bankinn hefði orðið var við ákveðna óánægju mína vegna framgöngu bankans í viðskiptum okkar – sem eru ójafn leikur milli skuldugs einstaklings og lánastofnanar sem mælir sitt fjárhagslega bolmagn í hundruðum eða þúsundum milljarða.

Starfsmaðurinn var afskaplega sléttmáll, geðslegur og kurteis og sagði mér að bankann langaði til að gera eitthvað fyrir mig, svo sem eins og að losa mig undan því að borga um 11 hundruð krónur á mánuði í tilkynninga- og greiðslugjald fyrir að gera bankanum það ónæði að fá að borga af tveimur húsnæðislánum sem við hjónin erum – illu heilli – með í bankanum.

Það er hægðarleikur að losna við þessi gjöld, sagði bankamaðurinn. Til þess þarf aðeins að setja þau í svonefnda beingreiðslu og hún felst í því að ég heimili bankanum að fara inn á bankareikning minn án frekara samráðs við mig og sækja það sem bankanum reiknast til að sé passleg afborgun um hver mánaðamót. Fyrir daga rafrænna viðskipta hefði þessi greiðslumáti falist í því að heimila bankanum að senda starfsmann um hver mánaðamót til að gá í veskið mitt og sækja þangað þær upphæðir sem bankinn teldi mig skulda sér.

Þessa greiðviknu og auðveldu sparnaðarleið afþakkaði ég og sagði að það væri mín sérviska að svo lengi sem mér endist andlegt þrek til að vera sjálfum mér ráðandi hyggst ég ekki afhenda öðrum aðilum frjálsan aðgang að buddunni minni og heimild til sjálfskömmtunar. Kostaboð af þessu tagi um sparnað á stórum fjárhæðum hef ég áður fengið frá öðrum stórum fyrirtækjum, tam. tryggingafélögum því að þetta er frábær viðskiptamáti fyrir innheimtuaðilann sem hefur sjálfdæmi um að innheimta, og þarf aldrei að tilkynna um óvæntar verðhækkanir, þegar viðskiptavinurinn hefur afsalað sér að hluta til fjárhagslegu forræði sínu.

Svona fór þetta nú. Ég afþakkaði kostaboð bankans og borga innþá siðlaust og ástæðulaust gjald fyrir að í fyrsta lagi fá að borga hverja afborgun og í annan stað fyrir að fá að vita hvað reiknivélar bankans telja að hún eigi að vera há hverju sinni.

Þannig að þetta er frétt sem er bæði góð og vond. Það er gott að bankann skuli stöku sinnum langa til að vera gott fyrirtæki. En það er vont að reglur sem bankinn hefur sjálfur sett sér skuli koma í veg fyrir að hann geti verið jafngóður og hann langar til að vera og neyðist því til að halda áfram að vera vondur.

Hið góða sem bankann langar til að gera getur hann ekki gert. Það er vont og sorglegt, bæði fyrir bankann, viðskiptavini hans, fólkið sem starfar í bankanum og þjóðfélagið okkar í heild.

(Ljósmyndina sem fylgir fann ég á netinu og birti hana lesendum til gleði en án þess að vonast eftir ábata).

Fréttatilkynning frá Menningar- og friðarsamtökunum MFÍK um árlegan baráttufund þeirra sem og fjölda annarra félaga í Iðnó þann 8. mars:

Í tilefni alþjóðlegs baráttudags kvenna fyrir friði og jafnrétti verður efnt til baráttufundar í Iðnó þann 8. mars næstkomandi eins og undanfarin ár. Fundurinn ber yfirskriftina Femínismi gegn fasisma. Við munum leita svara við þeirri krefjandi spurningu hvort stjórnmálaþátttaka kvenna eða hugmyndafræði femínismans geti veitt svör eða andspyrnu við vaxandi fylgi hægriöfgaflokka innan Evrópu. Fundurinn verður með hátíðarsniði vegna 100 ára afmælis kosningaréttar kvenna á árinu og verður því boðið upp á pallborðsumræður að loknum framsögum og gestir hvattir til þess að taka þátt í líflegum umræðum um málefnið. Fundarstjóri er Kolbrún Halldórsdóttir.

