Edda Björk Þórðardóttir skrifar.
Fyrst voru það úrslit kosninga til Evrópuþingsins, síðan myndband Ungliðahreyfingar Svíþjóðardemókrata, þá orðræðan sem fylgdi í kjölfar tillögu frambjóðanda Framsóknarflokksins um að afturkalla lóð fyrir moskubyggingu og afskiptaleysi forsætisráðherra að standa ekki með mannréttindum allra Íslendinga. Allt þetta hefur vakið sterka ónotatilfinningu hjá mörgum okkar.
Ég hef velt fyrir mér hvers vegna sumir halda því fram að yfirlýsing nýkjörins borgarfulltrúa endurspegli ekki rasisma. Ég lærði ekki þýðingu á „racial profiling“ í íslenska skólakerfinu en það er nákvæmlega það sem borgarfulltrúinn gerir. Ákveðinn trúarhópur, múslimar, er einangraður í umræðunni. Þessi umfjöllun snýr ekki að breytingu á skipulagsmálum, heldur stjórnarskrárbundnum mannréttindum, trúfrelsinu. Borgarfulltrúinn vill að Reykvíkingar fái tækifæri til að útiloka fólk á grundvelli trúar þeirra. Það er óhugnanleg hugmyndafræði.
Ég er sannfærð um að við, sem samfélag, getum unnið gegn þessari fáfræði með góðum árangri með því að efla kennslu um þessi málefni í skólum landsins.
Tíu litlir negrastrákar
Ég er alin upp í Bandaríkjunum, en einn af skólunum mínum þar var aldagamall og byggður yfir The Underground Railroad; leiðir sem þrælar notuðu til að flýja frá Suðurríkjunum til Norðurríkjanna um miðja 19. öld. Ég man eftir ónotatilfinningunni sem ég fékk við að klifra niður stigann og standa með kennara mínum í göngunum í kulda og myrkri hugsandi um hvað fordómar geta leitt af sér. Kennslu um þrælahaldið, þrælastríðið og um mannhatrið gegn svörtum Bandaríkjamönnum var gerð góð skil í þeim almenningsskólum sem ég gekk í.
Hvernig hefur mannréttindakennslu verið háttað hjá minni kynslóð og þeim sem eldri eru hér á landi? Mér fannst að hún hlyti að hafa verið af skornum skammti þegar bókin Tíu litlu negrarstrákar var endurútgefin fyrir nokkrum árum. Bókin sem á heima á safni um rasisma, er nú til á fjölmörgum skólabókasöfnum landsins sem afþreyingarefni fyrir börn. Bókin sem gengur þvert á markmið aðalnámskrár um jafnréttismenntun, er til í rúmlega 100 eintökum á skóla- og almenningsbókasöfnum samkvæmt Gegni, landskerfi bókasafna (nýjasta útgáfan heitir Negrastrákarnir).
A Raisin in the Sun
Ég skora á menntastofnanir að bókinni Tíu litlir negrastrákar verði skipt út fyrir aðra bók sem finnst ekki í grunnskólum hérlendis og aðeins í einum framhaldsskóla samkvæmt Gegni. A Raisin in the Sun eftir Lorraine Hansberry, frá 1959, er frægt bandarískt leikrit sem ég las í þessum skóla. Það fjallar um svarta fjölskyldu sem á sér þann draum að eignast heimili í góðu hverfi. En íbúasamtökin í „hvíta“ hverfinu þar sem þau kaupa sér húsnæði, berjast gegn komu þeirra. Sagan segir frá því hvernig hægt er að veita fordómum mótspyrnu frekar en að leyfa þeim að viðgangast. Mér finnst þessi saga eiga margt hliðstætt við pólitíska umræðu hér seinustu daga.
Stöndum okkur öll betur
Eina leiðin til að veita mótspyrnu gegn rasisma er að vinna gegn fáfræðinni. Með þekkingu er hægt að vinna gegn tálbragðinu sem notað er til að kynda undir fordómum: óttatilfinningunni. Ég skora á stjórnmálamenn, kennara og foreldra að sporna við þessari óheillavænlegu þróun með því að láta rödd sína heyrast. Við þurfum að fræða börnin okkar betur um mannkynssögu, trúarbrögð og alþjóðastjórnmál. Við þurfum að ala upp Íslendinga sem þekkja hvað rasismi getur alið af sér.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi að fá að hlusta á skáldið og baráttukonuna dr. Maya Angelou í skólanum mínum úti. Margverðlaunuðu ljóðin hennar og bækur um réttindabaráttu minnihlutahópa ættu að vera skyldulesning í skólum landsins. Sporna má við fáfræðinni með öflugri fræðslu, því að eins og dr. Angelou hélt fram „Við erum aðeins eins blind og við kjósum að vera“.