Elín Agla, þjóðmenningarbóndi í Árneshreppi á Ströndum, skrifar:
Í staðreyndinni að við munum deyja er merking lífs okkar falin. En þessi staðreynd þarf að fá pláss við borðið til að svo megi verða. Boðið er til kvöldvöku í Tjarnarbíói 1. des. þar sem umfjöllunarefnið er dauðinn og meginþemað hvað það merkir að deyja vel og hvaða áhrif slíkur dauði getur haft á samfélagið.
Líknarráðgjafinn, bóndinn, helgisiðameistarinn og höfundurinn Stephen Jenkinson heimsækir Ísland í fyrsta sinn og býður til kvöldvöku þar sem sýnd verður heimildamyndin Griefwalker. Myndin fjallar um starf hans sem líknarráðgjafi og fylgst er með samtölum hans við deyjandi fólk, aðstandendur og heilbrigðisstarfsfólk. Eftir sýningu myndarinnar situr Jenkinson fyrir svörum áhorfenda.
Myndin Griefwalker er tekin á 12 ára tímabili og veitir góða innsýn í hugmyndir Jenkinson sem má segja að séu byltingarkennd nálgun á dauðann á tímum þar sem allt virðist streitast gegn honum. Hann sat sjálfur á dánarbeði þúsund manns í starfi sínu sem líknarráðgjafi, sem hann hefur lýst sem íþyngjandi forréttindum. Hann varð vitni að mikilli angist og ótta þegar kom að dauðanum í lífi fólks. Sá ótti hafði ekkert að gera með persónulega trú hvers og eins, það virtist ekki skipta máli hvort fólk trúði á framhaldslíf eða ekki. Jenkinson talar um að flestir óttist það helst að eiga kvalafullan dauðdaga, en þótt læknavísindin bjóði upp á þróaða og öfluga verkjastjórnun, þá hafi það ekki dugað til að vinna bug á angistinni og óttanum. Hann dregur þá ályktun að fólk hafi ekki greint rétt hvað það óttaðist helst.
Við höfum almennt glatað hæfileikanum til að deyja vel í einstaklingshyggju vestrænnar menningar. Dauðinn er orðinn smár, einstaklingsbundinn og falinn. Og við þekkjum ekki lengur hlutverk okkar í dauða þeirra sem standa okkur nærri. Að deyja vel er síðasta gjöf hvers og eins til lífsins. Það er dauðinn sem nærir lífið í hinu stærra samhengi, ekki persónulega lífið heldur Lífið með stóru L-i. Moldin sjálf er gerð úr öllu því sem hefur mistekist að lifa að eilífu. Og hún nærir allt. Dauðastundin opnar líka hringinn í samfélagi mannanna þegar vel tekst til, hún færir fólk saman, tengir kynslóðir og fólk við fortíðina. Þar sem dauðinn fær sitt pláss kveikir hann djúpstæða ást til lífsins og virðingu fyrir öllu sem lífsandann dregur.
Við eigum öll betra skilið þegar kemur að dauðanum. Og það verður ekki nema við tökum höndum saman, endurvekjum þorpsmenninguna og komum saman, tökumst á við lífið og dauðann saman. Í samfélagi. Kvöldvakan er fyrir alla þá sem mun mistakast að lifa að eilífu og elska þá sem mistekst það einnig.
Brot úr Griefwalker:
Vilborg Davíðsdóttir segir í nýrri bók sinni, Ástin, drekinn og dauðinn:
„Í hverfulleika lífsins, í staðreyndinni að það tekur enda, er ást okkar á því falin, segir kanadíski líknarráðgjafinn Stephen Jenkinson og því er ég af hjarta sammála. Í heimildamynd sem ég horfði á í vikunni um þennan merka mann bendir hann á hversu einkennilegt það er að þetta eina sem við eigum örugglega öll fyrir höndum, það að deyja, er aldrei til umræðu. Hvergi í menntakerfinu erum við nokkru sinni frædd um dauðann. Á honum hvílir bannhelgi. Engu er líkara en við höldum að á meðan við nefnum hann ekki á nafn getum við haldið honum frá okkur sjálfum og okkar nánustu. Og á meðan svo er, hvernig getum við þá búið okkur undir hann og lært hvernig má deyja vel?“
Elín Agla stundar nám í Orphan Wisdom School hjá Stephen Jenkinson í Kanada.
Miðaverð kr. 2.400 og hægt er að nálgast miða á midi.is og í Tjarnarbíói.