Fundurinn hefst klukkan 15.00 og lýkur kl. 17.00.

Dagskrá:
15.00-15.30 Framsögur

• Þórhildur Sunna Ævarsdóttir
• Sólveig Anna Jónsdóttir
• Drífa Snædal

5.30-15.45 Spurningar úr sal
15.45 Hljómsveitin Eva spilar
15.55 Kaffihlé
16.15-17.00 Pallborðsumræður.
Gyða Margrét Pétursdóttir stýrir umræðum. Auk framsögukvenna eru þátttakendur í pallborði Margrét Steinarsdóttir og Guðbjörg Sveinsdóttir.

17.00 Hljómsveitin Eva leiðir fjöldasönginn Áfram stelpur!

Að fundinum standa BHM, BSRB, Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga, Femínistafélag Íslands, Félagsráðgjafafélag Íslands, Kennarasamband Íslands, Kvenfélagasamband Íslands, Kvennahreyfing ÖBÍ, Kvenréttindafélag Íslands, Mannréttindaskrifstofa Íslands, Menningar- og friðarsamtökin MFÍK, Reykjavíkurborg, RIKK – Rannsóknastofnun í jafnréttisfræðum við Háskóla Íslands, Samtök hernaðarandstæðinga, SFR, Samtök um kvennaathvarf, Stígamót, STRV, Þroskaþjálfafélag Íslands og W.O.M.E.N.

Viðburðurinn á sér síðu á Facebook sem má nálgast hér.

Öll velkomin meðan húsrúm leyfir!

Grein upphaflega úr Sleggjunni iðnaðarblaði 18. nóvember 2014. Sleggjan er gefið út af Fótsporum ehf. sími: 578-1190. Smellið á myndina til að lesa blaðið í heild.

„Frumkvöðlar horfa hýrum augum til fjármögnunarsjóða í einkageiranum, en 70% þeirra sem svöruðu spurningunni hafa áhuga á viðræðum við slíka sjóði,“ segir í könnun Enterprise Europe Network um fjármögnun sprotafyrirtækja hér á landi. Könnunin var framkvæmd í tilefni af ráðstefnum um aðgengi íslenskra nýsköpunar- og sprotafyrirtækja að fjármagni.

Tilgangur rannsóknarinnar er að kanna ýmis mál tengd fjármögnun sprota- og nýsköpunarfyrirtækja og byggja svo erindi ráðstefnunnar á þeim svörum og þörfum sem könnunin leiddi í ljós. Könnunin var send á 137 fyrirtæki og var svarhlutfallið 36%. 65% af þeim sem svöruðu starfa á sviðum upplýsingatækni og jafnhátt hlutfall er enn með sína vöru og þjónustu í þróun.

Vilja leita erlendis að fé

Helstu niðurstöður eru að 90% fyrirtækjanna eru opin fyrir fjárfestingaviðræðum. Rúmlega átta af tíu hafa áhuga á fjárfestingu frá opinberum sjóðum en lítill hluti fyrirtækjanna hefur átt í viðræðum við sjóðina eða fengið fjárfestingu frá þeim. Þá kemur fram að fáir hafi fengið fjármagn frá einkaaðilum, eða aðeins 32%. „Mikill áhugi er á því að tala við einstaka fjárfesta en 73% aðspurðra hafa áhuga á því. Aðeins níu fyrirtæki hafa fengið fjármagn frá slíkum fjárfestum og einn var í viðræðum er könnunin var lögð fyrir.“ Um helmingur lýsti áhuga á að leita til bankastofnana og 94% aðspurðra vildu leita til erlendra fjárfesta. „Nærri helmingur frumkvöðlanna er á þeirri skoðun að auka þurfi upplýsingar um það hvernig finna skuli fjárfesta og fjármagnsleiðir.“

Michael Culligan er sérfræðingur í fjármögnun sprotafyrirtækja og býr yfir viðamikilli reynslu sem englafjárfestir. Hann er yfirmaður Dublin Business Innovation Centre sem stýrir digrum fjárfestingasjóði, mjög farsælu englafjárfestaneti, frumkvöðlasetri sem hýsir yfir 90 fyrirtæki auk þess að veita þeim ráðgjöf og stuðning. Michael er stjórnarmeðlimur í EBAN og yfirmaður HBAN í Írlandi en þeir hafa safnað yfir 45 milljónum punda frá englafjárfestum sem veitt hafa verið í yfir 250 sprota- og frumkvöðlafyrirtæki á undanförnum 6 árum. Hann var meðal frummælenda á ráðstefnu um fjármögnun sprotafyrirtækja.

Eyrún Eggertsdóttir, framkvæmdastýra sprotafyrirtækisins RóRó, fór á sömu ráðstefnu yfir fjárfestingamöguleika innanlands. RóRó hefur þróað dúkkuna Lúllu sem líkir eftir nærveru foreldra. Fyrirtækið er stofnað árið 2011 og hefur þróun staðið yfir síðan. RóRó er nú í startholunum að hefja framleiðslu og dreifingu á vörunni en það stig er meðal annars fjármagnað með hópfjármögnun þar sem almenningi býðst að panta vöruna áður en hún rúllar af framleiðslulínunni. Áhugasamir geta styrkt verkefnið á vefnum indiegogo.com.

Vougue og Tatler

Fjallað hefur verið um fyrirtækið og Lúllu í blöðum eins og Vogue og Tatler. Lúlla er talin geta hjálpað fyrirburum sem sökum þess að þurfa að vera í hitakassa daglangt fá ekki jafn mikla nærveru með foreldrum sínum og önnur nýfædd börn. Lúlla líkir eftir hjartslætti og andardrætti foreldra með því að spila upptöku af raunverulegri öndun. Margt bendir til þess að börn nái dýpri svefni með aðstoð dúkkunnar. Lúlla spilar upptökuna í átta klukkustundir enda hugmyndin að fylgja barninu í gegnum svefninn.

„Það er ofsalega sterkt net hér á landi til að hjálpa sprotum að taka fyrstu skrefin,“ segir Eyrún. „Það sem ég á við er að það er mikil hjálp þegar þú ert með hugmynd eða ert í þróun. Það er gríðarlega mikilvægt svo að hugmyndin deyi ekki bara. Ég finn það samt núna að það er eins og einhver gjá myndist þegar maður er kominn aðeins lengra.“ Eyrún bendir á að fyrirtæki séu oft á stigi þar sem þróunarvinna er langt komin en þau séu ef til vill ekki tilbúin í að sækja fé í stóra sjóði. „Það er ákveðinn skortur þegar maður er kominn á framleiðslustig. Þá er lítið í boði og maður verður bara að finna eigið fjármagn. Við erum svolítið þar.“ Hún segir íslenska frumkvöðla líta öfundaraugum til neta englafjárfesta erlendis líkt og þeim sem Michael kynnti. „Englafjárfestar eru svo mikið í umræðunni að ég held að það sé eitthvað sem gæti um það bil að verða til. Allavega er gríðarleg þörf á því.“

Verðum að koma fólki saman

„Ég veit til þess að fullt af fólki sem á pening er á fullu að leita sér að tækifærum. Hef heyrt af því að þetta sama fólk sé jafnvel að spyrjast fyrir í bönkunum hvað sé að gerast spennandi,“ segir Eyrún og ítrekar að hún telji net englafjárfestinga við það að fæðast á Íslandi. Þörfin sé einfaldlega til staðar bæði hjá fjárfestum og sprotum. „Hluti af vandanum er að stundum eru frumkvöðlar og fjárfestar einfaldlega ekki í sömu kreðsunum. Við þurfum bara að leiða þessa hópa saman.“